ZIEMIA JAKO CZĘŚĆ WSZECHŚWIATA Ziemia we Wszechświecie

WSZECHŚWIAT WSZECHŚWIAT, Kosmos, to całość świata z wypełniającą go materią (zespołem wszystkich galaktyk, gwiazd, materii międzygwiazdowej, planet i innych ciał niebieskich) oraz energią. Obserwacjom dostępna jest tylko część Wszechświata, która się powiększa w miarę ulepszania metod badawczych. Według obecnie przyjętej teorii ewolucja Wszechświata rozpoczęła się od Wielkiego Wybuchu, w którym zachodziły różnorodne procesy, również dotyczące struktury czasoprzestrzeni.

GALAKTYKA GALAKTYKA to układ gwiazd i materii międzygwiazdowej (gazu, pyłu), do którego należy Układ Słoneczny, widziany w rzucie na sferę niebieską w postaci Drogi Mlecznej. Galaktyka zawiera ok. 300 mld gwiazd, ma kształt silnie spłaszczonego dysku o średnicy ok. 100 tys. lat świetlnych . Droga Mleczna

GWIAZDA GWIAZDY to obiekty astronomiczne, do których należy m.in. Słońce. Są kulami gazowymi o masach od kilku setnych masy Słońca do kilkudziesięciu mas Słońca. Przynajmniej przez część swojej ewolucji gwiazdy świecą w wyniku zachodzących w ich wnętrzach reakcji termojądrowych. Temperatura wewnątrz gwiazd sięga wielu milionów stopni, a na powierzchni — wielu tysięcy stopni. Gwiazdy grupują się w galaktyki.

GWIAZDOZBIORY GWIAZDOZBIÓR, konstelacja, dawniej: grupa gwiazd tworzących charakterystyczną konfigurację na niebie, obecnie: obszar nieba o umownie określonych granicach. Całe niebo dzieli się na 88 gwiazdozbiorów. Większość nazw gwiazdozbiorów pochodzi z mitologii greckiej np. Andromeda, Centaur.

UKŁAD SŁONECZNY UKŁAD SŁONECZNY, układ planetarny, zespół ciał niebieskich: Słońce, planety i ich księżyce , planetoidy, komety, materia międzyplanetarna , krążące dokoła wspólnego środka masy i poruszające się jako całość w przestrzeni. PLANETY [łac. < gr.] to ciała niebieskie o średnicach większych niż 1000 km, obiegające gwiazdę. Nie mają własnych źródeł energii i świecą odbitym światłem gwiazdy. Planety Układu Słonecznego: Merkury, Wenus, Ziemia, Mars, Jowisz, Saturn, Uran, Neptun i Pluton.

UKŁAD SŁONECZNY - schemat

SŁOŃCE   SŁOŃCE powstało około 4,5 miliarda lat temu i niczym nie wyróżniało się od innych gwiazd. Dookoła niego powstał system planetarny. Dopiero wtedy dało ono wraz z Ziemią początek życiu na naszej planecie.          Słońce jest kulą gazową o promieniu ponad 700000 km złożoną w dużej mierze z wodoru (92%) i helu (7,8%). Pozostałe 0,2% to takie pierwiastki jak węgiel, azot, tlen i żelazo. Na powierzchni Słońca panuje temperatura 5800K. Gwiazda wypromieniowuje z siebie energię sięgającą 400 milionów giga- watów. Energia ta wysyłana jest przez Słońce w postaci dwóch rodzajów pro- mieniowania. Pierwszym z nich jest promieniowanie widzialne - światło białe, natomiast drugi typ promieniowania to promieniowanie niewidzialne - pod-czerwone. Słońce

