DOMINICANTES I COMMUNICANTES w badaniach Instytutu Statystyki Kościoła Katolickiego w Polsce Warszawa, maj 2010

Czym jest dominicantes i communicantes DOMINICANTES oznacza udział wiernych w niedzielnej mszy św. (jest to stosunek zobowiązanych [82% katolików w parafii] do obecnych na mszy). COMMUNICANTES oznacza stosunek przystępujących do komunii w stosunku do zobowiązanych do uczestniczenia w mszy. Dla ustalenia tych wskaźników ISKK prowadzi od roku 1980 coroczne zliczanie wiernych przybywających na mszę we wszystkich parafiach w Polsce. Liczenie wiernych przeprowadzane jest w jedną typową niedzielę roku w październiku lub i listopadzie. Dominicantes i communicantes to tylko dwa z kilkunastu wskaźnikow religijności, ich szczególna wartość polega jednak natym, iż sa to wskaźniki obiektywne.

Najnowsze dane ISKK dominicantes 45,2% 44,2% 40,4% 41,5% communicantes Wskaźnik 2006 2007 2008 2009 dominicantes 45,2% 44,2% 40,4% 41,5% communicantes 16,3% 17,6% 15,3% 16,7% W ubiegłym roku spadek wskaźnika dominicantes wywołał pewien niepokój i pytania o kryzys wiary. Spodziewano się dalszego szybkiego spadku tego wskaźnika. Te pesymistyczne przewidywania nie potwierdziły się jednak. Dane za rok 2009 nie wskazują bowiem na spadek, lecz na niewielki wzrost wskaźnika: z 40,4 do 41,5%.

W nieco dłuższej perspektywie czasowej widoczna jest skłonność do zmniejszania się tego wskaźnika. Jest to jednak proces bardzo zróżnicowany w wymiarze kościołów lokalnych ( w diecezjach). Bezwzględny poziom spadku wskaźnika występuje w diecezjach o wysokim poziomie urbanizacji: warszawskiej i katowickiej

Zróżnicowanie zmian wskaźnika dominicantes w diecezjach Polska 2006 - 45,8 2009 - 41,5 Czynnik urbanizacji nie wyjaśnia jednak w pełni procesu zmian, ponieważ minimalne zmiany mają miejsce w takich diecezjach jak: gliwicka, opolska czy łomżyńska.

Diecezja 1999 2009 tarnowska 74,5 70,9 rzeszowska 65,3 przemyska 67,5 60,6 krakowska 54,4 51,8 opolska 57,1 50,7 bielska 54,1 50,2 pelplińska 53,4 49,8 drohiczyńska 49,7 47,7 siedlecka 47,6 kaliska . 47,2 łomżyńska 46,7 46,1 zamojska 50,5 45,3 sandomierska 51,3 45,1 białostocka 52,3 44,3 poznańska 48,6 44,1 gliwicka 44,0 katowicka 50,3 43,9 kielecka 48 43,8 gnieźnieńska 47,9 41,8 radomska 46,2 41,4 gdańska 45,7 39,7 lubelska 42,3 38,6 częstochowska 42,6 38,2 toruńska 41,5 wrocławska 43,4 36,7 włocławska 38,4 35,6 ełcka 39,3 35,5 warmińska 40,3 34 warszawsk-praska 33,9 płocka 33,5 łowicka 33,4 zielonogórsko 32,9 legnicka 40,2 32,1 warszawska 37,1 31,8 elbląska 36,4 30,4 łódzka 28,9 28,7 sosnowiecka 32,5 koszalińsko 37,5 28,3 szczecińska 27,5 Dominicantes w dziesięcioletniej perspektywie czasowej 1999 i 2009 ukazuje że proces zmian jest powolny ale trwały Polska 1999: 46,9 2009: 41,5

Niemcy – dominicantes 1960 - 2006 Tendencje spadkowe dominicantes nie są wyłącznie cechą religijności w Polsce. Występują one w wielu krajach Europy, chociaż nie wszędzie mogą być tak precyzyjne udokumentowane jak np. w Niemczech. 1990 - 41,7 % katolików 2006 – 14% katolików

Przestrzenny rozkład dominicantes może wskazywać na dość charakterystyczny i stały podział diecezji ze względu na aktywność rytualną polskiej religijności.

