W świecie dźwięków Mariola Stróżyk Technologia Informacyjna Rok 2003 rokiem ludzi niepełnosprawnych

Fale dźwiękowe emitowane są z różnych źródeł np. głosy ptaków, ruch uliczny. Ośrodek słuchu w mózgu Powietrze wokół Ciebie nieustannie drga, a dokładnie mówiąc, przenosi fale dźwiękowe (akustyczne). Twoje ucho jest wrażliwe na dźwięki, lecz doznania dźwiękowe odbierasz za pomocą mózgu.

Myśl: Kto robi ten hałas? Jak słyszymy? Gdy fala dźwiękowa dotrze do Twojego ucha, pobudza odpowiednie receptory słuchowe, które przekształcają ją w informację czyli impulsy nerwowe, które są wzdłuż nerwu słuchowego do mózgu przenoszone do mózgu, który przekształca je w doznania określane mianem słyszenia. Myśl: Kto robi ten hałas? impuls nerwowy mózg fala dźwiękowa

Jak zbudowane jest ucho? Ucho zbudowane jest z części zewnętrznej (małżowina uszna, przewód słuchowy, błona bębenkowa), środkowej (kosteczki słuchowe, trąbka Eustachiusza) i wewnętrznej(ślimak, kanały półkoliste). kanały półkoliste kosteczki słuchowe małżowina uszna nerw słuchowy przewód słuchowy błona bębenkowa ślimak trąbka Eustachiusza

Jak działa ucho? kosteczki słuchowe fala dźwiękowa Na tym rysunku przedstawiono ślimak wyprostowany. 1.  Fala dźwiękowa wprawia w drgania błonę bębenkową, ta z kolei przekazuje te drgania na kosteczki słuchowe.

ślimak (wyprostowany) kosteczki słuchowe ślimak (wyprostowany) fala dźwiękowa otwór owalny 2.  Kosteczki słuchowe przylegają do błoniastego otworu owalnego. Drgania kostek przenoszą się na błonę otworu owalnego. Drgania te są już około 30 razy silniejsze niż te, które wprawiły w drgania błonę bębenkową. A zatem kostki słuchowe wzmacniają bardzo silę dźwięku. 3.  Wychylenia błony otworu owalnego przenoszą się do ślimaka.

ślimak (wyprostowany) kostki słuchowe ślimak (wyprostowany) fala dźwiękowa otwór owalny 4.  Ślimak wysłany jest gęstymi rzęskami słuchowymi, które mają połączenie z nerwem słuchowym. Drgania otworu owalnego przenoszą się na rzęski, a te z kolei wzbudzają impuls nerwowy, który wzdłuż nerwu słuchowego dociera do mózgu.

W jaki sposób mózg przetwarza dźwięki? Dźwięki są odbierane przez prawą i lewą stronę kory słuchowej w mózgu. Każda ze stron otrzymuje impulsy z obu uszu. Ośrodki przetwarzające język, znajdujące się w lewej półkuli (poniżej) nadają znaczenie odbieranym impulsom dźwiękowym.

Ośrodki przetwarzające dźwięki Kora słuchowa odbiera napływające impulsy Zakręt kątowy przekazuje obraz do ośrodka Wernicke’a Ośrodek Broca zawiaduje formułowaniem słów Ośrodek Wernicke’a nadaje słowom znaczenie

Jak mózg odbiera dźwięki? Odbieranie dźwięków przez mózg zobrazowane metodą pozytronowej tomografii emisyjnej. Obszary największej aktywności zaznaczono kolorem czerwonym. Kiedy słuchamy języka mówionego (z lewej), najbardziej aktywna jest część lewa kory słuchowej. Podczas słuchania muzyki uaktywnia się prawa strona. W obu wypadkach aktywność w przedniej części mózgu (na górze) oznacza, że trwa przetwarzanie bodźców słuchowych.

Kiedy zaczynamy słyszeć? Okazuje się, że już płód w łonie matki słyszy dźwięki. Uważa się, iż zmysł słuchu wykształca się w dwudziestym tygodniu ciąży, czyli osiem tygodni wcześniej niż wzrok. Istnieją nawet dowody na to, że niektóre dzieci jeszcze przed urodzeniem rozpoznają głos swojej matki. Badania wykazały, że ssą pierś swojej matki szybciej, jeśli matki w tym czasie do nich przemawiają. Przed ukończeniem piątego miesiąca niemowlęta są już w stanie rozróżniać dźwięki mowy, co jest niezwykle istotne dla zrozumienia słów.

