Gruczoły wewnątrzwydzielnicze Pochodzenie: ektoderma (przysadka, szyszynka) endoderma (tarczyca, przytarczyce) mezoderma (nadnercze) Funkcje: produkcja hormonów o bardzo zróżnicowanym działaniu Cechy charakterystyczne: brak przewodów wyprowadzających (wydzielina usuwana do krwiobiegu) ścisły kontakt z układem krwionośnym podporządkowanie działania OUN Klasyfikacja gruczołów: grupa skrzelopochodna (tarczyca, przytarczyce) przydatki mózgowe (szyszynka, przysadka) grupa nadnercza (nadnercze, ciałka przyzwojowe, wyspy trzustki) gonady

WĄTROBA (hepar) Funkcje: Budowa: metabolizm (przemiany cukrów, β-oksydacja, deaminacja) detoksykacja substancji szkodliwych (trucizny, leki) synteza białek krwi (fibrynogen) przechowywanie substancji (glikogen, żelazo, witaminy) geneza ciepła w organizmie Budowa: od zewnątrz: otrzewna + torebka włóknista zrąb wątroby: tkanka łączna (rusztowanie) miąższ wątroby: sznury hepatocytów, oddzielone naczyniami włosowatymi typu zatokowego (sinusoidami) Komórki amfikrynowe – wydzielają w 2 kierunkach: - na zewnątrz (do kanalików żółciowych) – żółć - do wewnątrz (do krwi) – m.in. mocznik, heparyna, czynnik przeciwanemiczny (kw. moczowy, wit. B12)

SCHEMAT ZRAZIKA WĄTROBOWEGO ŻYŁA ŚRODKOWA ŻYŁA WROTNA ARTERIA WĄTROBOWA PRZEWÓD ŻÓŁCIOWY

MIKROFOTOGRAFIE FRAGMENTÓW WĄTROBY ŻYŁA ŚRODKOWA SINUSOIDY HEPATOCYTY ŻYŁA WROTNA PRZEWÓD ŻÓŁCIOWY TĘTNICA WĄTROBOWA

UKŁAD TRAWIENNY ŚLEDZIONA KRĄŻENIE KRWI W WĄTROBIE UKŁAD TRAWIENNY ŚLEDZIONA SERCE żyła wrotna (krew czynnościowa) żyły międzypłatowe żyły międzyzrazikowe żyły okołozrazikowe tętnica wątrobowa (krew odżywcza) tętnice międzypłatowe tętnice międzyzrazikowe tętnice okołozrazikowe przewody żółciowe triady wątrobowe zatoki śródzrazikowe (sinusoidy) żyła środkowa żyły podzrazikowe żyła wątrobowa SIEĆ DZIWNA żylno-żylna

DROGI ŻÓŁCIOWE kanaliki żółciowe przewody żółciowe międzyzrazikowe przewody żółciowe zbiorcze przewód wątrobowy wspólny przewód żółciowy wspólny DWUNASTNICA przewód pęcherzykowy PĘCHERZYK ŻÓŁCIOWY

SCHEMAT BUDOWY ZRAZIKÓW WĄTROBY (czynnościowy)

TRZUSTKA (pancreas) gruczoł zewnątrzwydzielniczy i wewnątrzwydzielniczy Funkcje: metaboliczna: produkcja enzymów (amylaza, lipaza, trypsyna, chymotrypsyna) wewnątrzwydzielnicza: produkcja hormonów (glukagon, insulina, somatostatyna) Budowa: Część zewnątrzwydzielnicza: pęcherzyki gruczołowe, przewody wyprowadzające i naczynia na zrębie tkanki łącznej Część wewnątrzwydzielnicza: zgrupowania komórek endokrynowych (wyspy Langerhansa) rozrzucone w części zewnątrzwydzielniczej

główny przewód wyprowadzający Trzustka żołądek jelito cienkie jelito grube Część wewnątrzwydzielnicza sinusoidy komórki gruczołowe komórki A komórki B komórki D światło pęcherzyka wyspa Langerhansa wyrzut do dwunastnicy przewody międzyzrazikowe GŁOWA OGON TRZON przewód żółciowy wspólny główny przewód wyprowadzający żółć przewód międzyzrazikowy dwunastnica fałdy okrężne brodawka dwunastnicy ampułka Vatera Część zewnątrzwydzielnicza wstawka

