Copyright © by ŁAWKA REZERWOWYCH TEAMTM Choroby układu pokarmowego oraz choroby na tle niedoborów a stan jamy ustnej. Copyright © by ŁAWKA REZERWOWYCH TEAMTM

Niedobór witaminy A Podstawową zmianą wywołaną przez awitaminozę A jest przekształcanie ( metaplazja ) nabłonka walcowatego lub przejściowego w nabłonek wielowarstwowy płaski rogowaciejący . Następstwem niedoboru jest nadmierne rogowacenie naskórka oraz nabłonka błony śluzowej jamy ustnej . Chrząstki i kości ulegają zanikowi i zmniejsza się prawidłowa oporność tkanek jamy ustnej na zakażenia . Niedobór wywołuje także zanik węzłów chłonnych.

U dzieci niedobór witaminy A może stać się przyczyną zaniku ameloblastów i ich metaplazji w komórki nabłonka wielowarstwowego płaskiego , co powoduje niedorozwój szkliwa i obniżenie się zawartości składników mineralnych w zębinie . Być może istnieje związek między niedoborem witaminy A i rogowaceniem białym , czyli leukoplakią , nabłonka wielowarstwowego płaskiego błony śluzowej jamy ustnej ( brak jest jednak wyraźnych dowodów ) .

Leukoplakia

Niedobór zespołu witamin B

Błona śluzowa jamy ustnej jest wyjątkowo wrażliwa na niedobór zespołu witamin B

Niedobór tiaminy ( witaminy B1 )

Błona śluzowa jamy ustnej jest wrażliwa na niedobór tiaminy , jednak objawy , które wówczas występują , nie są patognomoniczne dla niedoboru tej witaminy . Do objawów niedoboru witaminy B1 należą : nadwrażliwość błony śluzowej uczucie pieczenia w języku , w uzębieniu , w szczękach , i na twarzy punkcikowate pęcherzyki w zębinie i jej nadmierna wrażliwość

Zmiany w tkankach jamy ustnej są zazwyczaj skutkiem niedoboru złożonego , spowodowanego niedoborem szeregu witamin grupy B , łącznie z tiaminą .

Zmiany wywołane niedoborem witaminy B1 u małych dzieci rozpoczynają się od zaczerwienienia brodawek na 1/3 przedniej części języka i na jego koniuszku. W okresie późniejszym rozwija się stan zapalny języka . Powiększenie i obrzęk języka z dociśnięciami zębów na bocznych krawędziach języka występuje w niedoborach złożonych , w których zachodzi również niedobór tiaminy .

Niedobór ryboflawiny ( witamina B2 )

Objawy ze strony jamy ustnej w niedoborze ryboflawiny ( wit Objawy ze strony jamy ustnej w niedoborze ryboflawiny ( wit.B2 ) mają bardzo istotne znaczenie dla stomatologa praktyka , ponieważ pojawia się wówczas „ karmazynowy„ język i zapalenie kącików ust .

Zajady ( cheilosis ) czyli zapalenie kącików ust ( stomatitis angularis ) , są najpospolitszą zmianą występującą w jamie ustnej w niedoborze ryboflawiny . Jednostronne zajady mogą się utrzymywać przez dłuższy czas , zanim rozwiną się zmiany obustronne . Niedobór ryboflawiny jest przyczyną obrzęku błony śluzowej policzków oraz suchości warg i złuszczania się warg i złuszczania się naskórka czerwieni wargowej . Wskutek zmian zapalnych język ulega powiększeniu i przybiera barwę purpurową . Brodawki nitkowate zanikają, natomiast wskutek obrzęku powiększają się brodawki grzybowate .Wargi mogą przyjmować barwę karmazynową .

