SURDOLOGIA KALISZ
Definicja SURDOLOGIA (SURDOLOGOPEDIA) specjalność logopedyczna, której przedmiotem badań jest mowa, komunikacja oraz jej zaburzenia u osób z uszkodzonym narządem słuchu.
Logopedia W praktyce logopedia obejmuje 4 działy: logopedię wychowawczą, korekcyjną, artystyczną i surdologopedię. Każda ma określone formy, metody i środki terapii logopedycznej. Wszystkie łączy przedmiot i cel- kształtowanie mowy. /Kaczmarek/
Przedmiot i cel badań surdologopedii Jest mowa osób z uszkodzonym narządem słuchu. Teoria i praktyka dotycząca komunikacji i jej zaburzeń stanowiących integralny element całościowego procesu rehabilitacji osób niesłyszących i słabosłyszących. Kształtowanie i terapia mowy osób z wadą słuchu zgodnie z ogólnymi zasadami logopedii. Determinuje potrójny charakter: teorii, praktyki i sztuki.
Potrójny charakter wyznacza kierunek i cele szczegółowe. Funkcja teoretyczna określa podstawowe pojęcia związane z różnymi aspektami mowy, teorią informacji i komunikacji. cel szczegółowy: formułowanie metod i zasad postępowania z osobami niesłyszącymi, zajmowanie się swoistościami komunikacji osób z wadą słuchu i jej uwarunkowaniami biopsychospołecznymi, opracowanie podstaw merytorycznych terapii mowy.
Potrójny charakter wyznacza kierunek i cele szczegółowe. Funkcja praktyczna cel szczegółowy: terapia mowy osób z różnymi rodzajami i stopniami zaburzeń słuchu, diagnoza, na podstawie której różnymi technikami pracy logoterapeutycznej usprawniania, koryguje, kompensuje funkcje psychomotoryczne jednostki, profilaktyka pierwotnych i wtórnych zaburzeń wynikających z uszkodzenia słuchu, organizowanie pomocy i poradnictwa rodzinnego.
Potrójny charakter wyznacza kierunek i cele szczegółowe. Funkcja prognostyczna cel szczegółowy: przewidywanie tendencji rozwojowych Funkcja usługowa - przygotowanie specjalistów dla potrzeb terapii i diagnozy surdologopedii.
Polska myśl surdologopedyczna Ks. Jakub Falkowski- twórca pierwszej szkoły specjalnej dla niesłyszacych. Jan Siestrzyński(1788-1824), lekarz, pedagog. Autor pracy: Teoria i mechanizm mowy. Założyciel Instytutu Głuchoniemych i Ociemniałych w Warszawie. Propagator wczesnej interwencji dzieci głuchych. Tytus Benni (1877-1935), jeden z pionierów teoretycznych i praktycznych opracowań na temat nauczania mowy głuchych. Zaproponował metodę graficzna przy nauce mowy i czytania głuchych. Twórca trójkąta samogłoskowego.
Polska myśl surdologopedyczna Irena Styczek (1924-1981), na podstawie badan stwierdziła, że rodzaj zniekształceń mowy dziecka niesłyszącego zależy od czynników: wieku, rodzaju i stopnia ubytku słuchu, posługiwanie się aparatem słuchowym, środowiska rodzinnego. Autorka pracy Jak usuwać seplenienie i inne wady wymowy. Maria Góral 9 1919-1995), Matka Matek, inicjatorka wczesnego wykrywania wad słuchu u dzieci. Twórczyni programów rehabilitacyjnych dla osób z wszczepem ślimakowym. Organizatorka kursów instruktazowych dla rodziców. Autorka prac Dziecko z trwałym kalectwem słuchu, Rehabilitacja małych dzieci z wadą słuchu.
Polska myśl surdologopedyczna Leon Kaczmarek (1911-1996) Uważał, że kształtowanie mowy u dzieci z wada słuchu powinno obejmować nauczanie płynnego budowania i percepcji wypowiedzi poprawnej pod wzg. treści, formy językowej i substancji fonicznej. Omawiając zadania logopedii wyróżnia 3 grupy: Praca z dziećmi o zaburzeniach w procesie mówienia, Opieka logopedyczna dla dzieci głuchych- wykorzystanie resztek słuchowych oraz odczytywanie wypowiedzi z ust. Opracowanie sposobów porozumiewania się osób głuchoniemych i niewidomych.
