Przedawnienie karalności, zatarcie skazania – wybór orzecznictwa Mgr Karolina Piech Katedra Prawa Karnego Materialnego Wydział Prawa, Administracji i Ekonomii Uniwersytet Wrocławski

§ 1. Karalność przestępstwa ustaje, jeżeli od czasu jego popełnienia upłynęło lat: 1) 30 - gdy czyn stanowi zbrodnię zabójstwa; 2) 20 - gdy czyn stanowi inną zbrodnię; 2a) 15 - gdy czyn stanowi występek zagrożony karą pozbawienia wolności przekraczającą 5 lat; 3) 10 - gdy czyn stanowi występek zagrożony karą pozbawienia wolności przekraczającą 3 lata; 4) 5 - gdy chodzi o pozostałe występki; 5) (uchylony). § 2. Karalność przestępstwa ściganego z oskarżenia prywatnego ustaje z upływem roku od czasu, gdy pokrzywdzony dowiedział się o osobie sprawcy przestępstwa, nie później jednak niż z upływem 3 lat od czasu jego popełnienia. § 3. W wypadkach przewidzianych w § 1 lub 2, jeżeli dokonanie przestępstwa zależy od nastąpienia określonego w ustawie skutku, bieg przedawnienia rozpoczyna się od czasu, gdy skutek nastąpił. § 4. W przypadku: 1) występków przeciwko życiu i zdrowiu, popełnionych na szkodę małoletniego, zagrożonych karą, której górna granica przekracza 5 lat pozbawienia wolności, 2) przestępstw określonych w rozdziale XXV, popełnionych na szkodę małoletniego albo gdy treści pornograficzne obejmują udział małoletniego przedawnienie karalności przestępstwa nie może nastąpić przed ukończeniem przez niego 30. roku życia. Art. 101 Kodeksu karnego

„Ściganie umyślnego spowodowania lekkiego uszczerbku na zdrowiu (art „Ściganie umyślnego spowodowania lekkiego uszczerbku na zdrowiu (art. 157 § 2 k.k.) osoby najbliższej zamieszkującej w chwili czynu wspólnie ze sprawcą odbywa się w myśl art. 157 § 4 k.k. w trybie publicznoskargowym, co oznacza, że okres przedawnienia karalności takiego przestępstwa liczony jest według terminu przewidzianego w art. 101 § 1 pkt 4 k.k. oraz ewentualnie również przy zastosowaniu art. 102 k.k.”. Wyrok SN z 8.03.2018. Sygn. akt V KK 328/17

„W związku z tym, że pokrzywdzona już w momencie popełnienia przez oskarżonego czynu z art. 216 § 1 k.k. w zw. z art. 12 k.k. wiedziała, kto jest jego sprawcą, ustalając podstawowy okres przedawnienia karalności tegoż czynu, należy odwołać się do przepisu art. 101 § 2 k.k. in principio, który termin przedawnia określa jako rok od czasu, gdy pokrzywdzony dowiedział się o sprawcy przestępstwa. Z perspektywy przedawnienia karalności jako datę popełnienia czynu ciągłego przyjmuje się datę ostatniego zachowania składającego się na czyn ciągły, a oczywistym jest, że pokrzywdzony nie może dowiedzieć się o sprawcy przestępstwa wcześniej niż przestępstwo to zostało popełnione”. Postanowienie SN z 20.04.2017. Sygn. akt II KK 116/17

„Przy obliczaniu terminów przedawnienia karalności nie mają zastosowania, wskazane w Kodeksie postępowania karnego (Rozdział 14), dyrektywy dotyczące obliczania terminów procesowych. Kodeks karny nie zawiera w odniesieniu do tej sfery "własnych" dyrektyw. Taki stan rzeczy w pełni uzasadnia odwołanie się, przy wykładni użytego w art. 101 § 2 k.k. zwrotu "rok", do znaczenia nadawanego temu wyrażeniu w języku ogólnym. Wobec tego należy przyjąć, że termin roczny oblicza się zgodnie z czasem kalendarzowym, zaś upływa on bezpośrednio przed rozpoczęciem jednostki czasowej odpowiadającej swą nazwą jednostce czasowej, w której nastąpiło zdarzenie, od którego rozpoczął bieg termin przedawnienia karalności”. Postanowienie SN z 20.04.2017. Sygn. akt II KK 116/17

