Sylogizm Barbara (zwany prawniczym) M a P S a M __________ S a P Przesłankę większą stanowi ogólna i abstrakcyjna norma prawna, przesłankę mniejszą zdanie stwierdzające stan faktyczny – wnioskiem staje się norma indywidualna i konkretna

Klasyczny model stosowania prawa : podstawa normatywna podstawa faktyczna subsumpcja wnioski (M. Cieślak: rozpoznanie w procesie obejmuje trzy etapy a) poznanie rzeczywistości b) ocena prawna c) wyciągniecie konsekwencji prawnych

(z punktu widzenia subsumcji) Fakty istotne (z punktu widzenia subsumcji) „fakty mające istotne znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy” – art. 231 k.p.c.) w procedurze karnej fakt główny (czyli fakt popełnienia przestępstwa) – nie wyczerpuje zakresu pojęcia faktów istotnych Fakty dowodowe nieistotne z punktu widzenia subsumpcji, choć mogące mieć znaczenie w postępowaniu

Fakty dowodowe - poszlaki Fakty dowodowe są to fakty, które można logicznie powiązać z faktem istotnym w taki sposób, że za ich pomocą można uprawdopodobnić lub udowodnić istnienie faktu istotnego. Wchodzą w zakres podstawy dowodowej, nie stanowią podstawy subsumcji ale pozwalają ustalić fakty podlegające subsumcji

Pojęcie postępowania dowodowego Proces poznawczy, warunkujący subsumpcję, który zmierza do ustalenia faktu istotnego za pomocą dowodów postępowanie dowodowe sensu largo – ogół procesowych czynności dowodowych postępowanie dowodowe sensu stricto – czynności procesowe polegające na przeprowadzaniu dowodów przez podmiot dokonujący ustaleń faktycznych i podejmujący decyzje

Dokonywanie ustaleń faktycznych jako postępowanie redukcyjne Proces dokonywania ustaleń faktycznych na podstawie analizy ich następstw Taki sposób rozumowania wyklucza logiczną pewność dokonywanych ustaleń. Dowodzenie jest zatem rozumowaniem probabilistycznym przy czym ustalenie określonego faktu następuje na podstawie obiektywno – subiektywnej pewności.

Pojęcie czynności dowodowej każda czynność procesowa (zachowanie się uczestnika postępowania przewidziane w prawie procesowym), która w świetle prawa zmierza do poznania przedmiotu dowodu

Rodzaje czynności dowodowych - czynności poszukiwawcze - czynności zbierania i zabezpieczania - czynności przeprowadzania dowodu przez organ dokonujący ustaleń faktycznych

Wieloznaczność słowa „dowód” dowód jako źródło dowodowe dowód jako środek dowodowy dowód jako czynność dowodowa inne (jak w matematyce, dowód osobisty, wynik dowodzenia)

Poznanie procesowe jako poznanie pośrednie Podstawy wyłączenia sędziego i pracownika organu administracji: - kpk: Art. 40. § 1. Sędzia jest z mocy prawa wyłączony od udziału w sprawie, jeżeli: 4) był świadkiem czynu, o który sprawa się toczy, albo w tej samej sprawie był przesłuchany w charakterze świadka lub występował jako biegły, - kpa: Art. 24. § 1. Pracownik organu administracji publicznej podlega wyłączeniu od udziału w postępowaniu w sprawie: 4) w której był świadkiem lub biegłym [...]

Art. 49. Niezależnie od przyczyn wymienionych w art Art. 49.  Niezależnie od przyczyn wymienionych w art. 48, sąd wyłącza sędziego na jego żądanie lub na wniosek strony, jeżeli istnieje okoliczność tego rodzaju, że mogłaby wywołać uzasadnioną wątpliwość co do bezstronności sędziego w danej sprawie. Wyłączenie w kpc

Klasyfikacje dowodów pierwotne i pochodne osobowe i rzeczowe pojęciowe i zmysłowe bezpośrednie i pośrednie przypadkowe i z przeznaczenia ścisłe i swobodne dowód naukowy