Terminy Komunikacja, mowa, język są różnie pojmowane i towarzyszą naszym wypowiedzeniom na co dzień. Komunikację w świecie biologicznym zapewnia sprzężenie dwóch systemów: receptorów ( narządy zmysłu służące do odbioru bodźców) i efektorów (narządy wykonujące czynności pod wpływem pobudzeń nerwowych receptorów)
Teoria Człowiek stworzył między systemem receptorów i efektorów trzecie ogniwo komunikowania się – symbol (sztuka, religia, język) /Tłokiński, 1982/ Najbardziej popularnym sposobem symbolicznego komunikowania się jest mowa oraz muzyka, obraz, znak-kod). W układzie komunikacyjnym wyróżnia się nadawcę i odbiorcę oraz kanał przesyłania informacji.
Teoria Proces przekazywania informacji przebiega na dwóch poziomach: językowym/werbalnym (mowa), niejęzykowym /niewerbalnym/bezsłownym. (mimika, gestykulacja, postawa ciała, zmiana wielkości źrenic, sposób zachowania, ukierunkowanie spojrzenia)
Badania Mellibruda, 1998- 87 % wszystkich informacji odbieramy za pomocą wzroku, pozostałe parcypujemy słuchem 7%, węchem 3,5%, dotykiem 1,5%. Thiel , 1992- 7% czerpiemy ze słów, 38% wnioskujemy z tonu głosu, 55% z mowy ciała. Friessen, Sorenson- część gestów jest wrodzona i jednakowa dla większości nacji. Gesty są więc wspólnym językiem świata.
Teorie Rocławski,1993- podkreśla, że u dzieci należy kształtować postawę komunikacyjną, która jest sposobem zachowania się oraz wyraża się w chęci bycia odbiorcą i nadawcą informacji. Hymes ( za Kurcz, 1992)-Trzeba wiedzieć, do kogo, jak i o czym mówić.
Teorie Grabis,1996- wyróżnia trzy rodzaje kompetencji: Językową- nieuświadomiona wiedza na temat sytemu językowego, czyli tkwiący w umyśle zasób fonemów, reguł morfologicznych i składniowych, Komunikacyjną- wiedza na temat zasad użycia języka w grupie społecznej, Kulturowa- wiedza na temat zjawisk rzeczywistości. Warunkiem kompetencji komunikacyjnej i kulturowej jest kompetencja językowa.
Teorie, Podstawowym warunkiem sprawności biologicznych w procesie komunikacji językowej są: Sprawny ruch, Właściwie funkcjonujący słuch fonematyczny i muzyczny, Mobilny mózg i wydolna pamięć Właściwie funkcjonujący obwodowy układ nerwowy i działające bez zakłóceń mięśniowe i kostne układy narządów mownych.
Teorie Zgodnie z modelem językowego i niejęzykowego porozumiewania się kompetencja komunikacyjna wymaga poznania różnych kanałów informacyjnych: słuchowego, wzrokowego i dotykowego. Najszybciej zaczyna się i kończy odbiór informacji kanałem dotykowym, najdłużej trwa przygotowania informacji kanałem słuchowym. Rakowska, 2000- czynnikiem różnicującym zakres porozumiewania się dzieci niesłyszących… są odmienne poziomy możliwości językowych.
Teorie W polskich opracowaniach logopedycznych zgodnie z teorią Kaczmarka przyjmuje się, że mowa jest pojęciem nadrzędnym do języka. Mowę definiuje z dwóch punktów: społecznego jako akt w procesie porozumiewania się słownego, w którym nadawca przekazuje informacje odbiorcy na podstawie obopólnej znajomości języka oraz indywidualnego jako budowanie i odbiór tekstu na podstawie języka.
Terminologia osób z wadą słuchu Osoba z wadą słuchu Dziecko głuche Grzegorzewska, 1989- pozbawione słuchu, a wiec treści słuchowych płynących ze świata i które wskutek tego znajdują się w gorszych warunkach niż słyszący, jeśli chodzi o sposób poznawania świata i przygotowania do życia społecznego. Dziecko z uszkodzonym słuchem Dziecko z zaburzonym lub upośledzonym narządem słuchu
Narząd słuchu
Narząd słuchu- ucho Narząd słuchu (inaczej narząd ślimakowy) jest anatomicznie ściśle związany z narządem równowagi (narządem przedsionkowym). Tworzą one razem narząd przedsionkowo-ślimakowy, powszechnie zwany uchem. Budowa ucha: Ucho zewnętrzne Ucho środkowe Ucho wewnętrzne
Ucho zewnętrzne zbudowane jest z małżowiny usznej, przewodu słuchowego kończącego się błoną bębenkową, która odgranicza ucho zewnętrzne od ucha środkowego. Małżowina uszna utworzona jest z chrząstki sprężystej, którą pokrywa cienka warstwa skóry. Przewód słuchowy zewnętrzny wyściełany jest skórą, w początkowym odcinku skóra posiada krótkie, grube włosy oraz gruczoły łojowe. Ściana przewodu usztywniona jest w początkowym odcinku chrząstką sprężystą, która w przechodzi w kość (w dalszym odcinku).
