Historia Systemu Zielonej Karty Po drugiej WŚ prace nad unifikacją ubezpieczenia komunikacyjnego OC podjęto w ramach Organizacji Narodów Zjednoczonych. Prace prowadzone były w ramach Głównej Grupy Roboczej ds. Transportu Drogowego Komitetu Transportu Śródlądowego Europejskiej Komisji Gospodarczej Narodów Zjednoczonych, którego celem było ułatwienie międzynarodowego ruchu drogowego i jednoczesne zapewnienie jak najpełniejszej ochrony ubezpieczeniowej poszkodowanym w wypadkach spowodowanych przez pojazdy zagraniczne. 25 stycznia 1949 r. na mocy Rekomendacji Organizacji Narodów Zjednoczonych (Rekomendacja Genewska nr 5) stworzony został System Zielonej Karty, który funkcjonuje od 1 stycznia 1953 r. aż po dziś dzień, przy czym Polska objęta jest nim od 1958 r. Rekomendacja Genewska nr 5 z 1949 r. Określiła – niezmienione do chwili obecnej - podstawowe cele i założenia Systemu jako: 1. Zapewnienie swobody przekraczania granic; 2. Zagwarantowanie wypłaty świadczeń dla poszkodowanych w wypadkach spowodowanych ruchem pojazdu zagranicznego w kraju odwiedzanym.

System Zielonej Karty System Zielonej Karty to sieć umów cywilnoprawnych zawieranych pomiędzy wszystkimi należącymi do Systemu Biurami Narodowymi, kontrolowanych przez organizację międzynarodową. System opiera się na współpracy pomiędzy rządami, biurami narodowymi i krajowymi rynkami ubezpieczeń.

System Zielonej Karty System ZK został stworzony w celu ochrony praw ofiar wypadków drogowych, których sprawcami są kierowcy pojazdów zarejestrowanych w innym państwie niż to, na którego terytorium wydarzył się wypadek. Na mocy zawartych umów każde z biur narodowych przyjęło na siebie (na podstawie upoważnień udzielonych przez inne biura) obowiązek zapłaty odszkodowania osobie poszkodowanej w wypadku, który miał miejsce na terytorium państwa, w którym to biuro działa i został spowodowany przez kierującego pojazdem zarejestrowanym w którymkolwiek z pozostałych państw Systemu. Dzięki Systemowi Zielonej Karty posiadacz pojazdu nie musi zawierać umowy OC na każdej przekraczanej granicy w przeciwieństwie do posiadacza pojazdu z państw nie należących do Systemu wjeżdżających do państw należących jak i – nawet jeśli mamy Zieloną Kartę – ale wjeżdżamy do kraju nie należącego do Systemu, gdzie ubezpieczenie OC jest obowiązkowe, musimy zawrzeć graniczną umowę ubezpieczenia.

Biuro Narodowe i Rada Biur Biuro Narodowe to biuro Zielonej Karty funkcjonujące w każdym z państw Systemu, będące zrzeszeniem ubezpieczycieli wykonujących w tym państwie działalność w zakresie obowiązkowych ubezpieczeń odpowiedzialności cywilnej posiadaczy pojazdów mechanicznych. Biura Narodowe określane są jako organizacje non profit, funkcjonują z własną, niezależną strukturą finansową opartą na wspólnym zobowiązaniu ubezpieczycieli upoważnionych do prowadzenia obowiązkowego ubezpieczenia OC posiadaczy pojazdów mechanicznych – członków Biura, działających na krajowym rynku ubezpieczeniowym, co umożliwia mu wywiązanie się z zobowiązań wynikających z umów między nim a innymi Biurami. Organizacją zrzeszającą Biura jest Rada Biur z siedzibą w Londynie. Rada Biur jest głównym organem administracyjnym i reprezentacyjnym Systemu z siedzibą w Londynie, pełniący funkcję sądu arbitrażowego w przypadku sporów między Biurami oraz współpracujący z Komitetem Transportu Śródlądowego Europejskiej Komisji Gospodarczej oraz szeregiem organizacji międzynarodowych.

