Powikłania po cięciu cesarskim Prof. dr hab. Alfred Reroń Szpital Uniwersytecki w Krakowie Zebranie naukowe PTGiP Katowice, 13.02.2018

Epidemia cięć cesarskich Od wielu lat Światowa Organizacja Zdrowia ostrzega przed konsekwencjami ciągle wzrastającego odsetka cięć cesarskich, który wg WHO nie powinien przekraczać 19%

Epidemia cięć cesarskich - cd Problem wzrastającego odsetka cięć cesarskich polega między innymi na tym, że w istocie wielu położników z chęcią godzi się na wykonywanie cięcia cesarskiego bez wskazań lekarskich, czyli na prośbę kobiety rodzącej

Epidemia cięć cesarskich - cd Porecco R.P., Thortp J.A. w głośnym artykule „The cesarean birth epidemic: trends, causes, and solutions” piszą, że za życia jednej generacji odsetek cięć cesarskich zwiększył się z około 5,5% w 1970r do około 40% obecnie Porreco RP, Thorp JA. The cesarean birth epidemic: trends, causes, and solutions. Am J Obstet Gynecol 1996;175:369-74

Epidemia cięć cesarskich - cd Powstaje zatem pytanie: JAKIE czynniki odgrywają rolę w zwiększającej się ciągle częstości cięć cesarskich i skąd biorą się ogromne różnice pomiędzy krajami: CYPR – 52% TAJLANDIA – 42 – 48% CHINY – 46% WŁOCHY – 44% KANADA – 22,5% ANGLIA – 20% FRANCJA – 19% ISLANDIA – 14,8% HOLANDIA – 10 - 14,5% Świat – 27,2%

Częstość cięć cesarskich w Polsce

Częstość cięć cesarskich w Polsce c.d. 2010r. - 33,9% USA 2011r. - 35,8% 32,8% 2012r. - 37,1% 2013r. - 39,1% 32,7% 2014r. - 42,1% 2015r. - 43,2% 2016r. - 43,6% Województwo łódzkie - 59% Województwo pomorskie - 32,5%

Czynniki zwiększające odsetek cięć cesarskich c.d. Postrzeganie c.c. przez rodzące jako „wygodnej i łatwej drogi porodu” Zwiększająca się liczba pozwów przeciw położnikom Medykalizacja ciąży i porodu oraz „pokusa cięcia ces. jako najlepszego sposobu porodu” ZANIK WŚRÓD LEKARZY SZTUKI POŁOŻNICZEJ Kennare R. Why is the cesarean rate rising? Midwifery Digest 2003;13:503-8.

Ograniczenia wg ACOG dotyczące cięcia cesarskiego na życzenie (2007) Cięcia cesarskie nie powinny być wykonywane przed 39 tyg. ciąży bez udokumentowanej dojrzałości płuc płodu w przypadku braku efektywnego leczenia bólu porodowego u kobiet, które planują kolejne ciąże Little MO i wsp.: Mode of delivery: toward responsible inclusion of patient preferences. Obstet Gynecol. 2008 Oct;112(4):913-8.

Śmiertelność matek po cięciu cesarskim i porodzie drogami natury Około jedna trzecia cięć cesarskich jest wykonywana z powodu uprzednio wykonanego cięcia ces., Mimo postępu w dziedzinie chirurgii i anestezjologii śmiertelność matczyna jest nadal większa podczas cięcia cesarskiego, niż podczas porodu drogami natury (22-28/100000 vs. 4/100000), kilkakrotnie większy jest również odsetek powikłań infekcyjnych, Śmiertelność matek po cięciu ces.: 22-28/100000, Śmiertelność matek po PSN: 4/100000. Hillan E. Postoperative morbidity following cesarean delivery. J Adv Nurs. 1995,22:1035-1042.