Zasady prawa procesowego L. Schaff z jednej strony widział w zasadach procesowych centralne idee poglądów prawnych na sposób ukształtowana procesu karnego, mieszczące się w ramach „systemu poglądów teoretycznych”, z drugiej zaś wyróżniał także zasady jako obowiązujące już normy systemu procesu karnego, będące normami ogólnej postaci, mające charakter centralny i zasadniczy, wyrażające poglądy na daną dziedzinę prawa

M. Cieślak, podejmując próbę zdefiniowania zasad zaznaczył, że fundamentalne znaczenie ma rozróżnienie zasad w sensie abstrakcyjnym i konkretnym. Zasady ujęte abstrakcyjnie to idee prawne – ogólne i krańcowe. Mają one kształt zdania powinnościowego, jednak nie są normami prawa obowiązującego

Z chwilą wdrożenia zasady abstrakcyjnej w ramach systemu prawa staje się ona zasadą konkretną, mającą charakter normatywny. Zwykle zasada abstrakcyjna jest przyjęta do systemu jedynie w pewnym ograniczonym zakresie i doznaje wyjątków. Zasada w sensie konkretnym to: „ten zakres abstrakcyjnej zasady procesowej, który uzyskał akceptację w postaci konkretnych przepisów określonego systemu…

Zasady prawa dowodowego Zasada prawdy materialnej Zasada bezpośredniości Zasada kontradyktoryjności Zasada koncentracji materiału dowodowego i ciągłości rozprawy

Zasady prawa dowodowego c.d. Zasada ustności - pisemności Zasada jawności Zasada domniemania niewinności oskarżonego Zasada swobodnej oceny dowodów Zasada rzetelności

Zasada prawdy materialnej (obiektywnej) Postulat opierania decyzji organów procesowych wyłącznie na ustaleniach zgodnych z rzeczywistością (M. Cieślak) Prawdziwość ustaleń jako bezwzględna przesłanka prawidłowości odpowiedniej decyzji procesowej

Zasada prawdy materialnej Postępowanie cywilne ma dać w swoim wyniku orzeczenie zgodne z rzeczywistym stanem rzeczy Orzeczenie sądu powinno być oparte na ustaleniach co do stanu faktycznego i prawnego sprawy całkowicie zgodnych z rzeczywistością i to niezależnie od tego czy strony dostarczyły sądowi materiał procesowy wystarczający do dokonania takich ustaleń

Prawda formalna Postulat, zgodnie z którym ustalenia dokonywane przez sąd winny być zgodne z materiałem faktycznym i dowodowym przedstawionym przez strony postępowania Prawda zrelatywizowana do określonej procedury, ustalona na podstawie ustawowych reguł.

cd sąd może oprzeć swoje orzeczenie na ustaleniach zgodnych jedynie z materiałem procesowym przedstawionym przez strony bez konieczności jego uzupełniania z urzędu, nadto sąd może pominąć w pewnych okolicznościach fakty i dowody przedstawione przez strony

Uwarunkowania konstytucyjne Czy zasada prawdy materialnej ma rangę zasady konstytucyjnej? Art. 45 ust. 1 Konstytucji: Każdy ma prawo do sprawiedliwego i jawnego rozpatrzenia sprawy bez nieuzasadnionej zwłoki przez właściwy, niezależny, bezstronny i niezawisły sąd. Teza: A. Światłowski, B. Nita – z tego przepisu wynika konstytucyjne umocowanie zasady prawdy materialnej w procesie karnym Alternatywnie: art. 2 (dpp), art. 7 Konstytucji (zasada praworządności)

KPC Art.3 Strony i uczestnicy postępowania obowiązani są dokonywać czynności procesowych zgodnie z dobrymi obyczajami, dawać wyjaśnienia co do okoliczności sprawy zgodnie z prawdą i bez zatajania czegokolwiek oraz przedstawiać dowody, Art. 232. Strony są obowiązane wskazywać dowody dla stwierdzenia faktów, z których wywodzą skutki prawne. Sąd może dopuścić dowód nie wskazany przez stronę.

