FIRST INPUT From carbon emission to climate. Keeling’s curve. The CO2 trend in the last 150 years. Na poprzedniej lekcji dowiedzieliście się na temat obiegu węgla w atmosferze. Dziś porozmawiamy o skutkach nadmiernej produkcji gazów cieplarnianych oraz o działaniach naukowców, którzy przyg On the previous lesson you learned about the carbon cycle in the atmosphere. Today we will discuss the effects of over-production of greenhouse gases and the time of scientists who have prepared a special IPCC5 Report.otowali specjalny Raport IPCC5

What is the IPCC? The Intergovernmental Panel on Climate Change (IPCC) is the international body for evaluate the science related to climate change. Międzyrządowy Zespół ds. Zmian Klimatu (IPCC) jest międzynarodowym organem ds. oceny nauk związanych ze zmianami klimatycznymi. (IPCC)

IPCC Fifth Assessment Synthesis Report Key Messages : ➜ Human influence on the climate system is clear Na poprzedniej lekcji dowiedzieliście się na temat obiegu węgla w atmosferze. Dziś porozmawiamy o skutkach nadmiernej produkcji gazów cieplarnianych oraz o działaniach naukowców, którzy przygotowali =specjalny Raport IPCC5 On the previous lesson you learned about the carbon cycle in the atmosphere. Today we will discuss the effects of over-production of greenhouse gases and the time of scientists who have prepared a special IPCC5 Report. Kluczowe wiadomości ➜ Wpływ człowieka na system klimatyczny jest jasny ➜ Im bardziej niszczymy nasz klimat, tym bardziej ryzykujemy poważne, wszechobecne i nieodwracalne skutki ➜ Mamy środki mające na celu ograniczenie zmian klimatu i zbudowanie bardziej zamożnej, trwałej przyszłości syntezy AR5 ARC (IPCC)

IPCC Fifth Assessment Synthesis Report Key Messages ➜ The more we destroy our climate, the more we risk the serious effects.

IPCC Fifth Assessment Synthesis Report Key Messages ➜ We have the ways to limit climate change and build a more prosperous future  

Humans are changing the climate Main cause of warming by IPCC is that people are the dominant cause of warming since the mid-20th century. Wysoce prawdopodobne jest, że jesteśmy dominującą przyczyną ocieplenia od połowy XX wieku. Uśrednione średnie temperatury powierzchni lądu i oceanu W latach 1850-1950 obserwuje się wahania średniej złożonej temperatury powierzchni lądu i oceanu, Kolory wykresu wskazują trzy różne źrodła danych , które się w większości zbieżne. Tendencja pierwszych 50 lat wykresu jest stała, pomimo wahań. Od początku 20 wieku następuje widoczny wzrost temperatury, która stabilizuje się na wyższym poziomie na następne 30 lat w połowie 20 wieku. Kolejny etap to dramatyczny wzrost od lat 70tych. (IPCC)

Temperatures continue to rise Each of the past 3 decades has been successively warmer than the preceding decades since 1850  Każda z ostatnich 3 dekad była kolejno cieplejsza niż poprzednie dekady od 1850 roku What is sea-level rise? Global warming has a few major effects on the oceans. As water gets warmer, it expands. And as glaciers and ice caps in places like Greenland and Antarctica melt, they add water to the ocean. That all causes sea levels to go up. Global average sea levels have risen roughly 19 centimeters (7.5 inches) since the 19th century, after 2,000 years of relatively little change. The rate of sea-level rise has continued to increase in recent decades: (IPCC)

Oceans absorb most of the heat More than 90% of the energy accumulating in the climate system between 1971 and 2010 has accumulated in the ocean Land temperatures remain at historic highs while ocean temperatures continue to climb ➜Ponad 90% energii zgromadzonej w systemie klimatycznym w latach 1971-2010 gromadziło się w oceanie ➜ Temperatura lądu utrzymuje się na wysokościach historycznych, podczas gdy temperatury oceanu nadal rosną