Zielona Karta Każde Biuro Narodowe jest uprawnione do wydawania ujednoliconego certyfikatu ubezpieczeniowego (czyli Zielonej Karty), która stanowi dowód zawarcia umowy ubezpieczenia w ruchu zagranicznym i jest honorowana przez wszystkie państwa, których Biura Narodowe przynależą do Systemu. Dzięki Systemowi zapewnione jest automatycznie pokrycie ubezpieczeniowe, jakie jest wymagane w poszczególnych krajach odwiedzanych.

Zielona Karta

Warunki przystąpienia do Systemu Istnienie w państwie kandydującym obowiązku zawierania umów ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej posiadaczy pojazdów mechanicznych Powołanie w tym państwie biura narodowego Położenie tego państwa w Europie, w basenie Morza Śródziemnego lub sąsiadowanie z europejskim krajem reprezentowanym w Systemie. Zagwarantowanie uznawania zagranicznych „zielonych kart” jako wystarczającego pokrycia ubezpieczeniowego Udzielenie gwarancji pokrycia wypłaty świadczeń odszkodowawczych przez Biuro Narodowe – wystawcę „zielonej karty” Przedstawienie przez Biuro Narodowe gwarancji finansowych Zapewnienie przez rząd danego kraju swobody przepływu środków na pokrycie zobowiązań wynikających z rozliczeń między Biurami.

Warunki przystąpienia do Systemu System ma charakter otwarty i mogą się o członkostwo w nim ubiegać rynki ubezpieczeniowe z krajów o różnym statusie politycznym. Decyzję w sprawie przyjęcia w poczet członków podejmuje Walne Zgromadzenie Rady Biur, określając przy tym moment uzyskania członkostwa i jego aktywacji. Nowy członek uzyskuje status członka przejściowego na 4 lata do momentu aktywacji jego członkostwa, będąc podanym stałemu monitoringowi jest zobowiązany rokrocznie przedkładać stosowne gwarancje finansowe (w postaci gwarancji banku i programu reasekuracyjnego). Po upływie tego okresu nowy członek może uzyskać status członka pełnego bądź też okres przejściowy może zostać przedłużony na kolejne 4 lata wraz ze związanym z tym trybem monitoringu. Taka procedura zabezpiecza System i jego członków przed negatywnymi konsekwencjami niewypłacalności nieukształtowanych jeszcze, nowych i często niestabilnych finansowo młodych rynków ubezpieczeniowych. W związku z tym przewidziane są również sankcje dla członków pełnych niewywiązujących się ze swoich obowiązków związanych z członkostwem w Systemie ZK. W skrajnych przypadkach istnieje także możliwość zawieszenia bądź usunięcia członka z Systemu.  

Kraje członkowskie Systemu Zielonej Karty Albania ZK Hiszpania OC Rosja ZK Azerbejdżan ZK Holandia OC Rumunia OC Andora OC Iran ZK Serbia OC Austria OC Irlandia OC Słowacja OC Belgia OC Islandia OC Słowenia OC Białoruś ZK Izrael ZK Szwajcaria OC Bośnia i Hercegowina ZK Litwa OC Szwecja OC Bułgaria OC Luksemburg OC Tunezja ZK Chorwacja OC Łotwa OC Turcja ZK Cypr OC Malta OC Ukraina ZK Czarnogóra ZK Macedonia ZK Węgry OC Czechy OC Maroko ZK Wielka Brytania OC Dania OC Mołdawia ZK Włochy OC Estonia OC Niemcy OC Finlandia OC Norwegia OC Francja OC Polska OC Grecja OC Portugalia OC

Akty prawne Podstawowymi dokumentami regulującymi praktyczne zasady funkcjonowania są Konstytucja Rady Biur oraz Regulamin Wewnętrzny Rady Biur. Konstytucja Rady Biur określa wewnętrzną strukturę Systemu, jej organy, sposób zarządzania i finansowania, władze systemu i zasady ich wyboru, zasady przyjmowania do Systemu nowych członków, sankcje możliwe do zastosowania w przypadku niewywiązania się przez Biura Narodowe z obowiązków spoczywających na członku Rady Biur.