Częstość (na 100 tys procedur) Śmiertelność matek po cięciu cesarskim i porodzie drogami natury c.d. Śmiertelność matek po cięciu cesarskim jest 6 – 7 razy wyższa niż po porodzie drogami natury Clark. Maternal death in the 21st century. Am J Obstet Gynecol 2008 Rodzaj porodu Ilość procedur Ilość zgonów Częstość (na 100 tys procedur) Poród drogami natury 1 003 173 17 1,7 Pierwsze cięcie cesarskie 282 632 46 16,3 Kolejne cięcie cesarskie 175 465 12 7,4 Razem cięcia 458 097 58 12,7 Razem 1 461 270 75 6,5

Powikłania położnicze po cięciu cesarskim Infekcje Niedrożność porażenna jelit Krwawienie wymagające transfuzji Uszkodzenie pęcherza moczowego Zakrzepica żył głębokich Zatorowość płucna 8 – 27 % 10 % 1 – 7.3 % 0,3 – 0,4 % 0.6 – 1.8 % 0.1 – 0.2 % Farchi, S. i wsp. Severe postpartum morbidity and mode of delivery: a retrospective cohort study. Acta Obs et Gyn Scan, 2010, 89: 1600–1603 Gołąbek D, Reroń A. Kontrowersje wokół cięcia cesarskiego na żądanie. Przegląd Ginekologiczno-Położniczy. 2003,3,4: 225-229. Hyng HW i wsp. Increased postpartum maternal complications after cesarean section compared with vaginal delivery. J Matern Fetal Neonatal Med. 2016 May;29(10):1665-72

Powikłania położnicze po cięciu cesarskim cd. Ryzyko powikłań po cięciu cesarskim ze wskazań nagłych jest większe niż w przypadkach elektywnego cięcia cesarskiego, Ryzyko powikłań po cięciu cesarskim z nagłych wskazań jest wyższe: posocznica, choroba zakrzepowo-zatorowa, Ryzyko zgonu kobiety związane z cięciem cesarskim ze wskazań nagłych jest większe o 1.7 razy. Ham van M, Dongen P, Mulder J. Maternal consequences of cesarean section. A prospective study of ten year observation. Eur J Obstet Gynecol Reprod Biol. 1997,74(1): 1-6.

Śmiertelność okołoporodowa niektóre dane światowe Finlandia - 2‰ Singapur - 2‰ Nigeria - 42‰ Pakistan - 47‰ Oszacowano, że z pośród 193 krajów w 10 z nich dochodzi do 66% wszystkich martwych urodzeń oraz zgonów noworodków oraz 60% zgonów matek. W czasie porodu dochodzi do obumarcia 1.2 miliona dzieci rocznie Obliczono 50 razy wyższe ryzyko zgonu śródporodowego u mieszkanek Afryki niż u kobiet rodzących w Wielkiej Brytanii Reroń A, Rytlewski K, Huras H. Sprawozdanie z XXIII Europejskiego Kongresu Medycyny Perinatalnej, 2012, 23, 25

Brazylia: Szpitale państwowe - 33,2% Szpitale prywatne - 72,5% Różnice w częstości wykonywanych cc w szpitalach państwowych i prywatnych Brazylia: Szpitale państwowe - 33,2% Szpitale prywatne - 72,5%

U kobiet szybciej operowanych częściej stosowano: Szybkość wykonywania ponownego, pilnego cc a ryzyko wystąpienia matczynych powikłań operacyjnych Z grupy 73257 rodzących cc wybrano 793 kobiety, które podzielono na dwie podgrupy Kryterium podziału była szybkość operacji od nacięcia skóry do urodzenia dziecka: poniżej 2 minut 208 kobiet (13,6%) i powyżej 2 minut – 685 kobiet (86,4%) U kobiet szybciej operowanych częściej stosowano: Śródoperacyjną transfuzję krwi Podwiązanie tętnic macicznych Ewakuację krwiaka więzadła szerokiego Nie znaleziono różnic między badanymi grupami w zakresie pH krwi pępowinowej noworodków Morez L, DiNapoli M, Dalton M. i wsp, Am. J. Obstet. Gynecol, 2015, 584, 2