Globally averaged sea level change What is sea-level rise? Global warming has a few major effects on the oceans. As water gets warmer, it expands. And as glaciers and ice caps in places like Greenland and Antarctica melt, they add water to the ocean. That all causes sea levels to go up. Global average sea levels have risen roughly 19 centimeters (7.5 inches) since the 19th century, after 2,000 years of relatively little change. The rate of sea-level rise has continued to increase in recent decades: Ogólnie uśredniona zmiana poziomu morza Annually and globally averaged sea level change relative to the average over the period 1986 to 2005 in the longest-running dataset. Colours indicate different data sets. All datasets are aligned to have the same value in 1993, the first year of satellite altimetry data (red). Where assessed, uncertainties are indicated by coloured shading Corocznie i uśrednione średnio na świecie zmiany poziomu morza w stosunku do średniej w okresie od 1986 do 2005 r Najdłużej działający zestaw danych. Kolory oznaczają różne zestawy danych. Wszystkie zestawy danych są wyrównane, aby mieć taką samą wartość w 1993 roku, pierwszym roku satelitarnej wysokościomierza Dane (czerwone). Tam, gdzie oceniane, niepewność jest wskazywana przez kolorowe cienie Where assessed, uncertainties are indicated by coloured shading Colours indicate different data sets. All data sets are aligned to have the same value in 1993, the first year of satellite altimetry data Main cause of warming by IPCC (IPCC) 1993, the first year of satellite altimetry data

Globally averaged greenhouse gas concetrations Atmospheric concentrations of the greenhouse gases : carbon dioxide (CO2, green), methane (CH4, orange) nitrous oxide (N2O, red) (IPCC) Średnie stężenia gazów cieplarnianych na świecie . Recent calculation have shown, that it is no possible to explain the temperature rise , we have seen in the past of 20 century without talking the increase carbon dioxide and other ghg. Natural causes, like sun and v determined from ice core data (dots) and from direct atmospheric measurements (lines). Indicators: olcanoes have an influence, but not so much.

Global anthropogenic C02 emissions Fossil fuels: When fossil fuels are burned for energy, it produces carbon dioxide and other greenhouse gases. Roughly 25 percent of man-made greenhouse gases came from burning coal, 19 percent from the use of natural gas, and 21 percent from oil. Land-use change: 15 percent of man-made emissions came from land-use changes. Forests, for instance, absorb carbon dioxide — so if they're cut down and burned for farmland, it increases emissions in the atmosphere. Agriculture: Another 7 percent of man-made emissions come from agricultural sources — methane emissions from livestock, say, or changes in the amount of carbon stored in soil. The world’s top five greenhouse gas emitters in 2011 were China, the United States, the European Union, India, and Russia Informacje ilościowe dotyczące serii emisji CH4 i N, 0 w latach 1850-1970 są ograniczone. Globalne antropogeniczne emisje CO2 pochodzące z leśnictwa i innego wykorzystania gruntów, a także z palenia paliw kopalnych, produkcji cementu i wypalania. (IPCC)

Sources of emisions Energy production remains the primary driver of GHG emissions 35% Produkcja energii pozostaje głównym źródłem emisji gazów cieplarnianych o 35% (IPCC)

Observed Changes (IPCC) Human influence on the climate system is confirmed Recent anthropogenic emissions of greenhouse gases are the highest in history. Recent climate changes have had widespread impacts on human and natural systems. Wpływ człowieka na system klimatyczny jest jasny, a ostatnie antropogeniczne emisje gazów cieplarnianych są najwyższe w historii. Ostatnie zmiany klimatu miały powszechny wpływ na ludzkie i naturalne systemy. Human influence on the climate system is confirmed.  Recent anthropogenic emissions of GHGs are the highest in history.  Recent climate changes have had widespread impacts on the ecosystems.  Observations since 1950 shows that: -Atmosphere and ocean have warmed; -Snow and ice amounts have reduced; -Sea level has risen; -Ocean pH has decreased by 0.1 since 1850. Observed Changes

