Europejskie postępowania w sprawach transgranicznych Opracowała Dominika Dyrka

Europejskie postępowanie nakazowe

Stosowanie przepisów o europejskim postępowaniu nakazowym Rozpoznanie sprawy przez sąd polski na podstawie przepisów o europejskim postępowaniu nakazowym może nastąpić, jeżeli są spełnione warunki wynikające z przepisów odrębnych, wówczas nie mają zastosowania przepisy o innych postępowaniach odrębnych uregulowane w Kodeksie. Europejskie postępowanie nakazowe jest postępowaniem z elementem transgranicznym, służącym do merytorycznego rozpoznania sprawy cywilnej lub handlowej, jeżeli zostaną spełnione warunki przewidziane w przepisach odrębnych. Sąd może zastosować przepisy o europejskim postępowaniu nakazowym, jeżeli spełnione zostaną warunki określone w rozporządzeniu 1896/2006. Przedmiotowe rozporządzenie wywołuje bezpośrednie skutki w wewnętrznych regulacjach prawnych państw członkowskich Unii Europejskiej, z wyjątkiem Danii.

Charakter sprawy Warunkiem rozpoznania sprawy przez sąd według zasad uregulowanych w europejskim postępowaniu nakazowym jest uznanie sprawy za sprawę transgraniczną cywilną lub handlową w rozumieniu art. 2 rozporządzenia 1896/2006. Sprawami transgranicznymi, w rozumieniu art. 3 rozporządzenia 1896/2006, są sprawy, w których przynajmniej jedna ze stron ma miejsce zamieszkania lub miejsce zwykłego pobytu albo siedzibę w państwie członkowskim innym niż państwo członkowskie sądu rozpoznającego sprawę. Z zakresu przedmiotowego stosowania rozporządzenia 1896/2006 wyłączone zostały natomiast sprawy: skarbowe, celne, administracyjne, sprawy dotyczące odpowiedzialności państwa za działania i zaniechania przy wykonywaniu władzy publicznej (acta iure imperia), a ponadto sprawy dotyczące: 1) praw majątkowych wynikających ze stosunków małżeńskich, testamentów oraz z zakresu dziedziczenia, 2) upadłości, postępowań związanych z likwidacją niewypłacalnych spółek lub innych osób prawnych, 3) postępowań pojednawczych, układowych oraz innego rodzaju podobnych postępowań, 4) zabezpieczenia społecznego, 5) roszczeń powstałych z zobowiązań pozaumownych, chyba że stanowią one przedmiot umowy między stronami lub nastąpiło uznanie długu bądź też dotyczą długów oznaczonych wynikających ze współwłasności majątku.

Wymogi formalne pozwu Pozew o wydanie nakazu zapłaty w europejskim postępowaniu nakazowym składa się przy użyciu formularza A, zamieszczonego w załączniku Nr 1 do rozporządzenia 1896/2006. Pozew powinien zawierać uzasadnienie transgranicznego charakteru sprawy oraz spełniać wymogi formalne wskazane w art.7 ust. 2 rozporządzenia 1896/2006, do których należy zaliczyć: 1) oznaczenie stron, 2) adresy zamieszkania lub siedziby, jeżeli strona jest reprezentowana przez przedstawiciela, także jego oznaczenie oraz wskazanie danych adresowych, 3) oznaczenie wartości dochodzonego roszczenia 4) powołanie dowodów na potwierdzenie zgłoszonego roszczenia, 5) wskazanie okoliczności uzasadniających właściwość sądu oraz uzasadnienie transgranicznego charakteru sprawy.

Badanie i uzupełnienie braków formalnych pozwu Sąd po wpłynięciu pozwu na formularzu powinien zweryfikować: dopuszczalność jego wniesienia, wymogi formalne, czy jest on uzasadniony. Sąd w razie stwierdzenia braków formalnych wzywa powoda do ich uzupełnienia lub poprawienia, chyba że roszczenie jest oczywiście nieuzasadnione lub pozew jest niedopuszczalny, wyznaczając mu w tym celu termin.

