NON OMNIS MORIAR… NIE DAJMY UMRZEĆ PAMIĘCI O Karolu Łoniewskim

„ Urodziłem się jako syn Henryka Łoniewskiego i matki z Zalewskich dnia 4 listopada 1925 roku w Nadarzynie woj. warszawskiego. ” Tego dnia, w domu przy ulicy Poświętnej 4 miało miejsce niezwykłe dla rodziny Łoniewskich zdarzenie. Na świat przyszedł syn – Karol. Przed pójściem do szkoły powszechnej sprowadziłam się z rodzicami z powrotem do Nadarzyna – wspomina pani Grażyna Kotońska. - Mieliśmy wspólną mamę, ale różnych ojców. W domu Karol był przedstawiany jako bohater. Chłopiec wychowywał się bez ojca, który w 1926 roku został powołany do wojska . Archiwum rodzinne pani Grażyny Kotońskiej Rodzice Karola

Półroczny Loluś Karol ze strzelbą Archiwum rodzinne pani Grażyny Kotońskiej Archiwum rodzinne pani Grażyny Kotońskiej Karol ze strzelbą

Archiwum rodzinne pani Grażyny Kotońskiej Poświętna 4, od lewej wujek Eugeniusz Zalewski z córką Anną, Karol, mama Janina, wujenka Genowefa i Gertruda Zalewska Karol jako ułan

„ Pierwsze nauki pobierałem w rodzinnym mieście i tu ukończyłem 1938 roku sześć klas szkoły powszechnej” Uczniowie Szkoły Podstawowej w Nadarzynie . Karol stoi szósty od lewej strony w górnym rzędzie. Archiwum rodzinne pani Grażyny Kotońskiej

Wychowawcą Karola był założyciel szkoły, pan Mieczysław Sitarski. Archiwum rodzinne pani Grażyny Kotońskiej Wychowawcą Karola był założyciel szkoły, pan Mieczysław Sitarski.

Interesował się historią i wojskiem Interesował się historią i wojskiem. Na rozwijanie spektakularnych zainteresowań nie było miejsca. Mama Karola dbała o bezpieczeństwo syna i wymagała od niego posłuszeństwa. - Był to chłopiec ułożony, potrafił myśleć poważnie i sensownie – mówi pani Irmina Bajerska, znajoma Karola z tamtych lat. Rówieśnicy uwielbiali go i postrzegali jako człowieka z wielką charyzmą. Archiwum rodzinne pani Grażyny Kotońskiej

„ Na dalszą naukę oddała mnie matka do gimnazjum Księży Salezjanów w Jaciążku, gdzie ukończyłem pierwszą klasę 1939 r. dalsza nauka została przerwana z powodu wojny niemiecko – polskiej „ Archiwum rodzinne pani Grażyny Kotońskiej

Rysunki Karola z Jaciążka Archiwum rodzinne pani Grażyny Kotońskiej Archiwum rodzinne pani Grażyny Kotońskiej Rysunki Karola z Jaciążka Archiwum rodzinne pani Grażyny Kotońskiej

Podczas okupacji Karol nie przebywał w Nadarzynie, przyjeżdżał tylko wtedy, gdy wzywały go obowiązki. Mieszkał w domu przy ulicy Wroniej 52 w Warszawie, uczył się na tajnych kompletach. Maturę uwierzytelnił w 1945 roku. Chodził do tajnego Gimnazjum im. gen. Jasińskiego . Archiwum rodzinne pani Grażyny Kotońskiej Dokument maturalny

W między czasie nawiązał kontakt z Szarymi Szeregami W między czasie nawiązał kontakt z Szarymi Szeregami . Program organizacji harcerzy oparty był na prawie i przyrzeczeniu oraz rocie składanej przysięgi : „ Mam szczerą wolę całym życiem pełnić służbę Bogu i Polsce.” Zdjęcie z broszury „Szare Szeregi”, przedstawiające nieznanych harcerzy podczas składania roty przysięgi. Broszura Szare Szeregi

O jego działalności w Szarych Szeregach niewiele wiadomo O jego działalności w Szarych Szeregach niewiele wiadomo. Był instruktorem i uczył młodych harcerzy posługiwać się bronią. W programie Szarych Szeregów, który wszedł w życie w 1941 roku „Dziś” – oznaczało walkę bieżącą w konspiracji, „Jutro” – przygotowanie się do jawnej walki na wypadek zbrojnego powstania, „Pojutrze” – zdobywanie wiedzy, by w wolnej Polsce być użytecznym. Archiwum rodzinne pani Grażyny Kotońskiej Zdjęcie Karola w kajaku,1946 r.