Ucho środkowe utworzone jest z systemu jam powietrznych: jamy bębenkowej (spłaszczona przestrzeń wypełniona powietrzem), w której znajdują się trzy kosteczki słuchowe (młoteczek, kowadełko, strzemiączko), jamy sutkowej wyposażonej w komórki powietrzne wyrostka sutkowego oraz trąbki słuchowej (Eustachiusza). Trąbka słuchowa łączy jamę bębenkową z gardłem i pozwala na wyrównanie ciśnienia między uchem środkowym, a środowiskiem zewnętrznym. Działanie kosteczek dźwiękowych oparte jest na zasadzie dźwigni w przenoszeniu dźwięku ze środowiska gazowego (ucho zewnętrzne i środkowe) do środowiska płynnego, które panuje w uchu wewnętrznym. Prawidłową ruchomość kosteczek gwarantują: napinacz błony bębenkowej, a także mięsień strzemiączkowy; dbają one o zachowanie funkcji akomodacyjnej przenoszenia dźwięku. Dzięki trąbce słuchowej łączącej jamę bębenkową z gardłem dochodzi do wyrównania ciśnienia w jamie bębenkowej.
Ucho wewnętrzne W jego skład wchodzi błędnik oraz nerw statyczno-słuchowy. W błędniku wyróżniono: błędnik kostny i błędnik błoniasty. Błędnik błoniasty znajduje się wewnątrz błędnika kostnego. Między tymi dwoma błędnikami znajduje się przestrzeń, którą wypełnia perylimfa; wnętrze błędnika błoniastego wypełnione jest endolimfą. Błędnik zbudowany jest ze ślimaka we wnętrzu, którego znajduje się aparat słuchu, przedsionek, a także kanały półkoliste ( w liczbie 3), które wyposażone są w aparat zmysłu równowagi. Nerw statyczno- słuchowy jest VIII nerwem czaszkowym w skład, którego wchodzi droga słuchowa i przedsionkowa. Droga słuchowa jest drogą przewodzenia bodźca słuchowego w układzie nerwowym, docierającą do kory płata skroniowego natomiast droga przedsionkowa biegnie do móżdżku.
Czynności ucha Jest narządem słuchu i równowagi. Ucho ludzkie zdolne jest odbierać dźwięki o częstotliwości od 16 do 22000 Hz (drgań na sekundę), o natężeniu od 0 do 120 dB (decybeli). W uchu zewnętrznym i środkowym odbywa się przewodzenie dźwięku, a w uchu wewnętrznym odbiór dźwięku. Dalsza emisja bodźca słuchowego przebiega przez nerw słuchowy i drogę słuchową do kory mózgowej w płacie skroniowym.
Akustyka Wysokość dźwięku -liczba drgań na sekundę, zw. częstotliwością drgań, jed. Hz. Natężenie, siła dźwięku, jed. dB Pole słuchowe, część pola słuchowego, obejmuje zjawiska dźwiękowe odbierane przez analizator słuchowy. Dolna granica to próg słyszalności a górna , to próg bólu
Akustyka Pole słuchowe człowieka jest ograniczone przez próg słyszalności tonów niskich (16 Hz) i wysokich (20000 HZ) oraz przez krzywa progową słuchu i bólu. Między nimi znajduje się „próg przyjemnego słyszenia dla mowy”. Wynosi od 40 do 60 dB i znajduje się w zakresie 500-4000Hz Aby określić indywidualny zakres słyszenia danej osoby, specjalista przeprowadza badanie słuchu, którego wynik zapisuje w postaci graficznej na tzw. audiogramie. Audiogram pacjenta, porównany z audiogramem osób słyszących prawidłowo, czyli z ogólnie przyjętą normą, określa stopień i rodzaj ubytku słuchu.