Diecezja 1998 2008 2009 2009-2008 2009-1998 rzeszowska 25,5 15,7 18,4 2,7 -7,1 tarnowska 30,6 21 25 4 -5,6 przemyska 21,8 14 17,1 3,1 -4,7 opolska 25,6 21,3 22,1 0,8 -3,5 pelplińska 22,8 18,5 19,6 1,1 -3,2 koszalińska 13,3 10,7 11 0,3 -2,3 wrocławska 17 15,1 15,3 0,2 -1,7 bielska 19,8 16,9 18,3 1,4 -1,5 sandomierska 16,2 0,9 -1,3 poznańska 20,4 18,6 19,2 0,6 -1,2 gnieźnieńska 18,7 17,5 1,8 siedlecka 19 16 17,9 1,9 -1,1 krakowska 19,1 18 zielonogórska 14,5 12,7 13,4 0,7 warmińska 15,2 14,2 -1 gliwicka 17,4 -0,9 elbląska 13,5 12,1 12,6 0,5 gdańska 16,8 szczecińska 10,8 11,3 -0,8 legnicka 13,9 13 -0,6 ełcka 17,7 warszawska 14,7 -0,5 lubelska 1,2 -0,4 toruńska 16,6 15,5 16,3 -0,3 zamojska 19,7 19,5 2,4 -0,2 katowicka 20,1 20 -0,1 radomska 16,1 13,1 2,9 sosnowiecka 9,8 11,1 1,3 0,4 płocka 11,6 10,2 drohiczyńska 17,8 łódzka 11,4 10,9 łomżyńska 18,2 17,3 1 kielecka 2,5 warszawsko-praska 13,6 14,3 14,9 kaliska 18,8 18,1 2 częstochowska 13,8 14,4 1,7 łowicka 15,4 1,6 włocławska 11,2 2,6 2,2 białostocka 19,4 1,5 POLSKA 17,6 16,7 Zróżnicowanie zmian communicantes w latach 1998 i 2008 w stosunku do roku 2009

Zróżnicowanie zmian communicantes w latach 1998 i 2008 w stosunku do roku 2009 bezwzględny wzrost w 12 diecezjach bezwzględny wzrost communicantes w 12 diecezjach wzrost i spadek communicantes w krótkiej i długiej perspektywie czasowej

Jeśli za podstawę ogólnej oceny sytuacji wiary w Polsce przyjąć wskaźnik głęboko wierzących, to ogólnopolskie dane (dla roku 2002 - 19,8%) są prawie o połowę za niskie dla diecezji tarnowskiej (38%) i o połowę za wysokie dla diecezji sandomierskiej (10,1%) czy włocławskiej (11%). Tak więc opisując polską religijność en block można popełniać duże błędy jeśli nie uwzględni się diecezjalnego zróżnicowania zjawisk i procesów religijnych.

Wnioski Dokonany tu przegląd danych porównawczych dotyczących tylko 2 wymiarów wiary religijnej w Polsce, wskazuje, że proces jej przemian jest bardzozłożony i zróżnicowany lokalnie. Oczywiste jest, że aby w pełni poznać jej obraz i przyszłość nie wystarczy tych kilka wskaźników, które tu zaprezentowano. Bez dalszych badań i dyskutowania ich wyników nie będziemy w stanie przewidzieć jakie zmiany i barwy wniosą do polskiej religijności bliższe i dalsze lata

o jaki kryzys chodzi ? Wiary? Kościoła: hierarchicznego? wspólnoty? Czy w kontekście ukazanych tu danych uzasadnione są często ogłaszane przez media enigmatyczne stwierdzenia o kryzysie, który dotknął wiarę i Kościół w Polsce. Wydaje się, ze każdy który taki pogląd zgłasza powinien dokładniej sprecyzować : o jaki kryzys chodzi ? Wiary? Kościoła: hierarchicznego? wspólnoty? Powinien tez rozpocząć o definicji kryzysu   Kryzys społeczny to sytuacja skumulowania napięć i konfliktów społecznych, prowadząca do przełomu i poważnych zmian o charakterze systemowym.  Kryzysowi towarzyszą na ogół takie zjawiska,  jak brak stabilizacji, osłabienie więzi międzyludzkich, zachwianie ładu społecznego, osłabienie instytucji kontroli społecznej itp. Kryzys aksjologiczny wiąże się  z zachwianiem społecznego systemu wartości i charakteryzuje się m.in. podważeniem ocen oraz norm moralnych.  [Słownik Socjologiczny s.104]