Niedobór kwasu nikotynowego (witamina B3 )

Niedobór kwasu nikotynowego prowadzi do pojawienia się następujących zmian: bolesność i wylewy krwawe z dziąseł oraz bolesność jamy ustnej i pieczenie języka . Pelagra wywołuje zaczerwienienie i zapalenie języka , który może być tak bolesny że chory ma trudności przy jedzeniu. Wstępnym objawem pelagry jest uczucie pieczenia w błonie śluzowej jamy ustnej , poprzedzające ostre zapalenie języka i wytworzenie zajady .

W utrzymującym się niedoborze kwasu nikotynowego brodawki języka łączą się ze sobą , tworząc grzebieniaste wyniosłości na języku . Po zaniku brodawek język ulega wygładzeniu i powstaje tzw. język geograficzny . Jeśli ma miejsce złożony niedobór witamin , powstają głębokie pęknięcia języka . W ostrym okresie pelagry występuje pieczenie , obrzęk i odciśnięcia zębów na bocznych brzegach języka .

Niedobór kwasu pantotenowego (witamina B5 )

Zmiany wywołane przez niedobór kwasu pantotenowego polegają głównie na pojawieniu się zajadów w kącikach ust i na zapaleniu języka .

Niedobór pirydoksyny ( witaminy B6 )

Zmiany wywołane przez niedobór pirydoksyny należą zajady kącików ust oraz zapalenie języka z charkaterystycznym zanikiem brodawek .

Zajady

Zajady

Witaminy grupy B są nieodzowne dla kwasotwórczych bakterii jamy ustnej towarzyszących próchnicy zębów u ludzi . Bakterie , wchodzące w skład flory śliny , mogą syntetyzować witaminę B6 .

Niedobór kwasu foliowego

Zmiany w przebiegu niedoboru kwasu foliowego różnią się od zmian w niedokrwistości złośliwej . Zmiany zapalne dotyczą języka , który jest powiększony , szorstki i wygładzony . Na błonie śluzowej policzków i podniebienia miękkiego występują owrzodzenia . W błonie śluzowej jamy ustnej i języka pojawia się uczucie palenia . Niedobór kwasu foliowego powoduje zajady w kącikach ust.

Owrzodzenie w przebiegu niedoboru kwasu foliowego na podniebieniu miękkim

Niedobór witaminy C

W lekkich postaciach niedoboru witaminy C występuje skłonność do krwawień z dziąseł . W postaciach ciężkich łącznie z niedoborem witamin PP , B1 , B2 występuje charakterystyczny obraz chorobowy , zwany u dorosłych gnilcem ( szkorbut ) , a u dzieci chorobą Moellera-Barlowa .

Gnilec wywołuje poważne zmiany chorobowe w tkankach jamy ustnej Gnilec wywołuje poważne zmiany chorobowe w tkankach jamy ustnej . W utkaniu dziąseł powstają krwawe wylewy , zwiększając ich objętość i powodując nasuwanie się dziąseł na koronę . Zawartość kolagenu w blaszce właściwej błony śluzowej i w błonie podśluzowej jest zmniejszona . W obrzmiałych dziąsłach występuje komórkowy naciek zapalny o ostrym i przewlekłym charakterze. Nie obserwuje się obrzęku i wylewów krwawych u osób pozbawionych zębów .

Zły stan higieny jamy ustnej i suboptymalne stężenie witaminy C w tkankach prowadzą do nasilenia zmian chorobowych w dziąsłach . Występowanie krwotoków w jamie ustnej jest w gnilcu objawem o dużym znaczeniu klinicznym . Nierzadko po krwotokach dochodzi do oddzielania się części przerosłych , krwotocznie zmienionych dziąseł . W błonie śluzowej podniebienia i policzków pojawiają się wybroczyny i wylewy krwawe . Rozwijająca się niedokrwistość powoduje często bladość warg.

