Wstęp do psychologii sądowej Wykład 9 ZEZNANIA ŚWIADKÓW Wstęp do psychologii sądowej Wykład 9

OBOWIĄZKI I PRAWA ŚWIADKA Stawiennictwo na wezwanie organu procesowego Art.177 § 1 kpk Każda wezwana w charakterze świadka osoba ma obowiązek stawić się i złożyć zeznania Rodzice muszą wyrazić zgodę na udział dziecka jako świadka Art.. 285 § 1 kpk – kara pieniężna za niestawiennictwo – do 3000 zł i § 2 – możliwość zatrzymania i doprowadzenia

Obowiązki świadka 2. Pozostawanie do dyspozycji organu procesowego 3. Obowiązek zeznawania 4. Obowiązek złożenia przyrzeczenia – art.. 189 § 1 kpk nie odbiera się przyrzeczenia od: Osób poniżej 17 roku życia Osób chorych psychicznie Osób skazanych za fałszywe zeznania lub oskarżenia

Obowiązki i prawa świadka Sankcja karna za fałszywe zeznania – art.. 233 § 1 kk – zeznanie nieprawdy lub zatajenie prawdy – kara do 3 lat pozbawienia wolności. PRAWA ŚWIADKA Odmowy zeznań – art.. 182 kpk Uchylenia się od odpowiedzi – art.. 185 kpk.

PRAWA ŚWIADKA Odmowy zeznań – art.. 182 kp -Małżonek także były , najbliższa rodzina, osoba przysposobiona - Oskarżony w innej sprawie ale dotyczy tego samego postępowania ( prawo do obrony)

Rola psychologa w badaniu zeznań świadka Udział w przesłuchaniu świadka Badanie psychologiczne świadka Art. 192 § 2 k.p.k. Jeśli istnieje wątpliwość, co do stanu psychicznego świadka, jego stanu rozwoju umysłowego, zdolności postrzegania lub odtwarzania spostrzeżeń sąd lub prokurator może zarządzić przesłuchanie świadka z udziałem biegłego lekarza lub biegłego psychologa, a świadek nie może się temu sprzeciwić. § 3 – badanie psychologiczne tylko za zgodą świadka

Przesłuchanie dziecka Art.. 185 a § 1. W sprawach o przestępstwo (dotyczące wolności i obyczajności seksualnej) pokrzywdzonego, który w momencie przesłuchania nie ukończył 15 lat powinno się przesłuchiwać w charakterze świadka tylko raz…… § 2. przesłuchanie przeprowadza sąd z udziałem biegłego psychologa

Udział w przesłuchaniu dorosłego świadka Analiza akt sprawy przed przesłuchaniem Zadawanie pytań świadkowi Sam udział w przesłuchaniu nie wystarcza, by odpowiedzieć na pytania sądu uwzględniając: Warunki spostrzegania Rolę świadka w zdarzeniu, relacje ze sprawcą Upływ czasu od zdarzenia Motywy składania zeznań Konieczne jest psychologiczne badanie świadka

Udział w przesłuchaniu dziecka Rola psychologa: Ochrona dziecka przed wtórna wiktymizacją Wsparcie i dawanie poczucia bezpieczeństwa dziecku Psycholog nie przesłuchuje

Przedmiot ekspertyzy psychologicznej Ocenie podlegają konkretne zeznania świadka złożone w określonej sprawie Ocena ewentualnych skutków urazu doznanego przez świadka w związku z wydarzeniem, które jest przedmiotem sprawy Ustalenie okoliczności przemawiających przeciwko składaniu zeznań

ZAKRES EKSPERTYZY czynniki, które mogą wpłynąć na zniekształcenie zeznań Interpretacja mechanizmów psychologicznych leżących u podłoża stwierdzonych w zeznaniach zniekształceń Psychologiczna ocena prawdopodobieństwa zeznań Związek między stwierdzonymi u świadka zaburzeniami a zajściem

Psychologiczne uwarunkowania zeznań Osoba spostrzegająca Obiekt – zdarzenie Czas oddzielający zdarzenie od zeznań Sytuacja zbierania zeznań i techniki przesłuchania Treść zeznania

OBIEKT – ZDARZENIE 1)Obiektywne fizyczne cechy spostrzeganych przedmiotów 2) Kategorie przedmiotów i zdarzeń ( zaangażowanie zmysłów ) 3) Warunki spostrzegania Fizyczne Psychologiczne osoba-rzecz Osoba – inni ludzie

Osoba spostrzegająca Małoletni ( dziecko), dorosły, stary człowiek 1)procesy poznawcze: spostrzeganie, uwaga, myślenie, pamięć, mowa 2) Procesy emocjonalne: podatność na stres, zrównoważenie emocjonalne 3) Osobowość: mechanizmy obronne, zależność od innych, podatność na sugestię, samoocena 4) postawy: wobec ludzi, zdarzeń, przepisów

Warunki i sytuacje dzielące spostrzeżone fakty od zeznań Czas Przemyślenia i interpretacje Napływające wiadomości Zagrożenie ze strony innych Presja Namowy itp..

