Tarnobrzeżanin - Stanisław Jachowicz naszym patronem… KONKURS „Powiat tarnobrzeski silny tradycją – ukierunkowany w przyszłość”- wyróżnienie Tarnobrzeżanin - Stanisław Jachowicz naszym patronem…

Stanisław Jachowicz urodził się 18 kwietnia 1796 roku w Dzikowie (Tarnobrzegu) w rodzinie Wojciecha i Wiktorii z Dobrzańskich. Źródło: Pozycja 1 Kopia księgi parafialnej z informacją o rodzinie Jachowiczów przechowywanej w kościele oo. Dominikanów w Tarnobrzegu

Chłopiec po urodzeniu był słaby, więc szybko ochrzczono go z wody w domu, zaś chrzest właściwy odbył się w kościele parafialnym w Miechocinie. Źródło: Pozycja 2 Kościół w Miechocinie

Ojciec, Wojciech Jachowicz pochodził z rodziny szlacheckiej, pieczętującej się herbem Dąb. Pracował on jako rządca w dobrach hrabiego Jana Jacka Tarnowskiego. Był uczestnikiem dysput, często goszczącym na dzikowskim zamku. Jako człowiek oczytany prowadził on dziennik „Silva rerum”, w którym zawarł życiową instrukcję dla swych dzieci: religijność, moralność, zapał do nauki i pracowitość to nadrzędne wartości, którymi według niego powinny kierować się w życiu. Źródło: Pozycja 3 Herb rodziny Jachowiczów

Rodzina Jachowiczów mieszkała w obszernym dworku z zabudowaniami gospodarskimi położonym w pobliżu klasztoru i kościoła oo. Dominikanów. Legenda głosi, że na miejscu domu Jachowiczów została zbudowana szkoła – obecnie budynek Gimnazjum nr 1. Źródło: Pozycja 4 Przypuszczalne miejsce domu Jachowicza

Staś w dzieciństwie zapewne lubił biegać nad Wisłę i tu w zaroślach bawił się z kolegami w chowanego, strugał fujarki, dokazywał. Wspominając wczesne lata spędzone w Tarnobrzegu, przywoływał obrazy pątników, którzy gromadnie przybywali do słynącego łaskami obrazu Matki Boskiej Dzikowskiej. Źródło: Pozycja 5 Obraz Matki Boskiej Dzikowskiej

W roku 1805 Staś, osierocony przez ojca, wyjechał z Tarnobrzega, by kształcić się: najpierw w Rzeszowie, później w Stanisławowie, a wreszcie we Lwowie. Był bardzo zdolny i pracowity, więc nauka nie sprawiała mu trudności. Wkrótce też ujawnił się jego talent poetycki, zaczął drukować swe wiersze w Pamiętniku Lwowskim. Źródło: Pozycja 6 Pamiętnik Lwowski

W 1818 roku Stanisław ukończył studia i wyjechał do Warszawy, gdzie mieszkał do końca życia. Tu w 1824 roku zdał egzamin nauczycielski z języka polskiego, uzyskując uprawnienia do wykonywania tego zawodu. Był nauczycielem z powołania i z wyboru. Nie tylko nauczał, ale także opracowywał podręczniki. Źródło: Pozycja 7 Obraz Canaletta przedstawiający Krakowskie Przedmieście

W swojej pracy pedagogicznej wykorzystywał pisane przez siebie i wydawane drukiem „Bajki i powiastki” – wierszowane utwory z morałem, ukazujące różne sytuacje z życia swych uczennic i uczniów. Pierwsze wydanie w 1824 r. dedykował Cieniom ukochanej matki, zaś kolejne z 1826 r. – bratu Józefowi. Zarówno matka jak i brat mieszkali w Tarnobrzegu – Dzikowie. Stanisław kontaktował się z nimi listownie. Źródło: Pozycja 8 Bajki Stanisława Jachowicza

Stanisławowi Jachowiczowi zawsze na sercu leżał los dzieci, zwłaszcza tych opuszczonych, zaniedbanych, osieroconych. Z jego inicjatywy w 1830 roku utworzono Instytut Dzieci Moralnie Zaniedbanych, którego został dyrektorem. Wybuch powstania listopadowego zniweczył jednak tę inicjatywę. Źródło: Pozycja 9 Obraz ukazujący wybuch powstania listopadowego

