System finansowy gospodarki SFG ćwiczenia 11 System finansowy gospodarki Instrumenty finansowe rynków terminowych – Forward, Futures, Swapy

Rynki finansowe Rynek kasowy – spot Ustalenie ceny i przeniesienie praw jest jednoczesne Rynek terminowy Termin przeniesienia praw własności w określonym momencie w przyszłości Transakcje bezwarunkowe Transakcje zamienne typu swap Swap walutowy Swap procentowy Transakcje rzeczywiste typu forwards Celem transakcji jest dostawa instrumentu. Transakcje nierzeczywiste typu futures Rozwiązanie transakcji dokonuje się przez clearing. Transakcje warunkowe Opcja call – prawo zakupu Opcja put – prawo sprzedaży Posiadacz opcji ma prawo jej zrealizowania, lecz nie ma obowiązku (zobowiązania). Prawo realizuje wówczas, gdy zachodzą korzystne warunki. Opcja europejska – transakcja może być wykonana jedynie w dniu wygaśnięcia opcji Opcja amerykańska – transakcja może być wykonana w dowolnym dniu do wygaśnięcia opcji

Definicje Rynki kasowe, Rynki terminowe, Długa pozycja vs krótka pozycja, Należność pozabilansowa vs zobowiązanie pozabilansowe, Transakcje bezwarunkowe vs transakcje warunkowe, Kontrakty rzeczywiste vs kontrakty nierzeczywiste

FORWARD

Kontrakt forward Pozagiełdowe, Negocjowalne, Rzeczywisty Przedmiot kontraktu: towary, waluta, papiery dłużne określonego emitenta z danym terminem zapadalności, akcje określonego emitenta, Zawierane na rynku pierwotnym, brak co do zasady rynku wtórnego

Model kontraktu walutowego forward V * USD nabywca sprzedawca Ft/n * V * USD

FUTURES

Kontrakt futures Wyspecjalizowane giełdy, Nienegocjowalny, Wystandaryzowany, Nierzeczywisty, Rozwinięty rynek wtórny, Depozyt zabezpieczający i depozyt początkowy, Przedmiot kontraktu: surowce, waluty, energia elektryczna, indeksy giełdowe, stopy procentowe, instrumenty dłużne

Kontrakt futures – model Ft/n < Sn (Sn – Ft/n)* V* USD sprzedawca Nabywca Ft/n > Sn (Ft/n – Sn)* V* USD

Porównanie kontraktów forwards i futures Cecha kontraktu Kontrakty futures Kontrakty forwards Forma rynku Rynek giełdowy OTC Wolumen i termin rozliczenia Wystandaryzowane: Liczba jednostek, Przedmiot, Termin rozliczenia Niestandardowe Zamykanie kontraktu Clearing, zamykanie przez zawieranie pozycji odwrotnej Dostawa instrumentu bazowego i zapłata Dostawa instrumentu i rozliczenie Dostawa nie występuje, rozliczenie codzienne Termin dostawy na konkretny dzień, płatność po dostawie Zabezpieczenie Wnoszony przez obie strony depozyt Niekonieczny depozyt Ryzyko Po stronie giełdy i izby rozliczeniowej Obie strony

Określenie kursu terminowego Ft/n = St * (1+ (rk – r0) * d/360)

Ryzyko inwestowania w instrumenty pochodne – przypadek dźwigni finansowej Dźwignia finansowa w inwestycjach w derywaty pozwala osiągnąć znacznie wyższe stopy zwrotu od stóp zwrotu inwestycji w instrumenty pierwotne, takie jak akcje. Przed zawarciem kontraktu terminowego obie strony są zmuszone wnieść do izby rozrachunkowej depozyt, stanowiący zabezpieczenie transakcji. Jest on z reguły ustalany w wysokości około 10% wartości kontraktu. Depozyt musi być uzupełniany, gdy wymagają tego fluktuacje kursu instrumentu bazowego.