Klasyfikacja stopni ubytku słuchu wg. BIAP 0–20 dB – norma słyszenia 21–40 dB– lekki ubytek słuchu 41–70 dB– umiarkowany ubytek słuchu 71–90 dB– znaczny ubytek słuchu powyżej 91 dB– głęboki ubytek słuchu
Klasyfikacja stopni ubytków słuchu wg WHO: Brak uszkodzenia słuchu (poniżej 25dB): brak lub bardzo małe problemy ze słuchem, pełne słyszenie szeptu Małe uszkodzenie słuchu (26- 40dB): możliwość słyszenia i powtarzania słów mówionych normalnym głosem z odległości 1m. W tym przypadku zalecana jest porada audiologiczna- możliwa potrzeba aparatu słuchowego Umiarkowane uszkodzenie słuchu (41- 60dB): możliwość słyszenia i powtarzania słów mówionych podniesionym głosem z odległości 1m. W tym przypadku zwykle aparat słuchowy jest rekomendowany Duże uszkodzenie słuchu (61- 80dB): możliwość słyszenia niektórych słów, wypowiadanych krzykiem do ucha lepszego. W tym przypadku aparat słuchowy jest konieczny Głębokie uszkodzenie słuchu
Banan mowny
Badanie słuchu (badanie audiologiczne) Badanie subiektywne - polega na potwierdzeniu przez pacjenta słyszenia poszczególnych dźwięków podawanych przez badającego. Badanie obiektywne polega na rejestracji potencjałów elektrycznych w układzie nerwowym (pniu i korze mózgu) powstających pod wpływem bodźców akustycznych.
Badanie słuchu W badaniu subiektywnym ocenia się słuch mową potoczną,, szeptem i stroikami wykorzystując trzy próby: na przewodnictwo kostne obuuszne próba Webera, kostne jednouszne – próba Schwabacha, na przewodnictwo powietrzne próba Rinne'a. badanie subiektywne słuchu to: audiometria progowa tonalna, audiometria słowna testy nadprogowe tympanometria - służąca ocenie ucha środkowego i częściowo ucha wewnętrznego, badanie potencjałów słuchowych wywołanych, otrzymanych z pnia lub kory mózgu.
BADANIE SŁUCHU TONALNE PROGOWE BADANIE AUDIOMETRYCZNE Badanie polega na określeniu słyszenia progowego tonów czystych w zakresie częstotliwości od 125 Hz do 10000 Hz. Dokonuje się tego w oparciu o informacje uzyskane od badanego podczas podawania sygnałów dźwiękowych o różnym natężeniu w poszczególnych częstotliwościach. Fala dźwiękowa dociera do ucha badanego drogą powietrzną lub kostną poprzez nagłowne słuchawki powietrzne bądź kostne. CZEMU SŁUŻY BADANIE? W wyniku badania uzyskuje się informacje, które pozwalają określić rodzaj niedosłuchu i stopień uszkodzenia słuchu.
Audiogram Audiogram to graficzne przedstawienie wyniku badania audiometrycznego. Badanie ocenia sprawność narządu słuchu (częstotliwość, głośność). Tony generowane są przez audiometr. Na audiogramie zapisywane są progi słyszenia tonów czystych, przedstawiające częstotliwość i głośność w dB HL . Badanie przeprowadza się dla każdego ucha oddzielnie. Osoba, u której wykonywane jest badanie, ma założone słuchawki na uszach i słucha dźwięków o częstotliwościach od 125 Hz do 8000 Hz. Następnie sygnalizuje ona, za pomocą przycisku lub podniesieniem ręki, czy słyszy dany dźwięk.
Audiogram Na wykresie audiogramu badający rysuje dwie krzywe – zaznaczonej linią przerywaną krzywą przewodnictwa kostnego (sygnały podawane przez słuchawkę kostną, czyli wibrator przyłożony do kości za uchem) i zaznaczanej linią ciągłą – krzywą przewodnictwa powietrznego (sygnały podawane przez słuchawki). Krzywa przewodnictwa kostnego znaczona jest w przedziale od 250 Hz do 4000 Hz i leży zawsze nad krzywa przewodnictwa powietrznego. Przewodnictwo powietrzne zaznaczmy w przedziale 125 – 8000 – 10 000 Hz. Audiogram wykonywany dla ucha prawego oznaczany jest kolorem czerwonym, dla ucha lewego – zielonym lub niebieskim.
TYMPANOMETRIA Tympanometria jest obiektywną metodą określającą impedancję akustyczną ucha, lub inaczej - sztywność błony bębenkowej. Rejestrowane są wychylenia błony bębenkowej przy zmieniającym się ciśnieniu statycznym w przewodzie słuchowym, przy czym informacje uzyskuje się wykorzystując odbitą falę dźwiękową. CZEMU SŁUŻY BADANIE? Badanie to umożliwia ocenę stanu ucha środkowego: sztywność układu kosteczek (przy występowaniu otosklerozy lub tympanosklerozy), istnienie bezpowietrzności lub płynu w jamie bębenkowej (w przewlekłej niedrożności trąbki słuchowej lub w stanach pozapalnych ucha środkowego). Tympanometria umożliwia także ocenę ucha wewnętrznego, wykorzystując odruch z mięśnia strzemiączkowego na podawany bodziec akustyczny i zjawisko wyrównania głośności w tzw. niedosłuchu ślimakowym.
