Białystok: droga do Niepodległości

Miasto nad Białą, było już wtedy głównym ośrodkiem regionu. W II połowie XIX wieku, dzięki drodze żelaznej Warszawsko-Petersburskiej, Białystok był już ważnym węzłem komunikacyjnym. Dzięki niemu stał się potężnym ośrodkiem przemysłowym i szybko rozwijającym miastem Cesarstwa. Często nazywano go Manchesterem Północy, z powodu specjalizacji w produkcji włókienniczej. Miasto nad Białą, było już wtedy głównym ośrodkiem regionu.

W lipcu i sierpniu 1914 w Białymstoku, podobnie jak we wszystkich miastach Cesarstwa Rosyjskiego, przeprowadzono mobilizację rezerwistów. Miejscowe pułki odeszły do 2. Armii „Narew”. Białystok wszedł w okres wojny. Nikt jeszcze nie spodziewał się jak wpłynie ona na dalsze losy miasta.

W kwietniu 1915 roku nastąpiły pierwsze bombardowania miasta przez samoloty i sterowce niemieckie. W trakcie jednego z nalotów, zniszczony został rosyjski transport amunicji, stojący na bocznicy dworca białostockiego. Front zbliżał się szybko.

Właśnie wtedy zakończył się okres „Manchesteru Północy”. W czerwcu 1915 roku w mieście wybuchła panika wojenna. Władze rosyjskie wywoziły towary i maszyny przemysłowe, niszcząc wszystko, czego nie dało się zdemontować. Właśnie wtedy zakończył się okres „Manchesteru Północy”. Przemysł białostocki już nie odbudował się do poziomu z 1913 r.

Władze rosyjskie opuszczając miasto utworzyły Komitet Obywatelski. Nocą z 12/13 sierpnia 1915 - ostatnie oddziały carskie wysadziły w powietrze wieżę ciśnień, maszyny elektrowni i wiadukt nad torami kolejowymi. Paląc budynki dworca kolejowego Rosjanie wycofali się z Białegostoku.

13 sierpnia 1915 Białystok został zajęty przez Niemców 13 sierpnia 1915 Białystok został zajęty przez Niemców. Komitet Obywatelski został rozwiązany na jego miejsce powołano urząd burmistrza. Celem okupanta było zabezpieczenie i obsługa własnej armii poprzez rabunkowe gospodarowanie zdobytymi terenami. Wkrótce wprowadzono reglamentację żywności. Pojawił się głód, a z nim tzw. „produkty zastępcze”. Wojskowe władze niemieckie wprowadzały przepisy, zarządzenia i instrukcje, szykanujące ludność miasta.

11.11. 1918 r., na skutek klęski Niemiec, POW i młodzież przejmowały kontrolę w różnych częściach ziem polskich. W Białymstoku też wrzało: zorganizowano siły samoobrony i rozpoczęto rozbrajanie żołnierzy niemieckich. Nocą z 11 na 12 listopada 1918 roku Centralny Komitet Narodowy Obwodu Białostockiego i niemiecka zrewolucjonizowana Rada Żołnierska postanowiły, że władza w mieście przechodzi w ręce polskie, a żołnierze Niemieccy mają gwarancję bezpiecznego wyjazdu.

Jednak po kilku dniach dowództwo niemieckie rozbroiło polskie oddziały samoobrony i przejęło władzę w mieście, prowadząc nadal okupację. Powodem tego była linia kolejowa, którą Niemcy wycofywali swoje armie z terenu Ukrainy do Prus Wschodnich (Kowel-Brześć-Białystok-Grajewo-Ełk)

19.11.1918 - w Brześciu przedstawiciele Naczelnego Dowództwa Wojska Polskiego i Polskiej Organizacji Wojskowej podpisali porozumienie z Niemiecką Radą Żołnierską. Armia gen. Mackensena miała wycofać się przez Białystok nie zagrażając centralnej Polsce.

Początek 1919 roku - Tymczasowy Komitet Miejski (z Józefem Puchalskim na czele) stopniowo przejmował władzę administracyjną w Białymstoku. 8 lutego 1919 - niemiecki komendant miasta Roszer - uroczyście pożegnał polskie władze tymczasowe.

19 lutego 1919 roku

19 lutego 1919 - do Białegostoku wkraczają oddziały 4 pułku ułanów, 1 i 28 pułku piechoty oraz bateria artylerii. Białystok wrócił do Odrodzonej Rzeczypospolitej, w której wkrótce stał się miastem wojewódzkim.