Art. 232. [Ciężar dowodu] kpc: Strony są obowiązane wskazywać dowody dla stwierdzenia faktów, z których wywodzą skutki prawne. Sąd może dopuścić dowód nie wskazany przez stronę. II PK 114/14 wyrok SN 2015.03.12 Nieuprawniona jest teza, że to sąd ma wyprzedzać stanowiska stron i z urzędu prowadzić postępowanie dowodowe. Stałoby to w sprzeczności z zasadą kontradyktoryjności procesu. Zasada ta obowiązuje również przed sądem pracy, który także nie prowadzi postępowania dowodowego z urzędu.

Prawda formalna (sądowa w procesie cywilnym) 207 § 6 kpc sąd pomija spóźnione twierdzenia i dowody, chyba że strona uprawdopodobni, że nie zgłosiła ich w pozwie, odpowiedzi na pozew lub dalszym piśmie przygotowawczym bez swojej winy lub że uwzględnienie spóźnionych twierdzeń i dowodów nie spowoduje zwłoki w rozpoznaniu sprawy albo że występują inne wyjątkowe okoliczności.. -

System dyskrecjonalnej władzy sędziego Uzasadnienie projektu nowelizacji kpc uchwalonej w dniu 16 września 2011 r. Dz.U. Nr 233, poz. 1381 (druk 4332): „Ustalenie, że doszło do opóźnienia w  prezentacji twierdzenia lub dowodu, obligować będzie sąd do jego pominięcia, z  wyjątkiem trzech sytuacji, tj. gdy strona wykaże, że nie ponosi winy w opóźnieniu, gdy uwzględnienie spóźnionych twierdzeń lub dowodów nie spowoduje zwłoki w  postępowaniu oraz gdy wystąpią inne wyjątkowe okoliczności.”

Art. 207 kpc § 3. Przewodniczący może także przed pierwszym posiedzeniem wyznaczonym na rozprawę zobowiązać strony do złożenia dalszych pism przygotowawczych, oznaczając porządek składania pism, termin, w którym należy je złożyć, i okoliczności, które mają być wyjaśnione. W toku sprawy złożenie pism przygotowawczych następuje tylko wtedy, gdy sąd tak postanowi, chyba że pismo obejmuje wyłącznie wniosek o przeprowadzenie dowodu. Sąd może wydać postanowienie na posiedzeniu niejawnym.

Prawda formalna c.d. - art. 217 par. 2 i 3 kpc  § 2. Sąd pomija spóźnione twierdzenia i dowody, chyba że strona uprawdopodobni, że nie zgłosiła ich we właściwym czasie bez swojej winy lub że uwzględnienie spóźnionych twierdzeń i dowodów nie spowoduje zwłoki w rozpoznaniu sprawy albo że występują inne wyjątkowe okoliczności. § 3. Sąd pomija twierdzenia i dowody, jeżeli są powoływane jedynie dla zwłoki lub okoliczności sporne zostały już dostatecznie wyjaśnione. - 233 par. 2 kpc Sąd oceni na tej samej podstawie, jakie znaczenie nadać odmowie przedstawienia przez stronę dowodu lub przeszkodom stawianym przez nią w jego przeprowadzeniu wbrew postanowieniu sądu.

Prekluzja w postępowaniu apelacyjnym (kpc) (art. 368) apelacja może zawietać powołanie, w razie potrzeby, nowych faktów i dowodów oraz wykazanie, że ich powołanie w postępowaniu przed sądem pierwszej instancji nie było możliwe albo że potrzeba powołania się na nie wynikła później,

W orzecznictwie SN: SN (III CSK 108/07):Adresatem reguł prekluzji dowodowej są strony, nie jest nim zaś sąd rozpoznający sprawę. W sprawach, w których obowiązują reguły prekluzji dowodowej skorzystanie z przyznanej sądowi dyskrecjonalnej władzy w zakresie dopuszczenia dowodu powinno być szczególnie rozważne i podejmowane z umiarem. Dopuszczenie przez Sąd z urzędu dowodu, który dla strony uległ sprekludowaniu, powinno znajdować usprawiedliwienie w konkretnych okolicznościach sprawy, w przeciwnym, bowiem razie Sąd naraża się na zarzut naruszenia prawa do bezstronnego sądu