Badanie orientacyjne Do 1 roku życia stosuje się metody behawioralne, polegające na obserwowaniu reakcji i odruchów na bodźce akustyczne wg. Smarzyńskiej (1992) są to: odruch uszno-powiekowy na dźwięk ok.. 60-70 dB, przerywanie płaczu, ssania lub budzenie się z płytkiego snu, odwracanie gałek ocznych i głowy w kierunku źródła dźwięku, wg. wskaźników Ewinga: nieskoordynowane ruchy ciała (od 3 m-ca), lokalizacja źródła dźwięku (od 6 m-ca do 9), lokalizacja szmerów, cichych głosów (od 9 do 15 m-ca).
Rodzaje uszkodzeń słuchu kategoria: rozwój dziecka i czas wystąpienia wady słuchu. A. van Uden (1999) wyróżnia: Utrata prelingwana – nabyta w okresie płodowym, 1-2 rok życia, Utrata interlingwalna – powstała w 2-4 roku życia, Utrata postlingwalna – powstałą po 5 roku życia.
Rodzaje uszkodzeń słuchu kategoria: miejsca uszkodzenia niedosłuch przewodzeniowy (uszkodzenie w uchu zewnętrznym i środkowym). niedosłuch odbiorczy, w którym wyróżnia się: niedosłuch ślimakowy (uszkodzenie komórek zmysłowych w ślimaku), niedosłuch nerwowy (uszkodzenie włókien nerwowych nerwu VIII), niedosłuch centralny (uszkodzenie może dotyczyć każdego miejsca drogi słuchowej w mózgu). Niedosłuch ślimakowy i nerwowy może być jednouszny, natomiast centralny jest zawsze obuuszny ze względu na krzyżowanie się włókien nerwowych w przebiegu drogi słuchowej.
Rodzaje uszkodzeń słuchu kategoria: rodzaj uszkodzenia oraz okres powstania wady Przewodzeniowe Genetyczne Nabyte w życiu płodowym Nabyte po urodzeniu Odbiorcze Genetyczne Nabyte jako uszkodzenia prenatalne, okołoporodowe Nabyte po urodzeniu
Przyczyny uszkodzeń przewodzeniowych Obejmują uszkodzenia w obrębie ucha środkowego i zewnętrznego. Uwarunkowane czynnikami genetycznymi: gąbczastość słuchu lub stwardnienie kosteczek (zespół van der Hoevego-Lobsteina) Określane jako wrodzone: wg. Periera (1992) zniekształcenia ucha środkowego, dotyczą one łańcucha kosteczek słuchowych, małżowiny usznej, okienek owalnych. Czynniki powodujące nabyte uszkodzenia słuchu: zapalenie surowiczo-śluzowe uszu oraz infekcje kataralne trąbki słuchowej, następstwa chronicznych zapaleń uszu, pourazowe uszkodzenia, urazy czaszki, nowotwory, woskowina i ciała obce w przewodzie słuchowym zewnętrznym. Występują częściej jako wady nabyte niż uwarunkowane genetycznie.
Przyczyny zaburzeń odbiorczych Pochodzenia genetycznego: Aberracje chromosomalne - Zespół Turnera, Mutacje genów: Zespół Waardenburga, Zespół Ushera, Zespół Norrie Nabyte w życiu płodowym: Uszkodzenia prenatalne spowodowane: chorobami infekcyjnymi matki: różyczka, wirus cytomegalii,toksoplazmoza, infekcje bakteryjne środkami farmakologicznymi (salicylaty) zaburzenia endokrynologiczne, naświetlania miednicy, Schorzenia okołoporodowe: niedotlenienie wywołane urazem porodowym, zakrztuszenie się lub pętlą pępowiny, wcześniactwo, konflikt serologiczny działanie czynników toksycznych, farmakologicznych czy hormonalnych. Nabyte po urodzeniu: infekcje, urazy mechaniczne i akustyczne, środki farmakologiczne.