     Wewnątrz Słońca panuje ogromna temperatura sięgająca 15 milionów stopni Celsjusza, oraz zachodzą tam przez cały czas reakcje termojądrowe, które polegają na zamianie wodoru w hel. Za około 5 miliardów lat większość wodoru w jądrze Słońca zamieni się w hel, wtedy jądro pod wpływem własnego ciężaru zacznie się zapadać. Wodór otaczający jądro zapali się a energia temu towarzysząca spowoduje powiększenie rozmiaru Słońca, które zmieni się w czerwonego olbrzyma, który swoją objętością będzie mógł pochłonąć nawet Ziemię. Po jakimś czasie warstwy zewnętrzne zostaną odrzucone w przestrzeń a pozostanie samo jądro, słabo świecące jako biały karzeł. Słońce

MERKURY MERKURY jest pierwszą według oddalenia od Słońca planetą Układu Słonecznego. Jest on stosunkowo niewielki, gdyż jego promień wynosi za- ledwie 2439 km. Mniejszy od niego jest już tylko Pluton.  Merkury krąży w od-ległości 57,91mln kilometrów od Słońca, a więc mniej więcej w połowie drogi między Ziemią a Słońcem. Merkury jest praktycznie pozbawiony atmosfery, czego powodem jest jego mała masa i słaba siła przyciągania, która nie jest w stanie zatrzymać gazu. Występuje tu jednak śladowa atmosfera, która jest bardzo silnie rozrzedzona. Jest ona złożona głównie z helu, śladowych ilości tlenu, argonu, azotu i ksenonu.

Podstawowe informacje o Merkurym. Średnica (km) 4878 Masa (w jedn. masy Ziemi) 0,05 Odległość od Słońca (mln km) 57,91 Mimośród orbity 0,206 Prędkość po orbicie (km/s) 47,89 Nachylenie płaszcz. orbity wzgl. ekliptyki 7*0` 15`` Okres obiegu wokół Słońca 87,969 dnia Temperatura na powierzchni od - 170* do 430*C Okres obrotu wokół własnej osi 58,7 dnia Liczba księżyców Merkury

WENUS WENUS jest drugą według oddalenia od Słońca planetą Układu Słonecznego. Znana również pod nazwą Jutrzenki jest najjaśniejszym ciałem niebieskim na niebie po Słońcu i Księżycu. Wenus jest bardzo podobna do Ziemi, o czym świadczy kulisty kształt zbliżony do ziemskiego i bardzo podobny rozmiar. Obrót planety wokół własnej osi odbywa się w stronę przeciwną niż robią to inne planety w Układzie Słonecznym. Atmosfera Wenus składa się aż w 95,5% z dwutlenku węgla (CO2) i w 4% z azotu z niewielką domieszką pary wodnej. Wenus jest najcieplejszą planetą Układu Słonecznego.

Podstawowe informacje o Wenus. Średnica (km) 12100 Masa (w jedn. masy Ziemi) 0,8150 Odległość od Słońca (mln km) 108,10 Mimośród orbity 0,00679 Prędkość po orbicie (km/s) 35,03 Nachylenie płaszcz. orbity wzgl. ekliptyki 3*23` 40`` Okres obiegu wokół Słońca 224,701 dnia Temperatura na powierzchni średnia 475*C Okres obrotu wokół własnej osi 243,01 dnia Liczba księżyców Wenus

ZIEMIA ZIEMIA jest trzecią według oddalenia od Słońca planetą Układu Słonecznego. Jest ona największa ze wszystkich planet wewnętrznych. Średnica planety wynosi 12756 km, a więc promień równikowy ma 6378 km i jest on dłuższy od promienia biegunowego, co jest spowodowane ruchem obrotowym planety. Równik Ziemi ma 40 070km. Masa planety wynosi 6x10 27g i stanowi 2 milionowe części masy Słońca. Ziemia krąży w średniej odległości 150 mln km od Słońca po orbicie w kształcie elipsy. W trakcie ruchu obiegowego oś ziemska nachylona jest do płaszczyzny orbity pod kątem 66*33`.

