prof. dr hab. Agnieszka Sopińska

Prezentacja na temat: "prof. dr hab. Agnieszka Sopińska"— Zapis prezentacji:

1 prof. dr hab. Agnieszka Sopińska
Podejmowanie decyzji w organizacji; Bariery w podejmowaniu decyzji; Informacja; Wiedza prof. dr hab. Agnieszka Sopińska © Agnieszka Sopińska

2 Podejmowanie decyzji Decyzja to celowy, nielosowy wybór
jednego z co najmniej dwóch alternatywnych, rozpoznanych i dostępnych wariantów rozwiązań danego problemu decyzyjnego Decydent to osoba podejmująca decyzję © Agnieszka Sopińska

3 Problem decyzyjny to różnica miedzy stanem istniejącym a pożądanym;
to odchylenie stanu istniejącego od stanu pożądanego © Agnieszka Sopińska

4 Warunki konieczne do podjęcia decyzji
Istnienie problemu decyzyjnego Wybór świadomy, celowy Co najmniej dwa alternatywne rozwiązania problemu decyzyjnego Wybór w oparciu o wcześniej przyjęte kryteria © Agnieszka Sopińska

5 Fazy procesu decyzyjnego:
Faza I-rozpoznanie problemu decyzyjnego Na czym polega problem? Czego dotyczy problem? Gdzie i kiedy powstał? Czy jest złożony? Jakie są źródła (przyczyny) problemu? Jaki jest zakres czasowy i przestrzenny problemu? Czy jest to problem powtarzalny, czy incydentalny? Czy można go zbagatelizować? Faza II- projektowanie rozwiązania Jakie są możliwe warianty rozwiązania problemu? Jakie będą kryteria oceny rozwiązań problemu? Faza III- wyboru Jaki wariant rozwiązania problemu zostanie wybrany? © Agnieszka Sopińska

6 Schemat ogólny procesu podejmowania decyzji
IDENTYFIKACJA PROBLEMU DECYZYJNEGO czyli odchylenia pomiędzy warunkami rzeczywistymi, a warunkami oczekiwanymi co się wydarzyło lub co może się wydarzyć? jaki powstał problem? gdzie? kiedy? w jakim zakresie? SYTUACJA DECYZYJNA okoliczności wywołujące potrzebę podjęcia decyzji OTOCZENIE zmiany w otoczeniu bliższym i dalszym ORGANIZACJA cele, zadania i wynikające z nich wzorce i warunki oczekiwane IDENTYFIKACJA możliwości i ograniczeń rozwiązywania problemu związków przyczyna-skutek (aż do wykrycia przyczyn, wobec których możemy podjąć skuteczne działanie) ZROZUMIENIE PROBLEMU DECYZYJNEGO ROZPOZNAWANIA FAZA I jaki jest problem? © Agnieszka Sopińska

7 Schemat ogólny procesu podejmowania decyzji c.d.
SFORMUŁOWANIE możliwych rozwiązań kryteriów oceny rozwiązań określenie struktury problemu decyzyjnego dobór metody rozwiązania problemu rozwiązanie problemu decyzyjnego, sformułowanie wariantów decyzji opracowanie listy kryteriów rozwiązań problemu określenie istotności każdego kryterium WYCENA POSZCZEGÓLNYCH WARIANTÓW DECYZJI KRYTERIA WYBORU PORÓWNANIE ROZWIĄZAŃ POMIĘDZY SOBĄ WYBÓR OSTATECZNEJ DECYZJI REALIZACJA DECYZJI PROJEKTOWANIA ROZWIĄZAŃ FAZA II OSTATECZNEGO WYBORU FAZA III ZROZUMIENIE PROBLEMU DECYZYJNEGO Które rozwiązanie jest najlepsze? rozwiązania problemu? Jakie są możliwe © Agnieszka Sopińska

8 Kryteria wyboru Trafność (stopień rozwiązania problemu)
Ekonomiczność (stosunek ponoszonych nakładów do uzyskanych efektów) Łatwość realizacji Legalność (zgodność z obowiązującym prawem) Szybkość (termin realizacji) Ograniczone ryzyko Im więcej kryteriów wyboru- tym mniejsze szanse na bezwzględną optymalizację ( szczególnie, gdy kryteria są niemierzalne lub wzajemnie sprzeczne). © Agnieszka Sopińska