Observed Changes (IPPC) Observations since 1950 shows that: Atmosphere and ocean have warmed Snow and ice amounts have reduced Sea level has risen

Some of the changes in extreme weather and climate events observed since about 1950 have been linked to human influence (IPCC) Niektóre zmiany w ekstremalnych zjawiskach pogodowych i klimatycznych obserwowane od około 1950 r. zostały powiązane z wpływem człowieka

Little break – paper critters https://www.youtube.com/watch?v=ganSY5K4b4Y http://www.papercritters.com

Second Input

What is the IPCC? The Intergovernmental Panel on Climate Change (IPCC) is the international body for ………….. the science related to ………… …………… Międzyrządowy Zespół ds. Zmian Klimatu (IPCC) jest międzynarodowym organem ds. oceny nauk związanych ze zmianami klimatycznymi.

What is the IPCC? The Intergovernmental Panel on Climate Change (IPCC) is the international body for evaluate the science related to climate change. Międzyrządowy Zespół ds. Zmian Klimatu (IPCC) jest międzynarodowym organem ds. oceny nauk związanych ze zmianami klimatycznymi. (IPCC)

IPCC Fifth Assessment Synthesis Report Key Messages : ➜ …... …………on the climate system is clear Kluczowe wiadomości ➜ Wpływ człowieka na system klimatyczny jest jasny ➜ Im bardziej niszczymy nasz klimat, tym bardziej ryzykujemy poważne, wszechobecne i nieodwracalne skutki ➜ Mamy środki mające na celu ograniczenie zmian klimatu i zbudowanie bardziej zamożnej, trwałej przyszłości syntezy AR5 ARC

IPCC Fifth Assessment Synthesis Report Key Messages : ➜ Human influence on the climate system is clear Kluczowe wiadomości ➜ Wpływ człowieka na system klimatyczny jest jasny ➜ Im bardziej niszczymy nasz klimat, tym bardziej ryzykujemy poważne, wszechobecne i nieodwracalne skutki ➜ Mamy środki mające na celu ograniczenie zmian klimatu i zbudowanie bardziej zamożnej, trwałej przyszłości syntezy AR5 ARC (IPCC)

IPCC Fifth Assessment Synthesis Report Key Messages ➜ The more we distroy our ......., the more we risk serious impacts

IPCC Fifth Assessment Synthesis Report Key Messages ➜ The more we destroy our climate, the more we risk the serious effects.

Humans are changing the climate It is extremely likely that we are the dominant cause of warming since the mid-…. century. Wysoce prawdopodobne jest, że jesteśmy dominującą przyczyną ocieplenia od połowy XX wieku. Uśrednione średnie temperatury powierzchni lądu i oceanu Dane niepewne są oznaczone kolorowym cieniowaniem Wszystkie zestawy danych są wyrównane, aby mieć taką samą wartość w 1993 roku, pierwszym roku danych satelitarnych o wysokościach

Humans are changing the climate Main cause of warming by IPCC is that people are the dominant cause of warming since the mid-20th century. Wysoce prawdopodobne jest, że jesteśmy dominującą przyczyną ocieplenia od połowy XX wieku. Uśrednione średnie temperatury powierzchni lądu i oceanu W latach 1850-1950 obserwuje się wahania średniej złożonej temperatury powierzchni lądu i oceanu, Kolory wykresu wskazują trzy różne źrodła danych , które się w większości zbieżne. Tendencja pierwszych 50 lat wykresu jest stała, pomimo wahań. Od początku 20 wieku następuje widoczny wzrost temperatury, która stabilizuje się na wyższym poziomie na następne 30 lat w połowie 20 wieku. Kolejny etap to dramatyczny wzrost od lat 70tych. (IPCC)

Temperatures continue to rise Each of the past . ……. has been successively warmer than the preceding decades since 1850  Każda z ostatnich 3 dekad była kolejno cieplejsza niż poprzednie dekady od 1850 roku