Zasada prawdy obiektywnej w kpa Obowiązek podjęcia przez organ wszelkich kroków niezbędnych dla dokładnego wyjaśnienia stanu faktycznego (art. 7 kpa) Jest to wymóg oparcia rozstrzygnięcia jedynie na okolicznościach faktycznie istniejących

IV SA/Wa 2988/13 wyrok WSA w Warszawie 2014.04.04 Organ nie może wykorzystywać błędu strony lub jej nieporadności, nie umożliwiając jej wyjaśnienia budzących się w sprawie wątpliwości, lecz zobligowany jest do podjęcia wszystkich niezbędnych czynności służących dokładnemu wyjaśnieniu stanu faktycznego oraz załatwieniu sprawy, mając na względzie nie tylko interes społeczny, ale nader wszystko, w kontekście zasad pogłębiania zaufania obywateli do organów administracji publicznej oraz zasady czuwania przez te organ nad interesem strony i innych osób biorących udział w postępowaniu, słuszny interes odwołującego się obywatela.

PPSA Orzeczenie wydane w postępowaniu sądowym będzie odpowiadało rzeczywistemu stanowi rzeczy. W postępowaniu sądowoadministracyjnym zasada wiąże sąd w tym sensie, że jest on zobligowany do weryfikacji działań organu administracji, który ma realizować zasadę prawdy materialnej (kontrola konkretyzacji stosunku administracyjnoprawnego)

Sąd w zasadzie nie prowadzi własnego postępowania administracyjnego PPSA Sąd w zasadzie nie prowadzi własnego postępowania administracyjnego Uzupełnienie dowodów – na podstawie art. 106 par. 3 ppsa – tylko dowody z dokumentów (na wniosek lub z urzędu) 296 ppsa – dowody z zeznań świadków jedynie w postępowaniu o odtworzenie akt

kpk Art. 167. kpk: Dowody przeprowadza się na wniosek stron albo z urzędu. III KK 280/05 Przeprowadzanie dowodów z urzędu Postanowienie Sądu Najwyższego - Izba Karna z 2006-03-31

kpk Przepis art. 167 KPK zobowiązuje sąd do przeprowadzenia dowodów z urzędu, ale tylko w takim zakresie, w jakim jest to niezbędne dla wyjaśnienia wszystkich istniejących okoliczności sprawy. Oskarżonego uważa się za niewinnego, dopóki wina jego nie zostanie udowodniona i stwierdzona prawomocnym wyrokiem (5 § 2).

Od 1 lipca 2015 do 15 kwietnia 2016 r. art. 167 § 1. W postępowaniu przed sądem, które zostało wszczęte z inicjatywy strony, dowody przeprowadzane są przez strony po ich dopuszczeniu przez przewodniczącego lub sąd. W razie niestawiennictwa strony, na której wniosek dowód został dopuszczony, a także w wyjątkowych wypadkach, uzasadnionych szczególnymi okolicznościami, dowód przeprowadza sąd w granicach tezy dowodowej. W wyjątkowych wypadkach, uzasadnionych szczególnymi okolicznościami, sąd może dopuścić i przeprowadzić dowód z urzędu.

Prekluzja w post. odwoławczym - kpk Odwołujący się może również wskazać nowe fakty lub dowody, jeżeli nie mógł powołać ich w postępowaniu przed sądem pierwszej instancji. (art. 427) Odpowiednie stosowanie art. 167 kpk w postępowaniu odwoławczym (Przepisy dotyczące postępowania przed sądem pierwszej instancji stosuje się odpowiednio w postępowaniu przed sądem odwoławczym, chyba że przepisy niniejszego rozdziału stanowią inaczej. Art. 458)