Przykład (na dźwignię finansową) Pan X pragnie dokonać inwestycji na okres 3 miesięcy. Ma jednak dylemat, czy zainwestować w akcje pewnej spółki, czy w kontrakt terminowy oparty na notowaniach akcji tej spółki. Pan X przewiduje wzrost notowań akcji spółki. Pan X ma do dyspozycji 1000 zł, które w całości przeznacza na inwestycję. Akcje kosztują 10 zł sztuka. Są zatem dwie możliwości – albo pan X nabędzie 100 akcji po 10 zł, albo ulokuje 1000 zł w kontrakcie terminowym. Logiczne jest, że pan X gra na „zwyżkę”, więc otworzy pozycję długą w kontrakcie, a nie krótką. Rozważmy dwie sytuacje dla obu przypadków– co się stanie, gdy kurs akcji po 3 miesiącach podskoczy do 13 zł za sztukę, a co – gdy spadnie do 7 zł? Przypadek inwestycji w akcje Kurs 13 zł 100 × (13 – 10) = 300, zwrot z inwestycji: 300 / 1000 = 30% Kurs 7 zł 100 × (10 – 7) = 300, strata z inwestycji: 300 / 1000 = 30% Przypadek inwestycji w kontrakt terminowy Izba rozrachunkowa wymaga depozytu w wysokości 10% od kwoty transakcji. Pan X chce zainwestować 1000 zł, więc wartość kontraktu wyniesie 10 000 zł.

C.d. przykładu To oznacza, że pan X zobowiązuje się nabyć za 3 miesiące 1000 akcji po 10 zł. Transakcja należy zatem do rodzaju bezwarunkowych i może być albo forwardem (jeżeli nastąpi dostawa akcji), albo futuresem (jeżeli rozliczenie będzie w formie clearingu). Kurs 13 zł 1000 × (13 – 10) = 3000, zwrot z inwestycji: 3000 / 1000 = 300% Kurs 7 zł 1000 × (10 – 7) = 3000, strata z inwestycji: 3000 / 1000 = 300% Wniosek: W przypadku inwestycji w kontrakt terminowy pan X mógł zyskać lub stracić 10 razy więcej niż w przypadku nabycia akcji (300% / 30% = 10). Warto zauważyć, że gdyby zainwestował w kontrakt terminowy, a kurs instrumentu bazowego znalazłby się na poziomie 7 zł, to wówczas pan X nie dość, że straciłby cały depozyt w wysokości 1000 zł, to dodatkowo musiałby jeszcze zwrócić dalsze 2000 zł. Przykład ilustruje mechanizm działania dźwigni finansowej w inwestycjach w derywaty.

Kwestia depozytu przy kontraktach terminowych Obie strony zawierające kontrakt terminowy są zobligowane wnieść do izby rozrachunkowej depozyt w określonej wysokości w stosunku do wartości kontraktu i uzupełniać go, gdy kurs instrumentu bazowego ulegnie wahaniom w ciągu okresu poprzedzającego rozliczenie. Przykład Zawarto 2 kwietnia kontrakt kupna-sprzedaży walorów po kursie 20 zł. z datą rozliczenia 22 kwietnia. Przy jego zawarciu kontrahenci złożyli w izbie rozrachunkowej giełdy depozyty stanowiące 15% transakcji, tj. po 3000 zł. jako gwarancję pokrycia różnic kursowych. Kurs ulegał w ciągu okresu poprzedzającego rozliczenie wahaniom i wynosił: 10 kwietnia 21 zł, 14 kwietnia 20,5 zł, 18 kwietnia 21,5 zł. Wobec tego:

C.d. przykładu W dniu 10 kwietnia konto sprzedającego zostało obciążone kwotą 1000 zł., gdyż 1000 (21 – 20), uznano zaś konto kupującego, jednocześnie sprzedający zobowiązany jest uzupełnić sumę depozytu do pierwotnej wysokości, tj. o 1000 zł, gdyż zmniejszył się on poniżej wymaganych 15% pierwotnej kwoty transakcji. W dniu 14 kwietnia obciążone zostanie konto nabywcy sumą 500 zł (21 – 20,5), a uznane zostanie konto sprzedającego w tej samej wysokości. Nabywca nie uzupełnia jednak depozytu, gdyż na jego koncie figuruje suma większa niż 15% pierwotnej wartości transakcji. W dniu 18 kwietnia konto sprzedającego zostaje obciążone kwotą 1000 zł (21,5 – 20,5) 1000, a kwota ta zapisana jest na dobro konta kupującego. Na koncie kupującego w dniu likwidacji transakcji znajduje się suma do podjęcia 4500 zł (3000 + 1000 – 500 + 1000), a na koncie sprzedającego figuruje suma 2500 (3000 – 1000 + 1000 + 500 – 1000). W rezultacie dodatni wynik uzyskał kupujący, gdyż nadwyżka nad wpłatami wynosi 1500 (4500 – 3000). W tej samej wysokości stratę poniósł sprzedający, gdyż do zwrotu przypada mu 2500 zł, podczas gdy wpłacone kaucje wyniosły 4000 zł (3000 + 1000).