Jak słyszymy? Dźwięk wpada do przewodu słuchowego i wywołuje ruch błony bębenkowej. Błona bębenkowa wibruje na skutek dźwięku. Wibracje przenoszone przez kosteczki słuchowe i trafiają do ślimaka. Wibracje dźwiękowe wprawiają w ruch płyn wypełniający ślimak. Ruchy płynu powodują uginanie się rzęsek słuchowych. Rzęski słuchowe wytwarzają sygnały nerwowe przechwytywane przez nerw słuchowy. Rzęski słuchowe na jednym z końców ślimaka odpowiadają za przekazywanie dźwięków o niskiej częstotliwości, a te z drugiego końca — za przekazywanie dźwięków o wysokiej częstotliwości. Nerw słuchowy przekazuje sygnały do mózgu, gdzie są one interpretowane jako dźwięki.
Rodzaje uszkodzeń słuchu Obwodowe: typu przewodzeniowego, odbiorczego, mieszanego. Centralne.
Typ przewodzeniowy Uszkodzenie zlokalizowane w części przewodzącej fale dźwiękowe, czyli uszkodzenie ucha środkowego redukuje przewodzenie dźwięku do ucha wewnętrznego. Osoba ma trudności ze słyszeniem nieakcentowanych sylab, wyrazów oraz tych części wypowiedzi, których natężenie jest słabe (przyimki, spójniki, końcówki fleksyjne rzeczowników, czasowników, przymiotników.) Mowa słyszana jest jakby z oddali. Występują takie zaburzenia mowy jak: brak wygłosowych samogłosek i sylab, niezdolność wyrażania stosunków miedzy wyrazami w zdaniu. W mowie występują agramatyzmy , (Linder, 1997)
Typ przewodzeniowy Osoba może w pełni kontrolować emisję głosu, umiejętnie modulować dźwięki mowy oraz ich dynamikę, Jedynie głoski szczelinowe i zwartoszczelinowe mogą być źle realizowane( ograniczona samokontrola dźwięków o charakterze szumów) Leczenie farmakologiczne, operacyjne, opieka logopedyczna Poprawę słuchu może też przynieść zastosowanie aparatu słuchowego lub implant ucha środkowego.
Typ odbiorczy Niedosłuch odbiorczy (czuciowo - nerwowy) wynika z uszkodzenia komórek słuchowych ślimaka i/lub struktur je otaczających, jak również może być wynikiem zaburzeń jakości przewodznia bodźca w nerwie słuchowym i/lub jego interpretacji w centralnym układzie nerwowym. Najczęstszymi przyczynami są zapalenie ucha wewnętrznego, zapalenie mózgu, czynniki dziedziczne. Odbiór przewodnictwa powietrznego i kostnego jest jednakowo uszkodzony. Słuch najczęściej uszkodzony jest w pasmach wysokich niż niskich.
Typ odbiorczy Ubytek słuchu typu zmysłowo-nerwowego jest efektem zniszczenia lub uszkodzenia komórek czuciowych (rzęsek słuchowych) w ślimaku i zazwyczaj bywa trwały. Tego rodzaju ubytek słuchu, zwany także “głuchotą odbiorcza”, może występować w stopniu lekkim, umiarkowanym, znacznym lub głębokim. W przypadku ubytków zmysłowo-nerwowych w stopniu lekkim do umiarkowanego zazwyczaj stosuje się aparaty słuchowe lub implanty ucha środkowego. Implanty ślimakowe stanowią często rozwiązanie dla osób ze znacznym lub głębokim ubytkiem słuchu.
Typ mieszany Niedosłuch lub głuchota przewodzeniowo – odbiorcza. Przyczyny: uszkodzenie nerwu słuchowego i ostre lub przewlekłe zapalenie ucha środkowego.
Typ centralny Tego rodzaju uszkodzenie zazwyczaj jest bardzo głębokie i nieodwracalne. Ubytek słuchu typu centralnego to problem wynikający z braku lub uszkodzenia nerwu. Aparaty słuchowe oraz implanty ślimakowe nie są w stanie skompensować ubytku, ponieważ nerw nie przewodzi informacji akustycznych do mózgu.
Zaburzenia przetwarzania słuchowego (auditory processing disorder - APD), znane również jako centralne zaburzenia przetwarzania słuchowego (central auditory processing disorder -CADO) Uszkodzenie wyższych funkcji słuchowych. Jest to zaburzenie funkcjonowania ośrodkowej części układu słuchowego. Objawy, które mogą się pojawić: szumy uszne, halucynacje słuchowe, brak koncentracji słuchowej, trudności w lokalizacji źródła dźwięku, zmęczenie słuchowe, trudności w rozumieniu mowy, mniejsza zdolność rozumienia i odczuwania muzyki. Przyczyny zaburzeń funkcjonowania ośrodkowej części układu słuchowego: niedotlenienie mózgu w czasie porodu, zapalenie opon mózgowych, urazy głowy, brak właściwej stymulacji układu słuchowego we wczesnym dzieciństwie, zaniedbania wychowawcze, przewlekłe zapalenie ucha środkowego.