Regulamin Wewnętrzny składa się z: Regulamin Wewnętrzny, który z dniem 1 lipca 2003 r. Zastąpił dotychczas obowiązującą Jednolitą Umowę między Biurami Narodowymi, określa podstawowe zasady funkcjonowania Systemu ZK regulując przy tym wewnętrzne stosunki między Biurami Narodowymi, zasady wzajemnych rozliczeń, akceptacji dokumentów ubezpieczeniowych, postępowania w przypadku stwierdzenia ich fałszerstwa, odpowiedzialności za skutki wypadków spowodowanych ruchem pojazdu zaopatrzonego w obce tablice rejestracyjne w kraju odwiedzanym.   Regulamin Wewnętrzny składa się z: Postanowień obowiązkowych wyznaczających zasady funkcjonowania Systemu, Biur Narodowych i ich wzajemnych relacji, definiując funkcje Biura, pojęcia wypadku ubezpieczeniowego, roszczenia, dokumentów ubezpieczeniowych oraz określając podstawowe zasady opracowywania roszczeń, funkcjonowania korespondentów, warunków zwrotu wydatków, gwarancji finansowych i zasad rozstrzygania sporów między Biurami Postanowień fakultatywnych, określających wzajemne relacje między Biurami Narodowymi, jeśli stosunki umowne oparte są między nimi na Zielonej Karcie lub w innym przypadku na domniemanym pokryciu ubezpieczeniowym

Regulamin Wewnętrzny a Biura Narodowe W ramach postanowień obowiązkowych jedną z podstawowych zasad Systemu jest wyłączna kompetencja Biura Narodowego właściwego dla miejsca wypadku do autonomicznego opracowywania roszczeń odszkodowawczych według przepisów prawa właściwego dla miejsca wypadku, w tym zakresie: ustalania odpowiedzialności cywilnej, przyznawania bądź odmowy przyznania świadczeń odszkodowawczych, w tym ich wysokości przy wyłącznej kompetencji do interpretacji prawa mającego zastosowanie w kraju wypadku nawet wówczas, gdy odsyła ono do przepisów prawa mających zastosowanie w innym kraju. BN jest upoważnione też do polubownego uregulowania każdego roszczenia oraz ma bierną zdolność procesową zarówno w postępowaniu pozasądowym, jak i sądowym.   Należy nadmienić, że przy rozpatrywaniu roszczeń obowiązuje zakaz dyskryminacji ze względu na kraj pochodzenia sprawcy. Roszczenia rozpatrywane są tak samo, jakby zdarzenie dotyczyło sprawy, w której udział brały wyłącznie pojazdy krajowe.

Rozliczenia między Biurami Regulamin określa również zasady wzajemnych rozliczeń między Biurami, przewidując maksymalny roczny termin przesłania członkowi Biura Narodowego (zakładowi ubezpieczeń), który wydał ZK żądania zwrotu poniesionych wydatków, zawierających: opracowywania roszczeń oraz wewnętrzne koszty opracowania sprawy. Nieterminowe rozliczenie (powyżej 2 msc) jest obciążone odsetkami za zwłokę w wysokości 12% rocznie. Przewidziany tu został system gwarancji na wypadek przekroczenia przez zobowiązanego do regulacji członka Biura narodowego maksymalnego terminu rozliczeń. W takim wypadku kieruje się do Biura Narodowego wezwanie gwarancyjne, które powinno być uregulowane w ciągu miesiąca. Wystawcą i gwarantem certyfikatu zielonej katy jest BN, a towarzystwa ubezpieczeniowe na podstawie otrzymanych uprawnień dystrybuują certyfikaty, ponosząc ryzyko ubezpieczeniowe z nimi związane. W przypadku sporów między Biurami stosowana jest klauzula arbitrażowa przewidująca zastosowanie reguł UNCITRAL (Komisji Narodów Zjednoczonych do spraw Międzynarodowego Prawa Handlowego).

Dwuczęściowy System Zielonej Karty Obecnie System Zielonej Karty tworzą dwie części – Tradycyjny System ZK oraz Porozumienie Wielostronne. Współistniejące dwie formy współpracy oparte są na postanowieniach fakultatywnych. W zależności od woli stron mającej umocowanie w prawie danego kraju, Biura Narodowe określają stosunki umowne między Biurami na podstawie certyfikatu „Zielonej Karty” lub domniemanego pokrycia ubezpieczeniowego.