Zadanie 1 W dniu 20 maja został wystawiony kontrakt terminowy. Instrumentem podstawowym jest waluta euro: 10.000 EUR. Termin realizacji kontraktu przypada na 20 VI tego samego roku, a cena wynosi 4,08 PLN/EUR. Zawierając kontrakt strony długa i krótka nie dokonywały żadnych płatności. Podaj przepływy gdy kurs spot EUR wynosi: 4,05 EUR/PLN, 4,12 EUR/PLN, 4,08 EUR/PLN.

Zadanie 1 W dniu 20 maja został wystawiony kontrakt terminowy. Instrumentem podstawowym jest waluta euro: 10.000 EUR. Termin realizacji kontraktu przypada na 20 VI tego samego roku, a cena wynosi 4,08 PLN/EUR. Zawierając kontrakt strony długa i krótka nie dokonywały żadnych płatności. Podaj przepływy gdy kurs spot EUR wynosi: 4,05 EUR/PLN, 4,12 EUR/PLN, 4,08 EUR/PLN. Cena rynkowa Cena kontraktu Pozycja długa Pozycja krótka 4,05 4,08 -300 +300 4,12 +400 -400

Zadanie 2 Rozpatrywany jest kontrakt terminowy na indeks WIG20. Dwie strony zawarły ten sam kontrakt. Cena kontraktu wynosiła 2.700 pkt. Płatność w terminie realizacji zależy od różnicy między wartością indeksu WIG20 i ustaloną ceną kontraktu, przy czym 1 pkt indeksu giełdowego w przeliczeniu jest równy 10 PLN. Rozpatrz trzy sytuacje, wartość WIG 20 wynosiła: 2820, 2640, 2700. Nabywca zarabia gdy Ft<St

Zadanie 2 Rozpatrywany jest kontrakt terminowy na indeks WIG20. Dwie strony zawarły ten sam kontrakt. Cena kontraktu wynosiła 2.700 pkt. Płatność w terminie realizacji zależy od różnicy między wartością indeksu WIG20 i ustaloną ceną kontraktu, przy czym 1 pkt indeksu giełdowego w przeliczeniu jest równy 10 PLN. Rozpatrz trzy sytuacje, wartość WIG 20 wynosiła: 2820, 2640, 2700. Cena rynkowa Cena kontraktu Pozycja długa Pozycja krótka 2820 2700 +1200 -1200 2640 -600 +600 Nabywca zarabia gdy Ft<St

Zadanie 3 Rozpatrzmy kontrakt terminowy na 10.000 EUR. Na początku kwietnia strona A zajęła krótką pozycję na kontrakcie a strona B pozycję długą. Cena kontraktu w dniu zajęcia pozycji wynosiła 3,92 PLN/EUR. Obie strony zostały zobowiązane do wniesienia depozytu zabezpieczającego o wartości 10%. Maintaince margin wynosi 3.600. W kolejnych dniach cena kontraktu kształtowała się następująco: 3,92; 3,94; 3,95; 3,96; 3,91; 3,88; 3,86. W ostatnim dniu strony zamknęły pozycje. Wskaż wartość przepływów. Nabywca zarabia gdy Ft<St

Zadanie 3 Rozpatrzmy kontrakt terminowy na 10.000 EUR. Na początku kwietnia strona A zajęła krótką pozycję na kontrakcie a strona B pozycję długą. Cena kontraktu w dniu zajęcia pozycji wynosiła 3,92 PLN/EUR. Obie strony zostały zobowiązane do wniesienia depozytu zabezpieczającego o wartości 10%. Maintenance margin wynosi 3.600. W kolejnych dniach cena kontraktu kształtowała się następująco: 3,92; 3,94; 3,95; 3,96; 3,91; 3,88; 3,86. W ostatnim dniu strony zamknęły pozycje. Wskaż wartość przepływów. Kurs Pozycja długa B Pozycja krótka A 3,92 3920 3,94 4120 +200 3720 -200 3,95 4220 +100 3620 -100 3,96 4320 +100 3520 -100 (3920 +400) 3,91 3820 -500 4420 +500 3,88 3520 -300 (3920 +400) 4720 +300 3,86 3720 -200 4920 +200