W gnilcu występuje wyraźne zrzeszotnienie całego utkania kostnego wyrostków zębodołowych . Na zdjęciach retngenowskich można wykryć zmiany wutkaniu kości żuchwy mimo braku wybroczyn i wylewów krwawych w błonie śluzowej dziąseł i jamy ustnej . W ciężkim gnilcu wypadają niekiedy zęby . Wysokość wyrostków zębodołowych odpowiada ściśle ilości pobieranego kwasu askorbinowego .

Wskutek następowego zakażenia ( spirochetami i Bacteroides fusiformis ) powstaje obraz ostrego ropnego zapalenia błony śluzowej ( stomatitis ulcerosa ) . Występują bóle , wzmożone ślinienie , nieprzyjemny zapach z ust . Martwicze części tkanek odpadają , dochodzi do rozchwiania zębów . W zębach występuje zwyrodnienie odontoblastów .

Niedobór witaminy D

U dzieci cierpiących na krzywicę opóźnia się wyrzynanie zębów mlecznych i stałych oraz występują zaburzenia prawidłowego wykłuwania zębów . Zęby stałe , które wyrzynają się podczas trwania przewlekłej krzywicy , okazują niedorozwój szkliwa lub jego brak . Zwykle zmiany dotyczą stałych zębów siecznych , kłów i pierwszych zębów trzonowych , ponieważ rozwój ich przypada na okres , kiedy dominuje krzywica. U dzieci z krzywicą nieprawidłowe ustawienie zębów w łuku szczęki górnej i żuchwy powoduje wady zgryzu .

Niedobór witaminy D powoduje powstawanie małych zębów trzonowych i częściowe nie wytwarzanie zębów . U osób młodych , które w dzieciństwie przebyły krzywice , żuchwa jest mniejsza , łuki szczęki górnej i żuchwy krótsze , a podniebienie wydatnie wysklepione – tzw. podniebienie gotyckie . Do najczęstszych objawów krzywicy w jamie ustnej należy niedorozwój szkliwa i zmniejszone odkładanie soli wapnia .

Zmiany w jamie ustnej w krzywicy opornej na leczenie witaminą D . Dochodzi do zmniejszonego odkładania soli wapnia w szkliwie już wykłutych zębów , na niezupełnym dojrzewaniu szkliwa i na jego szybkim zużywaniu się na wskutek zwykłego ścierania na powierzchniach siecznych i zgryzowych . Badanie radiologiczne pozwala stwierdzić , że beleczki kostne szczęk są bardzo cienkie . Ponadto występują : opóźnienie wykłuwania się zębów mlecznych i stałych , asymetria twarzy i poszerzenie warstwy predentyny .

Hiperwitaminoza D Niedorozwój szczęki dolnej Niedorozwój zębów mlecznych i stałych Powstawanie zaokrąglonych lub „pączkowatych” koron Częściowy brak zębów , skrócenia i ścieńczenia korzeni zębów Poszerzenie łuku szczęki górnej i zwężenia łuku żuchwy Pomniejszenia zębów i zmiany ich kształtów

Niedobór witaminy K

Niedobór witaminy K prowadzi do upośledzenia krzepnięcia krwi lub do krwotoków po zabiegach operacyjnych w jamie ustnej . W błonie śluzowej jamy ustnej występują wybroczyny , podbiegnięcia krwawe i krwotoki . W ciężkich przypadkach niedoboru witaminy K dochodzi do powolnych , stałych i niewielkich krwawień z dziąseł .

Erozja

Główny czynnik warunkujący powstanie ubytków erozyjnych to kwaśne pH Utrata twardych tkanek zęba na drodze procesów chemicznych bez udziału drobnoustrojów  Główny czynnik warunkujący powstanie ubytków erozyjnych to kwaśne pH  kwaśne pH występuje przy częstych wymiotach, towarzyszących: - zaburzeniom żołądkowo-jelitowym - anorexia nervosa, bulimia oraz w chorobach przebiegających z zaburzeniami ilości i jakości wydzielanej śliny

