ŻYCIE SPOŁECZNE I KULTUROWE W XIX WIEKU. Julia Wojtyra kl. III B

KULTURA XIX WIEKU W EUROPIE Wiek XIX był wiekiem zwiększonego przyrostu naturalnego, wiekiem kapitalizmu, industrializacji, urbanizacji oraz postępu. Zachód Europy podążając drogą gospodarki kapitalistycznej prężnie się rozwijał. Powstawały nowe miejsca pracy, zakłady produkcyjne, fabryki. Z dnia na dzień zwiększano i unowocześniano produkcję. W ślad za Zachodnią Europą, podążała Ameryka Północna, ale nie wschodnia część Starego Kontynentu. Brak granic Polski na mapie, ziemie w rękach zaborców, brak poczucia bezpieczeństwa, stabilności, a nade wszystko wspólnoty, spowodowało, że dziś mówi się, że nasz kraj stracił (lub przespał) XIX wiek.

Edukacja: - w krajach rozwijających, dobrze prosperujących gospodarczo, cywilizacyjnie prężnych, nastąpił widoczny postęp w szkolnictwie - zmiany zostały wywołały także następujące okoliczności: przejęcie nadzoru szkolnego przez państwo oraz wzrastająca zamożność obywateli - obowiązywanie przymusu szkolnego na etapie podstawowym, w konsekwencji zmniejszenie odsetka analfabetów w krajach prosperity gospodarczego, oraz na obszarach uprzemysłowionych (odwrotnie w krajach zacofanych, oraz na terenach z dominującą produkcją rolną) - rozwój przemysłu napędzał szkolnictwo szczebla średniego i wyższego, zwłaszcza wobec konieczności zatrudniania fachowców, oraz ekspertów na konkretnych stanowiskach pracy - im mniej rozwinięte, a co za tym idzie, im bardziej wsteczne państwo, tym mniejsze zabiegi podejmowane w kierunku usprawnienia i doskonalenia szkolnictwa (przykłady: Rosja, kolonie, czy Ameryka Południowa)

NAUKI SPOŁECZNE - postęp na wielu płaszczyznach życia, w nauce, technice, medycynie, otworzył człowieka na człowieka, na relacje wzajemne pomiędzy ludźmi, a także na współzależność pomiędzy jednostką a światem, społeczeństwem, naturą - rozwijają się więc nauki humanistyczne: historia, filozofia, oraz społeczne: socjologia, psychologia czy pedagogika - w historii skupiono się na zgłębianiu zmian społecznych, ekonomicznych, cywilizacyjnych, dokonujących się w przekroju dziejowym - przed wybuchem I wojny światowej, w krajach takich, jak: Niemcy, Francja czy Belgia, na rynku wydawniczym, pojawiały się serie publikacji o profilu historycznym - na gruncie nauk społecznych zasłynęli Karol Marks i Fryderyk Engels, głosząc teorię społeczeństwa klasowego, oraz dokonującej się wciąż pomiędzy klasami walki -filozofia: ideologiem epoki był między innymi Fryderyk Nietzsche, to on wprowadził na grunt filozoficzny terminy: rasa panów i rasa niewolników, i to właśnie w nich zakorzenił się niemiecki, XX-wieczny faszyzm, nacjonalizm, ksenofobia i antysemityzm

LITERATURA W Europie: - jednym z dominujących kierunków literaturze był naturalizm, prąd ten powstał we Francji w XIX wieku i rozprzestrzenił się na inne kraje Europy (pojawił się także w Stanach Zjednoczonych), naturalizm był ściśle powiązany z realizmem, a niekiedy te dwa terminy używano zamiennie, naturalizm objawił się przede wszystkim w powieści i dramacie, najważniejszym propagatorem tego nurtu był bez wątpienia Emil Zola ( ) - istotną rolę odegrał także symbolizm, kierunek poetycki; powstał we Francji w drugiej połowie XIX wieku, jako reakcja na naturalizm, symboliści dążyli do wywołania nastroju nie poprzez efekty malarskie, ale poprzez rytm i muzykę wiersza, sztandarowymi reprezentantami kierunku byli: Paul Verlain i Maurycy Maeterlinck. - koniec wieku wzmacniał postawy dekadenckie, pesymistyczne a nawet w pewnym stopniu mistyczne - i o tym także traktuje literatura "wieku pary i elektryczności" - w światopoglądzie końca epoki (a także w literaturze) pojawia się kierunek zwany dekadentyzmem, zakłada on pesymistyczny, posępny, pasywny nastrój towarzyszący przełomowi XIX i XX wieku - głownie dzięki innowacjom w technice, a także sprawniejszej organizacji pracy w drukarniach, książka stała się produktem ogólnodostępnym, tanim, towarem po który chętnie sięgano, także wobec zmian zachodzących w szkolnictwie, naukę, a także literaturę ceniono, dzięki nim bowiem, poszerzały się horyzonty intelektualne ludzi epoki.

LITERATURA w Polsce: Wiek XIX to dla Polski okres niewoli i zaborów, powstań narodowych i licznych represji politycznych. Bohater stworzony przez literaturę romantyczną miał więc przypominać Polakom o konieczności walki za ojczyznę, uczyć jej sposobów i poświęcenia dla swojego narodu. I połowa XIX wieku obfituje w dążenia niepodległościowe, które popiera czynem i dlatego bohater romantyczny przede wszystkim bierze udział w walce o wolność. Taka była potrzeba chwili.