9 Reguły decyzyjne stosowane w procesie wyboru
Reguła Opis Dominacji Wybór wariantu, który jest lepszy od pozostałych pod względem przynajmniej jednego kryterium, a nie gorszy pod względem pozostałych. Koniunkcji Wybór wariantu, w którym wszystkie oceniane cechy osiągają lub przekraczają założony próg krytyczny. Dysjunkcyjna Wybór wariantu, w którym przynajmniej jedna spośród ocenianych cech osiągnęła lub przekroczyła próg krytyczny. Leksykograficzna Wybór wariantu, który jest lepszy z punktu widzenia najważniejszego dla decydenta kryterium ( wcześniej decydent ustala hierarchię ważności kryteriów). Eliminacji Wybór na zasadzie eliminacji wszystkich wariantów, które nie osiągnęły progu krytycznego dla poszczególnych cech. Maksymalizacji Wybór wariantu, który ma najwięcej korzystniejszych cech. Sumowania użyteczności Wybór wariantu o najwyższej sumie ważonej użyteczności dla wszystkich cech. © Agnieszka Sopińska

10 Reguły decyzyjne w praktyce
W życiu codziennym najczęściej stosowana jest jedna z 4 reguł: dominacji, koniunkcji, dysjunkcji, leksykografii. Przy podejmowaniu ważnych decyzji w przedsiębiorstwie zaleca się stosowanie reguły sumowania użyteczności. © Agnieszka Sopińska

11 -to ocena postępowania decydenta:
Racjonalność decyzji Metodologiczna -to ocena postępowania decydenta: Czy wykorzystał wszystkie dostępne mu informacje? Czy postępował zgodnie z zasadami i etapami procesu decyzyjnego? Czy wykazał wystarczająca staranność i dobrą wolę w procesie decyzyjnym? Rzeczowa -to: Ocena ostatecznego rezultatu podjętej decyzji Porównanie wyniku podjętej decyzji z jej celem © Agnieszka Sopińska

12 Racjonalność metodologiczna
Wybór dokonany na podstawie dostępnych informacji i zgodnie z regułami „sztuki podejmowania decyzji”. Racjonalność metodologiczną wyznaczają: ilość i jakość informacji, znajomość reguł, zasad, procedur i metod rozwiązywania problemów i podejmowania decyzji oraz motywacja do jej podjęcia, stan w jakim znajduje się układ podejmujący decyzję (człowiek, organizacja). Racjonalność metodologiczna może być oceniana w dowolnym momencie procesu decyzyjnego. © Agnieszka Sopińska

13 Racjonalność rzeczowa
Wybór takiego wariantu działania, którego realizacja doprowadza do osiągnięcia ustalonego celu działania. Racjonalność rzeczową wyznaczają dwie grupy czynników: racjonalność metodologiczna, stan otoczenia od momentu wprowadzenia decyzji do realizacji, aż do wystąpienia ostatecznych skutków tej decyzji. © Agnieszka Sopińska

14 Decyzja racjonalna metodologicznie może być nieracjonalna rzeczowo.
Racjonalność decyzji ! Decyzja racjonalna metodologicznie może być nieracjonalna rzeczowo. © Agnieszka Sopińska

15 Bariery ograniczające racjonalność decyzji:
Bariera informacyjna Ilość informacji Jakość informacji Bariera zasobowa Ludzie Pieniądze Technologie Infrastruktura techniczna Bariera osobowościowa i kompetencyjna decydenta Brak asertywności Brak kreatywności Skłonność do ryzyka lub asekuranctwa Kierowanie się emocjami © Agnieszka Sopińska