Ubytki erozyjne na powierzchniach językowych zębów mogą być spowodowane cofaniem się zawartości żołądka lub wymiotami w schorzeniach układu pokarmowego  Zaawansowane zmiany erozyjne stwierdza się po doustnym przyjmowaniu leków zawierających: - żelazo - kw. askorbinowy - kw. acetylosalicylowy - r-ry HCl

Działanie śliny ma też swój udział w powstrzymywaniu powstawania ubytków erozyjnych gdyż ślina wypłukuje i buforuje na powierzchni zęba demineralizujące kwasy   Zmniejszane wydzielanie śliny ( xerostomia ) jest czynnikiem zapoczątkowującym erozję zębową

Erozja

Achalazja wpustu jest chorobą niezależną od wieku i płci Czynnościowa choroba mięśniówki gładkiej przełyku, głównie dolnego zwieracza przełyku, który jest obkurczony i nie ulega relaksacji podczas aktu połykania (cardiospasmus)  Achalazja wpustu jest chorobą niezależną od wieku i płci   

Główne objawy choroby: - utrudnione połykanie (dysphagia) - zamostkowy ból towarzyszący połykaniu (odynophagia) - cofanie się treści pokarmowej z przełyku do jamy ustnej (refurgitatio)erozja zębów!

Niedokrwistośc Addisona i Biermera

Niedokrwistośc zwana dawniej złośliwą powstaje wskutek upośledzenia czynności wewnątrzwydzielniczej błony śluzowej żołądka , co prowadzi do niedoboru lub braku w soku żołądkowym czynnika wewnątrzpochodnego Castle`a. Upośledza to wchłanianie witaminy B12 z pokarmów .

W jamie ustnej zmiany dotyczą głównie języka W jamie ustnej zmiany dotyczą głównie języka . W wyniku zaplenia zanika błona śluzowa i brodawki językowe . Język staje się gładki , lśniący , jakby polakierowany , tzw. język Huntera ( glossitis Hunteri ) . Chorzy skarżą się na pieczenie lub kłucie języka , bolesnośc na początku dotyczy końca języka , potem się rozszerza .

Objawy widoczne na języku występują w postaci jaskrawoczerwonych plam oraz smug tej samej barwy w kształcie litery U lub V z ramionami skierowanymi ku podstawie języka . Język jest bolesny i obrzęknięty przy dotyku . Charakterystyczny jest brak nalotu na języku i obeconśc objawu Arndta . Oprócz zmian na języku występuje zapalenie kącików ust .

Niedobór żelaza

Brak lub niedostateczne wchłanianie żelaza jest przyczyną niedokrwistości – asyderozy ( anemia sideropenica ) . W jamie ustnej choroba przejawia się zapaleniem kącików ust ( cheilosis angularis ) , zanikowym zapaleniem języka , pieczeniem lub aftami przewlekle nawrotowymi . Język na początku zaczerwieniony , później staje się mniejszy , a jego powierzchnia ulega wygładzeniu wskutek zaniku brodawek . Oprócz języka uczucie pieczeni może dotyczyc także przełyku i gardła .

Zespół Plummera i Vinsona

Zespół ten zwany także zespołem Kelly`ego i Patersona jest uważany za stan przedrakowy . Oprócz zanikowego zapalenia przełyku dołącza się niedobór żelaza i niedokrwistośc . Na zespół objawów składa się zapalenie zanikowe języka , zapalenie warg i kątów ust , paznokcie czyrakowate oraz zaburzenia połykania ( dysphagia ) .

Należy podkreślic , że jama ustna jest „zwierciadłem” , w którym znajdują „odbicie” niedobory pokarmowe i lekarzowi stomatologowi praktykowi przypada nadzwyczaj ważna rola w rozpoznawaniu tych niedoborów . Rozpoznawanie tych zmian ma charakter często empiryczny , nigdy bowiem stomatolog praktyk nie może wiedziec z całą pewnością jaka jest swoista przyczyna niedoboru.