mgr Magdalena Stręk Zakład Prawa Pracy CZAS PRACY mgr Magdalena Stręk Zakład Prawa Pracy

ZNACZENIE REGULACJI Dynamiczny rozwój przemysłu w XIX wieku, spowodował wzrost zapotrzebowania na pracę, co spowodowało wydłużenie czasu pracy oraz zwiększenie jej intensywności. Praca stała się realnym zagrożeniem dla życia i zdrowia pracowników.

PIERWSZE REGULACJE MIĘDZYNARODOWE Pierwszym na świecie aktem ustawowym ograniczającym czas pracy był wydany w 1802 r. w Anglii „Health and Morals of Apprentices Act”, ograniczający czas pracy uczniów w tkalniach. Wyznaczał on dla dzieci w wieku 9-13 lat maksymalny czas pracy w wymiarze 8 godzin, a dla dzieci w wieku 14-18 maksymalnie 12 godzin na dobę.

PIERWSZE REGULACJE KRAJOWE Po odzyskaniu niepodległości, pierwszym aktem dotyczącym czasu pracy była ustawa z dnia 18 grudnia 1919 r. o czasie pracy w przemyśle i handlu. Wprowadziła ona zasadę 8- godzinnego dnia pracy od poniedziałku do piątku i 6- godzinnego dnia pracy w sobotę. Ustawa ta przewidywała również spoczynek niedzielny, zakaz pracy nocnej i obowiązkowe przerwy w pracy. Ustawa ta była korzystniejsza niż 1 konwencja MOP, która ograniczała czas pracy do 8 godzin dziennie i 48 godzin tygodniowo.

Definicja czasu pracy Art. 128 § 1 k.p. Czasem pracy jest czas, w którym pracownik pozostaje w dyspozycji pracodawcy w zakładzie pracy lub w innym miejscu wyznaczonym do wykonywania pracy.

POZOSTAWANIE W DYSPOZYCJI PRACODAWCY tradycyjnie „dyspozycyjność” utożsamiano z faktyczną możliwością wydawania pracownikowi poleceń obecnie, w związku ze stosowaniem nietypowych postaci stosunku pracy (np. telepraca, czy praca w zdaniowym systemie czasu pracy), a także przy uwzględnieniu specyfiki pracy pracowników samodzielnych (pracownicy zarządzający zakładem pracy czy radcowie prawni) pojęcie dyspozycyjności rozszerza się na działania pracownika w interesie pracodawcy bez jego polecenia, a nawet wiedzy i bieżącego kierownictwa.

NIE POZOSTAJE W DYSPOZYCJI PRACODAWCY pracownik nie zdolny do pracy z powodów obiektywnych (np. choroba), jak i zależnych od pracownika (np. będący pod wpływem alkoholu). W dyspozycji pracodawcy nie pozostaje również pracownik który nie oczekuje na polecenia pracodawcy np. wykonując czynności prywatne w godzinach pracy, a także pracownik który nie chce ich wykonać, celowo odmawiając świadczenia pracy.

POJĘCIE ZAKŁADU PRACY właściwa dla danego pracownika placówka zatrudnienia, wynikająca z treści umowy o pracę

POJĘCIE „INNEGO MIEJSCA WYZNACZONEGO DO WYKONYWANIA PRACY” inny zakład pracy, miejsce wybrane dla dokonywania czynności związanych z pracą, a także mieszkanie czy miejsce czasowego pobytu pracownika. Istotnym jest by miejsce to było miejscem wyznaczonym przez pracodawcę, a nie swobodnie wybranym przez pracownika.

NA CZAS PRACY SKŁADAJĄ SIĘ: 1. okresy wykonywania pracy 2. okresy niewykonywania pracy w trakcie których pracownik pozostaje do dyspozycji pracodawcy 3. okresy niewykonywania pracy zaliczane do czasu pracy

Ad.1 Okresy wykonywania pracy podlegają zaliczeniu do czasu pracy niezależnie od tego czy pracodawca ma możliwość wydawania pracownikowi na bieżąco poleceń dotyczących pracy.

