Jak zrozumieć pojęcie kompetencje? dr Genowefa Janczewska-Korczagin www.wiktor.horyzont.net

Indywidualnie rozdzielone poznanie Odtwarza się w dwu gałęziach psychologii: kognitywizm i socjalny konstruktywizm. Kognitywizm stara się wyjawić procesy wewnętrzne poznania i jest zorientowany na indywidualną orientację. Socjalny konstruktywizm jest bardziej zorientowany na subiektywne i socjalne aspekty nauczania i działalności profesjonalnej. Ludzie konstruują swoją realność współdziałając z innymi. A ważni inni definiują , jaka koncepcja realności zostanie utworzona u człowieka. I tym sposobem kompetencja jest ciasno związana z kontekstem.

A kontakty to normy i wartości grupy Z którą człowiek współdziała. W tym związku w pełni można przeanalizować problem: Czy kompetencje mogą być przeniesione na grupę i czy prawidłowe jest takie przeniesienie?

Drugi sposób rozdzielonego poznania To myślenie systemowe. A systemy to: organizacje, ludzie, problemy często dzielone na części; a to robi się je bardziej lekkimi w kierowaniu-ale podstawowy niedostatek takiego rozdzielenia , to że oni oddzielają się od całego systemu i wyrywają z kontekstu. W kształceniu np. przejawia się to w problemach adaptacji, której doświadczają młodzi specjaliści, dopiero co zakończone nauczanie i trafienie po raz pierwszy do organizacji. Tym sposobem w systemach thinking systemy są realizowane jako całość.

I w kształceniu i organizacji Pojawiają się tendencje do wykorzystania rozdzielnych kompetencji. Przykładem może być wspólne nauczanie w rozwiązywaniu zadań faktycznych (autentyczne nauczanie). W takim nauczaniu środowisko kształcące jest maksymalnie zbliżone do realnego roboczego stanowiska, gdzie ludzie pracują razem, kształcące środowisko też powinno być zbudowane tak, aby studenci w grupach pracowali nad rozwiązywaniem zadań. W tym związku socjalne aspekty kompetencji grają najważniejszą rolę.

Skuteczne działania grupy w roboczych sytuacjach Są rezultatem wszystkich członków, ludzi z różnymi charakterami, różnym doświadczeniem i różnymi zasobami wiedzy. Możliwe że kompetentni członkowie grupy stali się takimi w rezultacie swojej współpracy z innymi członkami grupy, posiadającymi różnice osobowościowe i cechy profesjonalne.

Kompetencja: specjalna albo wspólna? Rozróżnienie definicji kompetencji można rozłożyć wg skali od specjalnej do ogólnej (wspólnej!) W specjalnych definicjach autorzy starają się uchwycić kompetencje wszystkich współpracowników wypełniających działalność wewnątrz kompanii (np. dyrektorzy zarządzający w kompanii X ). Mniej specjalne definicje wydzielają cały profesjonalny obszar w całości (np. zarządzający w całości) i ogólne definicje zawierają w sobie wszystkie istniejące obszary profesjonalne, uwzględniając kompetencje jak coś przewyższającego specjalizację i rozdzielenie pracy!

Ale istnieje niebezpieczeństwo Mogą powstać niebezpieczne następstwa w sytuacji zbyt długiego wykorzystywania specjalnych definicji. Np: jeżeli firma odbiera zarządzających kierując się swoim wąskim i specyficznym zdefiniowaniem kompetencji, wszyscy wybrani zarządzający menadżerowie będą podobni jeden do drugiego i repertuar ich reakcji jednakowy. A to oznacza, że ich działania będą zwiększać ale nie kompensować działań kolegów.

Sprzeczności mogą powstać gdy: Kompetencja związana z wypełnieniem zadania, jej definicja odnosi się do kryteriów ogólnych kompetencji, które wnoszą wkład w rozwiązanie zadania w ogóle, albo mogą odnosić się do kryteriów które są kluczowymi dla wypełnienia zdefiniowanych działań- czynności.