Co to jest „efekt cocktail party”? To, co słyszymy zależy od tego, co wyławiamy z gąszczu dźwięków. Człowiek ma bowiem tajemniczą umiejętność skoncentrowania się na jednej tylko rozmowie w zgiełku panującym w pomieszczeniu. Fenomen ten zwany jest efektem cocktail party. Nawet, jeżeli nasz słuch potrafi odgrodzić się od większości dźwięków, nie jest w stanie ignorować takich, które są dla nas istotne. Nie możemy na przykład nie usłyszeć własnego nazwiska, nawet wypowiadanego bardzo cichym głosem. Na tej samej zasadzie , śpiącą matkę zawsze obudzi płacz jej dziecka.

Czy słuch słabnie z wiekiem? Niestety, u osób dorosłych słuch pogarsza się z każdym rokiem. Zazwyczaj najpierw tracimy zdolność słyszenia wysokich tonów. Dawniej uważano, że za to zjawisko odpowiedzialne jest starzenie kości i membran ucha oraz nerwów doprowadzających sygnały dźwiękowe do mózgu. Dziś przyjmuje się, że za ten stan przynajmniej częściowo odpowiedzialny jest hałas, nieodłączny element naszej cywilizacji. Próg wytrzymałości słuchu Wybuch petardy Muzyka dyskotekowa Motocykl bez tłumika Hałas na przerwie Muzyka w słuchawkach walkmana Rozmowa Kapiący kran Szelest liści 130 dB 120 dB 110 dB 90 dB 80 dB 70 dB 60 dB 30 dB 20 dB

Czy głuchota bywa dziedziczna ? Głuchota dziedziczna występuje raczej rzadko. Tym niemniej, problemy ze słuchem powstają często już w życiu płodowym lub podczas porodu. Na przykład upośledzenie słuchu może być wynikiem różyczki, którą przechodziła matka w czasie ciąży. Inna przyczyną problemów ze słuchem może być niedostateczna ilość tlenu, docierająca do mózgu płodu, uraz głowy doznany w czasie porodu, jak również choroby zakaźne wieku dziecięcego, jak świnka, odra czy meningokokowe zapalenie opon mózgowych.. Prawdopodobnie najbardziej narażonym na uszkodzenie elementem naszego układu słuchowego są delikatne komórki słuchowe w uchu wewnętrznym. Ulegają one uszkodzeniu znacznie częściej niż ośrodki słuchowe w mózgu, szczególnie pod wpływem antybiotyków, pewnych leków i hałasu. Mogą zostać zniszczone przez hałas wywołany jedną silną eksplozją.

Na czym polega różnica między osłabionym słuchem a całkowitą głuchotą? Setki milionów ludzi na całym świecie ma w różnym stopniu osłabiony słuch. W zależności od tego, mogą oni nie słyszeć tykania zegara lub mówiącej cicho osoby. Znacznie mniej osób cierpi na całkowitą głuchotę. Nie słyszą nawet bardzo głośnych dźwięków. Wielu problemom ze słuchem można zaradzić stosując aparaty słuchowe lub operacyjne leczenia uszkodzeń narządu słuchu. Głuchy od urodzenia chłopiec otrzymał właśnie aparat słuchowy i po raz pierwszy słucha nagrania ze swoim głosem.

Jak rozmawiać z osobą niedosłyszącą? W trakcie rozmowy staraj się nie jeść, nie żuć gumy i nie zasłania ust, ponieważ zniekształca to twoją wypowiedź.Jeżeli niedosłyszący nie rozumie, co mówisz, nie powtarzaj po raz drugi. Postaraj się powiedzieć to innymi słowami. Mów wyraźnie, swoim normalnym tonem. Nigdy nie krzycz. Staraj się nie stać podczas rozmowy na tle jasnego światła. Utrudnia to osobie niedosłyszącej odczytanie wyrazu twojej twarzy i znaczenia gestów. Zachowuj się naturalnie, nawet, kiedy rozmowa nie idzie zbyt łatwo. Odpręż się i bądź sobą. Każda następna rozmowa z niedosłyszącym będzie łatwiejsza i przyjemniejsza.

Literatura: 1. Przegląd Readers Digest - „Tajniki ludzkiego umysłu” 2. Brian Beckett, RoseMarie Gallagher „Biologia – Nowe Vademecum ucznia” 3. Alina Szlachetko, Dariusz Szlachetko, Piotr Rutkowski „Biologia II gimnazjum”