Właściwość rzeczowa sądu Europejskie postępowanie nakazowe należy zarówno do właściwości sądów rejonowych, jak i okręgowych, jako sądów I instancji. Europejski nakaz zapłaty może wydać także referendarz sądowy. Sąd oraz referendarz sądowy rozpoznają sprawy w europejskim postępowaniu nakazowym na posiedzeniu niejawnym.

Sąd dokonuje oceny dopuszczalności wydania europejskiego nakazu zapłaty, a jeżeli uzna, że tylko co do części roszczenia jest to możliwie, to za zgodą powoda może go wydać co do części roszczenia, kierując sprawę do rozpoznania we właściwym postępowaniu, z wyłączeniem postępowania nakazowego i upominawczego. Powód może sprzeciwić się wydaniu europejskiego nakazu zapłaty jedynie co do części roszczenia. Wówczas sąd oddali wniosek o wydanie nakazu zapłaty w europejskim postępowaniu nakazowym.

Odrzucenie sprzeciwu Sąd postanowieniem odrzuci sprzeciw wniesiony od europejskiego nakazu zapłaty, jeśli: został wniesiony po upływie terminu, z innych przyczyn jest niedopuszczalny, gdy pozwany nie usunął terminowo braków sprzeciwu. Na postanowienie o odrzuceniu sprzeciwu, jako postanowienie kończące postępowanie, przysługuje zażalenie.

Wniesienie sprzeciwu Wniesienie sprzeciwu przez pozwanego powoduje utratę mocy europejskiego nakazu zapłaty, a sąd kieruje ją do dalszego rozpoznania we właściwym trybie, z wyłączeniem postępowania nakazowego i upominawczego. Pozwany może wnieść sprzeciw od europejskiego nakazu zapłaty do sądu, który go wydał w terminie 30 dni od dnia doręczenia mu nakazu. Gdy powód zażądał zakończenia postępowania na wypadek wniesienia sprzeciwu, sąd wydaje postanowienie o umorzeniu postępowania, orzekając o kosztach postępowania według zasad stosowanych w przypadku cofnięcia pozwu.

Uchylenie nakazu zapłaty Instytucja uchylenia nakazu zapłaty nie stanowi środka zaskarżenia, lecz jeden ze środków prawnych umożliwiających zweryfikowanie wydania zasadności merytorycznego orzeczenia, jeżeli pozwany nie wniósł w terminie sprzeciwu od nakazu zapłaty. Na wniosek pozwanego, jeżeli upłynął termin na wniesienie sprzeciwu, możliwie jest zweryfikowanie europejskiego nakazu zapłaty przez sąd, który go wydał. Ponowne zbadanie przez sąd nakazu zapłaty, wydanego w europejskim postępowaniu nakazowym będzie możliwe w przypadku : doręczenia pozwanemu nakazu zapłaty bez potwierdzenia odbioru przez pozwanego, doręczenia pozwanemu nakazu zapłaty w czasie, w którym pozwany nie miał możliwości przygotowania się do obrony z przyczyn niezawinionych, jeżeli pozwany nie miał możliwości sprzeciwienia się roszczeniu powoda z powodu siły wyższej lub nadzwyczajnych okoliczności, które nie były przez niego zawinione, jeśli wydanie nakazu zapłaty było w sposób oczywisty błędne w świetle regulacji przewidzianej w rozporządzeniu bądź w innych wyjątkowych okolicznościach.