Poziom kompetencji albo kompetencje jako poziom? Różni autorzy rozróżniają poziomy kompetencji, oraz podkreślają jak ważny jest wybór tego poziomu do którego kompetencje się zbliżają. Np kandydat może osiągnąć poziom progowy albo poziom doskonałego wykonania działalności. Progowy poziom opisuje minimalny poziom kompetentności(?) niezbędny dla rozwiązywania zadań. A ten poziom jest najczęściej przypisywany młodym specjalistom, tym co dopiero ukończyli studia albo są jeszcze studentami, a także analizuje się jako wymagania minimalne w stosunku do nowych pracowników, zakładając, że w drodze wzrostu kariery ten poziom wzrasta. A wspaniałe wypełnienie zadań działalności profesjonalnej dobrze wykorzystać przy ocenie w szczególnych sytuacjach: np. przy podwyższeniu kwalifikacji albo przy wyborze top- menadżerów. Zauważono potrzebę w definiowaniu kompetencji wskazywać jej poziom: np. nowego, adepta, (to człowiek który zdążył zdobyć jakieś doświadczenie zawodowe), doświadczenie specjalisty na najwyższym poziomie wypełniającego swoje działanie. I tym sposobem robotników można podzielić na grupy.

Definicja kompetencji jako etapu w rozwoju profesjonalnym: od początkującego do eksperta W tym wypadku wygląda to jak lina określonych poziomów, którym ludzie mogą odpowiadać w większym albo mniejszym stopniu. A związane z tym pojęciem terminy to:profesjonalizm, poziom kwalifikacji; w jakim stopniu człowiek powinien dysponować tą albo inną kompetencją żeby na wysokim poziomie radzić sobie z postawionymi zadaniami profesjonalnymi.

Czy można się nauczyć kompetencji? Określone kompetencje często buduje się z takich pojęć jak: wiedza, nawyki, relacje, motywy, osobowość, itd.... Jeżeli definicja kompetencji wykorzystywana jest w celach kształcenia albo nauczania, pytanie jest takie: czy można nauczyć tych pojęć? -one stają się szczególnie ważne. Niektórzy twórcy są przekonani, że wiedzy i nawyków łatwo nauczyć, one tworzą widoczną część, a dopiero wtedy cechy osobowościowe , motywy, ukryte-ja koncepcje ukryte pod poziomem morza, biorąc pod uwagę fakt, że bardzo trudno je rozwijać w procesie nauczania. A podczas rekrutacji i wyboru profesjonalistów ten problem może być rozwiązany za pomocą oceny charakterystyk osobowościowych, to jest znacznie prostsze niż rozwijać niezbędne cechy w procesie pracy.

Ta decyzja przeważnie nie jest stosowana w nauczaniu Ale można wyobrazić sobie sytuację w której ocena osobowościowych cech wyprzedza procedurę naboru studentów! Istnieją twarde i miękkie kompetencje. Twarde odnoszą się do cech specyficznych profesjonalnie(takich jak wiedza profesjonalna i umiejętności powinien być też rozum), a miękkie odnoszą się do cech osobowościowych, wartości i stylów. A miękkie kompetencje wg niektórych twórców mogą w pewnym stopniu okazać wpływ na wypełnienie działalności. Miękkie kompetencje, czy one mogą być rozwinięte w procesie nauczania? Jednak wielu autorów stara się wnieść aspekt dynamiczny w próbach zdefiniowania kompetencji, włączając w nie opisy przyszłego rozwoju. Kanadyjscy menadżerowie dopuszczają i starają się stworzyć możliwość zmiany. Inni uczeni przedstawiają cykl życiowy rozwoju kompetencji składający się z 4 etapów: rodzenie się energii kompetencji, upadek kompetencji, stopień przejściowy kompetencji i jądro kompetencji. Ta metoda zawiera w sobie indywidualne kryteria i organizacyjną strategię. A badania w tym obszarze mają odniesienie wprost do wcześniejszego problemu:

A gdy kompetencja stanowi całość to problem jej rozwoju w nauczaniu jest ciągle aktualny. A dopiero odpowiedź może być przyjęta dopiero po przyjęciu definicji: „Co to jest KOMPETENCJA”?