Certyfikat „Zielonej Karty” W tym przypadku odpowiedzialność Biura Narodowego jest ograniczona wyłącznie do sytuacji, w których sprawca wypadku legitymował się certyfikatem „Zielonej Karty”, wystawionym przez ubezpieczyciela – członka danego Biura. Zasadniczo brak ważnej w chwili wypadku Zielonej Karty oznacza brak odpowiedzialności Biura Narodowego. Stosowane klauzule określają jednak zasady i maksymalny termin na udzielenie odpowiedzi, co do pokrycia ubezpieczeniowego oraz precyzują zasady odpowiedzialności Biura za fałszywe, nie autoryzowane lub nielegalnie zmienione Zielone Karty.

Porozumienie Wielostronne W wielu Państwach istnieje System Zielonych Kart – de facto – bez „Zielonych Kart”. Jest to skutek zacieśniania współpracy między państwami i tzw. Pierwszej dyrektywy komunikacyjnej, zgodnie z którą szereg państw Systemu zawarło tzw. Umowy uzupełniające. Pozwalają one na wyeliminowanie kontroli granicznej Zielonych Kart. W takim systemie wystarczającym dowodem istnienia pokrycia ubezpieczeniowego jest numer rejestracyjny samochodu. Dla tych państw Rada Biur opracowała 15 marca 1991 tzw. Wielostronne Porozumienie Gwarancyjne, które zastąpiło dotychczasowe porozumienie dodatkowe. Co do treści porozumienie to odpowiadało umowie londyńskiej po jej nowelizacji, z tym że Zieloną Kartę jako dowód istnienia pokrycia ubezpieczeniowego zastępował numer rejestracyjny pojazdu.

Domniemane pokrycie ubezpieczeniowe W przypadku stosunków opartych na zasadzie domniemanego pokrycia ubezpieczeniowego Biura Narodowe gwarantują na zasadzie pełnej wzajemności, zwrot wszystkich wypłaconych świadczeń, kosztów dodatkowych oraz wewnętrznych kosztów likwidacyjnych wynikających z jakiegokolwiek wypadku z udziałem pojazdu umiejscowionego (zarejestrowanego bądź podlegającego rejestracji) na terytorium państwa, dla którego każde z tych Biur jest właściwe, bez względu na to, czy pojazd jest ubezpieczony.

Zielona Karta a IV Dyrektywa Komunikacyjna Zabezpieczenie możliwości skutecznego uzyskania świadczenia z tytułu wypadków komunikacyjnych przez osoby poszkodowane w kraju swojego miejsca zamieszkania, a spowodowanych przez obcokrajowców. Wprowadza system ułatwień w dochodzeniu roszczeń osób poszkodowanych za granicą opartych na działalności powiązanych ze sobą – jednolicie zorganizowanych instytucji, Uzupełnienie funkcjonującego Systemu Zielonej Karty

Funkcja i rola Biura w systemie czwartej dyrektywy komunikacyjnej Podstawy stworzenia: Brak zabezpieczenia interesów wszystkich poszkodowanych przez system ZK we wszystkich możliwych sytuacjach, Luka- zabezpieczenie interesów osób, które mogą stać się potencjalnymi ofiarami wypadków w krajach trzecich-poza miejscem swojego zamieszkania Problemy dotyczące potencjalnych poszkodowanych: Bariera językowa, Nieznajomość obcego prawa, Nieznajomość zwyczajów i procedur, Nieznajomość ugruntowanej praktyki ubezpieczeniowej tworzonej przez zagraniczne zakłady ubezpieczeń w miejscu ich siedziby i tamtejsze orzecznictwo sądowe, Odległość dzieląca miejsce zamieszkania osoby poszkodowanej i miejsce danego zdarzenia drogowego, Długie oczekiwanie na należne świadczenie odszkodowawcze, Konieczność korzystania z pomocy prawnej w obcym kraju.