„Każdy z nas pragnie coś dać w ofierze (…) Bo naród polski kocha Cię szczerze, Ojczyzno ty nasza miła . ” (NN „Nasza ofiara” ) Archiwum rodzinne pani Grażyny Kotońskiej Karol z narzeczoną, 1947 r. Archiwum rodzinne pani Grażyny Kotońskiej Karol z uratowanym przez siebie Żydem, 1943 r.

„I na nieczułej ziemi powiało ojczyzną: -nieście na swych bagnetach wolność. I ja z wami będę”. (NN „Na śmierć generała”) Naukę Karola przerwał wybuch Powstania Warszawskiego. Brał w nim czynny udział jako łącznik między lewobrzeżną a prawobrzeżną Warszawą, na wysokości Starówki. Przewodnik po Muzeum Powstania Warszawskiego

„Mam szczerą wolę całym życiem pełnić służbę Bogu i Polsce.” Pierwszego sierpnia odczuwało się napięcie na ulicy. Podobno dość wcześnie podjęto walki. -Wszyscy zastygli w oczekiwaniu, jak to się dalej potoczy. Zawyły syreny i Niemcy zaczęli krzyczeć przez megafony o oblężeniu Warszawy. Byliśmy tak otoczeni masą Niemców, że nie mogliśmy się ruszyć. – mówi pani Bajerska. Przewodnik po Muzeum Powstania Warszawskiego „Mam szczerą wolę całym życiem pełnić służbę Bogu i Polsce.”

Karol walczył w stopniu kaprala podchorążego Karol walczył w stopniu kaprala podchorążego. Za przeniesienie meldunku z oblężonego Śródmieścia na Pragę i przepłynięcie wpław Wisły został odznaczony Krzyżem Walecznych. Zdjęcie z Internetu

„ 19 września 1944 roku dostałem się do obozu - Modlin, gdzie przebywałem do Bożego Narodzenia.” Zdjęcie z Internetu Twierdza w Modlinie

Przed Świętami Bożego Narodzenia 1944 roku, Karol pojawił się w Nadarzynie. Uciekł z Modlina w przebraniu. -Mnie nie zdziwiło, że Lolek przyszedł w mundurze niemieckim - wspomina pani Bajerska. Dla niektórych mieszkańców było to wielkim zaskoczeniem. Tylko w takim mundurze, który chronił przed mrozem i żołnierzami niemieckimi, mógł Karol bezpiecznie dotrzeć do rodzinnej miejscowości.

„Po odzyskaniu wolności ponownie zacząłem moją naukę w pierwszej licealnej w Warszawie w gimnazjum im. Władysława IV. Warunki w Warszawie nie sprzyjały mi i zmuszony zostałem wyjechać do kolegów zamieszkujących w Gdańsku, gdzie otrzymałem pracę w Państwowym Domu Dziecka w Wrzeszczu i dostałem się na semestralne kursy licealne w Gdańsku, gdzie ukończyłem maturą wydziału matematyczno-fizycznego.” Jedna z ulic Śródmieścia. Zdjęcie filmowe „Poezja i film Powstania Warszawskiego 1944 „

Budynek Domu Dziecka, w którym pracował Karol www.stawowie.pl

Zaświadczenie z Uniwersytetu Łódzkiego Pani Łoniewska chciała, żeby jej syn został aptekarzem lub kapłanem. Jednak Karol dostał się na Wydział Stomatologii Uniwersytetu Łódzkiego. W Wąchocku, niedaleko Łodzi znajdowało się Centrum Konspiracyjne WiN-u . Nikt nawet najbliżsi nie wiedzieli, że studiowanie łączy z działalnością w podziemnych, antykomunistycznych organizacjach. Zaświadczenie z Uniwersytetu Łódzkiego Archiwum rodzinne pani Grażyny Kotońskiej

Uniwersytet Łódzki Galeria Uniwersytetu Łódzkiego

List Karola do Matki i Ojca – styczeń 1948 rok. Archiwum rodzinne pani Grażyny Kotońskiej List Karola do Matki i Ojca – styczeń 1948 rok.

