KLESZCZ MAŁY CZY DUŻY- NIC DOBREGO NIE WRÓŻY Olga Parchimowicz Oddział Epidemiologii PSSE Szczecin

Na świecie znanych jest ponad 800 gatunków kleszczy. W Polsce występuje ok. 20 gatunków: kleszcz pospolity (Ixodes ricinus) kleszcz łąkowy (Dermacentor reticulatus)

Powszechnie występujący kleszcz pospolity jest pasożytem bytującym na ponad 100 różnych gatunkach ssaków, gadów i ptaków. Wielkość samca kleszcza wynosi 2,5 mm, a samicy 3-4 mm. Samica wypełniona krwią swoją objętość może powiększyć 120 razy.

Larwa

Optymalne warunki do życia kleszczy to: lasy liściaste z bogatym podszyciem z chwastów, paproci i krzewów; obrzeża lasów wraz z przylegającymi do nich polanami, łąkami i bagnami. Larwy kleszczy spotykane są zazwyczaj w trawie do 30 cm, nimfy na trawach i roślinach niższych niż 1 m, a imago na chwastach i krzewach do 1,5 m wysokości.

Cykl życiowy kleszczy trwa od 6 miesięcy do 8 lat.

Kleszcze są wektorami: bakterii wirusów pierwotniaków riketsji nicieni mogących powodować choroby ludzi i zwierząt.

Choroby przenoszone przez kleszcze:

Choroby przenoszone przez kleszcze: Choroby bakteryjne: Borelioza z Lyme Choroby wirusowe: Kleszczowe zapalenie mózgu KZM

Borelioza z Lyme: Jest wywołana przez krętki Borrelia burgdorferi, znajdujące się w jelicie kleszczy. Szacuje się, iż ok. 10 – 15 % kleszczy jest zakażonych krętkami Borrelia.

Borelioza z Lyme: Zakażenie → postać dorosła ok. 24 h żerowania, larwa lub nimfa kilka godzin. Wieloetapowa infekcja bakteryjna, z czasem przechodząca w formę przewlekłą. Nie przenosi się z człowieka na człowieka. Nie ma opracowanej szczepionki przeciwko boreliozie.

Zróżnicowanie genetyczne: B. burgdorferi sensu stricto → głównie stawy B. garinii → głównie układ nerwowy B. afzelii → głównie skóra ↓ RÓŻNORODNOŚĆ OBJAWÓW

Przebieg boreliozy: Wczesny etap choroby: I stadium - postać ograniczona - rumień wędrujący (ECM) 1-4 tyg. po ukłuciu kleszcza

Przebieg boreliozy: ECM występuje u 70-90 % osób zakażonych krętkiem Borrelia objawy towarzyszące ECM: świąd, objawy grypopodobne, bóle mięśni, ogólne robicie, stany podgorączkowe, powiększenie węzłów chłonnych

Przebieg boreliozy: II stadium - postać rozsiana - ostre zmiany zapalne narządów po kilku miesiącach objawy zależą od umiejscowienia infekcji najczęściej zapalenie stawów, mięśnia sercowego, zapalenie korzeni nerwowych, nerwów obwodowych i czaszkowych, zapalenie opon mózgowo - rdzeniowych

Przebieg boreliozy: Późny etap choroby: III stadium - postać rozsiana przewlekła od kilkunastu miesięcy do kilku- kilkunastu lat od zakażenia zanikowe zmiany skórne, destrukcyjne zmiany zapalne stawów, przewlekłe zapalenie mózgu, encefalopatie → zaburzenia psychiczne, neurologiczne, zmiany przypominające SM

Diagnostyka: Dopiero po około 6 tygodniach od zakażenia powstają przeciwciała na poziomie wykrywalności. Należy śledzić bieżąco poziom przeciwciał klasy IgM i IgG. Dla potwierdzenia prawdziwości wyniku stosujemy test Western-blot.

Leczenie: Antybiotykoterapia: - doksycyklina - amoksycyklina Im wcześniej po zakażeniu zostaje wdrożone, tym większe szanse na całkowite wyleczenie. Standardem jest podanie antybiotyku każdej osobie ukąszonej przez kleszcza, u której wystąpiły objawy ECM, niezależnie od wyniku testu serologicznego.

Borelioza z Lyme: Przechorowanie boreliozy nie chroni przed ponownym zakażeniem.

Kleszczowe zapalenie mózgu KZM: Wirusy z rodziny Flaviviridae. Przenoszone są przez kleszcze. Znajdują się w niepasteryzowanych produktach mlecznych pochodzących od zakażonych zwierząt.

Kleszczowe zapalenie mózgu KZM:

Kleszczowe zapalenie mózgu KZM: Wiremia (po 1-2 tyg.): objawy grypopodobne → samoistne wycofanie 2-4 tyg. ↓ 1/3 Wirus przedostaje się z krwią do układu nerwowego: zapalenie opon mózgowo – rdzeniowych zapalenie mózgu zapalenie rdzenia i korzeni nerwowych

Kleszczowe zapalenie mózgu KZM: Przebieg od łagodnego po ciężki, prowadzący do trwałych następstw w postaci niedowładów, zaburzeń koncentracji lub depresji.

Diagnostyka: W celu potwierdzenia przechorowania należy wykonać badanie diagnostyczne, polegające na oznaczeniu poziomu specyficznych dla KZM przeciwciał (w klasie IgM i IgG).

Leczenie: Nie ma leczenia przyczynowego – tylko objawowe. Jedyna formą ochrony jest szczepienie (3 dawki w okresie 12 miesięcy = odporność 3 lata).

Kleszczowe zapalenie mózgu KZM: Przechorowanie KZM daje trwałą odporność organizmu na ponowne zakażenie wirusem.

Epidemiologia: KZM: oficjalna liczba zachorowań - od 100 do 300 rocznie (jest znacznie zaniżona) borelioza: ok. 8 – 10 tys. przypadków rocznie

Jak się chronić?: ubranie ochronne (wysokie buty, długie spodnie, bluza z długim rękawem, okrycie głowy) unikanie siadania, leżenia na trawie i pod krzewami stosowanie preparatów odstraszających kleszcze

Jak się chronić?: dokładne oglądanie powierzchni ciała po powrocie z miejsc, gdzie mogą występować kleszcze gotowanie mleka pochodzącego od krów, kóz i owiec ostrożne usuwanie kleszcza ze skóry

Gdy znajdziemy kleszcza na skórze…: nie należy kleszcza niczym smarować należy go jak najszybciej usunąć kleszcza możemy ostrożnie usunąć pęsetą pęsetę należy umieścić przy samej skórze, usuwać jednym, delikatnym, ale zdecydowanym ruchem - tak aby nie pozostawić w skórze główki

Gdy znajdziemy kleszcza na skórze…: można usunąć kleszcza za pomocą „kleszczołapek” można również użyć specjalistycznej ssawki - strzykawki wytwarzającej podciśnienie jeżeli kleszcz jest głęboko - udać się do lekarza

Dziękuję za uwagę.