Zaburzenia przetwarzania słuchowego (auditory processing disorder - APD), znane również jako centralne zaburzenia przetwarzania słuchowego (central auditory processing disorder -CADO) Szacuje się też, że co najmniej połowa dzieci z rozpoznanymi trudnościami w uczeniu się, dysleksją, zespołem zaburzeń uwagi i zachowania, ma również problemy z przetwarzaniem słuchowym typu centralnego. Dzieci z tą chorobą nie są w stanie przetwarzać tego, co słyszą w ten sam sposób jak ich rówieśnicy. Występują u nich problemy ze słyszeniem części dźwięków, mimo prawidłowego słuchu fizycznego, spowodowane przez uszkodzenie centralnej - nerwowej - części układu słuchowego. Zaburzenie występuje jedynie na poziomie przetwarzania bodźców słuchowych, bowiem mózg dziecka nie potrafi rozpoznawać i interpretować dźwięków, zwłaszcza mowy.
Zaburzenia przetwarzania słuchowego (auditory processing disorder - APD), znane również jako centralne zaburzenia przetwarzania słuchowego (central auditory processing disorder -CADO) Dzieci z APD mogą słyszeć normalnie i rozpoznawać pojedyncze dźwięki w bardzo cichym otoczeniu. Problem pojawia się zazwyczaj wtedy, gdy różnice pomiędzy dźwiękami w słowach, nawet wypowiadanych głośno i wyraźnie, są niewielkie. Często zdarza się to w pomieszczeniach, miejscach, w których panuje hałas, na przykład na placu zabaw, podczas imprez sportowych, w szkolnej stołówce. Gdy mowa nie jest kierowana bezpośrednio do nich, mogą jej nie rozumieć. Podobnie z pytaniami i poleceniami - często nieprawidłowo reagują na nie, zwłaszcza, gdy są długie i skomplikowane. Objawy centralnych zaburzeń słuchu mogą wahać się od łagodnych do ciężkich, przybierając różne formy.
Częste objawy opóźniony rozwój mowy, zaburzenia intonacji i głosu, które mogą przybrać formę mowy wolnej i cichej, bądź bardzo szybkiej i głośnej, zmęczenie po przebywaniu w hałaśliwym miejscu, częste, silne bóle głowy, zaburzona umiejętność skupienia i koncentracja uwagi, nadmierne zwracanie uwagi na nieistotne, rozpraszające bodźce słuchowe, trudności z zapamiętaniem i powtarzaniem usłyszanej informacji, sekwencji dźwięków, trudności z uczeniem się na pamięć i zapamiętywaniem (na przykład imion, dni tygodnia),
Częste objawy pismo o charakterze dysgraficznym, trudności w czytaniu, polegające na niewłaściwym łączeniu głosek w sylaby, a potem w wyrazy oraz myleniem podobnie brzmiących głosek jak p/b, w/f (co dodatkowo odzwierciedla się w błędnym zapisie), błędy ortograficzne w piśmie, ale zazwyczaj typu słuchowego, skupianie uwagi na głosie mówiącego, a nie na słyszanych treściach, trudności z dobrym słyszeniem w szumie, brak płynności w wypowiedzi.
APD Zaburzenia przetwarzania słuchowego bywają często mylnie rozpoznawane, ponieważ wiele wymienionych zachowań towarzyszy również innym problemom, takim jak trudności w uczeniu się, nadpobudliwości psychoruchowej (ADHD), a nawet depresji. Wstępną diagnozę może postawić specjalista z Poradni Psychologiczno – Pedagogicznej, jednak właściwe rozpoznanie należy do audiologa bądź otolaryngologa. Bardzo ważna jest wczesna, właściwa diagnoza, które ukierunkuje pracę terapeutyczną z dzieckiem. Pozwala to uniknąć opóźnień w rozwoju mowy i problemów w nauce szkolnej.