Po upadku postania bajkopisarz udał się na kilkumiesięczną tułaczkę i prawdopodobnie odwiedził wtedy swego brata, mieszkającego w Dzikowie. Pałac w Dzikowie z połowy XIX w. Źródło: Pozycja 10

Po powrocie do Warszawy dowiedział się, że rząd carski za jego działalność patriotyczną (pisanie wierszy patriotycznych) zakazał mu wykonywania zawodu nauczyciela w szkołach. Odtąd mógł pracować tylko jako korepetytor. Zaangażował się więc w pracę charytatywną. Był inicjatorem Towarzystwa Wychowania Dzieci po Poległych Rycerzach Polskich, czyli zaopiekował się sierotami. Źródło: Pozycja 11 Ilustracja do bajki Jachowicza

Wkrótce też założył pierwszą w Polsce Ochronkę dla dzieci pozbawionych opieki i dozoru rodzicielskiego, która pomocą otoczyła około 120 dzieci, a mieściła się na Krakowskim Przedmieściu w Warszawie. Przebywające tam dzieci miały zapewnione nie tylko bezpieczeństwo i opiekę, ale i cały program wychowawczo – edukacyjny. Źródło: Pozycja 12 Ochronka na Krakowskim Przedmieściu

Jachowicz nie ustawał w poszukiwaniach funduszy na rzecz swych podopiecznych: organizował festyny, pokazy, przedstawienia. Wydawał także wspólnie ze swą żoną Antoniną z Ośniadłowskich książeczki, będące czytankami do nauczania przedszkolnego oraz kolejne tomiki swych bajek. Publikował także liczne książeczki uczące dzieci zasad zachowania i zawierające wskazówki właściwego postępowania. Źródło: Pozycja 11 Ilustracja bajki Jachowicza

W 1857 roku, dla uczczenia 61 rocznicy urodzin Stanisława Jachowicza, bajkopisarza, pedagoga, filantropa, przyjaciela dzieci, Dzięki wysiłkom jego przyjaciół ukazał się Wieniec, pomnikowe trzytomowe wydawnictwo, będące wyrazem hołdu współczesnych dla jubilata. Książka zawierała 272 laudacje i utwory, których autorami byli ludzie różnych profesji i pochodzący z różnych środowisk – z ziem polskich i spoza nich. Źródło: Pozycja 13 Strona tytułowa Wieńca

Pisarz zmarł 24 grudnia 1857 roku i pochowany został na Cmentarzu Powązkowskim. Na jego nagrobku znajduje się wymowny napis: Opiekunowi Sierot – Rodacy. Jego rodziną był cały kraj. Jego dziećmi wszystkie dzieci polskie. Jego dobrem było dobro braci biedniejszej. On się uszczęśliwiał sercem drugich. Źródło: Pozycja 11 Nagrobek Stanisława Jachowicza

W Tarnobrzegu pamięć o bajkopisarzu jest wciąż żywa W Tarnobrzegu pamięć o bajkopisarzu jest wciąż żywa. Najpierw dzięki Waleremu Momidłowskiemu, który w 1906 r. utworzył Towarzystwo Opieki nad Dziećmi imienia Stanisława Jachowicza. Prowadziło ono do czasów okupacji hitlerowskiej Ochronkę dla dzieci przedszkolnych. Na jej rzecz Momidłowski zapisał cały swój majątek. Zaś o osiągnięciach Jachowicza pisał nauczyciel Zygmunt Kolasiński. Źródło: Pozycja 14 Portret Stanisława Jachowicza

Źródło: Pozycja 15 Źródło: Pozycja 16 Imieniem tego wybitnego pedagoga i poety nazwano też jedną z tarnobrzeskich ulic prowadzącą od browaru do kościoła ojców Dominikanów. Źródło: Pozycja 15 Źródło: Pozycja 16 Ul. Jachowicza na planie miasta Stary Browar Źródło: Pozycja 1 Ul. Jachowicza 4

Imię Stanisława Jachowicza nosi też jedno z tarnobrzeskich przedszkoli mieszczących się przy ulicy H. Dekutowskiego. Budynek tego przedszkola zdobi tablica ufundowana przez Towarzystwo Przyjaciół Tarnobrzega. Przedszkole nr 3 w Tarnobrzegu Źródło: Pozycja 17