18 lutego 1948r. został aresztowany przez Urząd Bezpieczeństwa 18 lutego 1948r. został aresztowany przez Urząd Bezpieczeństwa . Niestety nie wiadomo w jakich okolicznościach. Przypuszcza się, że dokonano tego w sali wykładowej lub podczas ćwiczeń polowych. Fakt ten był ogromnym zaskoczeniem dla rodziny. Za co tak naprawdę go zaaresztowano? Archiwum rodzinne pani Grażyny Kotońskiej Karol z przyjaciółmi

„Jesteś Matko (…) Ty nauczyłaś słowa : wytrwać i ono wspiera mnie z oddali.” (Józefa Radzymińska „ List do matki”) Karola przetrzymywano w więzieniu kieleckim. Przesłuchiwał go ppor. UB Jerzy Majchrzyk. W trakcie śledztwa Majchrzyk chciał zrobić z Karola bandytę. Dlatego przypisał mu napad na OMTUR i na gimnazjum w Gdańsku, a także zabicie Bogdana Zamojskiego. Sąd oczyścił go z tych zarzutów. Pani Kotońska mówi, że Mama i Wujek Karola starali się go często odwiedzać. „Wujek Karola wspominał, że na widzeniu po zakończeniu śledztwa, nie mógł poznać krewniaka. Karol nie miał paznokci, jego twarz była nabrzmiała, a skóra miała kolor niebieski.” (fragment artykułu prasowego p. Ludwika Kotońskiego)

„ Pozornie jesteśmy bezbronni, ścigani i uciemiężeni, lecz sztandar nasz nosi hasło: NIEZWYCIĘŻENI.” (NN „Niezwyciężeni”) „Jak wykazał przewód sądowy, Karol Łoniewski uczestniczył w czterech napadach (rekwizycjach). Zabrano towary i pieniądze przeznaczone na potrzeby organizacyjne i rozdawano ludności wiejskiej. Brał udział w akcji 13 października 1947 roku na szosie Starachowice - Iłża, w czasie której zatrzymywano podążających na targ. Przedstawicielom jednostek państwowych i spółdzielczych zabrano pieniądze. W czasie akcji zostali zatrzymani dwaj milicjanci. Po zabraniu im broni i dokumentów puszczono funkcjonariuszy. W listopadzie tegoż roku grupa uzbrojonych mężczyzn wracała do Wąchocka. Był wśród nich Karol Łoniewski. W pobliżu wsi Sadek natknęli się na zasadzkę. Wywiązał się walka, w trakcie której poniósł śmierć kpr. MO Marian Soczewa. W czasie śledztwa śmiercią milicjanta obciążono Karola.” (fragment artykułu prasowego p. Ludwika Kotońskiego)

List Karola do Matki i Babci – Anastazji Zalewskiej, z dnia 2 sierpnia 1948 roku Archiwum rodzinne pani Grażyny Kotońskiej

„Przez kilka tygodni trwała walka o życie Karola „Przez kilka tygodni trwała walka o życie Karola. (…) Prośbę o ułaskawienie napisała matka. Wszystko na nic.” – pisze p. Kotoński Archiwum rodzinne pani Grażyny Kotońskiej List pani Łoniewskiej do prezydenta Bolesława Bieruta z prośbą o ułaskawienie syna.