APD większość z testów przeprowadzonych w celu sprawdzenia centralnych zaburzeń przetwarzania słuchowego wymaga odpowiedniego wieku, czyli ukończonych 7 lub 8 lat, dlatego wiele dzieci nie jest diagnozowanych wcześniej i dość późno rozpoczyna odpowiednią terapię. należy pamiętać, że układ słuchowy dziecka rozwija się do 15 roku życia, toteż u większość dzieci z rozpoznaniem APD można jeszcze rozwinąć lepsze umiejętności w okresie, gdy ich układ słuchowy wciąż dojrzewa. Właściwa terapia mowy i języka oraz urządzenia wspomagające słyszenie mogą pomóc dzieciom w rozumieniu dźwięków i rozwijaniu dobrych umiejętności komunikacyjnych. standardowe metody pracy terapeutycznej oraz nowoczesne metody rehabilitacji – treningi słuchowe metodą Johansena, Tomatisa, Warnkego i inne.
Charakterystyka zaburzenia w rozwoju mowy u dziecka z wadą słuchu II 21 dB-40 dB Problemy w różnicowaniu głosek dźwięcznych Uboższe słownictwo. Zaburzenia w artykulacji głosek : sz,ż,cz,dż: ś,ź,ć,ź III 41 dB-70 dB Dziecko nie słyszy intonacji wypowiedzi. Zaburzenia w artykulacji głosek : sz,ż,cz,dż; s,z,c,dz; ś,ź,ć,ź Problemy z analiza i syntezą słuchową. Błędy gramatyczne. IV 71 dB-90 dB Słaby rozwój mowy we wszystkich jej zakresach (leksyklanym, gramatycznym, artykulacyjnym). Dziecko nie zauważa, nie różnicuje a w konsekwencji nie reaguje na dźwięki z otoczenia. V Więcej niż 91 dB Słaby rozwój mowy we wszystkich jej zakresach (leksykalanym, gramatycznym, artykulacyjnym) oraz w zakresie rozumienia mowy. Głos jest piskliwy a mowa nosowa. Zakłócona jest prozodia mowy. Mówienie jest zbyt szybkie, następuje długie przeciąganie głosek.
Mowa osób z uszkodzonym słuchem Zależy od prawidłowo funkcjonujących narządów mowy, na funkcjonowanie których składają się czynności trzech aparatów: oddechowego, fonacyjnego, artykulacyjnego.
Układ oddechowy Odgrywa istotną rolę w procesie mówienia, Nie kształtuje się spontanicznie, Brak podparcia oddechowego jest przyczyną zwiększonej częstotliwości oddechów oraz występowania przydechów. Zaburzenia charakteryzują się brakiem regularności między fazą wdechu i wydechu, dłuższym zatrzymaniem powietrza lub nagłym wypuszczaniem go, brakiem synchronizacji w pracy mięśni brzucha, przepony, żeber biorących udział w oddychaniu.
Układ fonacyjny Pełni 3 funkcje: oddechową, obronną, głosową. Fonacja- zdolność do wydawania i modelowania głosu. Najbardziej optymalnym nastawieniem głosu jest atak miękki. U dzieci głuchych występują nieprawidłowe sposoby atakowania dźwięku (Kowalska, 1983). Podczas fonacji powstaje szmer, silne zwarcie strun głosowych, głos jest twardy , eksplozyjny, wysoki lub niski, nosowy. Pierwotną przyczyną jest brak kontroli słuchowej a wtórną schorzenia krtani: niedomykanie lub skurczowe zwieranie się głośni (Styczek, 1979) Barwa i brzmienie wypowiedzi jest zniekształcone, monotonne, tempo mowy jest nierównomierne, niemelodyjne, często przechodzi w nieartykułowany krzyk.
Układ artykulacyjny Zaburzenia percepcji dźwięków mowy ma charakter: ilościowy, ograniczenia w ilości dźwięków odbieranych, Jakościowy: magilalia,paralalia, deformacja. Trudności dotyczą częściej spółgłosek (21%) niż samogłosek (12%). Dyspraksja- zaburzona umiejętność wykonywania schematów kinestetycznych niezbędnych dla prawidłowego oddychania, fonacji i artykulacji.
System leksykalny Ubogie słownictwo, dominują rzeczowniki i czasowniki. Konkretne nazywanie rzeczy, zjawisk. Trudności w rozumieniu wyrazów, które określają precyzyjnie ruch istot i rzeczy oraz czynności ruchowe działające na położenie przedmiotów. Trudności w opanowaniu wyrazów sekundarnych-przymiotników, przysłówków, wskazujących - zaimków, szeregujących – liczebników oraz morfemów luźnych – spójników, partykuł, przyimków.
Porozumiewanie się osób z uszkodzonym słuchem Język migowy, Daktylografia, Odczytywanie wypowiedzi z ust, Fonogesty, Mówienie towarzyszące, Totalna komunikację.