Rozkład normalny Klasyfikacja nauk Metodologia badań w naukach behawioralnych IV

Odchylenie ćwiartkowe Odchylenie ćwiartkowe Q jest miarą zmienności rozkładu. Parametr ten obliczamy za pomocą wzoru: Q = (Q 3 - Q 1 )/2 Stosuje się go zwłaszcza wtedy, gdy wartość centralną mierzona jest za pomocą mediany. W porównaniu do odchylenia standardowego jest odporniejsze na wpływ przypadków skrajnych. K. Szymanek Metodologia badań IV2

Rozkład normalny K. Szymanek Metodologia badań IV3

Rozkład normalny K. Szymanek Metodologia badań IV4

Rozkład normalny K. Szymanek Metodologia badań IV5

Rozkład normalny N(0; 1) m = 0,  = 1 K. Szymanek Metodologia badań IV6

Rozkład normalny N(0;0,5) m = 0,  = 0,5 K. Szymanek Metodologia badań IV7

Wzrost K. Szymanek Metodologia badań IV8 Badania F. Galtona (ok. 1870) wzrost N = 1375 angielskich kobiet Liczebność Wzrost (cm) m = 158,63  = 5,98 N = 1375 m = 158,63  = 5,98 N = 1375

Waga urodzeniowa N = 3226 noworodków K. Szymanek Metodologia badań IV9

Wyniki egzaminu maturalnego (poziom podstawowy) z języka polskiego - łódzkie 2012 K. Szymanek Metodologia badań IV10

Rozkład normalny N(m;  ) Istnieje nieskończenie wiele rozkładów tego typu. Każdy z nich jest wyznaczony przez średnią m i odchylenie standardowe . Do opisu zjawisk statystycznych wystarcza jednak znajomość cech rozkładu N(0;1). K. Szymanek Metodologia badań IV11

Pomiędzy m -  a m +  znajduje się ok. 68% wyników K. Szymanek Metodologia badań IV12

Przykład. N(100, 15) K. Szymanek Metodologia badań IV13 Około 68% populacji osiąga wynik między 85 a 115

Przykład. N(0, 1) K. Szymanek Metodologia badań IV14 Około 68% populacji osiąga wynik między -1 a 1

Rozkład normalny K. Szymanek Metodologia badań IV15

Wynik standaryzowany z = (x - m)/  Jeśli x jest wynikiem rozkładu normalnego N(m;  ), to z jest odpowiadającym mu wynikiem rozkładu N(0; 1). Wynik standaryzowany informuje nas, o ile odchyleń standardowych dana wartość różni się od średniej danego rozkładu. Rozkład N(0;1) jest stablicowany, dzięki czemu możemy za jego pomocą mówić o wszystkich innych rozkładach normalnych. K. Szymanek Metodologia badań IV16

Rangi centylowe rozkładu N(0, 1) K. Szymanek Metodologia badań IV17 (1) Wyników mniejszych od z = -1,645 jest 5% (2) Wyników mniejszych od z = 0 jest 50% (3) Wyników mniejszych od z = 2,326 jest 99% Jaka jest ranga centylowa wyniku 72 w rozkładzie N(100, 15) ? Rozwiązanie: Wynik x = 72 poddajemy standaryzacji: z = ( )/15 = -1,867. Odpowiedź: 3% wyników jest mniejszych od 72. Ranga centylowa: 3 Jaka jest ranga centylowa wyniku 72 w rozkładzie N(100, 15) ? Rozwiązanie: Wynik x = 72 poddajemy standaryzacji: z = ( )/15 = -1,867. Odpowiedź: 3% wyników jest mniejszych od 72. Ranga centylowa: 3 Jaka jest ranga centylowa wyniku 8 w rozkładzie N(5, 2) ? Rozwiązanie: Wynik x = 8 poddajemy standaryzacji: z = (8 - 5)/2 = 1,5. Odpowiedź: ok. 93% wyników jest mniejszych od 8. Ranga centylowa: 93 Jaka jest ranga centylowa wyniku 8 w rozkładzie N(5, 2) ? Rozwiązanie: Wynik x = 8 poddajemy standaryzacji: z = (8 - 5)/2 = 1,5. Odpowiedź: ok. 93% wyników jest mniejszych od 8. Ranga centylowa: 93

Klasyfikacja nauk Nauki aprioryczne (formalne) zajmują się przedmiotami abstrakcyjnymi, niedostępnymi dla obserwacji zmysłowej. Przykłady: matematyka, logika, statystyka, teoria informacji, teoria automatów, informatyka teoretyczna. Nauki aprioryczne (formalne) zajmują się przedmiotami abstrakcyjnymi, niedostępnymi dla obserwacji zmysłowej. Przykłady: matematyka, logika, statystyka, teoria informacji, teoria automatów, informatyka teoretyczna. K. Szymanek Metodologia badań IV18 Nauki empiryczne zajmują się światem zjawisk i obiektów czasoprzestrzennych dostępnych poznaniu zmysłowemu, obserwacji, manipulacji eksperymentalnej. Przykłady: fizyka, biologia, medycyna, psychologia, socjologia, historia, etnologia, językoznawstwo porównawcze. Nauki empiryczne zajmują się światem zjawisk i obiektów czasoprzestrzennych dostępnych poznaniu zmysłowemu, obserwacji, manipulacji eksperymentalnej. Przykłady: fizyka, biologia, medycyna, psychologia, socjologia, historia, etnologia, językoznawstwo porównawcze.

