System prawa
Więzi w systemie prawa Więzi statyczne – podstawowym kryterium identyfikacji więzi tego rodzaju jest treść aktów prawotwórczych oparta na charakterystyce odmiennych przedmiotów regulacji. Normy łączone są ze względów treściowych. Więzi dynamiczne – obejmuje zależności hierarchiczne między aktami prawnymi, przekazywanie kompetencji.
Typy kolizji między normami 1. Kolizje o charakterze logicznym (analitycznym) - wynikają z samego sformułowania norm prawnych, dla ich stwierdzenia wystarczy analiza języka tekstów prawnych). W ich ramach wyróżniamy: sprzeczność i przeciwieństwo. Sprzeczność - 1. jeden przepis czegoś zakazuje, drugi na to samo zezwala; 2. jeden przepis coś nakazuje, drugi przepis zakazuje; 3. jeden przepis coś nakazuje, a drugi stwierdza, że to samo nie jest nakazane. W przypadku dwóch norm sprzecznych logicznie tylko jednej z nich można przestrzegać. Warunkiem zaistnienia kolizji o charakterze logicznym jest całkowita lub częściowa wspólność zakresów zastosowania.
Kolizje o charakterze logicznym (analitycznym) Przeciwieństwo – normy nakazują różne zachowania tym samym podmiotom w tych samych okolicznościach. Normy przeciwne nakazywać będą zachowania, których zarazem spełnić nie można, ale można zachować się w sposób trzeci.
2. Kolizje o charakterze prakseologicznym (praktycznym) W przypadku tych kolizji oceniamy skutki określonych regulacji prawnych. I Realizacja jednej normy doprowadzi do powstania sytuacji, która wyklucza przyczynowo realizację drugiej normy. Przykład: N1 nakazuje rodzicom dbać o fizyczny i duchowy rozwój dziecka; N2 pozbawia rodziców wpływu na proces wychowania dziecka, przyznając mu suwerenne prawo wyboru światopoglądu. II Realizacja obu norm prowadzi do sprzecznych celów, czyli zamierzone skutki obu regulacji wzajemnie się unicestwiają. Przykład: N1 nakazuje uznać trzeźwość za istotną wartość w procesie edukacyjnym; N2 zezwala na umieszczanie reklam piwa w pobliżu placówek oświatowo – wychowawczych.
Kolizje o charakterze prakseologicznym (praktycznym) Niezgodność prakseologiczna – może być dwustronna i jednostronna. Niezgodność prakseologiczna dwustronna – jedna norma nakazuje osiągnąć stan rzeczy S, druga zlikwidować stan rzeczy S. Niezgodność prakseologiczna jednostronna – możliwe uniknięcie niezgodności pod warunkiem wykonania czynności nakazanych przez dwie normy we właściwej kolejności.
3. Kolizje o charakterze aksjologicznym Prawodawca wbrew postulatowi racjonalności nie jest konsekwentny w swoich preferencjach. W normie 1 preferuje wartość X przed Y, w normie 2 wartość Y przed X.
Likwidacja kolizji między normami 1. Uchylenie przez prawodawcę jednej z norm pozostających w kolizji 2. Wykładnia (interpretacja) 3. Reguły kolizyjne
Reguły kolizyjne Hierarchiczna – Lex superior derogat legi inferiori Zakresowa – lex specialis derogat legi generali Chronologiczna – lex posterior derogat legi priori
Luki w systemie prawa Luka konstrukcyjna (rzeczywista) – czyli brak zupełności istniejącej regulacji prawnej. W jej ramach wyróżniamy: 1. swoistą lukę w prawie, czyli brak normy, która powinna zostać ustanowiona zgodnie z inną normą obowiązującą. Rozpoczęty proces legislacyjny nie został zakończony. Brak aktu normatywnego, który powinien zostać ustanowiony zgodnie z normą upoważniającą do jego wydania, np. RM nie korzysta z delegacji ustawowej. 2. lukę techniczną – proces legislacyjny został ukończony, ale regulacja danej kwestii jest nadal niekompletna, np. wydano przepisy, które tworzą jakąś instytucję bez określenia jej kompetencji lub trybu powoływania.
Luki w systemie prawa Luka aksjologiczna (pozorna) – określenie to wskazuje na relacje między prawem obowiązującym i pewnym idealnym, postulowanym systemem prawa. Luka aksjologiczna extra legem – postulat dotyczy uchwalenia określonych norm Luka aksjologiczna contra legem – postulat dotyczy uchylenia określonych norm ponieważ luka polega na ich obowiązywaniu.