SZTUKA ROMAŃSKA I GOTYCKA

ŚREDNIOWIECZE To epoka w historii i kulturze europejskiej, obejmująca okres między starożytnością a czasami nowożytnymi.

ROMANIZM Romanizm objął Europę w XI i XII w. , natomiast w na ziemiach polskich do XIII w. Sztuka romańska jest silnie związana z zakonami: cystersów i benedyktynów

ARCHITEKTURA Jest to niemal wyłącznie sztuka sakralna (kościelna) powstająca wokół wielkich katedr, klasztorów i kolegiat. Główne typy architektury: kościoły zakonne z zabudowaniami klasztornymi, także tzw. kościoły pielgrzymkowe, kolegiaty i kościoły parafialne Kościół romański powstaje na wzór rzymskiej bazyliki, ale prócz założenia prostokątnego i podziału na trzy nawy, nie ma nic z bazyliki starochrześcijańskiej. Mury nabierają grubości, co można tłumaczyć potrzebą obrony, a także solidnością i masywnością budowli. Zamiast dwuspadowego dachu (solidny strop lub sklepienie), sklepienie może być kopułą, która ma kształt połowy kuli. Może być także kolebką , czyli sklepieniem o kształcie przekrojonego na pół walca, a także sklepieniem, które powstaje z przenikania się pod kątem prostym dwóch kolebek krzyżowych o tej samej średnicy. Sklepienie wspiera się na filarach albo kolumnach, równie potężnych i solidnych jak mury. Filary i kolumny łączone są z okrągłymi łukami arkad i ustawione rzadziej niż w bazylice starochrześcijańskiej Kolejną cechą charakterystyczną dla stylu romańskiego jest to, iż chrzcielnica znajduje się teraz wewnątrz budowli. Dzwonnica zamienia się w czworoboczną i masywną wieżę, przybudowaną do korpusu kościoła. Liczba wież jest rozmaita: od jednej do trzech, czterech, pięciu, a nawet siedmiu czy dziewięciu w późniejszych okresach. Któraś z nich lub nawet kilka służy za dzwonnicę. Wnętrze kościoła oświetlają wysoko umieszczone okna. Często łączy się je razem, po dwa lub, jeszcze częściej po trzy, między nimi znajdują się kolumienki. Ta połączona grupa okien, które mogą być ślepe i służyć do celów dekoracyjnych nazywa się z łacińskiego: triforium.

CECHY CHARAKTERYSTYCZNE W SKRÓCIE : -małe okna -grube mury z kamienia -okrągłe łuki -krzyżowe i kolebkowe sklepienia -rodzaj budowanych budynków - rotundy

BUDOWLE ROMAŃSKIE Zamek Tower w Londynie

Kościół św. Andrzeja (Kraków)

Krypta św. Leonarda (Wawel)

Opactwo benedyktynów (Cluny, Francja)

RZEŹBA I MALARSTWO Rzeźba romańska to wielki i wspaniały rozdział w historii sztuki średniowiecza. Można nawet powiedzieć, że architektura i rzeźba to dwaj przyjaciele, którym tak dobrze jest ze sobą razem, że rozstają się niechętnie i tylko wskutek zrozumiałej dla obu stron konieczności. Nie można sobie wyobrazić nawet pięknej budowli romańskiej bez jeszcze piękniejszej rzeźby. Zdobi ona cokoły, gzymsy, fryzy, stanowi obramienie okien, oplata kolumny, filary, otacza paradne wejście do katedr i kościołów zwane portalami. Jest to rzeźba przeważnie kamienna, podporządkowana prawom ram architektury, przeważnie o tematyce religijnej, ale także wyobrażająca przedstawienia animalistyczne, wyobrażenia tworów mitycznych i fantastycznych, motywy roślinne, geometryczne (np. Plecionki), często o skomplikowanym programie ikonograficznym. Malarstwo z tego okresu także głównie religijne i związane z architekturą ( dekoracje sklepień i ścian) było płaskie i linearne. W tym okresie rozwinął witraż, malarstwo miniaturowe (liczne skryptoria klasztorne) oraz malarstwo tablicowe (frontalna i retabula ołtarzowa). Ważnymi dziełami sztuki Romańskiej były: snycerstwo, wyroby z kości słoniowej, złotnictwo (krzyże); relikwiarze ( naczynia liturgiczne), emalierstwo , odlewnictwo w brązie, tkactwo i hafciarstwo.