Statyka albo Dynamika Wiele definicji kompetencji jest statycznych w tym planie , że one opisują miniony albo aktualny stan. A jeżeli kompetencje są statyczne to oznacza ze jej nie można rozwijać w nauczaniu. Jeżeli uznać ze kompetencji nie należy nauczać to oznacza to akceptację jej statycznego charakteru. Ale jest też wielu autorów, którzy wnoszą opisy przyszłego rozwoju.

Traktowanie definicji od „wewnątrz” Opisuje 6 najbardziej popularnych aspektów kompetencji, które tworzą granice pojęcia. Niektóre z nich to: co wyjaśnić, gdzie szukać kompetencji( to amerykańska i angielska metodyka traktowania tego problemu), Inne metodyki: aby opisać jej naturę (statyczna metodyka i metodyka dynamiczna).

Inna metodyka oznaczania granic kompetencji Oznaczać różnice między bliskimi pojęciami wg kryterium ich sensu i wtedy wyjaśnimy czym kompetencje nie są. Ale najbardziej ważne to natura relacji między kompetencjami i bliskimi pojęciami gdyż może nam to pomóc coś nowego otworzyć w poszukiwanym pojęciu. Ale problem takiej drogi z zewnątrz zawarty jest w tym jak prowadzić różnice między terminem kompetencja i związanymi z nim bliskimi pojęciami.

Porównanie definicji jest możliwe Tylko wtedy, gdy zdefiniowane są oba pojęcia, a wyjaśnienie definicji kompetencji i jest podstawowym problemem w postawionym w tym artykule. I tym bardziej wykorzystanie niektórych bliskich terminów może wywołać ten sam problem: dla niektórych z nich nie istnieją uznane przez wszystkich definicje. Autorzy w charakterze alternatywy proponują wykorzystanie bardziej pośredniej metody, koncentrując się na porównaniu fokusowym terminów niezależnie od ich definicji.

Ta metoda jest zbudowana tak Że dopuszcza przedstawienie abstrakcyjnych konstruktów w sposób trudny do wyjaśnienia takich pojęć jak kompetencje. Właściwie każdy jest gotów ukazać kompetentnego człowieka wewnątrz jakiegoś określonego obszaru jemu znanego. Ale to jest możliwe tylko w takich warunkach gdy człowiek rozumie pojęcie: co to takiego kompetencja. Za każdym razem pojęcie kompetencja jest porównywane z jakimś bliskim terminem: kompetencja-działanie; kompetencja- kwalifikacje).

A powinna być podjęta decyzja Czy te terminy opisują jedna i tą samą realność (np. matka -kompetentna ale niewykwalifikowana, a fizyk i tym i drugim jednocześnie). Dlaczego? Analizując odpowiedź na to pytanie można głębiej przeniknąć w sens oraz pojęcie kompetencje oraz tego konstruktu z którym się pojęcie porównuje: działanie, kwalifikacja, uzdolnienie, zdolność i kompleks wiedzy, umiejętności i relacje.

Jeden sposób: dokonanie sądu pary pojęć w niewielkich granicach. To różne sesje: a) seminarium -30 ludzi z różnymi życiowymi i profesjonalnymi doświadczeniami w kształceniu, psychologii i zarządzaniu.(Twente). b) na roboczym zebraniu 22 technologów i badaczy w obszarze kształcenia w Otwartym Uniwersytecie Niderlandów. Pomimo tego w tekst artykułu była dodana analiza literatury związanej z badanymi pojęciami.

Kompetencje i działanie. Jeżeli oglądać konkretne przykłady sprzedaży samochodów, jazdy i rysowania; czy będą zbieżne pojęcia działania z pojęciem kompetencji? W pierwszym momencie można stwierdzić że: