Prawa człowieka i systemy ich ochrony Konstytucyjne środki ochrony praw i wolności Mateusz Radajewski Katedra Prawa Konstytucyjnego Wydział Prawa, Administracji i Ekonomii Uniwersytet Wrocławski

Wynagrodzenie szkody „Każdy ma prawo do wynagrodzenia szkody, jaka została mu wyrządzona przez niezgodne z prawem działanie organu władzy publicznej.” (Art. 77 ust. 1 Konstytucji RP)

Wynagrodzenie szkody „Należy (…) przyjąć, że chodzi tu o każdy uszczerbek w prawnie chronionych dobrach danego podmiotu, zarówno o charakterze majątkowym, jak i niemajątkowym” (wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 4 grudnia 2001 r., sygn. akt SK 18/00)

Wynagrodzenie szkody Art. 417 Kodeksu cywilnego § 1. Za szkodę wyrządzoną przez niezgodne z prawem działanie lub zaniechanie przy wykonywaniu władzy publicznej ponosi odpowiedzialność Skarb Państwa lub jednostka samorządu terytorialnego lub inna osoba prawna wykonująca tę władzę z mocy prawa. § 2. Jeżeli wykonywanie zadań z zakresu władzy publicznej zlecono, na podstawie porozumienia, jednostce samorządu terytorialnego albo innej osobie prawnej, solidarną odpowiedzialność za wyrządzoną szkodę ponosi ich wykonawca oraz zlecająca je jednostka samorządu terytorialnego albo Skarb Państwa.

Wynagrodzenie szkody „Przy wykonywaniu władzy publicznej” Wyłącznie w sferze tzw. imperium (wykonywania władzy publicznej) Nie dotyczy to sfery tzw. dominium (aktywności państwa jako podmiotu obrotu gospodarczego)

Wynagrodzenie szkody Art. 4171 Kodeksu cywilnego § 1. Jeżeli szkoda została wyrządzona przez wydanie aktu normatywnego, jej naprawienia można żądać po stwierdzeniu we właściwym postępowaniu niezgodności tego aktu z Konstytucją, ratyfikowaną umową międzynarodową lub ustawą. § 2. Jeżeli szkoda została wyrządzona przez wydanie prawomocnego orzeczenia lub ostatecznej decyzji, jej naprawienia można żądać po stwierdzeniu we właściwym postępowaniu ich niezgodności z prawem, chyba że przepisy odrębne stanowią inaczej. Odnosi się to również do wypadku, gdy prawomocne orzeczenie lub ostateczna decyzja zostały wydane na podstawie aktu normatywnego niezgodnego z Konstytucją, ratyfikowaną umową międzynarodową lub ustawą.

Wynagrodzenie szkody Art. 4171 Kodeksu cywilnego § 3. Jeżeli szkoda została wyrządzona przez niewydanie orzeczenia lub decyzji, gdy obowiązek ich wydania przewiduje przepis prawa, jej naprawienia można żądać po stwierdzeniu we właściwym postępowaniu niezgodności z prawem niewydania orzeczenia lub decyzji, chyba że przepisy odrębne stanowią inaczej. § 4. Jeżeli szkoda została wyrządzona przez niewydanie aktu normatywnego, którego obowiązek wydania przewiduje przepis prawa, niezgodność z prawem niewydania tego aktu stwierdza sąd rozpoznający sprawę o naprawienie szkody.

Wynagrodzenie szkody Art. 4172 Kodeksu cywilnego Jeżeli przez zgodne z prawem wykonywanie władzy publicznej została wyrządzona szkoda na osobie, poszkodowany może żądać całkowitego lub częściowego jej naprawienia oraz zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę, gdy okoliczności, a zwłaszcza niezdolność poszkodowanego do pracy lub jego ciężkie położenie materialne, wskazują, że wymagają tego względy słuszności.

Wynagrodzenie szkody Art. 4172 Kodeksu cywilnego Tzw. szkoda legalna. Odpowiedzialność na zasadzie słuszności (nie ryzyka czy bezprawności). Wyłącznie szkoda na osobie (naruszenie dóbr osobistych – zwłaszcza uszkodzenie ciała lub rozstrój zdrowia). Szkoda na osobie może być majątkowa lub niemajątkowa. Konieczność związku przyczynowego między działaniem lub zaniechaniem a szkodą.