W 1986 roku z okazji 190 rocznicy urodzin Stanisława Jachowicza Towarzystwo Przyjaciół Tarnobrzega wybiło pamiątkowy medal na cześć poety. Źródło: Pozycja 18 Awers i rewers medalu Towarzystwa Przyjaciół Tarnobrzega

W 2006 roku – z okazji 210 rocznicy urodzin Jachowicza Muzeum Historyczne m. Tarnobrzega zorganizowało wystawę „Bajki pana Stanisława”, na której prezentowane były eksponaty z własnych zbiorów, Biblioteki Jagiellońskiej w Krakowie i Muzeum Lalek w Pilznie. Szkoda, że aktualnie w muzeum nie ma żadnego eksponatu poświęconego Jachowiczowi. Źródło: Pozycja 1 Zaproszenie na wystawę

Imię Stanisława Jachowicza nosiła też usytuowana przy ulicy o tej samej nazwie Szkoła Podstawowa nr 1, a aktualnie bajkopisarz jest patronem Gimnazjum nr 1. W budynku szkoły znajduje się pamiątkowa tablica, ufundowana przez Towarzystwo Przyjaciół Tarnobrzega. Źródło: Pozycja 19 Pierwotny wygląd budynku Szkoły Podstawowej nr 1 Źródło: Pozycja 1 Tablica pamiątkowa w Gimnazjum nr 1

W Gimnazjum nr 1 pamięć o patronie szkoły jest wciąż żywa W Gimnazjum nr 1 pamięć o patronie szkoły jest wciąż żywa. Od 2008 roku Bibliotekarka Żermentyna Bartosiewicz organizuje międzyszkolny konkurs literacki „Życie bajką pisane”. Zadaniem uczniów jest ułożenie bajki, w treść której wplotą cytat z bajki pana Stanisława. Nagrodzone utwory publikowane są w okolicznościowym wydawnictwie, zawierającym także bajki Jachowicza oraz informacje o jego działaniach. W ten sposób popularyzowana jest wśród uczniów wiedza o życiu i twórczości tarnobrzeskiego pisarza. Źródło: Pozycja 1 Strona tytułowa publikacji Życie bajką pisane

W 2007 roku polonistka Maria Pałkus przygotowała ze swoimi uczniami barwny spektakl „Bajki pana Jachowicza”, inscenizując sceny z utworów poety. Przedstawienie popularyzowało twórczość Jachowicza i uświadamiało, że bajki dziewiętnastowieczne są aktualne także współcześnie. Zdjęcia ze spektaklu Bajki pana Jachowicza Źródło: Pozycja 1

Rok później pani Maria Pałkus podjęła się z uczniami realizacji projektu edukacyjnego „Stanisław Jachowicz – bajkopisarz… i nie tylko” w celu popularyzowania w środowisku związków Jachowicza z Tarnobrzegiem. Problematykę tę ukazywał spektakl „Wyjechać czy zostać?”, którego treścią był pobyt bajkopisarza w Tarnobrzegu po upadku powstania listopadowego. Źródło: Pozycja 1 Zdjęcia ze spektaklu Wyjechać czy zostać ?

Szkole udało się nawiązać współpracę z powinowatym Jachowiczów – profesorem Andrzejem Ślebodzińskim, historykiem, jachowiczologiem z Poznania, który dwukrotnie był z wizytą w szkole. Dzięki niemu udało się poznać losy potomków Wojciecha Jachowicza z Dzikowa. Źródło: Pozycja 1 Artykuł Andrzeja Ślebodzińskiego Jachowiczowie z Dzikowa zamieszczony w Roczniku Przemyskim

Dzięki zaangażowaniu pana Andrzeja Ślebodzińskiego biblioteka szkolna wzbogaciła swe zbiory o cenne wydawnictwo „Wieńca”. Trzytomowa książka zakupiona została ze składek uczniów, rodziców, nauczycieli. Scena z przedstawienia Dzień urodzin ukazująca ofiarowanie Wieńca Jachowiczowi Wydawnictwo Wieniec Źródło: Pozycja 1

W 2009 roku uczniowie Gimnazjum nr 1 mogli obejrzeć spektakl „Dzień urodzin” w reżyserii pani Marii Pałkus, przygotowany w ramach projektu „Wokół Wieńca dla Stanisława Jachowicza”. Członkowie Koła Badaczy Języka i Dziedzictwa Kulturowego prezentowali w ten sposób zasługi i dorobek patrona szkoły. Źródło: Pozycja 1 Zdjęcia z przedstawienia Dzień urodzin