W budowie Ziemi wyróżnia się trzy strefy: wewnętrzną - jądro, środkową - płaszcz i zewnętrzną-litosferę dzielącą się na skorupę oceaniczną kontynentalną. Powierzchnię Ziemi zajmują w 29% lądy i w 71% oceany. Lądy, czyli w rzeczywistości siedem kontynentów, maja różną formę ukształtowania powierzchni. Są na nich zarówno depresje, niziny, wyżyny, jak i góry. Atmosfera ziemska składa się w 78% z azotu, 21% z tlenu, a pozostały 1% tworzą takie gazy jak argon, dwutlenek węgla, para wodna, ozon. Ziemia ma jednego naturalnego satelitę-jest nim księżyc. Jest on odległy od planety o ok.380 000 km. Ziemia posiada, więc dosyć złożoną naturę. Obecność na jej powierzchni dużej ilości wody, która występuje również w atmosferze jest głównym elementem zmian fizyko-chemicznych, jak również woda ta dała początek życiu na naszej planecie, nie odnalezionemu dotychczas nigdzie indziej w kosmosie.

Podstawowe informacje o Ziemi. Średnica (km) 12756 Masa (w jedn. masy Ziemi) 1,00 Odległość od Słońca (mln km) 149,6 Mimośród orbity 0,0167 Prędkość po orbicie (km/s) 29,79 Nachylenie płaszcz. orbity wzgl. ekliptyki 23*27`40`` Okres obiegu wokół Słońca 365,2564 dnia Temperatura na powierzchni średnia 14*C Okres obrotu wokół własnej osi 23h56m4s Liczba księżyców 1

MARS    MARS jest czwartą według oddalenia od Słońca planetą Układu Słonecznego. Jego rozmiary nie dorównują rozmiarom Ziemi, jest o połowę mniejszy. Małą gęstość planety powoduje prawdopodobnie jądro planety zbudowane z żelaza, ale posiadające niewielkie rozmiary. Dużo żelaza znajduje się również w powierzchniowych warstwach planety, dzięki czemu zawdzięcza ona sobie czerwoną barwę. Mars i Ziemia maja wiele wspólnych cech: złożona atmosfera, pory roku i w przeszłości obecność wody na powierzchni Marsa. W związku z tą hipotezą naukowcy sądzą, że na Marsie w przeszłości mogło istnieć drobne organiczne życie. Atmosfera planety składa się w 95% z dwutlenku azotu, w 3% z azotu, w 1,5% z argonu oraz śladowych ilości tlenu, tlenku węgla i pary wodnej.

Podstawowe informacje o Marsie. Średnica (km) 6786 Masa (w jedn. masy Ziemi) 0,1074 Odległość od Słońca (mln km) 227,9 Mimośród orbity 0,09338 Prędkość po orbicie (km/s) 24,13 Nachylenie płaszcz. orbity wzgl. ekliptyki 1*50`59`` Okres obiegu wokół Słońca 686,738 dnia Temperatura na powierzchni od - 93* do 27*C Okres obrotu wokół własnej osi 24h37m27s Liczba księżyców 2

JOWISZ    JOWISZ jest piątą według oddalenia od Słońca planetą Układu Słonecznego. Jest on zarazem największą i najcięższą planetą. Średni promień Jowisza jest jedenaście razy większy od promienia Ziemi, a jego gęstość jest czterokrotnie mniejsza od gęstości Ziemi. Mimo tego Jowisz osiąga ogromną masę, dzięki swoim rozmiarom. Stałe jądro planety jest niewielkie w porównaniu z całą wielkością Jowisza. Składa się ono z żelaza, krzemianu i lodu. Jowisz jest otoczony pierścieniem i ma co najmniej 16 naturalnych satelitów.