Wynagrodzenie szkody „Ustawa może określić podstawy, zakres i tryb wyrównywania strat majątkowych wynikających z ograniczenia w czasie stanu nadzwyczajnego wolności i praw człowieka i obywatela.” (Art. 228 ust. 4 Konstytucji RP) Ustawa z dnia 22 listopada 2002 r. o wyrównywaniu strat majątkowych wynikających z ograniczenia w czasie stanu nadzwyczajnego wolności i praw człowieka i obywatela (Dz.U. Nr 233, poz. 1955)

Wynagrodzenie szkody Art. 2 1. Każdemu, kto poniósł stratę majątkową w następstwie ograniczenia wolności i praw człowieka i obywatela w czasie stanu nadzwyczajnego, służy roszczenie o odszkodowanie. 2. Odszkodowanie, o którym mowa w ust. 1, obejmuje wyrównanie straty majątkowej, bez korzyści, które poszkodowany mógłby osiągnąć, gdyby strata nie powstała. 3. Do odszkodowania stosuje się przepisy Kodeksu cywilnego, z wyłączeniem art. 415-4202.

Wynagrodzenie szkody Art. 3 1. Odszkodowanie przysługuje od Skarbu Państwa. 2. Odszkodowanie nie przysługuje, jeżeli strata majątkowa powstała wyłącznie z winy poszkodowanego lub z winy osoby trzeciej.

Wynagrodzenie szkody Art. 5 ust. 1 Decyzję w sprawie odszkodowania wydaje wojewoda właściwy ze względu na miejsce powstania straty majątkowej. Art. 6 ust. 1 Poszkodowany niezadowolony z decyzji w sprawie odszkodowania, w terminie trzydziestu dni od dnia doręczenia decyzji w tej sprawie, może wnieść powództwo do sądu powszechnego.

Droga sądowa „Ustawa nie może nikomu zamykać drogi sądowej dochodzenia naruszonych wolności lub praw.” (Art. 77 ust. 2 Konstytucji RP)

Droga sądowa Dotyczy nie tylko praw i wolności konstytucyjnych. Dotyczy nie tylko naruszeń dokonywanych przez władze publiczne. Dotyczy również dochodzenia należności z tego tytułu. Nie dotyczy: wprowadzania wymogów formalnych inicjowania postępowania sądowego, wprowadzania odpłatności postępowania sądowego.

Droga sądowa „Każdy ma prawo do sprawiedliwego i jawnego rozpatrzenia sprawy bez nieuzasadnionej zwłoki przez właściwy, niezależny, bezstronny i niezawisły sąd.” (Art. 45 ust. 1 Konstytucji RP)

Droga sądowa „Na (…) treść [prawa do sądu] (…) składa się w szczególności: prawo dostępu do sądu, tj. prawo do uruchomienia procedury przed sądem - organem o określonej charakterystyce (niezależnym, bezstronnym i niezawisłym), prawo do odpowiedniego ukształtowania procedury sądowej, zgodnie z wymogami sprawiedliwości i jawności prawo do wyroku sądowego, tj. prawo do uzyskania wiążącego rozstrzygnięcia danej sprawy przez sąd. (Wyrok TK z dnia 16 marca 1999 r., sygn. akt SK 19/98)

Dwuinstancyjność postępowania sądowego i administracyjnego „Każda ze stron ma prawo do zaskarżenia orzeczeń i decyzji wydanych w pierwszej instancji. Wyjątki od tej zasady oraz tryb zaskarżania określa ustawa.” (Art. 78 Konstytucji RP)

Dwuinstancyjność postępowania sądowego i administracyjnego Nie oznacza konieczności istnienia środków dewolutywnych – np.: 1) Art. 127 § 3 Kodeksu postępowania administracyjnego „Od decyzji wydanej w pierwszej instancji przez ministra lub samorządowe kolegium odwoławcze nie służy odwołanie, jednakże strona niezadowolona z decyzji może zwrócić się do tego organu z wnioskiem o ponowne rozpatrzenie sprawy; do wniosku tego stosuje się odpowiednio przepisy dotyczące odwołań od decyzji.” 2) Art. 426 § 2 Kodeksu postępowania karnego „Od postanowienia o zastosowaniu tymczasowego aresztowania wydanego na skutek zażalenia (…) przysługuje zażalenie do innego równorzędnego składu sądu odwoławczego.”