Szybkość wykonywania ponownego, pilnego cc a ryzyko wystąpienia matczynych powikłań operacyjnych c.d. Podsumowanie: Między kobietami, które zostały poddane pilnemu, ponownemu cc, szybka operacja była związana ze zwiększonym ryzykiem matczynych powikłań Morez L, DiNapoli M, Dalton M. i wsp, Am. J. Obstet. Gynecol, 2015, 584, 2

Powikłania po cięciu cesarskim - krwotok Według van Hama i wsp. utrata krwi powyżej 1000 ml rodzących cięciem cesarskim dotyczy 7.3 % W latach 1991 – 2006 – 504 zgony kobiet w Polsce podczas ciąży, porodu i połogu, z czego 175 (34,7%) przyczyną był krwotok Ham van M, Dongen P, Mulder J. Maternal consequences of cesarean section. A prospective study of ten year observation. Eur J Obstet Gynecol Reprod Biol. 1997,74(1): 1-6. Poręba R. Krwotok poporodowy najczęstszą przyczyną umieralności okołoporodowej kobiet. Przegl Gin-Poł, 2009, (9)3, 135-8

Powikłania po cięciu cesarskim – krwotok Przyczyny: łożysko przodujące, przedwczesne oddzielenie łożyska, ciężka postać stanu przedrzucawkowego zaburzenia krzepnięcia krwi, atonia mięśnia macicy, liczne mięśniaki macicy, przedłużony poród. Ham van M, Dongen P, Mulder J. Maternal consequences of cesarean section. A prospective study of ten year observation. Eur J Obstet Gynecol Reprod Biol. 1997,74(1): 1-6. Poręba R. Cięcie cesarskie – korzyści i zagrożenia. Gin i Poł Med. Proj. 2007, 3,22 Drews K. i wsp. Krwotoki podczas ciąży i porodu. Cięcie cesarskie, 2012, 339 Kolas T i wsp. Risk for perioperative excessive blood loss in cesarean delivery. Acta Obst Gynecol. 2010, 89, 658-63

Powikłania po cięciu cesarskim – krwotok atoniczny Atonia macicy – 34 - 60% krwotoków – postępowanie: Podanie 10-20 j. oksytocyny we wlewie, Podanie 0.2 mg metylergotaminy, Podanie 1 ml roztworu – 100 mcg karbetocyny /PABAL/ Podanie prostaglandyny F2-alfa dożylnie, PGE1 (Mizoprostol) – 400 – 1000 mcg doodbytniczo Operacja Watersa, Podwiązanie tętnic biodrowych wewnętrznych, Założenie szwu tzw.”szelek” B-Lyncha. Roztocka A.: Powikłania po cięciach cesarskich. Perinat. Neonat. I Ginekologia. 2014,7(3), 154-164

Powikłania po cięciu cesarskim – krwotok atoniczny Aktywne prowadzenie II okresu porodu Masaż macicy Opróżnienie pęcherza Oburęczny ucisk macicy Embolizacja tętnic macicznych Założenie balonu do jamy macicy Wykonanie histerektomii

Konieczność okołoporodowego usunięcia macicy Karpacz 14-16.04.2016 Konieczność okołoporodowego usunięcia macicy po I cięciu cesarskim – 0.65 %, po II cięciu cesarskim – 0.42 %, po III cięciu cesarskim – 0.90 %, po IV cięciu cesarskim – 2.41 %, po V cięciu cesarskim – 3.49 %, po VI cięciu cesarskim – 8.99 %. Silver R et al.. Maternal morbidity associated with previous cesarean section. Obstet Gynecol. 2006,107:1226-1232. Christopoulos P i wsp. Obstetric hysterectomy: a review of cases over 16 years. J Obstet Gynaecol. 2011;31(2):139-41. wer 1.

Konieczność relaparotomii po cięciu cesarskim Karpacz 14-16.04.2016 Konieczność relaparotomii po cięciu cesarskim Ryzyko relaparotomii po pierwszym cięciu cesarskim wynosi 0,12% Po trzecim cięciu cesarskim – 1,8% Ali Gedikbasi et al. Re-laparotomy after cesarean section: operative complications in surgical delivery. Arch Gynecol Obstet 2008 wer 1.