Wniosek o uchylenie europejskiego nakazu zapłaty Wniosek o uchylenie europejskiego nakazu zapłaty należy złożyć do sądu lub referendarza sądowego, który go wydał. Wniosek powinien spełniać wymogi pisma procesowego oraz wskazywać podstawy uzasadniające uchylenie europejskiego nakazu zapłaty wynikające z rozporządzenia. Sąd, który wydał europejski nakaz zapłaty może w celu ustalenia i zweryfikowania prawdziwości twierdzeń pozwanego zawartych we wniosku o uchylenie europejskiego nakazu zapłaty wyznaczyć rozprawę, aby wysłuchać powoda. Referendarz sądowy może natomiast jedynie zażądać od powoda wyjaśnień na piśmie. Rozstrzygniecie wniosku o uchylenie europejskiego nakazu zapłaty następuje w formie postanowienia wydanego przez sąd, które podlega zaskarżeniu w drodze zażalenia wnoszonego do sądu II instancji za pośrednictwem sądu, który w sprawie orzekał. Jeżeli nie zachodzi żadna z podstaw uzasadniających złożenie wniosku o ponowne zbadanie europejskiego nakazu zapłaty następuje odrzucenie wniosku. W takim przypadku europejski nakaz zapłaty pozostaje w mocy. Europejski nakaz zapłaty traci moc, jeżeli sąd uzna, że ponowne zbadanie nakazu zapłaty jest uzasadnione z powodu okoliczności wskazanych we wniosku o uchylenie europejskiego nakazu zapłaty. Skutecznie wniesiony wniosek o uchylenie europejskiego nakazu zapłaty ma cechy środka prawnego o charakterze kasatoryjnym.

Europejskie postępowanie w sprawie drobnych roszczeń

Warunki zastosowania Rozpoznanie sprawy przez sąd w europejskim postępowaniu w sprawie drobnych roszczeń następuje, jeżeli spełnione zostały warunki określone w rozporządzeniu 861/2007. Do postępowania tego nie mają zastosowania przepisy o innych postępowaniach odrębnych. Europejskie postępowanie w sprawie drobnych roszczeń ma charakter fakultatywny w stosunku do krajowych postępowań o podobnym charakterze. Rozporządzenie 861/2007 ma być stosowane w celu uproszczenia i przyspieszenia postępowań spornych w sprawach o roszczenia pieniężne i niepieniężne, których wartość przedmiotu sporu nie przekracza 2 000 euro, a także w celu ułatwienia dostępu do wymiaru sprawiedliwości.

Warunki zastosowania Podstawą do zastosowania przepisów rozporządzenia 861/2007 jest transgraniczny charakter sprawy, który ustala się na moment wniesienia pozwu. Za sprawę o transgranicznym charakterze uważa się sprawę, w której przynajmniej jedna ze stron zamieszkuje lub przebywa w państwie członkowskim innym niż państwo organu rozpoznającego sprawę. Europejskie postępowanie w sprawach drobnych roszczeń znajduje zastosowanie w sprawach cywilnych i gospodarczych, bez względu na właściwość sądu, jeżeli wartość przedmiotu sporu (z wyłączeniem świadczeń ubocznych, wydatków i nakładów) nie przekracza 2000 euro w momencie wniesienia pozwu. Rozporządzenie nie wskazuje, jakiego rodzaju roszczenia mogą być dochodzone w postępowaniu. Przedmiotem tej regulacji są zarówno roszczenia o charakterze pieniężnym, jak i niepieniężnym, o ile wartość przedmiotu sporu nie przekroczy kwoty 2000 euro.

Rodzaje spraw wyłączonych z zakresu stosowania rozporządzenia 861/2007 Przepisów o postępowaniu w sprawie drobnych roszczeń nie można zastosować w sprawach dotyczących: akt stanu cywilnego, z zakresu zdolności prawnej i zdolności do czynności prawnych oraz przedstawicielstwa osób fizycznych, spraw o prawa majątkowe wynikające ze stosunków małżeńskich, testamentów i dziedziczenia, obowiązków alimentacyjnych, postępowań upadłościowych, postępowań likwidacyjnych niewypłacalnych osób prawnych, postępowań układowych, ubezpieczeń społecznych, prawa pracy, postępowań arbitrażowych, najmu lub dzierżawy nieruchomości, naruszenia prywatności i dóbr osobistych, w tym zniesławienia.

Właściwość rzeczowa sądów Europejskie postępowanie w sprawie drobnych roszczeń należy do właściwości sądów rejonowych i okręgowych. W sprawach tych referendarze mogą wydawać wyłącznie zarządzenia. Zatem nie mogą wydawać rozstrzygnięć co do istoty sprawy. Sąd, co do zasady, rozpoznaje sprawy dotyczące drobnych roszczeń na posiedzeniu niejawnym, choć może także wyznaczyć rozprawę. Sąd przeprowadza rozprawę, gdy z wnioskiem takim wystąpiła jedna ze stron lub jeśli sąd uzna to za konieczne w danej sprawie. Od dyskrecjonalnej władzy sądu zależy decyzja o wyznaczeniu rozprawy.