SWAP

Kontrakt swap Nierzeczywisty, Rodzaje: Swapy walutowe (CS – currency swap, FX - swap), Swapy procentowe (IRS – interest rate swap), Swapy walutowo – procentowe (CIRS – currency interest rate swap), Krzyżowe swapy walutowo – procentowe (CCRS – cross curency rate swap), Pochodne instrumenty kredytowe (credit derivatives).

Punkty swapowe FS t/n = St + SP SP = (St * rk * d) St+ * 365 100 - St (r0 * d) 1+ * rok bazowy 100 FS t/n = St + SP

Swap walutowy V V * St V V * Ft/n Spółka B sprzedaje V jednostek po kursie S z obowiązkiem odkupu w momencie n po kursie Ft/n Spółka A nabywa V jednostek po kursie S z obowiązkiem odsprzedaży w momencie n po kursie Ft/n V * St V V * Ft/n

Swap procentowy Floating leg Fixed leg WIBOR (3M) > S 0,25 * (WIBOR(3M) – S) * Dt Floating leg Fixed leg WIBOR (3M) < S 0,25 * (S - WIBOR(3M)) * Dt

Swap walutowo - procentowy Dt * St Dt Przyjmujący depozyt złotowy wg WIBOR (3M) Przyjmujący depozyt w USD wg LIBOR (3M) 0,25 * WIBOR (3M) * Dt * St 0,25* LIBOR(3M)* Dt Dt * St Dt

Krzyżowy swap walutowy 0,25* WIBOR(3M)* Dt * St Przyjmujący depozyt złotowy wg WIBOR(3M) Przyjmujący depozyt w USD wg LIBOR(3M) 0,25* LIBOR (3M) * Dt

Forward rate agreement (FRA) WIBOR(3M) > FRA 0,25* Dt * (WIBOR(3M)-FRA) Przyjmujący depozyt w momencie T na okres (N–T) o zmiennym oprocentowaniu WIBOR (3M) Przyjmujący depozyt w momencie T na okres (N–T) o stałym oprocentowaniu FRA WIBOR(3M) < FRA 0,25* Dt * (FRA - WIBOR(3M))

Swap na zaprzestanie obsługi długu Poziom premii swapowej zależy od: Definicji „zdarzenia kredytowego”, Poziomu wypłaty w zależności od rodzaju uruchamiającego ją zdarzenia kredytowego, Momentu zaprzestania obsługi długu przez dłużnika, Terminu zapadalności swapu w porównaniu z zapadalnością instrumentu bazowego

Swap na zaprzestanie obsługi długu Bank Wierzyciel kredytowy Nabywca zabezpieczenia Premia swapowa Inwestor Sprzedawca zabezpieczenia Płatność warunkowa Kredyt, obligacja Dłużnik 1

Zalecenia ISDA Niewypłacalność, Natychmiastowa wymagalność, Zaniechanie obsługi długu, Brak zapłaty, Odłożenie zapłaty – memorandum, Restrukturyzacja.

Swapy marż kredytowych Marża 1 - % wolna od ryzyka Bank A Bank B Marża 2 - % wolna od ryzyka Kredyt obligacja Kredyt obligacja Dłużnik 1 Dłużnik 1

Zadanie 4 Oblicz punkty swapowe oraz kurs terminowy euro dla kontraktu swapowego z następującymi parametrami: kurs natychmiastowy 1 EUR = 4,2 PLN, oprocentowanie inwestycji bez ryzyka w Polsce – 6,3%, oprocentowanie inwestycji bez ryzyka w strefie euro – 2,8%, liczba dni do wykupu - 90.

Zadanie 4 Oblicz punkty swapowe oraz kurs terminowy euro dla kontraktu swapowego z następującymi parametrami: kurs natychmiastowy 1 EUR = 4,2 PLN, oprocentowanie inwestycji bez ryzyka w Polsce – 6,3%, oprocentowanie inwestycji bez ryzyka w strefie euro – 2,8%, liczba dni do wykupu - 90.