Powikłania po cięciu cesarskim – żylna choroba zakrzepowo-zatorowa Ryzyko ż.ch.z.z. w okresie ciąży wzrasta 6 krotnie. Cięcie cesarskie ze wskazań nagłych wzrost ryzyka ż.ch.z.z. od 2 do 20 razy. Niekorzystne czynniki: unieruchomienie, zaawansowany wiek matki, otyłość, nadmierna utrata krwi oraz odwodnienie. Ż.ch.z.z. oraz zatorowość płucna stanowią główną przyczynę zgonów matek – 36 %. Snijder CA i wsp. Thrombophylaxis and bleeding complications after cesarean section. Acta Obstet Gynecol Scand. 2012 May;91(5):560-5

Powikłania po cięciu cesarskim – zakażenia Częste powikłanie po cięciu cesarskim, Występuje częściej po cięciu cesarskim wykonywanym ze wskazań nagłych, Czynniki zwiększające ryzyko zakażenia podczas cięcia cesarskiego: rozpoczęcie porodu przed operacją, długi czas trwania porodu, pęknięcie błon płodowych, wielokrotne badanie przez pochwę, znaczna utrata krwi, niedokrwistość, cukrzyca, otyłość. Jackson N, Paterson-Brown S. Physican sequeiae of cesarean section. Best Pract Res Clin Obstet Gynecol. 2001,15:49.

Jatrogenne uszkodzenia pęcherza moczowego podczas cięcia cesarskiego W badaniu Gungorduk i wsp. obejmującym 56799 cięć cesarskich stwierdzono 76 (0,13%) uszkodzeń pęcherza moczowego. Czynniki predysponujące: przebyte cięcie cesarskie – najczęstsza przyczyna wcześniejsze operacje ginekologiczne, obecność zrostów w miednicy mniejszej zaawansowany poród, masa ciała płodu powyżej 4000g Wniosek: Ciężarna żądająca pierwszego cięcia cesarskiego winna być informowana o możliwych powikłaniach urologicznych w następnym ukończeniu ciąży cięciem ces. Gungorduk K i wsp. Iatrogenic bladder injuries during caesarean delivery: a case control study. J Obstet Gynaecol. 2010;30(7):667-70

Rozpoznawalność uszkodzeń pęcherza moczowego i moczowodu Uszkodzenia pęcherza moczowego są rozpoznawane blisko w 100% Uszkodzenia moczowodu są rozpoznawane w około 15% Phipps i wsp. Risk Factors for Bladder Injury During Cesarean Delivery. Obstet Gynecol. 2005 Jan;105(1):156-60.

Urologiczne rekomendacje dla położników wykonujących cięcia cesarskie Blizna po poprzednim cięciu cesarskim winna być całkowicie widoczna Podczas hemostazy lepiej stosować ucisk miejsca krwawiącego niż zakładać „na ślepo” podwiązki Oddzielanie pęcherza od macicy winno być wykonane delikatnie i starannie W celu lepszej widoczności macica podczas szycia rany winna być wydobyta na powłoki brzuszne Przy podejrzeniu uszkodzenia moczowodu należy wezwać urologa Yossepowitch O i wsp. Urological injuries during cesarean section: intraoperative diagnosis and management. J Urol. 2004 Jul;172(1):196-9.

Infekcje dróg moczowych Karpacz 14-16.04.2016 Infekcje dróg moczowych Zakażenia układu moczowego stanowią do 40% infekcji wewnątrzszpitalnych i w około 80% przypadków wynikają z cewnikowania pęcherza moczowego. Zabieg cięcia cesarskiego zwiększa ryzyko infekcji układu moczowego poprzez: konieczność cewnikowania pęcherza moczowego w celu uzyskania dostępu do pola operacyjnego, konieczność odpreparowania pęcherza moczowego podczas operacji w celu uzyskania dostępu do dolnego odcinka trzonu macicy. wer 1.