16 Bariery ograniczające racjonalność- cd.
Bariera społeczna Konflikt oczekiwań poszczególnych jednostek lub grup Bariera motywacyjna Bariera organizacyjna Zła struktura organizacyjna (zbyt zbiurokratyzowana, zbyt scentralizowana, zbyt smukła, zbyt sformalizowana) Tryb i procedura podejmowania decyzji (jednoosobowy/ grupowy) Polityka kadrowa (złe decyzje dot. obsady stanowisk) Bariera biurokratyczna Bariera konkurencyjna (funkcjonowanie w warunkach kryzysu) © Agnieszka Sopińska

17 Sposoby podnoszenia racjonalności decyzji
Podnoszenie kwalifikacji decydentów; Podejmowanie decyzji w oparciu o naukowe metody; Uspołecznienie procesu decyzyjnego; Utechnicznienie procesu decyzyjnego; Upraszczanie struktur organizacyjnych; Odpowiednia polityka kadrowa © Agnieszka Sopińska

18 Indywidualne, czy grupowe podejmowanie decyzji?
Forma podejmowania decyzji Zalety Wady Indywidualnie Duża szybkość podejmowania decyzji Jednoznaczna odpowiedzialność Ograniczona liczba informacji Rozważanie niewielu wariantów rozwiązań Duże prawdopodobieństwo braku akceptacji podjętej decyzji przez podwładnych Grupowo Dużo informacji Wiele wariantów rozwiązań Większa szansa na wybór najlepszego rozwiązania Wyższy stopień akceptacji podjętej decyzji Czasochłonność Wysokie koszty Rozmycie odpowiedzialności Możliwość pojawienia się syndromu grupowego myślenia Wzrost akceptacji ryzyka © Agnieszka Sopińska

19 Syndrom grupowego myślenia
Pojawia się w sytuacji maksymalnego dążenia grupy do porozumienia się kosztem poszukiwania najlepszego rozwiązania problemu decyzyjnego. Konsekwencje: Autocenzura zgłaszanych pomysłów Poprzestanie na pierwszym zgłoszonym pomyśle Ignorowanie negatywnych informacji Wzajemne przekonywanie się o słuszności dokonanego wyboru Fałszywa jednomyślność © Agnieszka Sopińska

20 Działania przeciwdziałające zjawisku tzw. syndromu grupowego myślenia
Nie narzucanie swojego stanowiska członkom grupy- wypowiadanie się na końcu; Podział grupy na podgrupy; Przydzielenie jednemu z członków roli „adwokata diabła”; Zachęcenie członków grupy do wypowiadania krytycznego stanowiska dot. rozwiązywanego problemu; Organizowanie spotkań ostatniej szansy. © Agnieszka Sopińska

21 Rodzaje decyzji Rodzaj decyzji Kryteria STRATEGICZNE TAKTYCZNE
OPERACYJNE horyzont czasu odległy średni bliski stopień pewności osiągnięcia wyniku niski rosnący duży struktura problemu decyzyjnego znana w małym stopniu znana częściowo znana całkowicie główne źródła danych i informacji zewnętrzne zewnętrzne i wewnętrzne wewnętrzne charakter informacji zdecydowana przewaga inf. zagregowanych inf. zagregowane i szczegółowe informacje szczegółowe metody podejmowania decyzji nie programowane mieszane programowane © Agnieszka Sopińska

22 Informacja- definicja
To przeanalizowana oraz przetworzona do postaci zrozumiałej wiadomość (dana), która ma realną wartość dla odbiorcy. © Agnieszka Sopińska

23 Dane lub wiadomości są informacjami dla odbiorcy, gdy:
dotyczą obszaru zainteresowania odbiorcy, posiadają dla niego wartość, są przedstawione w zrozumiałej formie, nie powielają zasobów już posiadanych informacji. informacje dane, wiadomości © Agnieszka Sopińska

24 Cechy użytecznej informacji
Cecha informacji Charakterystyka informacji Dokładność W sposób wiarygodny odzwierciedla rzeczywistość Aktualność Dostępna w odpowiednim czasie, umożliwiającym właściwe działanie Kompletność Dostarczająca wszelkich niezbędnych faktów i szczegółów Przydatność Istotna dla decydenta, adekwatna do zgłaszanych potrzeb © Agnieszka Sopińska