Uzasadnianie twierdzeń w naukach apriorycznych i empirycznych W naukach apriorycznych twierdzenia uzasadniane są wyłącznie za pomocą rozumowania. Stosuje się szeroko metodę aksjomatyczno-dedukcyjną. Wykazanie słuszności twierdzenia polega na wyprowadzeniu go z aksjomatów za pomocą odpowiednich reguł inferencyjnych. Żadna obserwacja, żaden eksperyment nie może potwierdzić ani obalić twierdzeń nauki tego typu. K. Szymanek Metodologia badań IV19

Nauki empiryczne W naukach empirycznych przyjmuje się albo odrzuca twierdzenia na podstawie rozumowania opartego na wynikach obserwacji i eksperymentów. Charakterystyczne dla tych nauk jest postępowanie polegające na wysuwaniu hipotez będących swojego rodzaju domysłami, twierdzeniami próbnymi. W toku badań hipotezy poddawane są rozmaitym testom sprawdzającym, mającym na celu ustalenie, czy wyniki obserwacji lub eksperymentów zgadają się z tym, co dana hipoteza przewiduje. Na ogół badacze wysuwają kilka konkurencyjnych hipotez dotyczących tego samego obszaru rzeczywistości. Celem badań jest wyłonienie hipotezy najlepszej, takiej, która przewyższa inne pod względem zdolności do wyjaśniania i przewidywania zjawisk, a także ogólności, dokładności czy prostoty. K. Szymanek Metodologia badań IV20

Nauki przyrodnicze i społeczne Nauki przyrodnicze, takie jak fizyka, astronomia, geologia, biologia, medycyna badają przyrodę ożywioną i nieożywioną oraz człowieka traktowanego jako część przyrody. Nauki społeczne, takie jak antropologia, ekonomia, etnologia, historia, kryminalistyka, lingwistyka, nauki polityczne, psychologia, pedagogika, socjologia, teoria prawa, interesują się światem ludzi i ludzkich zachowań, relacjami między ludźmi i między grupami ludzi, funkcjonowaniem ludzkich społeczeństw i kultur. K. Szymanek Metodologia badań IV21

Nauki behawioralne i humanistyczne Nauki społeczne dzielimy na behawioralne i humani- styczne. Te pierwsze badają zachowania ludzi w różnych sytuacjach, relacje międzyludzkie, funkcjonowanie grup ludzkich, społeczeństw, relacje międzygrupowe. Nauki humanistyczne natomiast zajmują się kulturą ludzką i wytworami człowieka, ich rozumieniem i interpreto- waniem. Do nauk behawioralnych zaliczamy psychologię, pedagogikę, socjologię, ekonomię, do humanistycznych literaturoznawstwo, kulturoznawstwo, teorię prawa, lingwistykę. K. Szymanek Metodologia badań IV22

Nauki stosowane i teoretyczne Nauki zwane stosowanymi nastawione są na praktyczne użycie wiedzy naukowej, zwykle korzystają one z wyników uzyskanych w innych naukach. Badania w naukach stosowanych prowadzone są z myślą raczej o pożytku, niż zaspokojeniu ciekawości naukowców. Do nauk stosowanych zaliczamy pedagogikę, medycynę, farmację, kryminalistykę, elektrotechnikę, kartografię. K. Szymanek Metodologia badań IV23

Nauki stosowane i teoretyczne Nauki zwane teoretycznymi albo podstawowymi zupełnie nie interesują się w swoich badaniach względami praktycznymi, potrzebami ludzi itp. Stawiają sobie one za cel tylko rozszerzenie naszej wiedzy o świecie. Nierzadko też w ramach jednej nauki np. matematyki wyróżnia się jej część teoretyczną i stosowaną. K. Szymanek Metodologia badań IV24

Ogólna charakterystyka badań naukowych W potocznym mniemaniu działalność naukowa polega na gromadzeniu wiedzy o świecie, naukowcy zaś to ludzie, którzy po prostu starają się możliwe najwięcej i najdokładniej zaobserwować i zarejestrować. W gromadzeniu wiedzy pomagać ma „metoda naukowa” gwarantująca dokonywanie prawdziwych ustaleń dotyczą- cych badanych kwestii. Ustalenia nauki rzekomo są niepodważalne, jej twierdzenia „udowodnione naukowo” na podstawie twardych faktów, które to fakty nauka potrafi - dzięki „metodzie naukowej” - „zmusić do mówienia”. K. Szymanek Metodologia badań IV25

Ogólna charakterystyka badań naukowych Naukowcy oczywiście poszukują prawdy i prawda stanowi dla nich podstawową wartość. Nie można jednak nigdy powiedzieć, że jakaś teoria naukowa jest udowodniona, prawdziwa w pełnym tego słowa znaczeniu. Teorie naukowe mają zawsze charakter prowizoryczny i tymczasowy. Każda z nich może zostać w każdej chwili podważona, zastąpiona teorią lepszą. Nauka to królestwo niepewności, sceptycyzmu, nieustannej konfrontacji, rewolucji, walki idei, walki w której nie należy spodziewać się ostatecznych rozstrzygnięć. K. Szymanek Metodologia badań IV26

Nauka i ideologia Nauka (1) Sceptycyzm, nieufność, krytycyzm (2) Wyniki badań nieprzewidywalne (3) Udana krytyka przynosi podziw i sławę (4) Wyniki badań stale niepełne i niezadowalające, wymagające uzupełnień (5) Robi się wszystko, by ułatwić kompetentną krytykę Ideologia (1) Zaufanie, pewność, brak krytycyzmu (2) Wyniki „badań” znane z góry (3) Krytyk jest nikczemnikiem i zdrajcą, krytyka jest zawsze chybiona (4) Pełna prawda jest już dobrze znana i udowodniona (5) Robi się wszystko, by krytykę utrudnić, zdusić K. Szymanek Metodologia badań IV27

KONIEC K. Szymanek Metodologia badań IV28