Zadanie 5 Dany jest kontrakt FRA3x9. Wartość nominalna kontraktu wynosiła 1 mln PLN. Stopa referencyjna to WIBOR(6M). Stopa FRA wynosi 5%. Załóżmy że strona A zajmuje długą pozycję, a B krótką. WIBOR wynosi: a) 5,5% b) 4,5%.

Zadanie 5 Dany jest kontrakt FRA3x9. Wartość nominalna kontraktu wynosiła 1 mln PLN. Stopa referencyjna to WIBOR(6M). Stopa FRA wynosi 5%. Załóżmy że strona A zajmuje długą pozycję, a B krótką. WIBOR wynosi: a) 5,5% b) 4,5%. a) WIBOR(6M) 5,5% B płaci A (długa zarabia) b) WIBOR (6M) 4,5% A płaci B (krótka zarabia)

Zadanie 6 W swapie na stopę procentową występują dwie strony A i B, a wartość nominalna wynosi 1 mln PLN, termin wygaśnięcia – 5 lat, termin rozliczenia co pół roku, stopa referencyjna WIBOR (6M), stopa kontraktu 5%, Oblicz gdy: WIBOR (6M) = 6% WIBOR (6M) = 4,2%.

Zadanie 6 W swapie na stopę procentową występują dwie strony A i B, a wartość nominalna wynosi 1 mln PLN, termin wygaśnięcia – 5 lat, termin rozliczenia co pół roku, stopa referencyjna WIBOR (6M), stopa kontraktu 5%, Oblicz gdy: WIBOR (6M) = 6% WIBOR (6M) = 4,2%. WIBOR(6M) 6% WIBOR(6M) 4,2% WIBOR A B 5% B A

Zadanie 7 Rozpatrzmy kontrakty swap oferowane przez bank. Wartość nominalna kontraktu to 1 mln PLN, termin wygaśnięcia 5 lat, WIBOR (6M). Bank podaje oferty. Stopy kontraktu w odniesieniu do pozycji długiej i krótkiej (bid/ask) i wynoszą one 5,9% oraz 6,1%. Bank jednocześnie zajmuje długą i krótką pozycję.

Zadanie 7 Rozpatrzmy kontrakty swap oferowane przez bank. Wartość nominalna kontraktu to 1 mln PLN, termin wygaśnięcia 5 lat, WIBOR (6M). Bank podaje oferty. Stopy kontraktu w odniesieniu do pozycji długiej i krótkiej (bid/ask) i wynoszą one 5,9% oraz 6,1%. Bank jednocześnie zajmuje długą i krótką pozycję. 5,9% 6,1% stała BANK zmienna Stała A Zmienna B WIBOR WIBOR

Zadanie 8 Przedsiębiorstwo polskie zawiera kontrakt swap z bankiem. Termin wygaśnięcia tego kontraktu to 3 lata, a płatności dokonywane są co pół roku. W momencie zawarcia tego kontraktu kurs walutowy wynosi 4 PLN/EUR. Wartość nominalna kontraktu to 4 mln PLN, czyli 1 mln EUR. Stopy procentowe określone w swapie WIBOR i EURIBOR. Okres WIBOR EURIBOR Płatność w PLN Płatność w EUR 1 5,1% 2,2% 2 5,2% 2,3% 3 2,1% 4 4,8% 2,0% 5 4,6% 6 4,7% 2,4%

Zadanie 8 Przedsiębiorstwo polskie zawiera kontrakt swap z bankiem. Termin wygaśnięcia tego kontraktu to 3 lata, a płatności dokonywane są co pół roku. W momencie zawarcia tego kontraktu kurs walutowy wynosi 4 PLN/EUR. Wartość nominalna kontraktu to 4 mln PLN, czyli 1 mln EUR. Stopy procentowe określone w swapie WIBOR i EURIBOR. Okres WIBOR EURIBOR Płatność w PLN Płatność w EUR 1 5,1% 2,2% 102000 11000 2 5,2% 2,3% 104000 11500 3 2,1% 10500 4 4,8% 2,0% 96000 10000 5 4,6% 92000 6 4,7% 2,4% 94000 12000

Dziękuję za uwagę