On, ona i… ten trzeci, czyli wątek miłosny w „Potopie On, ona i… ten trzeci, czyli wątek miłosny w „Potopie” Kmicic – Oleńka - Bogusław

KONSTRUKCJA WĄTKU MIŁOSNEGO Wątek miłosny w "Potopie" został oparty na klasycznym trójkącie. Do głównej pary - Kmicica i Oleńki - dołącza ten trzeci, czyli Bogusław. Bezskutecznie stara się on uwieść Billewiczównę, organizując różne turnieje i nie żałując pieniędzy. Panna, choć docenia cierpliwość księcia, pozostaje nieugięta i wierna Kmicicowi, na przekór złości, którą odczuwa na samo jego wspomnienie. Miłość w powieści ukazana jest więc jako nagroda po trudnych przejściach i wysiłku na skutek wielu czynników zewnętrznych i duchowych, a bohater musi zasłużyć na ukochaną swoim męstwem i dobrymi uczynkami.

Wątek miłosny rozpoczyna się pomyślnie - Kmicic przybywa do Wodoktów, aby poznać przypisaną mu w testamencie narzeczoną. Oboje od razu przypadają sobie do gustu, ale odtąd ich uczucie zostaje wystawione na ciężką próbę. Wraz z kolejnymi przewinieniami Kmicica, Oleńka ma coraz więcej wątpliwości. Czarę goryczy przepełnia uczta w Kiejdanach, kiedy Kmicic (paradoksalnie z jak najlepszym zamiarem) staje po stronie Radziwiłła, ostatecznie przekreślając szansę pogodzenia się z ukochaną. Odtąd każdy swój ruch wykonuje z myślą o Oleńce, mając nadzieję na odzyskanie jej zaufania, ale też samej Oleńki. Szczęśliwe zakończenie stanowi pewnego rodzaju klamrę kompozycyjną powieści, książka bowiem rozpoczyna się i kończy tym samym wątkiem - wątkiem miłosnym.

JAK TO WIDZI OLEŃKA… Z perspektywy jedynej kobiety w tym miłosnym trójkącie, Kmicic pogrąża się z każdą kolejną chwilą. Początkowo Oleńka stara się tłumaczyć swawolę narzeczonego złym wpływem jego kompanów, którzy sprowadzają go na złą drogę. Wraz z upływem czasu dochodzi jednak do wniosku, że to w Kmicicu drzemie zło i postanawia zerwać z nim wszelkie kontakty. Tuż przed feralną ucztą w Kiejdanach daje mu jednak jeszcze jedną szansę, aby za chwilę ostatecznie ją pogrzebać.

Oleńka zaślepiona jest nienawiścią, dlatego też na samo wspomnienie Kmicica odczuwa złość, jednakże mimo wszystko w głębi duszy nadal go kocha, co udowadnia w kilku sytuacjach - po pojedynku mężczyzny z Wołodyjowskim, wstrzymaniu egzekucji przez Zagłobę czy po tym, jak Kmicic zostaje ranny w końcowej fazie wojny. Przede wszystkim jednak pozostaje obojętna na zabiegi Bogusława, który dwoi się i troi, aby ją zdobyć. Cały czas martwi się o swojego wybranka, wiele razy modli się, aby odnalazł właściwą drogę. Nie zdaje sobie sprawy z tego, że pod pseudonimem Babinicza jej ukochany zyskuje szacunek wszystkich patriotów, a dawny Kmicic już dawno poszedł w odstawkę. Przebacza mu dopiero po odczytaniu listu Jana Kazimierza w kościele, dzięki któremu dowiaduje się o czynach swojego narzeczonego, wtedy też zgadza się wziąć z nim ślub i spędzić u jego boku resztę życia.

JAK SIĘ MA SPRAWA WEDŁUG KMICICA… Oleńka Billewiczówna już od pierwszego spotkania wpada w oko Andrzejowi Kmicicowi. Mężczyzna sam nie może uwierzyć w swoje szczęście, a nawet żałuje, że nie przyjechał do narzeczonej wcześniej. Z radości upija się wraz ze swoimi kompanami i urządza wraz z nimi strzelaninę, w wyniku której niszczą się wizerunki nieboszczyków. Towarzysze nic sobie z tego nie robią, co więcej - postanawiają ściągnąć do chaty miejscowe dziewczyny. Następnego dnia Kmicic ma pewne wyrzuty sumienia, są one jednak tylko wynikiem obawy o reputację własnej osoby przed narzeczoną a także o przyszłość związku z Oleńką. Dlatego też każe swoim kompanom nikomu o niczym nie mówić.

Podczas kuligu do Mitrunów zakochani wyznają sobie miłość, a wspólną przejażdżkę przerywa przyjazd Soroki, który oświadcza, że Upita została podpalona przez kompanię Kmicica. Billewiczówna dowiaduje się o hulaszczym życiu Andrzeja, a gdy ten wraca z Upity przyznaje się jej, że wychłostał burmistrza. Na skutek potępienia tych czynów przez Oleńkę dochodzi do wniosku, że kompania prowadzi zbyt biesiadne życie i postanawia się zmienić. Jednakże śmierć kompanów wyzwala w nim chęć zemsty, w następstwie czego podpala on Wołmontowicze. Po najeździe ucieka przed szlachtą laudańską do Oleńki. Ta ukrywa go, jednak później wypędza z domu. Andrzej pisze list do Billewiczówny, w którym tłumaczy swoje postępowanie i prosi ją o wybaczenie. Ta odpisuje mu, iż wybaczy jego czyny, jeśli pozostali, skrzywdzeni przez niego, to zrobią. Kmicic, poniekąd w akcie rozpaczy i desperacji, decyduje się na porwanie Oleńki. Wołodyjowski ratuje ją i stacza pojedynek z Andrzejem. Rannym Kmicicem opiekuje się Oleńka. Michał mówi Kmicicowi, że Billewiczówna go nadal kocha, jednak by zasłużyć na jej miłość musi zmienić swoje zachowanie i postępowanie. Kmicic gotów jest to zrobić za wszelką cenę.