Ad.2 1. oczekiwanie na przydzielenie pracy 2. przestój (art. 81 § 2 k.p.) 3. przemieszczanie się w trakcie podróży służbowej w czasie rozkładowych godzin pracy 4. dyżur zakładowy (?), mimo że spełnia przesłanki definicji z art. 128 k.p., to na podstawie art. 1515 § 2 k.p. wyłączony jest z czasu pracy

Ad.3 Przerwy w pracy: art. 134 k.p., art. 145 § 1 k.p., art. 187 k.p.,

NIE STANOWI CZASU PRACY czas dojazdu do pracy i z pracy przerwa w pracy art. 139 § 1, art. 141 § 1 k.p., przemieszczanie się w trakcie podróży służbowej przypadające poza rozkładowe godziny pracy

POJĘCIE CZASU PRACY W DYREKTYWIE 2003/88/WE art. 2 pkt 1 „czas pracy oznacza każdy okres, podczas którego pracownik pracuje (jest w pracy), jest do dyspozycji pracodawcy oraz wykonuje swoje działania lub spełnia obowiązki, zgodnie z przepisami krajowymi lub praktyką krajową” Okres odpoczynku to każdy okres który nie jest czasem pracy (art. 2 pkt 2)

WYKŁADNIA POJĘCIA CZAS PRACY „czas pracy” oraz „okres odpoczynku” to pojęcia prawa wspólnotowego, które należy definiować według obiektywnych cech, odwołując się do systematyki i celu tej dyrektywy. Pojęcia te nie powinny być interpretowane wg. różnych przepisów państw członkowskich (wyrok C-151/02 Jaeger)

DEFINICJA CZASU PRACY Kryteria kwalifikacyjne czasu pracy rozpatrywane są łącznie ale ze znacznym osłabieniem trzeciego kryterium. Dyżury stacjonarne, pełnione przez lekarzy z zespołów pierwszej pomocy w trybie fizycznej obecności w zakładzie opieki zdrowotnej, mają cechy charakterystyczne dla pojęcia czasu pracy, mimo iż podczas tych dyżurów spełnione są dwie pierwsze przesłanki wymienione w definicji czasu pracy (wyrok C-303/98 SIMAP).

PODSTAWOWE POJĘCIA Z ZAKRESU CZASU PRACY doba tydzień rozkład czasu pracy system czasu pracy

Art. 129 § 1 k.p. Czas pracy nie może przekraczać 8 godzin na dobę i przeciętnie 40 godzin w przeciętnie pięciodniowym tygodniu pracy w przyjętym okresie rozliczeniowym nieprzekraczającym 4 miesięcy, z zastrzeżeniem art. 135-138, 143 i 144.

OKRESY ODPOCZYNKU Art. 132 k.p. minimalny odpoczynek dobowy Art. 133 k.p. minimalny odpoczynek tygodniowy Okres odpoczynku nie może być naruszony przez czas dyżuru (za wyjątkiem dyżuru domowego), czas podróży służbowej i szkolenia odbywanego z polecenia pracodawcy.

ZAKAZ ZRZECZENIA SIĘ PRAWA DO WYPOCZYNKU Pracownik nie może zrzec się prawa do odpoczynku dobowego lub tygodniowego, które musi być analogicznie traktowane jak prawo do urlopu wypoczynkowego, ponieważ obie instytucje służą ochronie zdrowia pracownika i jego bezpieczeństwa (wyrok SN z dnia 3 lutego 2011 r., III PK 32/10).

ROSZCZCZENIA PRACOWNIKA W PRZYPADKU NARUSZENIA OKRESÓW ODPOCZYNKU zadośćuczynienie za doznaną krzywdę z tytułu naruszenia dóbr osobistych odszkodowanie wg. reżimu odpowiedzialności kontraktowej lub deliktowej (co jednak wymaga wykazania wysokości szkody)