Zwrot pozwu Możliwie jest uzupełnienie lub skorygowanie danych zawartych w formularzu pozwu, w terminie zakreślonym przez sąd. W przypadku, gdy powód nie uzupełni lub nie skoryguje formularza pozwu w zakreślonym przez sąd terminie pozew zostanie przez sąd zwrócony. Zwrot pozwu następuje w formie postanowienia. W europejskim postępowaniu w sprawie drobnych roszczeń sąd wydaje postanowienie o zwrocie pozwu: jeżeli sąd uzna, że przedstawione przez powoda informacje nie są dostatecznie jasne lub odpowiednie, w przypadku nieprawidłowo wypełnionego formularza pozwu, jeśli powództwo jest oczywiście bezzasadne lub niedopuszczalne.

Odmienności w postępowaniu dowodowym Dowód z zeznań świadków - możliwość przeprowadzenia dowodu z zeznań świadka w formie pisemnej, w zakreślonym terminie, jeżeli sąd tak postanowi. Przy czym, celem zagwarantowania składania przez świadka zeznań zgodnych z prawdą, sąd zobowiązuje go do złożenia przyrzeczenia poprzez podpisanie tekstu oświadczenia. Dowód z przesłuchania stron - sąd może zarządzić przesłuchanie strony w formie pisemnej. Wówczas nie stosuje się przepisu umożliwiającego przesłuchanie stron co do pewnych okoliczności faktycznych po odebraniu przyrzeczenia.

Wyroki wydawane w europejskim postępowaniu w sprawie drobnych roszczeń Wyrok wydany na posiedzeniu niejawnym sąd doręcza obu stronom wraz z pouczeniem o przysługujących im środkach zaskarżenia. Rozporządzenie 861/2007 określa, że sąd rozstrzyga merytorycznie sprawę w terminie 30 dni od dnia zamknięcia rozprawy albo od dnia otrzymania wszystkich niezbędnych informacji do wydania orzeczenia.

Środki zaskarżenia Wyroki wydawane w europejskim postępowaniu w sprawie drobnych roszczeń podlegają zaskarżeniu w drodze apelacji, na zasadach uregulowanych w postępowaniu uproszczonym, z tym, że przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania przez sąd I instancji skutkuje rozpoznaniem sprawy postępowaniu zwykłym.

Uchylenie wyroku Jeśli na podstawie przepisów rozporządzenia istnieje podstawa do uchylenia wyroku, to sąd na wniosek pozwanego rozpoznaje taki wniosek po wysłuchaniu powoda wydając w tym zakresie postanowienie. Pozwany ma prawo złożyć wniosek o ponowne zbadanie orzeczenia wydanego w ramach europejskiego postępowania w sprawie drobnych roszczeń w sądzie lub trybunale znajdującym się pod jurysdykcją państwa członkowskiego, w którym wydano orzeczenie: jeśli nie zostały dopełnione wymogi w zakresie prawidłowego doręczenia, Jeśli doręczenie nie nastąpiło w czasie umożliwiającym pozwanemu przygotowanie się do obrony bez jego winy, jeśli pozwany nie miał możliwości wniesienia odpowiedzi na pozew z powodu siły wyższej lub z powodu nadzwyczajnych okoliczności, które były przez niego niezawinione. Jeśli w powyższych przypadkach sąd lub trybunał uzna, że ponowne zbadanie orzeczenia jest uzasadnione, to orzeczenie wydane w ramach europejskiego postępowania w sprawie drobnych roszczeń zostaje uchylone. Wniosek o uchylenie wyroku powinien czynić zadość warunkom pisma procesowego oraz zawierać wskazanie okoliczności uzasadniających uchylenie wyroku. Przed uchyleniem wyroku sąd wysłucha powoda na posiedzeniu lub zażąda od niego oświadczenia na piśmie.

Bibliografia Marszałkowska-Krześ E. (red.), Kodeks Postępowania Cywilnego. Komentarz, Warszawa 2017, Legalis BeckOnline.