Ponowne spotkanie następuje w Kiejdanach, gdzie Oleńka przebacza Kmicicowi, kiedy jednak dowiaduje się o spisku przeciwko królowi Janowi Kazimierzowi, nazywa go zdrajcą. Następnie Kmicic zjawia się w Billewiczach, skąd chce zabrać Oleńkę i miecznika rosieńskiego do Kiejdan, gdzie byliby bezpieczni. Młodzi znowu spotykają się w Kiejdanach na uczcie księcia Janusza Radziwiłła. Oboje siedzą koło siebie, jednak nie rozmawiają ze sobą. Żegnają się kiedy Kmicic dostaje rozkaz wyjazdu z listami do Bogusława Radziwiłła. Przełomowym momentem dla bohatera jest obrona Jasnej Góry, gdzie Kmicic ukrywa się pod pseudonimem Babinicza. Jego poprawa przynosi efekty - odzyskuje sympatię dotychczas nieprzychylnie nastawionych szlachciców.

Po długich walkach toczących się w Rzeczypospolitej, Kmicic znajduje drugi list Anny Borzobohatej- Krasieńskiej, w którym ta prosi go o pomoc. Babinicz chce pomóc jej i Oleńce, jednak decyduje się najpierw wykonać rozkaz, jakim jest powrót do walki ze Szwedami. Zostaje ranny na początku 1657 roku. Opiekę nad nim sprawuje Billewiczówna. Do spotkania obojga dochodzi na mszy w kościele w Upicie, na której to odczytany jest list od króla Jana Kazimierza rehabilitujący Kmicica.

TEN TRZECI, CZYLI KSIĄŻĘ BOGUSŁAW RADZIWIŁŁ… Książę Bogusław to człowiek łączący w sobie sprzeczne cechy. Z jednej strony jest zniewieściały, umalowany; przesadnie dba o swój wygląd, z uwielbieniem przegląda się w lustrze. Z drugiej strony jest kimś, kto wykazuje się niesamowitą odwagą, wręcz brawurą – w czasie polowań, na polu walki nie ma sobie równych. Jest także podrywaczem i uwodzicielem nie tylko panien, ale także mężatek. Radziwiłł naprawdę zakochuje się w Oleńce i nawet prosi ją o rękę. Oleńka jednak zdecydowanie odmawia. Wtedy książę zaczyna nastawać na cnotę dziewczyny, ale jego usiłowania przerywa choroba. Kiedy stan Radziwiłła się poprawia, musi on wyjechać do Tykocin. Powiernikiem księcia Bogusława w Taurogach jest Sakowicz, który namawia go, aby do zdobycia opornej Oleńki nie cofał się przed użyciem środków odurzających. Książę Bogusław nie chce uciekać się do takiego pomysłu, ponieważ po pierwsze jest zbyt dumny i uważa, że jest w stanie zdobyć każdą pannę, a po drugie - jest w niej zakochany. Książę Bogusław podejmuje Oleńkę jak księżniczkę; organizuje dla niej turnieje i robi wszystko, żeby udowodnić jej swoje męstwo i odwagę.

Przedstawia się także jako zwolennik Jana Kazimierza. Sakowicz doradza Bogusławowi oświadczenie się o rękę panny. Jest pewny, że Billewiczowie się zgodzą. Ślub ma zostać zawarty w tajemnicy, ponieważ Bogusławowi była przeznaczona córka Janusza Radziwiłła. Ślubu ma udzielić fałszywy ksiądz, tak żeby później można było unieważnić małżeństwo. Bogusław osiągnąłby jednak w ten sposób swój cel, którym jest Oleńka i zemsta na Kmicicu. Książę prosi miecznika Billewicza o rękę Oleńki. Ten daje się zwieść wizją połączenia rodu Billewiczów z tak słynnym rodem jak Radziwiłłowie i zgadza się na ślub. Jednak Oleńka odmawia. Rozwścieczony odmową Bogusław bije miecznika, Sakowicz związuje pannę Kulwiecównę, a sam książę postanawia wziąć Oleńkę siłą. Obezwładnia go jednak atak paroksyzmu. Mimo osłabienia Bogusław wyrusza na Podlasie. Postanawia zaniechać starań o Oleńkę. We wszystkim co się wydarzyło widzi interwencję sił nieczystych. Nie zamierza wypuszczać Billewiczów, ponieważ potrzebne są mu ich pieniądze, które zamierza sam wykopać z ich sadu. Dochodzi do starcia między Kmicicem i Bogusławem. Kmicic wygrywa. Kiedy ma zadać śmiertelny cios, Bogusław mówi mu, że jeśli on zginie, zginie także Oleńka.

Bogusław Radziwiłł jest człowiekiem cynicznym. Najwyższą wartością jest sam dla siebie – ojczyzna nie liczy się dla niego wcale. Tym co ma dla niego znaczenie i za co jest w stanie walczyć, jest jego własny majątek oraz jego imię i opinia niezwyciężonego zarówno na polu walki, jak i w miłości. Za nic ma takie wartości jak prawda. Kłamie jeśli tylko wie, że przyniesie mu to zysk. Jest cynicznym graczem, który przed Oleńką będzie się przedstawiał jako obrońca ojczyzny i zwolennik króla Jana Kazimierza. Będzie kłamał także, żeby ocalić życie w pojedynku pod Prostkami, w którym wygra Kmicic.