25 Każda informacja powinna być:
dokładna i prawdziwa łatwo osiągalna i istotna dla sprawy o odpowiedniej częstotliwości dopływu o odpowiednim zasięgu czasowym właściwie opisująca obszar zainteresowań oryginalna prezentowana w dogodnej dla odbiorcy formie © Agnieszka Sopińska

26 Wykorzystanie informacji
Proces informacyjny Źródło informacji Nadawca Odbiorca Wykorzystanie informacji sygnał s z u m kanał łączności © Agnieszka Sopińska

27 Typologia informacji- podział ze względu na:
horyzont czasowy stopień agregacji stopień formalizacji stopień zaprogramowania typ strumienia informacyjnego dostępność informacji źródło pochodzenia informacji © Agnieszka Sopińska

28 Klasyfikacja informacji
Kryterium podziału Rodzaje informacji Horyzont czasowy Retrospektywne; Prospektywne; Bieżące (aktualne) Stopień agregacji Jednostkowa (analityczna); Zagregowana (syntetyczna) Stopień formalizacji Formalne; Nieformalne Stopień zaprogramowania Programowane; Nieprogramowane ( pod względem treści i/lub formy) Typ strumienia informacyjnego Rozliczeniowe; Analityczne; Zadaniowe Poziom dostępności Posiadane przez zgłaszającego popyt; Nieposiadane, ale dostępne; Nieposiadane i niedostępne Źródło pochodzenia informacji Wewnętrzne; Zewnętrzne; Pochodzące z wnętrza przedsiębiorstwa; Pochodzące z makrootocznia; Pochodzące z otoczenia sektorowego Poziom zarządzania Strategiczne; Taktyczne; Operacyjne © Agnieszka Sopińska

29 Inne klasyfikacje informacji:
Informacje ilościowe i jakościowe Informacje globalne i szczegółowe Informacje pełne i niepełne Informacje słabo ustrukturalizowane (tzw. słabe sygnały) i dobrze ustrukturalizowane (tzw. mocne sygnały) Informacja menedżerska i pracownicza © Agnieszka Sopińska

30 Zewnętrzne źródła informacji:
Uczestnicy rynku: Instytucje wyspecjalizowane Dostawcy Firmy doradcze Odbiorcy Wywiadownie gospodarcze Konkurenci Firmy badań rynkowych Instytucje finansowe Agencje informacyjne Instytucje rządowe i ich agendy Instytucje naukowo-badawcze Właściciele, inwestorzy Urzędy statystyczne Konsumenci finalni Zrzeszenia branżowe Surowe dane, pozyskiwane często w sposób nieformalny, nie zawsze wiarygodne, o nieograniczonych zasobach. Gotowe informacje, pozyskiwane w sposób formalny, o wyższym stopniu wiarygodności, o ograniczonym zakresie na tzw. zamówienie. © Agnieszka Sopińska

31 Wewnętrzne źródła informacji :
Komórki organizacyjne przedsiębiorstwa Służby ekonomiczno- finansowe System rachunkowości finansowej System rachunkowości zarządczej Zarząd © Agnieszka Sopińska

32 Wiedza, informacja, dane:
Dane- suche fakty przedstawione w postaci znaków, reprezentujących pomiary, wyniki i obserwacje; Informacje- uporządkowane zbiory danych (statyczne i zamknięte) przedstawiające jakiś fragment rzeczywistości; Wiedza- to informacje zastosowane w praktyce. To zbiór informacji wraz z umiejętnościami ich wykorzystania przez odbiorcę. Wiedza = informacje * doświadczenie * kontekst informacje dane, wiadomości wiedza © Agnieszka Sopińska

33 CECHY WIEDZY: Niewyczerpalność – (wiedza nie zużywa się, jej wartość jest tym większa, w im większym stopniu jest używana), Symultaniczność – (może być wykorzystywana jednocześnie w wielu miejscach przez wiele podmiotów), Nieliniowość – (ta sama ilość wiedzy wykorzystywana równolegle w dwóch organizacjach może przynieść zupełnie odmienne efekty; brak efektu skali), Niematerialność – (trudna do wyceny za pomocą tradycyjnych miar). Nieokreśloność – (pod względem zastosowań, efektów, „nosicielstwa”, nakładów i ryzyka jej zastosowania). © Agnieszka Sopińska