Wniosek do Rzecznika Praw Obywatelskich „Każdy ma prawo wystąpienia, na zasadach określonych w ustawie, do Rzecznika Praw Obywatelskich z wnioskiem o pomoc w ochronie swoich wolności lub praw naruszonych przez organy władzy publicznej.” (Art. 80 Konstytucji RP)

Wniosek do Rzecznika Praw Obywatelskich Art. 9 ustawy o Rzeczniku Praw Obywatelskich: „Podjęcie czynności przez Rzecznika następuje: 1) na wniosek obywateli lub ich organizacji, 2) na wniosek organów samorządów, 2a) na wniosek Rzecznika Praw Dziecka, 3) z własnej inicjatywy.” Art. 10 ustawy o Rzeczniku Praw Obywatelskich: „Wniosek kierowany do Rzecznika jest wolny od opłat, nie wymaga zachowania szczególnej formy, lecz powinien zawierać oznaczenie wnioskodawcy oraz osoby, której wolności i praw sprawa dotyczy, a także określać przedmiot sprawy.”

Wniosek do Rzecznika Praw Obywatelskich Art. 11 ustawy o Rzeczniku Praw Obywatelskich: 1. Rzecznik po zapoznaniu się z każdym skierowanym do niego wnioskiem może: 1) podjąć sprawę, 2) poprzestać na wskazaniu wnioskodawcy przysługujących mu środków działania, 3) przekazać sprawę według właściwości, 4) nie podjąć sprawy - zawiadamiając o tym wnioskodawcę i osobę, której sprawa dotyczy. 2. W zakresie realizacji zasady równego traktowania między podmiotami prywatnymi Rzecznik może podjąć działania, o których mowa w ust. 1 pkt 2.

Wniosek do Rzecznika Praw Obywatelskich Art. 12 ustawy o Rzeczniku Praw Obywatelskich: Podejmując sprawę Rzecznik może: 1) samodzielnie prowadzić postępowanie wyjaśniające, 2) zwrócić się o zbadanie sprawy lub jej części do właściwych organów, w szczególności organów nadzoru, prokuratury, kontroli państwowej, zawodowej lub społecznej, 3) zwrócić się do Sejmu o zlecenie Najwyższej Izbie Kontroli przeprowadzenia kontroli dla zbadania określonej sprawy lub jej części.

Wniosek do Rzecznika Praw Obywatelskich Art. 13 ust. 1 ustawy o Rzeczniku Praw Obywatelskich: Prowadząc postępowanie (…) Rzecznik ma prawo: 1)   zbadać, nawet bez uprzedzenia, każdą sprawę na miejscu, 2)   żądać złożenia wyjaśnień, przedstawienia akt każdej sprawy prowadzonej przez naczelne i centralne organy administracji państwowej, organy administracji rządowej, organy organizacji spółdzielczych, społecznych, zawodowych i społeczno-zawodowych oraz organy jednostek organizacyjnych posiadających osobowość prawną, a także organy jednostek samorządu terytorialnego i samorządowych jednostek organizacyjnych, 3)   żądać przedłożenia informacji o stanie sprawy prowadzonej przez sądy, a także prokuraturę i inne organy ścigania oraz żądać do wglądu w Biurze Rzecznika Praw Obywatelskich akt sądowych i prokuratorskich oraz akt innych organów ścigania po zakończeniu postępowania i zapadnięciu rozstrzygnięcia, 4)   zlecać sporządzanie ekspertyz i opinii.

Wniosek do Rzecznika Praw Obywatelskich Art. 14 ustawy o Rzeczniku Praw Obywatelskich: Po zbadaniu sprawy Rzecznik może: 1)   wyjaśnić wnioskodawcy, że nie stwierdził naruszenia wolności i praw człowieka i obywatela, 2)   skierować wystąpienie do organu, organizacji lub instytucji, w których działalności stwierdził naruszenie wolności i praw człowieka i obywatela; wystąpienie takie nie może naruszać niezawisłości sędziowskiej, 3)   zwrócić się do organu nadrzędnego nad jednostką, o której mowa w pkt 2, z wnioskiem o zastosowanie środków przewidzianych w przepisach prawa,