Sytuacja zbierania zeznań i techniki przesłuchania Stres przesłuchania Rodzaje zadawanych pytań techniki przesłuchania Pozawerbalna komunikacja przesłuchujący - świadek Cechy przesłuchującego

Rodzaje pytań ze względu na obciążenie sugestią Pytania determinujące – co, jakiego koloru itp.. Pytania całkowicie rozłączne – czy samochód był czerwony? Pytania częściowo rozłączne – czy samochód był biały czy czerwony? Pytania wyczekujące – czy przypadkiem nie przejeżdżał samochód? Pytania z założeniem Pytania rozwijające założenie

Kryteria treściowe analizy zeznań CBCA –Criteria- Based Content Analysis Cechy ogólne Logiczna struktura Nieustrukturalizowany sposób prezentacji Duża liczba szczegółów występuje często u świadka – pokrzywdzonego, który przeżył traumę np.. zgwałcenie. Brak struktury nie oznacza jednak sprzeczności

Szczegółowe treści Osadzenie w kontekście Opisy interakcji Odtwarzanie wypowiedzi Nieoczekiwane zdarzenia lub komplikacje Niezwykłe szczegóły Niepotrzebne szczegóły Szczegóły dokładnie opisane, ale błędnie rozumiane (np..dzieci) Powiązanie skojarzenia z innymi zdarzeniami Opisy stanu umysłu świadka Przypisywanie sprawcy określonych uczuć

Treści związane z motywacją Spontaniczne poprawki przyznawanie się do niepamiętania czegoś Wysuwanie wątpliwości co do własnego zeznania Obniżanie własnej wartości – nieakceptowanie własnego zachowania Wybaczanie przestępcy

Elementy charakterystyczne dla określonego przestępstwa Odniesienie zeznań do charakterystyki przestępstwa , którego dotyczy zeznanie. Ważne szczegóły i elementy motywacyjne

Lista Kontrolna Prawdziwości Steller Odpowiedź potwierdzająca podważa wnioski wynikające z poprzedniej analizy, negatywna ja potwierdza. Kategorie do oceny: Cechy psychologiczne Cechy wywiadu Motywacja Pytania badawcze

Cechy psychologiczne Niestosowność języka i wiedzy ( wiek, wykształcenie, stopień rozwoju poznawczego) Niestosowność emocji – w trakcie wywiadu ( problem – okres rozwojowy) Podatność na sugestię – czy w czasie wywiadu świadek ulegał badającemu

Motywacja do zeznań Wątpliwe motywy złożenia doniesienia ( np.. proces rozwodowy ) Wątpliwy kontekst ujawnienia przestępstwa ( np.. Rodzice dostrzegają rozbudzenie seksualne młodej dziewczyny, która obciąża nauczyciela) Naciski na złożenie fałszywego zeznania

Pytania badawcze Nierealne zdarzenie Niezgodność z innymi zeznaniami Niezgodność z innymi dowodami

Dziecko jako świadek Wiarygodność świadka W zależności od wieku ( pamięć,) W zależności od roli w zdarzeniu (świadek – poszkodowany) Potoczne przekonania dotyczące niewiarygodności dzieci

Sposób zbierania zeznań Czy dorośli wiedzą wszystko? ( podatność na sugestię, chęć zadowolenia dorosłego) Powtarzanie pytań Znaczenie dobrego kontaktu z dzieckiem Kontrola źródła informacji

Przygotowanie dziecka - świadka do zeznań Poziom stresu związany z przeżytym zdarzeniem Aktualny poziom funkcjonowania poznawczego Stopień zrozumienia procedur sądowych Spotkanie z oskarżonym –niepokój, zagrożenie lęk Dostępność i siła wsparcia rodzinnego

PRZYGOTOWANIE EKSPERTYZY DLA SĄDU Formalne wymogi: Przywołanie postanowienia o powołaniu biegłego Konkretne pytania sądu Opis stosowanych metod diagnozy Formalne dane osób badanych Warunki przeprowadzenia badania

Część merytoryczna opinii Charakterystyka funkcjonowania poznawczego i emocjonalnego świadka Historia zdarzenia wraz z analizą składanych zeznań ( porównanie kolejnych zeznań z kryteriami psychologicznymi) Odpowiedź na pytania sądu

Ogólne zasady pisania opinii Komunikatywność języka Selekcja informacji liczbowe wyniki testów – nie wolno podawać, tylko interpretacja naruszenie prywatności ( tajemnica zawodowa) Etykietowanie

Odpowiedzialność za ekspertyzę Poziom merytoryczny ( stosowanie sprawdzonych metod badania) Użyteczność dla organu procesowego np. sposób formułowania opinii i wniosków, odpowiedź na konkretne pytania itp.. Odpowiedzialność wobec osób badanych standardy zawodowe i etyczne