Temperatures continue to rise Each of the past 3 decades has been successively warmer than the preceding decades since 1850  Każda z ostatnich 3 dekad była kolejno cieplejsza niż poprzednie dekady od 1850 roku What is sea-level rise? Global warming has a few major effects on the oceans. As water gets warmer, it expands. And as glaciers and ice caps in places like Greenland and Antarctica melt, they add water to the ocean. That all causes sea levels to go up. Global average sea levels have risen roughly 19 centimeters (7.5 inches) since the 19th century, after 2,000 years of relatively little change. The rate of sea-level rise has continued to increase in recent decades: (IPCC)

Oceans absorb most of the heat ➜ More than ……. % of the energy accumulating in the climate system between 1971 and 2010 has accumulated in the ocean ➜ Land temperatures remain at historic highs while ocean temperatures continue to …… ➜Ponad 90% energii zgromadzonej w systemie klimatycznym w latach 1971-2010 gromadziło się w oceanie ➜ Temperatura lądu utrzymuje się na wysokościach historycznych, podczas gdy temperatury oceanu nadal rosną

Oceans absorb most of the heat More than 90% of the energy accumulating in the climate system between 1971 and 2010 has accumulated in the ocean Land temperatures remain at historic highs while ocean temperatures continue to climb ➜Ponad 90% energii zgromadzonej w systemie klimatycznym w latach 1971-2010 gromadziło się w oceanie ➜ Temperatura lądu utrzymuje się na wysokościach historycznych, podczas gdy temperatury oceanu nadal rosną

Globally averaged … ….. change Ogólnie uśredniona zmiana poziomu morza

Globally averaged sea level change What is sea-level rise? Global warming has a few major effects on the oceans. As water gets warmer, it expands. And as glaciers and ice caps in places like Greenland and Antarctica melt, they add water to the ocean. That all causes sea levels to go up. Global average sea levels have risen roughly 19 centimeters (7.5 inches) since the 19th century, after 2,000 years of relatively little change. The rate of sea-level rise has continued to increase in recent decades: Ogólnie uśredniona zmiana poziomu morza Annually and globally averaged sea level change relative to the average over the period 1986 to 2005 in the longest-running dataset. Colours indicate different data sets. All datasets are aligned to have the same value in 1993, the first year of satellite altimetry data (red). Where assessed, uncertainties are indicated by coloured shading Corocznie i uśrednione średnio na świecie zmiany poziomu morza w stosunku do średniej w okresie od 1986 do 2005 r Najdłużej działający zestaw danych. Kolory oznaczają różne zestawy danych. Wszystkie zestawy danych są wyrównane, aby mieć taką samą wartość w 1993 roku, pierwszym roku satelitarnej wysokościomierza Dane (czerwone). Tam, gdzie oceniane, niepewność jest wskazywana przez kolorowe cienie Where assessed, uncertainties are indicated by coloured shading Colours indicate different data sets. All data sets are aligned to have the same value in 1993, the first year of satellite altimetry data Main cause of warming by IPCC (IPCC)

Globally averaged greenhouse gas concetrations Atmospheric concentrations of the greenhouse gases : ...... dioxide (CO2, green), ....... (CH4, orange) nitrous ..... (N2O, red) (IPCC) Średnie stężenia gazów cieplarnianych na świecie

Globally averaged greenhouse gas concetrations Atmospheric concentrations of the greenhouse gases : carbon dioxide (CO2, green), methane (CH4, orange) nitrous oxide (N2O, red) (IPCC) Średnie stężenia gazów cieplarnianych na świecie

Global anthropogenic C02 ……… Informacje ilościowe dotyczące serii emisji CH4 i N, 0 w latach 1850-1970 są ograniczone

Global anthropogenic C02 emissions Informacje ilościowe dotyczące serii emisji CH4 i N, 0 w latach 1850-1970 są ograniczone. Globalne antropogeniczne emisje CO2 pochodzące z leśnictwa i innego wykorzystania gruntów, a także z palenia paliw kopalnych, produkcji cementu i wypalania. (IPCC)