Część egzokrynowa trzustki Tkanka łączna Przewód wyprowadzający Część egzokrynowa trzustki

Kapilary krwionośne Część egzokrynowa Wyspa Langerhansa

Przysadka mózgowa hypophysis cerebri część guzowa część pośrednia część dystalna pień lejka część nerwowa PŁAT PRZEDNI skrzyżowanie wzrokowe ciało suteczkowate podwzgórze lejek PŁAT TYLNY wyniosłość pośrodkowa siodło tureckie w kości klinowej

Przysadka mózgowa hypophysis cerebri Światło kieszonki Rathkego Pień części nerwowej Światło kieszonki Rathkego Pień części nerwowej

Przysadka mózgowa hypophysis cerebri Hormon wzrostu (GH) Prolaktyna (PRL) Adrenokortyko- tropowy hormon (ACTH) Folikulotropina (FSH), luteotropina (LH) PŁAT PRZEDNI PRZYSADKI przysadka gruczołowa (75% masy całkowitej przysadki) część dystalna (GH, PRL, FSH, LH) część pośrednia (ACTH, TSH, FSH, LH) część guzowa (TSH, FSH, LH) Tyreotropina (TSH)

Przysadka mózgowa hypophysis cerebri CZĘŚĆ POŚREDNIA - szczątkowa – ok. 1% masy przysadki, większa w okresie życia płodowego i u niższych kręgowców, tam produkuje melanotropinę (MSH) – hormon stymulujący produkcję melanocytów (kolor skóry) PŁAT TYLNY - przysadka nerwowa, bezpośrednio związana z podwzgórzem zakończenia neuronów jąder podwzgórza nerwy pituicyty (glejowe komórki niesekrecyjne) kapilary wazopresyna i oksytocyna (wytwarzane w podwzgórzu)

Tarczyca glandula thyreoidea otoczona torebką łącznotkankową, pasma i naczynia wnikają do środka → płaciki → pęcherzyki duże zdolności regeneracyjne wpływ na przemianę materii, układ nerwowy, wzrost i rozwój, poziom jodu i wapnia we krwi tchawica krtań tarczyca kość gnykowa nagłośnia

Komórki C (kalcytonina) Tarczyca glandula thyreoidea Microvilli na komórkach nabłonka Kapilara limfatyczna Błona podstawna Koloid w pęcherzykach tarczycy Komórki C (kalcytonina) Tyrozyna + jod Kapilara krwionośna Tyroksyna + trójjodotyronina Tyreoglobulina w koloidzie Pęcherzykowe kom. nabłonkowe

Tarczyca – obraz mikroskopowy

Nadnercze (glandula adrenalis) kora rdzeń prawe nadnercze lewe nadnercze nerka Pochodzenie: mezoderma (kora) ektoderma (rdzeń) Budowa: torebka łącznotkankowa od zewnątrz kora i rdzeń pasma łącznotkankowe

Nadnercze (glandula adrenalis) Strefa kłębkowa kapilary pasmowata strefa siatkowata Strefa Kora cortex minelarokortykoidy (aldosteron) glukokotykosteroidy (kortykosteron, kortyzol) hormony płciowe glukortykosteroidy hormony płciowe Rdzeń medulla katecholaminy (adrenalina, noradrenalina)

Nadnercze ssaka kora rdzeń Warstwa kłębkowata Warstwa pasmowata Warstwa siatkowata rdzeń