Wniosek do Rzecznika Praw Obywatelskich Art. 14 ustawy o Rzeczniku Praw Obywatelskich: Po zbadaniu sprawy Rzecznik może: 4) żądać wszczęcia postępowania w sprawach cywilnych, jak również wziąć udział w każdym toczącym się już postępowaniu - na prawach przysługujących prokuratorowi, 5) żądać wszczęcia przez uprawnionego oskarżyciela postępowania przygotowawczego w sprawach o przestępstwa ścigane z urzędu, 6) zwrócić się o wszczęcie postępowania administracyjnego, wnosić skargi do sądu administracyjnego, a także uczestniczyć w tych postępowaniach - na prawach przysługujących prokuratorowi, 7) wystąpić z wnioskiem o ukaranie, a także o uchylenie prawomocnego rozstrzygnięcia w postępowaniu w sprawach o wykroczenia, na zasadach i w trybie określonych w odrębnych przepisach, 8) wnieść kasację lub rewizję nadzwyczajną od prawomocnego orzeczenia, na zasadach i w trybie określonych w odrębnych przepisach.

Wniosek do Rzecznika Praw Obywatelskich Art. 15 ustawy o Rzeczniku Praw Obywatelskich: 1. W wystąpieniu, o którym mowa w art. 14 pkt 2, Rzecznik formułuje opinie i wnioski co do sposobu załatwiania sprawy, a także może żądać wszczęcia postępowania dyscyplinarnego lub zastosowania sankcji służbowych. 2. Organ, organizacja lub instytucja, do których zostało skierowane wystąpienie, obowiązane są bez zbędnej zwłoki, nie później jednak niż w terminie 30 dni, poinformować Rzecznika o podjętych działaniach lub zajętym stanowisku. W wypadku gdy Rzecznik nie podziela tego stanowiska, może zwrócić się do właściwej jednostki nadrzędnej o podjęcie odpowiednich działań.

Wniosek do Rzecznika Praw Obywatelskich Art. 16 ust. 1 ustawy o Rzeczniku Praw Obywatelskich: W związku z rozpatrywanymi sprawami Rzecznik może przedstawiać właściwym organom, organizacjom i instytucjom oceny i wnioski zmierzające do zapewnienia skutecznej ochrony wolności i praw człowieka i obywatela i usprawnienia trybu załatwiania ich spraw.

Wniosek do Rzecznika Praw Obywatelskich Art. 16 ust. 2 ustawy o Rzeczniku Praw Obywatelskich: Rzecznik może również: 1) występować do właściwych organów z wnioskami o podjęcie inicjatywy ustawodawczej bądź o wydanie lub zmianę innych aktów prawnych w sprawach dotyczących wolności i praw człowieka i obywatela, 2) występować do Trybunału Konstytucyjnego z wnioskami w sprawach, o których mowa w art. 188 Konstytucji, 3) zgłosić udział w postępowaniu przed Trybunałem Konstytucyjnym w sprawach skarg konstytucyjnych i brać udział w tym postępowaniu, 4) występować z wnioskami do Sądu Najwyższego o podjęcie uchwały mającej na celu wyjaśnienie przepisów prawnych budzących wątpliwości w praktyce lub których stosowanie wywołało rozbieżności w orzecznictwie.

Skarga konstytucyjna „Każdy, czyje konstytucyjne wolności lub prawa zostały naruszone, ma prawo, na zasadach określonych w ustawie, wnieść skargę do Trybunału Konstytucyjnego w sprawie zgodności z Konstytucją ustawy lub innego aktu normatywnego, na podstawie którego sąd lub organ administracji publicznej orzekł ostatecznie o jego wolnościach lub prawach albo o jego obowiązkach określonych w Konstytucji.” (Art. 79 ust. 1 Konstytucji RP)

Skarga konstytucyjna Skarga konstytucyjna – instytucja prawna pozwalająca jednostce (lub podmiotowi podobnemu) do dochodzenia swoich konstytucyjnych praw lub wolności przed sądem konstytucyjnym.