Infekcje dróg moczowych cd. Karpacz 14-16.04.2016 Infekcje dróg moczowych cd. Stosowanie cewników pęcherzowych podczas zabiegu operacyjnego w okresie do 24 godzin po operacji u pacjentek, które przed zabiegiem otrzymują jednorazową profilaktykę antybiotykową nie prowadzi do wzrostu ryzyka zakażeń układu moczowego ! Pałczyński B, Ekonjo G, Gabryś M et al.. Skuteczność okołooperacyjnej profilaktyki zakażeń układu moczowego w cięciach cesarskich oraz zabiegach ginekologicznych. Adv Clin Exp Med.. 2004, 13, 5:99-103. wer 1.

Powikłania po cięciu cesarskim – uszkodzenie przewodu pokarmowego Karpacz 14-16.04.2016 Powikłania po cięciu cesarskim – uszkodzenie przewodu pokarmowego Częstość: około 0.05 %. Przyczyny: zrosty wewnątrz jamy brzusznej, cięcie cesarskie ze wskazań nagłych, ryzyko niedrożności porażennej jelit, pozostawienie krwi w jamie brzusznej, szycie otrzewnej ściennej zwiększa częstość zrostów a tym samym niedrożności. Davis J. Management of injures to the urinary and gastrointestinal tract during cesarean section. Obstet Gynecol Clin N Am. 1999,26: 469-480. wer 1.

Rozejście się rany pooperacyjnej Karpacz 14-16.04.2016 Rozejście się rany pooperacyjnej Jedno z najczęstszych powikłań w połogu. Częstość występowania tego powikłania waha się od 3 do 8 %. Wyróżnia się: powierzchowne rozejście się rany w stosunku do powięzi, głębokie rozejście się rany w stosunku do powięzi (rzadsze). Czynniki sprzyjające: otyłość, brak witamin, zły stan odżywienia, cukrzyca, choroby układowe, niedobory immunologiczne. wer 1.

Cięcie cesarskie – powikłania odległe Karpacz 14-16.04.2016 Cięcie cesarskie – powikłania odległe Możliwe powikłania odległe: 4.5 razy większe ryzyko wystąpienia łożyska przodującego w kolejnej ciąży, Zwiększone ryzyko łożyska wrośniętego, 3 razy większe ryzyko przedwczesnego oddzielenia łożyska, Ryzyko pęknięcia macicy w bliźnie pooperacyjnej – ok. 0.6 %. Silver R et al.. Maternal morbidity associated with previous cesarean section. Obstet Gynecol. 2006,107:1226-1232. wer 1.

Ryzyko łożyska przyrośniętego po elektywnym cięciu cesarskim Karpacz 14-16.04.2016 Ryzyko łożyska przyrośniętego po elektywnym cięciu cesarskim Badaniem objęto 65 pacjentek z łożyskiem przodującym i przyrośniętym oraz 102 pacjentki grupy kontrolnej z pośród 82667 porodów odbytych w latach 1993 – 2008 w Perth Wnioski: Wcześniejsze c.c. wykonane bez czynności skurczowej macicy skutkuje trzykrotnie większym ryzykiem łożyska przyrośniętego u ciężarnych z łożyskiem przodującym. Kamara M. i wsp. The risk of placenta accreta following primary elective caesarean delivery: a case-control study. BJOG (2013), PMID 23448347 wer 1.

Bez przebytego c.c. - 5% Jedno c.c. - 24% Cztery lub więcej c.c. - 67% Karpacz 14-16.04.2016 Ryzyko wystąpienia łożyska przyrośniętego u ciężarnych z łożyskiem przodującym w zależności od liczby c.c. Bez przebytego c.c. - 5% Jedno c.c. - 24% Cztery lub więcej c.c. - 67% Jóźwik M i wsp. Kolejne cięcie cesarskie jako źródło poważnych powikłań matczynych. Gin-Poł Med. Project. 2009, 1(11), 25 wer 1.