System Czwartej Dyrektywy Należy do szeregu dyrektyw kształtujących w państwach członkowskich Unii Europejskiej jednolity model systemu obowiązkowych ubezpieczeń odpowiedzialności cywilnej posiadaczy pojazdów mechanicznych. Jest drugim - obok Systemu Zielonej Karty – instytucjonalnym, transgranicznym urządzeniem pomocnym w realizacji roszczeń z tytułu obowiązkowego ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej posiadaczy pojazdów mechanicznych. Znajduje zastosowanie do wypadków samochodowych, które wydarzyły się w państwie członkowskim innym niż państwo zamieszkania poszkodowanego, spowodowanych przez pojazd zwykle stacjonujący i „ubezpieczony w państwie członkowskim.” Stosowany również do wypadków, które wydarzyły się w państwie trzecim, pod warunkiem należenia Biura Narodowego tego państwa do Systemu Zielonej Karty, poszkodowany ma miejsce zamieszkania w państwie

Cele Czwartej Dyrektywy Ujednolicenie i uproszczenie zasad likwidacji szkód w przypadku zdarzeń powstałych poza krajem zamieszkania osób poszkodowanych oraz przyspieszenie okresu przedstawienia poszkodowanych przez zakład ubezpieczeń odpowiedzi na zgłoszone przez nich roszczenia. Umożliwienie poszkodowanemu prowadzenia postępowania likwidacyjnego w jego własnym kraju i języku.

Regulacje związane z Czwartą Dyrektywą 1) Rozwiązania prawne i organizacyjne: actio directa – możliwość bezpośredniego dochodzenia odszkodowania od ubezpieczyciela sprawcy wypadku centrum informacyjne – gromadzenie i udostępnianie poszkodowanym informacji odnośnie reprezentantów do spraw roszczeń poszczególnych zakładów ubezpieczeń reprezentant do spraw roszczeń organ odszkodowawczy 2) Jednolite terminy realizacji roszczeń 3) Sankcje na wypadek niespełnienia norm dyrektywy 4) Powiązanie systemów ubezpieczeniowych

Ośrodek informacji W celu ułatwienia poszkodowanym zdobycia danych niezbędnych do dochodzenia odszkodowania, Czwarta Dyrektywa nałożyła na państwa członkowskie Unii Europejskiej obowiązek powołania Ośrodków Informacji. Podmioty te prowadzą rejestry, w których znajdują się dane niezbędne do występowania z roszczeniami odszkodowawczymi do zakładów ubezpieczeń. Ośrodki ze wszystkich krajów współpracują ze sobą, wymieniając się informacjami, których potrzebuje poszkodowany.

Zgodnie z Czwartą Dyrektywą każde państwo członkowskie zobowiązane jest do utworzenia instytucji, której podstawowym zadaniem jest gromadzenie i udostępnianie danych obejmujących dwie grupy informacji: Grupa druga obejmuje następujące dane: Wykaz zakładów prowadzących ubezpieczenia OC pojazdu mechanicznego, Listę reprezentantów do spraw roszczeń każdego zakładu ubezpieczeń w każdym z krajów członkowskich Do grupy pierwszej zalicza się dane dotyczące: Zarejestrowanych w danym kraju pojazdów mechanicznych, Polis ubezpieczeniowych w zakresie obowiązkowego ubezpieczenia krajowego OC posiadacza pojazdu mechanicznego, Wystawionych certyfikatów Zielonych Kart oraz ubezpieczeń granicznych, Pojazdów zwolnionych z obowiązku zawarcia ubezpieczenia OC posiadacza pojazdu mechanicznego.

Reprezentant do spraw roszczeń Podmiot obowiązany do likwidacji szkody komunikacyjnej międzynarodowej w imieniu i na rzecz zagranicznego ubezpieczyciela sprawcy zdarzenia, Reprezentantem do spraw roszczeń może być zarówno osoba fizyczna, jak i prawna, ograniczeniem jest jedynie konieczność jej zamieszkania lub posiadania siedziby w państwie członkowskim, w którym ma zostać ustanowiona, oraz praktyczna możliwość wykonywania swoich działań w języku urzędowym tego kraju, Reprezentant do spraw roszczeń jest pełnomocnikiem zakładu ubezpieczeń odpowiedzialnego za skutki wypadku.