Skarga konstytucyjna Funkcje skargi konstytucyjnej: ochrona praw indywidualnych ochrona interesu publicznego rozwiązywanie problemów społecznych wychowawcza

Zakres podmiotowy „Każdy, czyje konstytucyjne prawa lub wolności zostały naruszone (…)” 1. Wzorcem kontroli wyłącznie konstytucyjne prawa, wolności lub obowiązki. 2. Nie oznacza to, że wyłącznie mogą to być normy rozdziału II Konstytucji (zob. np. art. 22). 3. Wzorcem kontroli nie mogą być normy pozakonstytucyjne (np. międzynarodowe konwencje). 4. Skargą konstytucyjną nie można dochodzić praw określonych w art. 56 Konstytucji RP (prawo do uzyskania azylu oraz statusu uchodźcy).

Zakres przedmiotowy „(…) w sprawie zgodności z Konstytucją ustawy lub innego aktu normatywnego (…)” Wyłącznie akt normatywny – nie można skarżyć: bezczynności organów władzy publicznej, braku regulacji prawnej, orzeczeń sądowych, rozstrzygnięć i decyzji administracyjnych. „Akt normatywny”: ustawy, umowy międzynarodowe, przepisy wydane przez centralne organy państwa, akty prawa miejscowego i lokalne akty prawa wewnętrznego (?).

Przesłanki materialne: Interes osobisty – skarżący jest osobiście zainteresowany usunięciem naruszenia jego praw lub wolności, Interes prawny – naruszenie dotyczy sytuacji prawnej skarżącego, Interes realny – naruszenie praw lub wolności musi mieć charakter rzeczywisty.

Przesłanki formalne: „Skarga konstytucyjna, zwana dalej "skargą", może być wniesiona po wyczerpaniu drogi prawnej, o ile droga ta jest przewidziana, w ciągu 3 miesięcy od doręczenia skarżącemu prawomocnego wyroku, ostatecznej decyzji lub innego ostatecznego rozstrzygnięcia.” (art. 46 ust. 1 ustawy o Trybunale Konstytucyjnym)

Wyczerpanie toku instancji W postępowaniu administracyjnym – konieczne jest zaskarżenie decyzji do sądu administracyjnego, W postępowaniu karnym – konieczne jest wyczerpanie wyłącznie zwyczajnych środków zaskarżenia (apelacja/zażalenie), W postępowaniu cywilnym - konieczne jest wyczerpanie wyłącznie zwyczajnych środków zaskarżenia (apelacja/zażalenie).

Przesłanki formalne: Art. 126 § 1 Kodeksu postępowania cywilnego: Każde pismo procesowe powinno zawierać: 1) oznaczenie sądu, do którego jest skierowane, imię i nazwisko lub nazwę stron, ich przedstawicieli ustawowych i pełnomocników; 2) oznaczenie rodzaju pisma; 3) osnowę wniosku lub oświadczenia oraz dowody na poparcie przytoczonych okoliczności; 4) podpis strony albo jej przedstawiciela ustawowego lub pełnomocnika; 5) wymienienie załączników.

Przesłanki formalne: Art. 126 Kodeksu postępowania cywilnego: § 2. Gdy pismo procesowe jest pierwszym pismem w sprawie, powinno ponadto zawierać oznaczenie przedmiotu sporu oraz: 1) oznaczenie miejsca zamieszkania lub siedziby i adresy stron, ich przedstawicieli ustawowych i pełnomocników, 2) numer Powszechnego Elektronicznego Systemu Ewidencji Ludności (PESEL) lub numer identyfikacji podatkowej (NIP) powoda będącego osobą fizyczną, jeżeli jest on obowiązany do jego posiadania lub posiada go nie mając takiego obowiązku lub 3) numer w Krajowym Rejestrze Sądowym, a w przypadku jego braku - numer w innym właściwym rejestrze, ewidencji lub NIP powoda niebędącego osobą fizyczną, który nie ma obowiązku wpisu we właściwym rejestrze lub ewidencji, jeżeli jest on obowiązany do jego posiadania. § 21. Dalsze pisma procesowe, poza elementami określonymi w § 1, powinny zawierać sygnaturę akt. § 3. Do pisma należy dołączyć pełnomocnictwo, jeżeli pismo wnosi pełnomocnik, który przedtem nie złożył pełnomocnictwa.