Wyniki pochodzą z 19 ośrodków medycznych w USA Karpacz 14-16.04.2016 Czas wykonania elektywnego, powtórnego cięcia cesarskiego a stan noworodka Wyniki pochodzą z 19 ośrodków medycznych w USA Badaniami objęto 24077 powtórnych c.c. w tym 861,95 (35,8%) c.c. elektywnych przed 39 t.c. 6,3% c.c. w 37 t.c. 29,5% c.c. w 38 t.c. 49,1% c.c. w 39 t.c. Tita AT, Landon MB, Spong CY, et al. Timing of elective repeat cesarean delivery at term and neonatal outcomes. N Engl J Med. 2009 Jan 8;360(2):183-4.; wer 1.

Karpacz 14-16.04.2016 Czas wykonania elektywnego, powtórnego cięcia cesarskiego a stan noworodka Porównanie stanu noworodków urodzonych w 39 t.c. oraz noworodków urodzonych w 37 i 38 t.c. wykazało zwiększone ryzyko wcześniactwa w 37 t,c, 2,1x w 38 t.c. 1,5x Wniosek: Elektywne, powtórne c.c. przed 39 t.c. jest często wykonywane. Wiąże się jednak, ze zwiększeniem liczby powikłań o charakterze RDS p<0,001 Tita AT, Landon MB, Spong CY, et al. Timing of elective repeat cesarean delivery at term and neonatal outcomes. N Engl J Med. 2009 Jan 8;360(2):183-4.; Kornacka MK, Kufel K. Cięcie cesarskie a stan noworodka. wer 1.

Powikłania u dzieci urodzonych cięciem cesarskim częstsze występowanie zespołu zaburzeń oddychania (3.3x) przejściowe tachypnoe czyli zespół mokrych płuc 5 razy częstsze występowanie zespołu przetrwałego nadciśnienia płucnego częstsze alergie pokarmowe i dychawica oskrzelowa Ryzyko niewyjaśnionej wewnątrzmacicznej śmierci płodu jest 2,3 razy większe niż po PSN Fogelson NS, Menard MK, Hulsey T i wsp. Neonatal impact of elective repeat cesarean delivery at term: a comment on patient choice cesarean delivery. Am J Obstet Gynecol 2005;192:1433-6 Koplin J, Allen K, Gurrin L i wsp. Is caesarean delivery associated with sensitization to food allergens and IgE-mediated food allergy: a systematic review. Pediatr Allergy Immunol 2008;19:682-7. Thavagnanam S, Fleming J, Bromley A i wsp. A meta-analysis of the association between Caesarean section and childhood asthma. Clin Exp Allergy 2008;38:629-33.

Związek między cc a otyłością u dzieci Wyniki 28 badań wykazały, że cięcie cesarskie zwiększa możliwość wystąpienia otyłości w dzieciństwie 1,34 (risk ratio) w porównaniu do porodu drogami natury Kuhle S, Tong OS, Woolcott S.C., Obes. Rev,. 2015, 16, 295

Cukrzyca a cięcie cesarskie Częste wykonywanie cc u ciężarnych chorych na cukrzycę niesie ze sobą istotne niebezpieczeństwa, gdyż aby uniknąć jednego uszkodzenia splotu ramiennego Erba należy wykonać 1790 cięć cesarskich, co wiąże się z możliwymi późniejszymi powikłaniami gdyż w 900 następnych ciążach zanotujemy: 9 pęknięć macicy 1 zgon okołoporodowy 3 poporodowe wycięcia macicy Reroń A, Rytlewski K, Huras H. Sprawozdanie z XXIII Europejskiego Kongresu Medycyny Perinatalnej, 2012, 23, 25

Chirurgia bariatryczna a ciąża – doskonałe rozwiązanie Narodowy Instytut Zdrowia określił chirurgię bartiatryczną, jako jedyną skuteczną metodę dla chorobliwie otyłych pacjentek Aktualne wytyczne zalecają 12-24 miesięczną przerwę między operacją a ciążą W dotychczasowych badaniach nie stwierdzono negatywnego wpływu operacji bariatrycznych na przebieg ciąży