Podstawowe informacje o Jowiszu. Średnica (km) 142800 Masa (w jedn. masy Ziemi) 317,94 Odległość od Słońca (mln km) 778,4 Mimośród orbity 0,0483 Prędkość po orbicie (km/s) 13,06 Nachylenie płaszcz. orbity wzgl. ekliptyki 1*18`21`` Okres obiegu wokół Słońca 11 lat 315 dni Temperatura na powierzchni ok. -150*C Okres obrotu wokół własnej osi 9h54m Liczba księżyców 16

SATURN Saturn jest szóstą według oddalenia od Słońca planetą Układu Słonecznego. Jest on kolejnym gazowym olbrzymem. Planeta ma barwę mlecznobiałą. Saturn jest obiektem o najmniejszej gęstości w Układzie Słonecznym. Jego gęstość wynosi zaledwie 0,7g/cm 3. To jest niepraw - dopodobne, ale gdyby Saturna umieścić w wodzie to nie zatonąłby lecz pływałby po jej powierzchni. Saturn nie jest tylko pięknym obiektem na niebie, ale również bardzo rozbudowanym systemem składającym się z samego Saturna, satelitów krążących dookoła niego oraz całego rozbudowanego systemu pierścieni, które dają przepiękny widok tej planety.

Podstawowe informacje o Saturnie. Średnica (km) 120660 Masa (w jedn. masy Ziemi) 75,21 Odległość od Słońca (mln km) 1427 Mimośród orbity 0,0559 Prędkość po orbicie (km/s) 9,64 Nachylenie płaszcz. orbity wzgl. ekliptyki 2*29` 21`` Okres obiegu wokół Słońca 29 lat 167 dni Temperatura na powierzchni ok. -180*C Okres obrotu wokół własnej osi 10h14m Liczba księżyców 18

URAN    Uran jest siódmą według oddalenia od Słońca planetą Układu Słonecznego. Jest on trzeci spośród czterech gazowych olbrzymów. Uran jako jedyna planeta Układu Słonecznego posiada oś, która znajduje się w płaszczyźnie ruchu obiegowego wokół Słońca, a pierścienie, które posiada są prostopadłe do tej płaszczyzny. Oznacza to, więc, że Uran wiruje leżąc na boku. Masa planety jest piętnaście razy większa od masy Ziemi, zaś gęstość wynosi 1,2g/cm 3 . Atmosfera Urana składa się głównie z wodoru i helu. Uran nie posiada wewnętrznego źródła energii.

Podstawowe informacje o Uranie. Średnica (km) ok.52400 Masa (w jedn. masy Ziemi) 14,53 Odległość od Słońca (mln km) 2871 Mimośród orbity 0,047 Prędkość po orbicie (km/s) 6,81 Nachylenie płaszcz. orbity wzgl. ekliptyki 0*46` 23`` Okres obiegu wokół Słońca 84,018 roku Temperatura na powierzchni od -271* do -213*C Okres obrotu wokół własnej osi 17h15m Liczba księżyców 15

NEPTUN Neptun jest ósmą według oddalenia od Słońca planetą Układu Słonecznego. Jest on najbardziej oddalonym gazowym olbrzymem. Masa Neptuna jest równa 17 masom Ziemi, a jego gęstość wynosi 1,7g/cm 3. Planeta ta posiada wewnętrzne źródło energii. Atmosfera Neptuna zawiera głównie wodór i hel oraz metan. Tak jak wszystkie gazowe olbrzymy Neptun jest otoczony pierścieniami. Na Neptunie zaobserwowa - no ciemne plamy. Są to pewnego rodzaju sztormy, gdyż wiatry na Neptunie wieją z prędkością 1600km/h najsilniej w całym Układzie Słonecznym. Jest on ostatnim z gazowych olbrzymów.