W 2012 roku przygotowano kolejny spektakl pt W 2012 roku przygotowano kolejny spektakl pt. „Lekcja profesora Jachowicza”, którego premiera odbyła się z okazji podsumowania konkursu „Życie bajką pisane”. Źródło: Pozycja 1 Zdjęcia z przedstawienia Lekcja profesora Jachowicza

W 2010 roku utworzony został w Gimnazjum nr 1 Klub 8 Wspaniałych zajmujący się działalnością charytatywną. Wolontariusze za swego patrona obrali Stanisława Jachowicza, filantropa, który organizował akcje społeczne, a dochód z nich przeznaczał na pomoc dla ubogich dzieci. Członkowie klubu biorą udział w akcjach zbiórki żywności, a zebrana żywność przekazywana jest ubogim rodzinom. Wyróżniający się w działalności wolontariusze otrzymują Odznakę Jachowicza za Filantropię. Źródło: Pozycja 1

W 2012 roku członkowie Klubu 8 Wspaniałych zaangażowali się w projekt „S. O. S. dla Afryki” niosącym pomoc materialną afrykańskim dzieciom umierającym z głodu. Gdyby Jachowicz żył w naszych czasach, też by organizował taką pomoc. Źródło: Pozycja 1 Zdjęcia z prezentacji projektu S. O. S. dla Afryki

Idee Stanisława Jachowicza są uniwersalne, dlatego z dorobku patrona Gimnazjum nr 1 można korzystać także w XXI wieku. Szkoda tylko, że w Tarnobrzegu nie ma pomnika wielkiego XIX-wiecznego bajkopisarza, pedagoga, filantropa i społecznika…

1.Archiwum prywatne mgr Marii Pałkus Źródła: 1.Archiwum prywatne mgr Marii Pałkus 2. http://photo.bikestats.eu/zdjecie,207567,tarnobrzegmiechocin-kosciol-gotycki-pw-swietej-magdaleny-z- ok-xiv-w.html 3. http://strony.toya.net.pl/~mc_herbarz/herbarz_MC/Dab.htm 4. http://www.skyscrapercity.com/showthread.php?t=470148&page=87 5. http://www.sandomierz.opoka.org.pl/akt/index.php?id=944 6. http://www.atticus.pl/index.php?pag=poz&id=73119 7. http://www.sportosporto.pl/Testy/TestS_K.php 8. http://charliethelibrarian.com/tag/dziewietnasty-wiek/ 9. http://www.blogpress.pl/node/6731 10. http://zamki.res.pl/dzikow.htm 11. http://pl.wikipedia.org/wiki/Stanis%C5%82aw_Jachowicz 12. http://dawnawarszawa.blogspot.com/2011_06_01_archive.html 13.http://books.google.pl/books?id=uwQEAAAAYAAJ&printsec=frontcover&hl=pl&source=gbs_ge_summary_r&cad=0#v= onepage&q&f=false 14. http://sp1.netai.net/1_2_Patron.html 15.http://maps.google.pl/maps?hl=pl&q=google+maps+tarnobrzeg+ul.+jachowicza&bav=on.2,or.r_gc.r_pw.r_qf.&bpcl=3544 0803&biw=1366&bih=653&um=1&ie=UTF-8&sa=N&tab=wl 16. http://browar.dobrynocleg.pl/zdjecie-119133.html 17. http://umtarnobrzeg.home.pl/php/index.php?action=aktual_item&menu=&id=2184&tyt_nagl=2011-01-04&nazwa=&id_kat=3 18. http://www.tptbg.republika.pl/medale.html 19. http://nk.pl/school/70657 20. ANDRZEJ B. ŚLEBODZIŃSKI, JACHOWICZOWIE Z DZIKOWA, ROCZNIK PRZEMYSKI, TOM 18 XLIII, 2007, Z.4 21. ALEKSANDRA JANAS, STANISŁAW JACHOWICZ, MHMT 2006

Dziękujemy za uwagę: Błażej i Łucja Pałkus Gimnazjum nr 1 w Tarnobrzegu Opiekun: Maria Pałkus