34 Zarządzanie wiedzą to:
Ogół procesów umożliwiających tworzenie, upowszechnianie i wykorzystywanie wiedzy do realizacji celów organizacji *. * „ Leksykon zarządzania „ Difin, Warszawa 2004 © Agnieszka Sopińska

35 (1.) Podejście japońskie do zarządzania wiedzą
Twórcy: I. Nonaka, H. Takeuchi; Opiera się na podziale wiedzy na cichą (ukrytą) i formalną (jawną); Zakłada, że wiedza ludzka powstaje i rozpowszechnia się za pomocą społecznych interakcji, określanych mianem konwersji wiedzy; © Agnieszka Sopińska

36 (2.) Podejście procesowe do zarządzania wiedzą
Twórcy: P. Murray, A. Myersa; Popularyzatorzy: T. Davenport, L. Prusak; Opiera się na 3 fundamentach: poszerzaniu wiedzy, kodyfikacji i transferze; najistotniejszym z nich jest poszerzanie wiedzy; © Agnieszka Sopińska

37 Etapy procesowego podejścia do zarządzania wiedzą:
Poszerzanie wiedzy: Przejmowanie wiedzy (przez zakup firm lub zatrudnienie odpowiednich pracowników) Wydzielanie zasobów (tworzenie ośrodków badawczo- rozwojowych) Fuzje wewnętrzne (połączenia wewnętrzne, wywołujące sytuacje konfliktowe, prowadzące do twórczych rozwiązań) Tworzenie sieci (tworzenie wspólnot zawodowych pracowników różnych firm) 2. Kodyfikacja wiedzy (opracowanie wiedzy w przystępnej formie, zrozumiałej i dostępnej dla wszystkich zainteresowanych) 3. Transfer wiedzy (wymiana wiedzy pomiędzy pracownikami przedsiębiorstwa; o charakterze formalnym i nieformalnym) © Agnieszka Sopińska

38 (3.) Podejście zasobowe do zarządzania wiedzą
Prekursorem podejścia jest: D. Leonard-Barton; Zakłada, że wiedza jest strategicznym zasobem firmy decydującym o przewadze konkurencyjnej; Opiera się na modelu „źródeł wiedzy”, składającego się z 5 elementów: kluczowych kompetencji, wspólnego rozwiązywania problemów, implementacji i integracji nowych narzędzi i technologii, eksperymentowania, importowania wiedzy z otoczenia; © Agnieszka Sopińska

39 (4.) Model mieszany zarządzania wiedzą A. Sopińskiej i P. Wachowiaka:
nabywanie wiedzy jawnej nabywanie wiedzy ukrytej przetwarzanie wiedzy jawnej przetwarzanie wiedzy ukrytej wykorzystanie wiedzy (w decyzjach) dzielenie się wiedzą jawną dzielenie się wiedzą ukrytą Źródło: Opracowanie własne. © Agnieszka Sopińska

40 Strategie zarządzania wiedzą w przedsiębiorstwie
Strategia kodyfikacji zarządzania wiedzą Przedsiębiorstwo opiera się na wiedzy jawnej, Warunkiem koniecznym jest funkcjonowanie sprawnego systemu informacyjnego i baz danych, Konsultanci korzystają z opracowanej już wiedzy i uzupełniają ją o własne doświadczenia. Strategia personalizacji zarządzania wiedzą Kładzie nacisk na wiedzę ukrytą pracowników, Dominuje podejście czeladnik – mistrz, Stosowany jest mentoring. © Agnieszka Sopińska

41 Kapitał intelektualny
Wiedza posiadająca możliwość przekształcania się w wartość określana jest mianem kapitału intelektualnego. © Agnieszka Sopińska

42 Składniki kapitału intelektualnego
intelektualny Kapitał ludzki Kapitał rynkowy Kapitał organizacyjny Kompetencje Relacje Wartości Kultura organizacyjna Innowacyjność Kapitał procesowy Bazy klientów Relacje z klientami Potencjał klientów © Agnieszka Sopińska