„Przedawnienie karalności dotyczy czynu, a nie jego kwalifikacji prawnej. Sprawca, który w warunkach art. 11 § 2 k.k. wyczerpuje swoim zachowaniem znamiona określone w dwóch lub więcej przepisach ustawy, popełnia jeden czyn, odpowiadający przestępstwu stypizowanemu przez zbiegające się przepisy, które wchodząc w skład kumulatywnej kwalifikacji tracą swoją samodzielność. Utworzone w ten sposób przestępstwo zagrożone jest karą, której granice wyznacza ustawowe zagrożenie przepisu przewidującego najsurowszą karę. Kara ta staje się wyznacznikiem terminu przedawnienia, które ustawodawca w przepisie art. 101 § 1 k.k. wiąże z zagrożeniem karą”. Wyrok SA we Wrocławiu z 22.12.2016. Sygn. akt II AKa 337/16

„Użyte w art. 2 ustawy z dnia 15 stycznia 2016 r „Użyte w art. 2 ustawy z dnia 15 stycznia 2016 r. o zmianie ustawy - Kodeks karny sformułowanie "chyba że termin przedawnienia już upłynął" oznacza, że przepisu tego nie stosuje się, jeżeli do dnia wejścia w życie tej ustawy, tj. do dnia 2 marca 2016 r., upłynął już termin przedawnienia karalności określony w art. 101 k.k., a gdy w okresie tym wszczęto postępowanie przeciwko osobie, także termin wskazany w art. 102 k.k. - w brzmieniu obowiązującym przed dniem 2 marca 2016 r. Jeżeli natomiast przed dniem 2 marca 2016 r. na podstawie dotychczasowych przepisów, tj. art. 101 i art. 102 k.k. w brzmieniu obowiązującym do czasu wejścia w życie ustawy z dnia 15 stycznia 2016 r. o zmianie ustawy - Kodeks karny, nie nastąpiło przedawnienie, kwestię przedawnienia karalności należy oceniać według art. 101 i art. 102 k.k. - w brzmieniu obowiązującym od dnia 2 marca 2016 r.”. Wyrok SA w Katowicach z 2.06.2016. Sygn. akt II AKa 141/16

Jeżeli w okresie, o którym mowa w art Jeżeli w okresie, o którym mowa w art. 101, wszczęto postępowanie, karalność przestępstw określonych w art. 101 § 1 ustaje z upływem 10 lat, a w pozostałych wypadkach - z upływem 5 lat od zakończenia tego okresu. Art. 102 Kodeksu karnego

„Wejście w życie ustawy nowelizującej treść art. 102 k. k „Wejście w życie ustawy nowelizującej treść art. 102 k.k. z dniem 2 marca 2016 r., a więc przed upływem terminu przedawnienia czynu oskarżonego, determinuje stosowanie do tego czynu przepisów o przedawnieniu w brzmieniu po zmianie”. Postanowienie SN z 20.02.2018. Sygn. akt V KK 344/17

§ 1. Nie można wykonać kary, jeżeli od uprawomocnienia się wyroku skazującego upłynęło lat: 1) 30 - w razie skazania na karę pozbawienia wolności przekraczającą 5 lat albo karę surowszą; 2) 15 - w razie skazania na karę pozbawienia wolności nieprzekraczającą 5 lat; 3) 10 - w razie skazania na inną karę. § 2. Przepis § 1 pkt 3 stosuje się odpowiednio do środków karnych, środków kompensacyjnych oraz przepadku. Art. 103 Kodeksu karnego

„Termin przedawnienia wykonania kary pozbawienia wolności biegnie od uprawomocnienia się wyroku skazującego, niezależnie od tego, czy w późniejszym okresie zapadły orzeczenia modyfikujące jej wymiar”. Uchwała SN z 25.03.2003. Sygn. akt I KZP 4/03

„Wyrok łączny, jak i kara łączna, jest jedynie rozwiązaniem procesowym, tworzonym na potrzeby ukształtowania bieżącego położenia skazanego, nie zmieniającym jednak reguł dotyczących instytucji przedawnienia wykonania kary, która ma charakter materialny”. Postanowienie SA we Wrocławiu z 8.02.2010. Sygn. akt II AKzw 47/10

§ 1. Przedawnienie nie biegnie, jeżeli przepis ustawy nie pozwala na wszczęcie lub dalsze prowadzenie postępowania karnego; nie dotyczy to jednak braku wniosku albo oskarżenia prywatnego. Art. 104 Kodeksu karnego

„Przepis stanowiący o spoczywaniu biegu przedawnienia ma na względzie jedynie przeszkody natury prawnej wynikające z samej ustawy, które nie pozwalają na wszczęcie lub dalsze prowadzenie postępowania karnego (np. immunitety), a nie przeszkody natury faktycznej w rodzaju choroby sprawcy lub niemożności jego ujęcia. Zawieszenie postępowania karnego nie wstrzymuje więc biegu przedawnienia”. Postanowienie SN z 24.11.2016. Sygn. akt II KK 296/16