Observed Changes ..... ......... on the climate system is confirmed Recent anthropogenic ......... .. .......... ....... are the highest in history. Recent climate changes have had widespread impacts on human and natural systems. Wpływ człowieka na system klimatyczny jest jasny, a ostatnie antropogeniczne emisje gazów cieplarnianych są najwyższe w historii. Ostatnie zmiany klimatu miały powszechny wpływ na ludzkie i naturalne systemy. Human influence on the climate system is confirmed.  Recent anthropogenic emissions of GHGs are the highest in history.  Recent climate changes have had widespread impacts on the ecosystems.  Observations since 1950 shows that: -Atmosphere and ocean have warmed; -Snow and ice amounts have reduced; -Sea level has risen; -Ocean pH has decreased by 0.1 since 1850. Observed Changes

Observed Changes Human influence on the climate system is confirmed Recent anthropogenic emissions of greenhouse gases are the highest in history. Recent climate changes have had widespread impacts on human and natural systems. Wpływ człowieka na system klimatyczny jest jasny, a ostatnie antropogeniczne emisje gazów cieplarnianych są najwyższe w historii. Ostatnie zmiany klimatu miały powszechny wpływ na ludzkie i naturalne systemy. Human influence on the climate system is confirmed.  Recent anthropogenic emissions of GHGs are the highest in history.  Recent climate changes have had widespread impacts on the ecosystems.  Observations since 1950 shows that: -Atmosphere and ocean have warmed; -Snow and ice amounts have reduced; -Sea level has risen; -Ocean pH has decreased by 0.1 since 1850. Observed Changes

Observed Changes (IPCC) Observations since 1950 shows that: Atmosphere and ocean have ...... Snow and ice amounts have ....... Sea level has .....

Observed Changes (IPCC) Observations since 1950 shows that: Atmosphere and ocean have warmed Snow and ice amounts have reduced Sea level has risen

Some of the changes in extreme ……. and Some of the changes in extreme ……. and ....... events observed since about 1950 have been linked to human influence Niektóre zmiany w ekstremalnych zjawiskach pogodowych i klimatycznych obserwowane od około 1950 r. zostały powiązane z wpływem człowieka

Some of the changes in extreme weather and climate events observed since about 1950 have been linked to human influence (IPCC) Niektóre zmiany w ekstremalnych zjawiskach pogodowych i klimatycznych obserwowane od około 1950 r. zostały powiązane z wpływem człowieka

Industrial revolution A series of extraordinary ……….. in 1800s changed the way people lived and worked for the next 150 years Inventors had found a new way to use nature’s …… They build new kind of machine powered by water, ….. and …..

Industrial revolution A series of extraordinary innovations in 1800s changed the way people lived and worked for the next 150 years Inventors had found a new way to use nature’s energy They build new kind of machine powerd by water, steam and coal

Industrial revolution Everything could be done cheaper and …… Work was done outside the home in a special ...... ……… Fuel, clothing and .... became more affordable

Industrial revolution Everything could be done cheaper and faster Work was done outside the home in a first factories Fuel, clothing and food became more affordable

Industrial revolution Families moved from villages to new ………. …… Development of ……….. and steam boats allowed to sell the goods around the …... …….. from coal powered factories turn the cities black

Industrial revolution Families moved from villages to new industrial town Development of locomotives and steamboats allowed to sell the goods around the world Pollution from coal powered factories turn the cities black

Break 10 minutes Belgian dance https://www.youtube.com/watch?v=OnYbgGqyMlk

THIRD INPUT Exercise Try to recreate the climate trend in Italian territory in the last year also in the past years (like 50 years ago) and  150 years ago. Compare the results in pairs  (look for your partner) Match two  couples and make groups of 4 -discuss your views and reach class common idea  about the climate changes Present your result in front of class ( 3-4slides PPT)

THIRD INPUT https://www.ncdc.noaa.gov/cdo-web/datatools/selectlocation http://www.metric-conversions.org/pl/temperatura/fahrenheit-do-celsjusz.htm