Przesłanki formalne: 1. Skarga poza wymaganiami dotyczącymi pisma procesowego powinna zawierać: 1) dokładne określenie ustawy lub innego aktu normatywnego, na podstawie którego sąd lub organ administracji publicznej orzekł ostatecznie o wolnościach lub prawach albo obowiązkach określonych w Konstytucji i w stosunku do którego skarżący domaga się stwierdzenia niezgodności z Konstytucją, 2) wskazanie, jakie konstytucyjne wolności lub prawa i w jaki sposób - zdaniem skarżącego - zostały naruszone, 3) uzasadnienie skargi, z podaniem dokładnego opisu stanu faktycznego. 2. Do skargi należy załączyć wyrok, decyzję lub inne rozstrzygnięcie, z podaniem daty jej doręczenia, wydane na podstawie zakwestionowanego aktu normatywnego. (art. 47 ustawy o Trybunale Konstytucyjnym)

Przesłanki formalne: Art. 48 ustawy o Trybunale Konstytucyjnym: 1. Skargę i zażalenie na postanowienie o odmowie nadania skardze dalszego biegu sporządzają adwokat lub radca prawny, chyba że skarżącym jest sędzia, prokurator, notariusz, profesor lub doktor habilitowany nauk prawnych. 2. W razie niemożności poniesienia kosztów pomocy prawnej, skarżący może zwrócić się do sądu rejonowego jego miejsca zamieszkania o ustanowienie dla niego adwokata lub radcy prawnego z urzędu na podstawie Kodeksu postępowania cywilnego. Do czasu rozstrzygnięcia przez sąd wniosku nie biegnie termin przewidziany w art. 46 ust. 1.

Rozpoznanie Art. 46 ust. 2 ustawy o Trybunale Konstytucyjnym: „Skargę Trybunał rozpoznaje na zasadach i w trybie przewidzianym dla rozpoznawania wniosków o stwierdzenie zgodności ustaw z Konstytucją oraz innych aktów normatywnych z Konstytucją lub ustawami.” Art. 49 ustawy o Trybunale Konstytucyjnym: „Skarga podlega wstępnemu rozpoznaniu; art. 36 stosuje się odpowiednio.”

Rozpoznanie Art. 46 ust. 2 ustawy o Trybunale Konstytucyjnym: 1. Trybunał może wydać postanowienie tymczasowe o zawieszeniu lub wstrzymaniu wykonania orzeczenia w sprawie, której skarga dotyczy, jeżeli wykonanie wyroku, decyzji lub innego rozstrzygnięcia mogłoby spowodować skutki nieodwracalne, wiążące się z dużym uszczerbkiem dla skarżącego lub gdy przemawia za tym ważny interes publiczny lub inny ważny interes skarżącego. 2. Postanowienie tymczasowe doręcza się bezzwłocznie skarżącemu oraz właściwemu organowi sądowemu lub organowi egzekucyjnemu. 3. Trybunał uchyla postanowienie tymczasowe, jeżeli ustaną przyczyny, dla których zostało ono wydane.

Rozpoznanie Art. 51 ustawy o Trybunale Konstytucyjnym: 1. O wszczęciu postępowania Trybunał informuje Rzecznika Praw Obywatelskich i Rzecznika Praw Dziecka (…), 2. Rzecznik Praw Obywatelskich i Rzecznik Praw Dziecka mogą, w terminie 60 dni od otrzymania informacji, zgłosić udział w postępowaniu.

Jak wygląda poprawna skarga konstytucyjna?

Pomocne linki: http://trybunal.gov.pl/podstawowe-informacje/skarga-konstytucyjna/ (praktyczny opis wymogów oraz poprawnej struktury skargi konstytucyjnej), http://db.trybunal.gov.pl/sprawa/sprawa_pobierz_plik62.asp?plik=F174596250/SK_7_14_skr_2012_11_22_ADO_v2.pdf&syg=SK%207/14 (plik pdf - przykładowa skarga konstytucyjna nieodrzucona na etapie wstępnej kontroli, tj. uznana przez Trybunał Konstytucyjny za poprawną pod względem formalnym i nieuznana za oczywiście bezzasadną).