„Art. 104 § 1 k. k. , normujący instytucję tzw „Art. 104 § 1 k.k., normujący instytucję tzw. spoczywania biegu przedawnienia, znajduje zastosowanie między innymi wtedy, gdy toczy się postępowanie w sprawie przestępstwa, którego sprawcą jest osoba objęta immunitetem formalnym. Stanowi on przeszkodę procesową polegającą na tym, że przez czas pełnienia przez daną osobę funkcji publicznej, z którą związany jest taki immunitet, nie jest możliwe pociągnięcie tejże osoby do odpowiedzialności karnej, chyba że wskazany w ustawie organ uchyli immunitet wobec niej w konkretnej sprawie”. Postanowienie SN z 18.02.2015. Sygn. akt V KK 296/14

§ 1. Przepisów art. 101-103 nie stosuje się do zbrodni przeciwko pokojowi, ludzkości i przestępstw wojennych. § 2. Przepisów art. 101-103 nie stosuje się również do umyślnego przestępstwa: zabójstwa, ciężkiego uszkodzenia ciała, ciężkiego uszczerbku na zdrowiu lub pozbawienia wolności łączonego ze szczególnym udręczeniem, popełnionego przez funkcjonariusza publicznego w związku z pełnieniem obowiązków służbowych. Art. 105 Kodeksu karnego

„Fakt, iż przepis art. 105 § 2 k. k „Fakt, iż przepis art. 105 § 2 k.k. wśród umyślnych przestępstw, do których się odnosi, wymienia "ciężkie uszkodzenie ciała", nie ma znaczenia dla interpretacji owego zakresu katalogu przestępstw, do których ma zastosowanie. Niezależnie bowiem od wspomnianych historycznych uwarunkowań takiego sposobu opisania tego typu przestępstw i dominującego w piśmiennictwie przekonania o tym, że użyte w art. 105 § 2 k.k. określenie "ciężkie uszkodzenie ciała" odpowiada użytemu w art. 156 § 1 k.k. określeniu "ciężki uszczerbek na zdrowiu", nie istnieją (...) (po zastosowaniu reguł wykładni językowej) żadne racjonalne względy do stwierdzenia, że to samo zawarte w przepisie art. 105 § 2 k.k. określenie "przestępstwo umyślne ciężkiego uszczerbku na zdrowiu", tak w rozumieniu języka potocznego, jak i prawnego, oznacza co innego, aniżeli tak normatywnie nazwany występek, przewidziany w art. 156 § 1 k.k., skoro ten reguluje właśnie kwestię odpowiedzialności karnej za spowodowanie ciężkiego uszczerbku na zdrowiu. Wśród typów przestępstw objętych przewidzianą w art. 105 § 2 k.k. zasadą nieprzedawnienia ustawodawca swoją wolą nie wskazał występku udziału w pobiciu ze skutkiem śmiertelnym, przewidzianego w art. 158 § 3 k.k.”. Postanowienie SN z 28.07.2010. Sygn. akt II KK 271/09

Z chwilą zatarcia skazania uważa się je za niebyłe; wpis o skazaniu usuwa się z rejestru skazanych. Art. 106 Kodeksu karnego

„Zgodnie z art. 106 k.k., z chwilą zatarcia skazania uważa się je za niebyłe. Za niebyłe uważa się przy tym nie tylko skazanie, lecz także samo popełnienie przestępstwa, co wprowadza fikcję prawną, że do popełnienia przestępstwa w ogóle nie doszło. Nie oznacza to oczywiście, że samo zdarzenie w sensie historycznym nie zaistniało. Z tej przyczyny w sytuacji, w której skazanie uległo zatarciu, wyłączona jest możliwość powołania się przez sąd w postępowaniu dyscyplinarnym na wiążący charakter wyroku skazującego. Konieczne jest poczynienie samodzielnych ustaleń dotyczących wszystkich elementów zachowania obwinionego sędziego, konkretyzujących czyn i stanowiących podstawę zakwalifikowania go jako uchybiającego godności urzędu, i w związku z tym będącego przewinieniem dyscyplinarnym”. Wyrok SN z 13.09.2017. Sygn. akt SNO 26/17