Kiedy wykonywać elektywne cięcie cesarskie? Odsetek cięć w Izraelu: 22% z czego 50% stanowi elektywne cięcie cesarskie. Badaniem objęto 12 276 porodów (Yaffe, Izrael) Elektywnych cięć ces. w 37 – 38 t.c. – 596 >39 t.c. – 454 Liczba noworodków przeniesiona do oddziału IT w 37 – 38 t.c. – 26 >39 t.c. – 11 Wnioski: Zachorowalność noworodków była większa jeżeli elektywne c.c. było wykonywane w 37 – 38 t.c. Autorzy rekomendują wykonywanie elektywnych c.c. po skończonym 39 t.c. Nir V i wsp. Late better than early elective term Cesarean section. Acta Paediatrica, 2012;101(10):1054-7.

Psychologiczne aspekty cięcia cesarskiego u rodzących Według Oblassera C. i wsp. ponad połowa kobiet po cięciu cesarskim doświadcza problemów z nawiązaniem więzi z dzieckiem Oblasser C, Ebner U, Wesp G. Der Kaiserschnitt hat kein Gesicht. Salzburg: Edition Riedenburg; 2008.

Psychologiczne aspekty cięcia cesarskiego u rodzących Swain J.E. i wsp. wykazali, że po PSN u rodzących występuje większą aktywność mózgu w obrazach MRI w obszarach odpowiedzialnych za motywację i emocje. Autorzy zjawisko to tłumaczą uwalnianiem się podczas porodu oksytocyny zwanej często hormonem szczęścia. Oksytocyna i prolaktyna odgrywają kluczową rolę w powstawaniu więzi między rodzącą i jej dzieckiem. Swain JE, Tasgin E, Mayes LC i wsp. Maternal brain response to own baby-cry is affected by cesarean section delivery. J Child Psychol Psychiatry 2008;49:1042-52

Psychologiczne aspekty cięcia cesarskiego u dzieci c.d. Badania W. Emmersona wykazały, że poród przez cesarskie cięcie może wywołać natychmiastowe skutki u dzieci takie jak: budzenie nocne nadwrażliwość na bodźce nasilone i przedłużone płakanie problemy z karmieniem problemy z trawieniem kolki jelitowe Emerson WR. Birth trauma: the psychological effects of obstetrical interventions. J of Prenatal and Perinatal Psychology and Health 2001;13,177

Podsumowanie tematu powikłań po cięciu cesarskim Lekarze położnicy ale również rodzice, a w szczególności ciężarne powinni pamiętać, że dziecko cierpi podczas cięcia cesarskiego Wczesne, późne i odległe następstwa porodu cięciem cesarskim są zdecydowanie niekorzystne zarówno dla rodzącej jak i jej dziecka. Wskazania do pierwszego cięcia cesarskiego winny być starannie analizowane, co pozwoli zmniejszyć ciągle wzrastający odsetek cięć cesarskich

Jak zatem obniżyć częstość cięć cesarskich Według Prof. G.H.A VISSERA należy: Należy podwyższyć wynagrodzenie dla lekarza za odebranie porodu drogami natury oraz obniżyć to wynagrodzenie o połowę za wykonanie cięcia cesarskiego W czasie porodu stosować przede wszystkim opiekę, a nie leczenie Odbudować umiejętności lekarzy prowadzących poród drogami natury Przekonać kobiety do porodu drogami natury Zmienić warunki medyczno-prawne

Prof. dr hab. G. H. A. VISSER z Holandii (Utrecht) „KOBIETY SĄ STWORZONE DO PORODU DROGAMI NATURY” XXIII Europejski Kongres Medycyny Perinatalnej, Paryż 13 – 16 czerwca 2012r.

Prof. dr hab. Ryszard Lauterbach Prawo rodzącej do ukończenia ciąży cięciem cesarskim vs Prawo dziecka do zdrowia

SERDECZNIE DZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