Kazus nr 1 W grudniu 2013 odbywały się w Polsce manewry wojsk NATO. W celu umożliwienia dotarcia na nie ciężkim pojazdom opancerzonym, Minister Obrony Narodowej wydał odpowiednie rozporządzenie, zgodnie z którym maszyny te mogły bez zgody właścicieli przejechać przez niezabudowane nieruchomości gruntowe. Leon Z. nie zgodził się na przejazd czołgów przez swoje pole, za co został prawomocnie skazany. Po wyczerpaniu drogi sądowej skierował skargę do TK podnosząc, że rozporządzenie MON naruszyło przepisy kodeksu cywilnego mówiącego o uprawnieniach właściciela.

Kazus nr 2 Adam i Ewa Kowalscy wspólnie i w porozumieniu dokonali zabójstwa Anny Nowak – matki Ewy i teściowej Adama. Za czyn ten Ewa została prawomocnie skazana na karę dożywotniego pozbawienia wolności, a jej maż – na karę 25 lat pozbawienia wolności. Ewa Kowalska zbulwersowana tym zróżnicowaniem kar postanowiła, że zaskarży wyrok II instancji do TK w trybie skargi konstytucyjnej, powołując się na naruszenie konstytucyjnej zasady równości. Oceń pomysł Ewy Kowalskiej.

Kazus nr 3 Tomasz Smolarz został prawomocnie skazany na karę 5 lat pozbawienia wolności za znieważenie osoby urzędującego Prezydenta RP. Jak się jednak dowiedział tydzień po doręczeniu mu wyroku, przepis, na podstawie którego został skazany, przyjęto niezgodnie z Konstytucją, ponieważ z inicjatywą ustawodawczą w jego sprawie wystąpiła grupa 10 (a nie 15) posłów. W związku z tym Tomasz Smolarz postanowił wnieść skargę konstytucyjną, by TK stwierdził, że przepis, na podstawie którego został skazany, jest niezgodny z Konstytucją. Oceń pomysł Tomasza Smolarza.

Kazus nr 4 Jan Czynszak postanowił skierować swoją sprawę do TK w trybie skargi konstytucyjnej. Prawomocny wyrok został mu doręczony w dniu 28 lutego 2014 r. Wskaż ostatni dzień, w którym może on złożyć skargę konstytucyjną.

Kazus nr 5 Adam Kwiatkowski, sędzia NSA i jego prezes, a także przewodniczący KRS, 8 października został wybrany sędzią TK w miejsce sędziego, którego kadencja upływała 3 listopada. Zgodnie z ustawą o TK przed objęciem urzędu sędziego musi on złożyć ślubowanie przed Prezydentem RP. Adam Kwiatkowski sądząc, że prezydent odbierze od niego przysięgę 3 listopada, zrzekł się wszystkich pełnionych dotychczas funkcji 2 listopada, ponieważ nie można ich łączyć z funkcją sędziego TK. Prezydent RP nie zaprosił go jednak na uroczystość odebrania ślubowania, ponieważ, jak Adam Kwiatkowski dowiedział się z mediów, Prezydent RP twierdzi, że jego wybór dokonał się na podstawie ustawy wątpliwej konstytucyjnie. Ustawy tej Prezydent RP nie zaskarżył jednak do TK, a jedyny wniosek w tej sprawie został niedawno wycofany. Na skutek opisanych wyżej wydarzeń Adam Kwiatkowski stał się osobą bezrobotną. Co więcej, z powodu zrzeczenia się urzędu sędziowskiego utracił prawo do stanu spoczynku, który nabyłby już za rok. Co w tej sytuacji może zrobić Adam Kwiatkowski?

Kazus nr 6 Pan Jan Kowalski 4 stycznia 2015 r. został pozbawiony prawa własności swojego mieszkania w drodze wywłaszczenia. Wywłaszczona nieruchomość – zgodnie z decyzją o wywłaszczeniu – została przeznaczona na prywatną siedzibę prezesa największej partii politycznej. Pan Kowalski otrzymał za wywłaszczoną nieruchomość 500 tys. zł, co stanowiło około 20% ogólnej wartości nieruchomości. Pan Jan Kowalski złożył zatem sprawę do sądu. Zgodnie z nową ustawą tzw. wpisowe w tego typu sprawach wynosi 1 mln złotych. Pana Jana Kowalskiego nie stać na taki wydatek, mimo że zarabia miesięcznie około 6 tys. zł. Z powodu tego sąd odmówił zwolnienia go od wniesienie wpisowego, ponieważ Pan Kowalski nie jest osobą ubogą. Oceń przedstawiony stan faktyczny.