Podstawowe informacje o Neptunie. Średnica (km) 49528 Masa (w jedn. masy Ziemi) 17,14 Odległość od Słońca (mln km) 4500 Mimośród orbity 0,0087 Prędkość po orbicie (km/s) 5,43 Nachylenie płaszcz. orbity wzgl. ekliptyki 1*46` 20`` Okres obiegu wokół Słońca 164,78 roku Temperatura na powierzchni -210*C Okres obrotu wokół własnej osi ok.18h Liczba księżyców 8

PLUTON Pluton jest ostatnią, dziewiątą według oddalenia od Słońca planetą Układu Słonecznego. Został on odkryty dopiero w 1930r. Niektórzy sądzą, że Pluton nie jest planetą i coraz częściej jest on zestawiany z Neptunem, ponieważ sądzi się, że w przeszłości mógł być on jego księżycem. Jego orbita jest dużo bardziej nachylona w stosunku do płaszczyzny ekliptyki niż orbity innych planet. Kolejną cechą Plutona jest to, że jego orbita przecina orbitę Neptuna. Wynika, więc z tego, że Pluton przez pewien okres czasu nie jest najdalszą planetą w Układzie Słonecznym. Powierzchnia Plutona złożona jest w dużej części z zamarzniętego metanu.

Podstawowe informacje o Plutonie. Średnica (km) ok.2300 Masa (w jedn. masy Ziemi) 0,002 Odległość od Słońca (mln km) 5929 Mimośród orbity 0,247 Prędkość po orbicie (km/s) 47,89 Nachylenie płaszcz. orbity wzgl. ekliptyki 17*8` 53`` Okres obiegu wokół Słońca 248,4 roku Temperatura na powierzchni  -230* Okres obrotu wokół własnej osi ok.6,4 dnia Liczba księżyców 1

KSIĘŻYC Księżyc, nasz naturalny satelita jest odległy o 384,4tys. km od środka Ziemi. Jak dotąd jest on jedynym ciałem niebieskim, na jakie przemieścił się człowiek. Jego promień wynosi 1740km, a masa stanowi zaledwie 1,2% masy Ziemi. Ze względu na tak niewielką masę Księżyca jego siła grawitacji jest znacznie słabsza niż ziemska i nie posiada on atmosfery. Jeden obieg Księżyca wokół planety trwa 27,3 dni i jest on równy jednemu obrotowi wokół własnej osi. Z takim właśnie ruchem Księżyca wiąże się stwierdzenie, że widzimy z Ziemi tylko jedną stronę Księżyca. Pochodzenie Księżyca jest nadal wielką zagadką dla naukowców. Najprawdopodobniej jest zderzenie tworzącej się Ziemi z protoplanetą. Zderzenie to wyrwało z płaszcza Ziemi ogromny jego fragment, który następnie stał się nie mającym żelazo-niklowego jądra Księżycem.

KOMETY Komety to nieduże ciała niebieskie obiegające Słońce, zwykle po bardzo wydłużonej orbicie. Pochodzą one z najbardziej odległych rejonów Układu Słonecznego i nie zmieniły się od czasu swego powstania. Gdy kometa zbliża się do Słońca rozwija swój długi ogon, który pojawia się na skutek odparowywania materii jądra pod wpływem promieniowana słonecznego.

PLANETOIDY PLANETOIDY to nieduże ciała niebieskie, o średnicy mniejszej niż 1000km, obiegające Słońce po orbitach między Marsem a Jowiszem. Największą planetoidą - o średnicy 914 km – jest Ceres. W 1992 roku odkryto planetoidy znajdujące się poza orbitą Neptuna ( Pas Kuipera ).

METEORY I METEORYTY METEORY powstają w wyniku rozpadu komet lub zderzeń planetoid. Wpadając do atmosfery, ulegają na ogół spaleniu. Jednak trafiają się meteory zbyt duże na to, żeby spłonąć, i te spadają na Ziemię jako meteoryty. W miejscu ich upadku powstają zagłębienia.

MATERIA MIĘDZYGWIEZDNA MATERIA MIĘDZYGWIEZDNA to ogólna nazwa różnych form materii nie mających określonych struktur podobnych do gwiazd (materia rozproszona). Najczęściej jest to silnie rozrzedzony gaz z domieszką pyłu.

PREZENTACJĘ PRZYGOTOWAŁA ALICJA MAZUREK KL. I a