„Zgodnie z treścią art. 106 k. k „Zgodnie z treścią art. 106 k.k., z chwilą zatarcia skazania uważa się je za niebyłe. Skutkiem zatarcia skazania jest więc fakt, że za niebyłe uważa się nie tylko skazanie, lecz również sam o popełnienie przestępstwa. Oznacza to wprowadzenie fikcji prawnej, że do popełnienia przestępstwa w ogóle nie doszło. W aspekcie pozytywnym od chwili zatarcia skazania prawdziwe – z punktu widzenia porządku prawnego - jest zatem stwierdzenie, że danego przestępstwa nie popełniono”. Wyrok SN z 19.01.2016. Sygn. akt V KK 372/15

Nie podlega zatarciu skazanie na karę pozbawienia wolności bez warunkowego zawieszenia jej wykonania za przestępstwo przeciwko wolności seksualnej i obyczajności, jeżeli pokrzywdzony był małoletnim poniżej lat 15. Art. 106a Kodeksu karnego

§ 1. W razie skazania na karę pozbawienia wolności wymienioną w art § 1. W razie skazania na karę pozbawienia wolności wymienioną w art. 32 pkt 3 lub karę 25 lat pozbawienia wolności, zatarcie skazania następuje z mocy prawa z upływem 10 lat od wykonania lub darowania kary albo od przedawnienia jej wykonania. § 2. Sąd może na wniosek skazanego zarządzić zatarcie skazania już po upływie 5 lat, jeżeli skazany w tym okresie przestrzegał porządku prawnego, a wymierzona kara pozbawienia wolności nie przekraczała 3 lat. § 3. W razie skazania na karę dożywotniego pozbawienia wolności, zatarcie skazania następuje z mocy prawa z upływem 10 lat od uznania jej za wykonaną, od darowania kary albo od przedawnienia jej wykonania. § 4. W razie skazania na karę ograniczenia wolności zatarcie skazania następuje z mocy prawa z upływem 3 lat od wykonania lub darowania kary albo od przedawnienia jej wykonania. § 4a. W razie skazania na grzywnę zatarcie skazania następuje z mocy prawa z upływem roku od wykonania lub darowania kary albo od przedawnienia jej wykonania. § 5. W razie odstąpienia od wymierzenia kary, zatarcie skazania następuje z mocy prawa z upływem roku od wydania prawomocnego orzeczenia. § 6. Jeżeli orzeczono środek karny, przepadek lub środek kompensacyjny, zatarcie skazania nie może nastąpić przed jego wykonaniem, darowaniem albo przedawnieniem jego wykonania. Zatarcie skazania nie może nastąpić również przed wykonaniem środka zabezpieczającego. Art. 107 Kodeksu karnego

„Bieg okresów określonych w art. 107 k. k „Bieg okresów określonych w art.107 k.k., decydujących o zatarciu skazania z mocy prawa lub uprawniających do zatarcia skazania w drodze orzeczenia sądu, nie może być liczony odrębnie dla poszczególnych wyroków, dotyczących sprawcy skazanego za dwa lub więcej przestępstw nie pozostających w zbiegu. Bieg tych okresów rozpoczyna się w takiej sytuacji od daty wykonania, darowania lub przedawnienia wykonania kary orzeczonej ostatnim, dotyczącym sprawcy wyrokiem, a zatarcie skazania może nastąpić wyłącznie w odniesieniu do wszystkich wyroków dotyczących konkretnego sprawcy”. Postanowienie SN z 23.03.2010. Sygn. akt III KK 339/09

Jeżeli sprawcę skazano za dwa lub więcej nie pozostających w zbiegu przestępstw, jak również jeżeli skazany po rozpoczęciu, lecz przed upływem, okresu wymaganego do zatarcia skazania ponownie popełnił przestępstwo, dopuszczalne jest tylko jednoczesne zatarcie wszystkich skazań. Art. 108 Kodeksu karnego

„Zasada wyrażona w art. 108 k. k „Zasada wyrażona w art. 108 k.k. nie rozciąga się na skazanie z warunkowym zawieszeniem wykonania kary pozbawienia wolności, gdyż przepis art. 76 § 1 k.k. jest przepisem szczególnym w stosunku do ogólnych rozwiązań zawartych w rozdziale XII k.k. Jeżeli więc w okresie wskazanym w art. 76 § 1 k.k. nie dojdzie do zarządzenia wykonania kary, to nawet popełnienie w okresie próby nowego przestępstwa pozostanie bez wpływu na zatarcie skazania, stosownie do treści art. 76 § 1 i 2 k.k. Art. 108 k.k. znajdzie zastosowanie do kary pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem jej wykonania tylko w sytuacji, gdy dojdzie do zarządzenia wykonania kary warunkowo zawieszonej w okresie próby oraz następujących po nim 6 miesięcy”. Wyrok SN z 12.10.2016. Sygn. akt V KK 178/16