V – XVIII w.

zwyczaj (consuetudo) prawo zwyczajowe (ustne) spisanie prawa zwyczajowego kształtowanie prawa zwyczajowego przez panującego (władze państwowe)

 egzekucja prawa zwyczajowego  urzędowe spisy prawa zwyczajowego  wymiar sprawiedliwości (prejudykaty/precedensy/ryty procesowe)  stanowienie prawa modyfikacja norm zwyczajowych wprowadzanie nowych norm

 spisy germańskiego prawa zwyczajowego  spisywane po łacinie i pod wpływem prawa rzymskiego (nie w Anglii)  pierwotnie oparte o zasadę osobowości/personalności prawa (professio iuris) - osobne dla ludności rzymskiej – Leges Romanae barbarorum  z czasem wprowadzały zasadę terytorialności prawa

 Wizygoci: ◦ Kodeks Euryka/Codex Euricianus (II poł. V w.) ◦ Brewiarz Alaryka/Breviarium Alarici (506 r.) ◦ Kodeks Rekkeswinta/Lex Visigothorum Reccesvindiana (654 r.) PRAWO HISZPAŃSKIE

 Frankowie: ◦ Lex Salica Francorum (pocz. VI w.) ◦ Lex Ribuaria (VIII w.) ◦ Lex Baiuvariorum (VIII w.) ◦ Lex Saxonum (IX w.) PRAWO FRANCUSKIE I NIEMIECKIE

 Longobardowie: ◦ Edykt Rotara/Edictus Rothari regis (643 r.) ◦ „Edykt” Liutpranda (I poł. VIII w.) PRAWO WŁOSKIE

 Anglo-Sasi: ◦ Kodeks Etelberta (ok. 600 r.) ◦ Kodeks/Doom Book Alberta Wielkiego (około 890 r.) PRAWO ANGIELSKIE

 Leges barbarorum  Leges Romanae barbarorum  kanony synodalne (zatwierdzone przez króla)  kapitularze królewskie (capitularia)

◦ świeckie (mundana) ◦ kościelne (ecclesiastica) ◦ mieszane (mixta) dodane do prawa zwyczajowego (legibus addenda) samodzielne (per se scribenda) dla wysłanników (missorum)

 partykularyzm prawa  stanowość i korporacyjność prawa  stopniowa recepcja praw powszechnych (ius commune): ius civile, ius canonicum  stopniowe wprowadzanie zasady publicznoprawnej w prawie karnym (XVI w.)  dominacja w sferze prywatnoprawnej  brak nauki prawa (do XVII w.)  brak systemu prawa

 Italia (prawo longobardzkie i frankońskie): ◦ Lombarda (XII w.) ◦ Libri Feudorum (XII w.) – prawo lenne włączone w XIII w. do CIC

 Francja – coutumes: ◦ Coutume de Clermont (ok. 1280) ◦ Coutume de Paris (1510/1580 r.)

 Rzesza Niemiecka: ◦ Zwierciadło Saskie/Sachsenspiegel ( ) - Eike von Repkow: prawo ziemskie (Landrecht) prawo lenne (Lehnrecht)

pierwotnie przywileje lokacyjne i prawo ziemskie (Zwierciadło Saskie) z czasem prawo miasta macierzystego:  wilkierze  prejudykaty, ortyle  pouczenia prawne statuty miejskie (zbiory prywatne) – Weichbild Saski/Magdeburski