Reprezentant - działania Działający w państwie miejsca zamieszkania poszkodowanego reprezentant zbiera od niego informacje dotyczące okoliczności sprawy i ma obowiązek ją rozpatrzyć w czasie nie dłuższym niż 3 miesiące od dnia zgłoszenia. Po upływie tego terminu poszkodowany musi otrzymać: Odszkodowanie w pełnej wysokości albo; Odszkodowanie częściowe, bądź; Odpowiedź odmawiającą jakiejkolwiek wypłaty.

Organ odszkodowawczy Elementem Systemu IV dyrektywy jest zasada nieuchronności rozpatrzenia roszczeń odszkodowawczych. Wprowadza ona możliwość zwrócenia się przez poszkodowanego w przypadku zwłoki bądź bierności w rozpatrywaniu jego roszczeń przez zakład ubezpieczeń lub jego reprezentanta do spraw roszczeń do organu odszkodowawczego. Czwarta Dyrektywa w sposób jednoznaczny stanowi, iż „każde państwo członkowskie zobowiązane jest ustanowić lub zatwierdzić organ odszkodowawczy .” W praktyce państwa członkowskie powierzają wykonywanie zadań organu odszkodowawczego istniejącym już instytucjom i organizacjom ubezpieczeniowym.

Instytucje w Polsce Ubezpieczeniowy Fundusz Gwarancyjny Polskie Biuro Ubezpieczycieli Komunikacyjnych Organizuje i prowadzi bazę danych Bezpośrednio wykonuje funkcje informacyjne, udostępniając poszkodowanemu informacje o pokryciu ubezpieczeniowym i reprezentantach do spraw roszczeń.

Organ odszkodowawczy Poszkodowany może wystąpić z roszczeniem do organu odszkodowawczego w państwie członkowskim swojego miejsca zamieszkania w ściśle określonych przez dyrektywę sytuacjach: nie został wyznaczony reprezentant do spraw roszczeń, zakład ubezpieczeń lub jego reprezentant do spraw roszczeń w terminie trzech miesięcy nie przedstawił poszkodowanemu uzasadnionej odpowiedzi na zgłoszone przez niego roszczenia, w terminie dwóch miesięcy od wypadku nie można ustalić zakładu ubezpieczeń odpowiedzialnego za szkodę, nie można zidentyfikować pojazdu.

Po otrzymaniu wniosku od poszkodowanego organ odszkodowawczy jest zobowiązany do niezwłocznego poinformowania o tym fakcie: Przedstawiciela do spraw roszczeń lub zakładu ubezpieczeń odpowiedzialnego w ramach ubezpieczenia OC posiadacza pojazdu; Organu odszkodowawczego w państwie członkowskim właściwym dla zakładu, który wystawił polisę; Osobę odpowiedzialną za spowodowanie wypadku, o ile została ustalona.

Rozpatrywanie roszczeń Do zabezpieczenia podstawowego prawa osób poszkodowanych wprowadzone zostały jednolite terminy roszczeń: Trzy miesiące na przedstawienie poszkodowanemu uzasadnionej odpowiedzi na zgłoszone przez niego roszczenia, Dwa miesiące od zawiadomienia przez organ odszkodowawczy o zgłoszeniu roszczeń na podjęcie stosownych czynności likwidacyjnych i przekazanie poszkodowanemu uzasadnionej odpowiedzi na zgłoszone przez niego roszczenia, których przekroczenie uprawnia poszkodowanego w pierwszym przypadku do zgłoszenia wniosku o rozpatrzenie sprawy przez organ odszkodowawczy, a w drugim- do arbitralnego zajęcia stanowiska w sprawie przez organ odszkodowawczy.

Sankcje wobec zakładów ubezpieczeń 1) Sankcje finansowe: System automatycznego naliczania odsetek od nieterminowej realizacji roszczeń, Administracyjne kary finansowe z tytułu nieterminowej realizacji roszczeń Wypłata świadczeń przez organ odszkodowawczy w ciężar zakładu ubezpieczeń 2) Sankcje administracyjne: system kar administracyjnych; Uzależnienie wydania lub cofnięcia zezwolenia na działalność w grupie 10 od wyznaczania reprezentantów do spraw roszczeń w każdym z krajów członkowskich