Kazus nr 7 Pan Eugeniusz Michalak w dniu 13 czerwca 2015 r. wysłał e-maila do RPO, w którym opisał jak jego brat – Tymoteusz Michalak – jest nękany przez gminę będącą właścicielem domu, który on zajmuje. RPO na podstawie lektury e-maila stwierdził, że zarzuty Pana Michalaka są oczywiście bezzasadne; ale skoro wniosek i tak nie spełniał wymogów formalnych nie ma konieczności odpisywania Panu Michalakowi. Oceń postępowanie RPO.

Kazus nr 8 Pan Piotr Huskowski 10 lutego 2015 r. zabił człowieka, lecz ze względu na fakt, że stało się to w obronie koniecznej, został uniewinniony od zarzutu zabójstwa. Przepis, który stał się podstawą uniewinnienia, został uchylony orzeczeniem TK 10 kwietnia 2015 r. Na wieść o tym prokurator następnego dnia złożył wniosek o wznowienie postępowania. Sąd przychylił się do niego i Piotr Huskowski trafił do więzienia. Oceń przedstawiony stan faktyczny.

Kazus nr 9 Pan Andrzej Buda, niepełnosprawny 62-latek, 10 września 2015 r. pozostawił swój samochód na miejscu, w którym zakazane jest parkowanie. Kilka godzin później w pobliżu wybuchł pożar. Wezwana na miejsce straż pożarna musiała staranować samochód pana Andrzeja, by móc ugasić pożar. W wyniku tego pojazd został zniszczony. Jak się później okazało samochód Pana Andrzeja Budy był jego jedynym źródłem utrzymania. W wyniku legalnych działań straży pożarnej popadł więc on w niedostatek. Czy pan Andrzej Buba może domagać się odszkodowania od Skarbu Państwa?

Kazus nr 10 W lipcu 2016 r. z powodu konfliktu zbrojnego z Rosją wprowadzony został stan wojenny na obszarze całego kraju. Na skutek tego Pan Wojciech Jasiński, właściciel fabryki silników samochodowych, został zobowiązany do produkcji silników dla pojazdów wojskowych. Przez cały okres trwania stanu wojennego wyprodukowała ona około 1000 takich silników. Koszt materiałów, z których zostały wyprodukowane, oraz energii do tego wykorzystanej wyniósł 100 tys. zł. Wojsko silniki przejęło za darmo. Pan Jasiński wyliczył także, że z powodu przestawienia produkcji jego fabryka nie wyprodukowała zwykłych silników samochodowych, których wartość wynosiłaby ok. 500 tys. zł. Co doradzisz Panu Wojciechowi Jasińskiemu? Jaką kwotę jest on w stanie odzyskać?

Kazus nr 11 Pan Zbigniew Stonka był właścicielem taksówki o wartości 25 tys. zł, która została mu legalnie zarekwirowana we Wrocławiu 1 listopada 2017 r. w trakcie stanu wojennego, który został wprowadzony w czasie wojny z Rosją. Znajomi Pana Stonki z tej samej korporacji taksówkarskiej, którym nie zarekwirowano pojazdów, w czasie stanu wojny zarabiali około 100 zł dziennie. Wojna z Rosją, a w konsekwencji i stan wojenny, zakończyły się 1 grudnia 2017 r. Pan Stonka zwrócił się wówczas do wojska o zwrot pojazdu, ale oświadczono mu, że taksówka została 10 listopada 2017 r. przetransportowana do Poznania i tam zniszczona w trakcie nalotu dywanowego, który miał miejsce 13 listopada 2017 r. Zbigniew Stonka w związku z tym zwrócił się do Wojewody Wielkopolskiego o wypłacenie mu odszkodowania w wysokości 28 tys. zł. Jaką decyzję powinien wydać Wojewoda Wielkopolski? Odpowiedź uzasadnij, przywołując odpowiednie przepisy ustawowe.

Na następne zajęcia: mieć ze sobą Konwencję o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności (Europejską Konwencję Praw Człowieka); opanować regulacje zawarte w art. 15, 19-51 Europejskiej Konwencji Praw Człowieka oraz art. 51-54 Karty Praw Podstawowych Unii Europejskiej; opanować materiały przesłane e-mailem