Relief na chrzcielnicy w katedrze San Giovanni, Werona

Giotto di Bondone – Opłakiwanie Chrystusa

GOTYK styl w architekturze i sztukach plastycznych panujący w Europie w okresie dojrzałego i późnego średniowiecza. Stanowi szczytowe osiągnięcie kultury rycerskiej, mieszczańskiej a także dworskiej. Rozwijał się w kilku fazach od połowy XII w. i trwał do końca XV w. Nazwa gotyk pojawiła się w pismach L. Ghibertiego a następnie G. Vasariego jako negatywne określenie sztuki powstałej między sztuką romańską a renesansem, mylnie uważanej za wytwór barbarzyńskich Gotów odcinających się od tradycji antyku.

ARCHITEKTURA Architektura gotycka w zamierzeniu jej twórców miała w doskonały sposób odzwierciedlać boską naturę i wielbić Boga. Strzelista i ogromna bryła kościoła stała się symbolem czasów, w których religijność łączyła w sobie wyprawy krzyżowe i pragnienie wzniesienia się ku Bogu. W bryle dominują kierunki pionowe. Ich powtarzalność w bliskim sąsiedztwie, rozczłonkowanie bryły, delikatna dekoracja tworzą budowle ekspresyjne i lekkie. Barwne światło przenikające do wnętrza przez wysokie witraże stwarza wrażenie uduchowienia, a powtarzające się we wnętrzu wertykalne linie i znaczna odległość do sklepienia kieruje wzrok ku górze. Gotyk podkreśla wertykalizm budynku i cechuje się szkieletową budową. Zastosowanie łuków przyporowych, ostrych łuków w elementach konstrukcyjnych i sklepień krzyżowo-żebrowych pozwoliło na prawie całkowite wyeliminowanie ściany, zastąpionej przez okna wypełnione witrażami. Masywne filary stosowane w romanizmie zmieniły się w gotyku w pęki służek, których przedłużeniami stały się żebra sklepienne. Część obciążeń przenoszonych przez żebra sklepienne przerzucono powyżej dachów na dobudowane z zewnątrz wieże sił zwieńczone ostro zakończonymi sterczynami.

CECHY CHARAKTERYSTYCZNE W SKRÓCIE: -duże okna -rozety -krzyżowo-żebrowe sklepienia -zastąpienie kamieni cegłą -wysokie wieże -smuklejsze niż w stylu romańskim budowle -ostre łuki

Kościół Mariacki (Kraków) BUDOWLE GOTYCKIE Kościół Mariacki (Kraków)

Bazylika Mariacka (Gdańsk)

Zamek krzyżacki (Malbork)

Katedra Notre Dame (Paryż, Francja)

RZEŹBA Rzeźba gotycka miała charakter religijny o skomplikowanym programie ikonograficznym w układach typologicznych ze Starego i Nowego Testamentu. Jej ewolucja przebiegała od idealizmu poprzez realizm do dużej ekspresji. Początkowo była silnie związana z architekturą i skoncentrowana na portalach-głowicach, stopniowo nabierała samodzielności. Wprowadzono postać ludzką wielkości naturalnej przy filarach oraz do rzeźby nagrobnej. Najpopularniejsze tematy realizowane były zarówno w kamieniu, jak i polichromowanym drewnie. Stanowiły je: Pietà, krucyfiks, Madonna z Dzieciątkiem na ręku, Chrystus Bolesny.

Ołtarz Wita Stwosza w krakowskim kościele Mariackim Rzeźba Św. Jana Chrzciciela z Oleśnickiej Bazyliki

MALARSTWO Malarstwo gotyckie ścienne rozwijało się szczególnie we włoskiej Toskanii, gdzie szczytowymi przykładami są freski D.B. Giotta, który stworzył na przełomie XIII i XIV w. styl monumentalnego (monumentalizm) dramatyzmu oraz nową ikonografię świętych a zwłaszcza św. Franciszka z Asyżu. Malarstwo ścienne poza Włochami miało skromniejsze zastosowanie z powodu mniejszych powierzchni ścian przeznaczonych dotąd do dekoracji. Jego rolę przejęły wielkie barwne witraże - szklane obrazy, które stały się jednym z głównych elementów atmosfery estetycznej wnętrza gotyckiego. Najwybitniejszych przykładów dostarczyła północna Francja: Chartres, Bourges, oraz paryska St. Chapelle. Jednocześnie rozkwitało malarstwo miniaturowe (miniatura), które zerwało z płaską linearną (linearyzm) stylizacją na rzecz ujęć przestrzennych. Główny ośrodek stanowił Paryż i szkoła burgundzka z ośrodkiem w Dijon (bracia Limburg).

Malarstwo gotyckie - Jan van Eyck

DZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ! Wykonała : Małgorzata Kalinowska 1f Źródło : internet : google, wikipedia