„Śladami pamięci. Uczeń/nauczyciel badaczami historii” Gimnazjum nr 3 w Promniku

,, Ucieczka przed śmiercią ‘’ …historia Pani Genowefy Duli VS

PROMNIK Promnik to niewielka miejscowość położona ok. 20 km na zachód od Kielc. Podczas II wojny światowej Promnik należał do gminy Piekoszów razem z 3 innymi miejscowościami (Strawczynkiem, Chełmcami i Małogoskim). Ta sytuacja istniała do 1954r. .

LUDNOŚĆ PROMNIKA Podczas II wojny światowej w Promniku mieszkało 776 mieszkańców w tym 21 osób pochodzenia Żydowskiego. Polacy i Żydzi żyli w zgodzie. Polacy głównie trudnili się pracą na roli a Żydzi handlem. Sołtysem był wówczas p.Walenty Wąsowicz. Budynek szkolny

Liczba ludności XIX w. i po II wojnie światowej. W okresie międzywojennym(1918-1939) nastąpił gwałtowny wzrost liczby ludności w stosunku do XIXw. Według spisu z 1921r. Promnik był najliczniejszą miejscowością w gminie Strawczyn. Mieszkało w nim 692 osób, co stanowiło 17,1% mieszkańców całej gminy. Na terenie miejscowości przebywało także 12 Żydów. W 1931r. przeprowadzono drugi powszechny spis ludności. Wsie należące do dzisiejszej gminy Strawczyn zamieszkiwało wówczas 7747 osób, czyli o 1688 mieszkańców więcej w stosunku do 1921r. Promnik zamieszkiwało 776 Polaków (10,1%), oraz 21 Żydów. Podczas II wojny światowej ilość mieszkańców utrzymywała się na podobnym poziomie, jak w 1931r.

PRAWDZIWE PRZEŻYCIA We wsi, przy ulicy Kieleckiej od 3 maja 1924 roku mieszkała także pani Genowefa Dula z domu Lisowska. Jej rodzice, Antonina i Stanisław, zajmowali się rolnictwem a ona wraz z bratem Edwardem pomagała im.

PRAWDZIWE PRZEŻYCIA Pani Genowefa pamięta że przed wojną w Promniku mieszkało kilka rodzin pochodzenia żydowskiego. Było to skupisko domów wzdłuż ulicy Strażackiej. Ludność Polska i Żydowska żyły w zgodzie. Polacy często korzystali z usług krawca lub szewca. Większość sprzedawała swoje towary w Kielcach.

PRAWDZIWE PRZEŻYCIA Wiosną 1942 roku na podwórku Pani Duli pojawił się niemiecki żołnierz. Z za wyprowadził stodoły on młodego mężczyznę pochodzenia żydowskiego. W pewnym momencie Niemiec wycelował karabin w ciało młodego mężczyzny z zamiarem zabicia. Wszyscy członkowie rodziny mieli przyglądać się tej akcji. W pewnym momencie Pani Genowefa krzyknęła „Nie zabijaj go. On też jest człowiekiem”. Za te słowa dostała od niemieckiego żołnierza w twarz tak mocno że przez kilka dni miała zasiniałe oko i spuchnięte twarz. Jednak Niemiec odstąpił od swojego pierwotnego zamiaru, wsiadł na motor i odjechał w stronę Łopuszna.

PRAWDZIWE PRZEŻYCIA Pani Genowefa nie wie co się stało z Żydem, którego uratowała. Pamięta że miał około 20 lat i mieszkał wraz z matką i ojcem przy ulicy Strażackiej. Przypomina sobie że przed tym wydarzeniem ojciec często wychodził wieczorem. Sąsiedzi także znają tę historię. Niedługo po tym incydencie Żydzi z Promnika zostali zabrani do getta. Po wojnie żaden z nich nie wrócił do Promnika.