Ostatni list Karola, napisany w dniu śmierci „ Pójdę dalej – to od was mam: śmierci się nie boję, dalej niosąc naręcza pragnień jak spalonych róż.” (Krzysztof Kamil Baczyński „Rodzicom”) Po krótkim śledztwie, 31 lipca 1948 roku został skazany przez Rejonowy Sąd Wojskowy na karę śmierci i pozbawiony praw publicznych, obywatelskich i honorowych . Wyrok wykonano 24 września o godzinie 19.00. Nie wiadomo dokładnie gdzie. Świadków zbrodni nie było, tylko leśniczy widział, jak do lasu wjeżdżały samochody ze zgaszonymi światłami. Archiwum rodzinne pani Grażyny Kotońskiej Ostatni list Karola, napisany w dniu śmierci

„ Niechaj tylko to jedno pamiętają o nas; Żeśmy padli za wolność, aby była prawem.” (Ryszard Kiersnowski „Testament Poległych” )

I tak zginął Człowiek Niewinny. Za co ? Dlaczego? Przeciwstawił się ówczesnemu systemowi władzy, który miał na celu zniszczenie prawdziwej polskości i Niezłomnego Ducha narodu. Karol Łoniewski stał się po prostu ofiarą stalinowskiego terroru. Najbardziej przykre jest jednak to, że walczył o niepodległą Polskę i w niej, oficjalnie suwerennej, zakończył swój żywot. Dziś pojęcie patriotyzmu ma inny wymiar. Naszym obowiązkiem jest pamiętać o tych, którzy oddali życie za godną dla nas przyszłość. „Miłość do Boga, Ojczyzna i Honor to zasady, które powinniśmy wpajać młodym ludziom. Pamiętajmy o tych wszystkich, którzy brutalnie pod osłoną nocy zginęli.” Ks. Józef Kubicza Przewodnik po Muzeum Powstania Warszawskiego

Kościół w Nadarzynie, z lewej strony tablica For. ks. K. Alexandrowicz Fot. ks. K. Alexandrowicz Tablica upamiętniająca Karola Łoniewskiego

Pomnik upamiętniający czterech żołnierzy AK, rozstrzelanych 24 września 1948 roku. „ Ci czterej, prawdopodobnie rozstrzelani pod tym drzewem, jako jedni z pierwszych przelali krew za wolność Polski. By żyć w wolnym kraju położyli życie na ołtarzu ojczyzny” Przedstawiciel Związku Strzeleckiego „Strzelec”, Zgórsk 13 XII 2006 r. Zdjęcie z archiwum strony www. gazeta.pl

Symboliczna tablica na grobie matki Karola, jej męża oraz babci. Fot. W. Rec „Lecz wy, coście mnie znali, w podaniach przekażcie, Żem dla ojczyzny sterał moje lata młode” Juliusz Słowacki „Testament mój” Fot. W. Rec

Fot. A. Kozieł Uchwałą Rady Gminy Nadarzyn z dnia 13 grudnia 2001 roku nadano drodze położonej na terenie wsi Kajetany, na odcinku ul.Rosy nazwę ulicy Karola Łoniewskiego. Fot. A. Kozieł

„Wiedz: miłość nasza jest wierna i wiedz to jeszcze: wrócimy.” (ppor. Andrzej Sieczkowski)

Opiekunowie: ksiądz Karol, p. Magda Drzewucka, p. Małgorzata Rec Fot. D. Wyrzykowski Nasza grupa: (od lewej) Janek, Laura, Mateusz, Monika, Sebastian, Magda, Adam, Ola, Weronika, Karolina, Marta, Agnieszka, Dominika Opiekunowie: ksiądz Karol, p. Magda Drzewucka, p. Małgorzata Rec

Bibliografia: -Dokumenty, zdjęcia, listy pochodzą z prywatnego archiwum pani Grażyny Kotońskiej Praca zbiorowa , Przewodnik po Muzeum Powstania Warszawskiego , Warszawa 2007 r. -Włodzimierz Dusiewicz, Szare Szeregi, Warszawa 2009 r. -Władysław Jewsiewiecki, Poezja i film Powstania Warszawskiego 1944, Toruń 2004 r. Stefan Korboński , Polskie Państwo Podziemne – Przewodnik po Podziemiu z lat 1939-1945 , Warszawa 2008 r. strony internetowe: www.stawowie.pl www.nowiny.com.pl www.nadarzyn.pl/articles.php?id=51