PRZEDSTAWICIELE LITERATURY Adam Mickiewicz Eliza Orzeszkowa Henryk Sienkiewicz Johann Wolfgang Goethe Juliusz Słowacki Leopold Staff Maria Konopnicka Stefan Żeromski Zygmunt Krasiński

MALARSTWO - XIX wiek w malarstwie, zdominowały dwa sztandarowe kierunki: realizm i impresjonizm - realizm: to naśladowczy sposób przedstawiania rzeczywistości, charakteryzuje się spokojną i cichą kompozycją, bohaterem dzieł jest człowiek pracy, ofiara niesprawiedliwości i wyzysku, tło najczęściej stanowią piękne ojczyste krajobrazy, realizm reprezentowali: Gustaw Courbet ( ), Honoriusz Dauimier( ), Jan Franciszek Millet ( ) - najbardziej charakterystyczną cechą malarstwa i rzeźby impresjonistycznej było dążenie do oddania zmysłowych, subiektywnych wrażeń (impresji) artysty, stąd wielkie znaczenie odpowiedniego uchwycenia barwy i światła w dziele jego twórcy, XIX-wieczni impresjoniści to: Klaudiusz Monet ( ), Edward Manet ( ), Paweł Gauguin ( ), Paweł Cezanne ( ), Vincent van Gogh ( ) - poza wspomnianymi prądami na uwagę zasługują: symbolizm, modernizm, kubizm z Pablem Picasso na czele

NAJWAŻNIEJSZE DZIEŁA XIX WIEKU. Jan Matejko „Bitwa pod Grunwaldem” Józef Chełmoński „Babie lato” Walenty Wańkowicz „Portret Adama Mickiewicza” Jacek Malczewski „Zatruta studnia”

ARCHITEKTURA kierunkiem dominującym w architekturze była secesja, podstawowe cechy sztuki secesyjnej to: dekoracyjność, stylizacja, asymetria, płynne, faliste linie, swobodne układy kompozycyjne, roślinna ornamentyka, pastelowa kolorystyka, inspiracje czerpano najczęściej z motywów kwiatowych (pąk symbolizował coś jeszcze nienarodzonego, coś oczekiwanego), także motywów ozdobnego ptactwa (pawie), słonecznika (światło, słońce), istotę secesji stanowiło dążenie do jedności wszystkich sztuk plastycznych

MUZYKA - ROMANTYZM Romantyczna muzyka poważna charakteryzowała się: tematyką związaną z naturą, dawnymi legendami i baśniami, rozwojem wirtuozerstwa i instrumentacji, subiektywizmem, indywidualizmem twórców, przewagą treści nad formą, syntezą wszystkich sztuk, łączeniem elementów narodowych, fantastycznych i ludowych, rozszerzeniem harmoniki, dużym dramatyzmem utworów, przekazywaniem doznań emocjonalnych wyrażających się w przełamywaniu klasycznych wzorców i konwencji formalnych, rozluźnieniem dotychczasowych form muzycznych. Powstały nowe gatunki muzyczne: opera romantyczna, tworzona przede wszystkim przez m.in. K.M. Webera i S. Moniuszkę; poemat symfoniczny (pisany głównie przez F. Liszta); miniatura instrumentalna; symfonia programowa; pieśń romantyczna (autorstwa m.in. F. Schuberta); dramat muzyczny (twórca: R. Wagner), pisano również muzykę narodową w formie walców, mazurków, ballad, polonezów i nokturnów (F. Chopin) oraz eklektyczną (H. Berlioz).

Przykłady muzyki XIX wieku: 1.Abbado, Mendelssohn-Bartholdy Symphony No.4 "Italian" in A major Op HminQRgaAlfgw_ok1wuhhU9FqDAeS-e&index=8 2. Ludwig van Beethoven-Sonata Księżycowa (wszystkie 3 części) 3. Chopin - Nocturne op.9 No.2

PRASA - stała się kolejnym przejawem tzw. raczkującej kultury masowej, a poprzez udoskonalenia techniczne mogła być kolportowana w wysokich nakładach; pozostawało postawić sobie pytanie do kogo ma być skierowana; jeśli także do nisko wykształconych grup zawodowych, należało uczynić teksty czytelnymi, a całość - atrakcyjną wizualnie; tym samym przekaz prasowy często sprowadzał się do ilustracji, zdjęć, opatrzonych chwytającym, błyskotliwym tytułem, i krótkim, lakonicznym, nierzadko spłyconym komentarzem - rosły nakłady, gdyż wzrastała liczba potencjalnych nabywców, dzięki nowinkom technicznym, komunikacyjnym, doskonaliły się sposoby druku i kolportażu - na rynku pojawiły się tytuły: "Het Limes", "New York Herold", "Daily Telegraph", "Die Woche" - powstawały koncerny prasowe, skupiające po kilka lub kilkanaście tytułów ukazujących się na rynku

ŹRÓDŁA epoki_literackie_i_ich_przedstawiciele epoki_literackie_i_ich_przedstawiciele

DZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