Żydzi pod kloszem Sytuacja Żydów w czasie okupacji niemieckiej stawała się z czasem coraz bardziej niebezpieczna. Po pewnym czasie mordowanie ich było na porządku dziennym. Można powiedzieć, że faszyści traktowali ich jak króliki doświadczalne, robili na nich badania naukowe. Ponadto śmierć Żydom z czasem zadawano dla zabawy, szczególnie w tym specjalizowali się oficerowie niemieccy. Właśnie to zmusiło ludność Żydowską do ucieczki. Niemcy uważali się za rasę panującą, a Romowie, Żydzi i Słowacy to podludzie.

ODRUCH SERCA Polakom za wszelaką pomoc Żydom groziła śmierć. Bez względu na to czy dokonywano tego z „odruchu serca” czy za pieniądze szacuje się, że ok. 1000 Polaków straciło życie z tego powodu. Karano pojedyncze osoby, ich rodziny, a czasem nawet całą społeczność lokalną. Inną metodę przyjęto w Grójcu 30 października 1941r. Najpierw zabroniono pomagania Żydom, pod pretekstem roznoszonej przez nich epidemii tyfusu. Kiedy to nie poskutkowało, 19 grudnia pojawiło się ogłoszenia obiecujące metr zboża temu, kto wyda ukrywającego się Żyda lub Polaka, który Żydom pomaga.

POMOC POLAKÓW- CHWILA ODDECHU Polacy dawali schronienie ludności żydowskiej w domach, piwnicach, itp. Przekazywali żywność, leki, ubrania. Utworzono Radę Pomocy Żydom przy Delegacie Rządu RP na Kraj . Rada działała pod konspiracyjnym kryptonimem „Żegota”.

FORMY POMOCY Polacy najczęściej ukrywali całe rodziny żydowskie lub też organizowali kryjówki, załatwiali dokumenty, pomagali w ucieczce.

KOMU NAJCZĘŚCIEJ POMAGANO?

Zmiany w liczbie ludności żydowskiej podczas II Wojny Światowej. Podczas II wojny światowej na ziemiach polskich przebywało 5 milionów Żydów, co stanowiło 17% populacji. Prześladowanie Żydów w Polsce nasilało się w początkowych i końcowych latach II Rzeczpospolitej Polski. Ustalono, że w czasie całej II wojny światowej, 32 216 żydowskich żołnierzy i oficerów Wojska Polskiego zginęło, a ok. 61 tys. zostało wziętych do niewoli przez nazistów (większość z nich nie przeżyła). Ci, którzy zostali zwolnieni, bardzo szybko znaleźli się w gettach i obozach pracy, gdzie podzielili los swoich żydowskich współobywateli. Żydzi polscy ucierpieli najbardziej w czasie holokaustu. Ok. 6 mln polskich obywateli zginęło w czasie wojny, połowa z nich była narodowości żydowskiej. Zostali oni zamordowani w nazistowskich obozach zagłady, w Auschwitz-Birkenau, Treblince, Majdanku, Bełżcu, Sobiborze, Chełmnie lub zmarło z głodu w gettach.

Podziękowanie Żydzi, aby się odwdzięczyć Polakom za ich pomoc podczas okupacji faszystowskiej odznaczyli Yad Vashem dwa tysiące naszych rodaków, co świadczyło o tym, że dla Izraela miało to bardzo duże znaczenie.

Warto pomagać! Pamiętajmy o tym, że pomaganie to mnóstwo radości nie tylko dla osoby, która otrzymała trochę ciepła, ale i dla człowieka, który jej to ofiarował. Dobro wraca! Małym gestem możemy zrobić coś wielkiego, coś czego nie da się opisać słowami- to kawałeczek miłości, który przekazywany jest dalej. Nie bójmy się pomagać!

Źródła informacji: Wikipedia Google grafika http://www.nowiny24.pl/reportaze/art/6114307,dramat-rodziny-ulmow-mieli-odwage-ratowac-zydow-zaplacili-zyciem,id,t.html Książka „w Rycerskim Strawczynie” Eugeniusz Kosik, Ryszard Nadgowski, Dariusz Świtalski Wywiad przeprowadzony z Genowefą Dulą.