Wstęp do prawoznawstwa

Prezentacja na temat: "Wstęp do prawoznawstwa"— Zapis prezentacji:

1 Wstęp do prawoznawstwa
Koncepcje prawa Norma prawna

2 Koncepcje prawa Koncepcja prawa ma istotny wpływ na szczegółowe rozwiązania: zasady tworzenia prawa, sposoby jego interpretacji, orzekanie w sadach i stosowanie w różnych dziedzinach życia społecznego przez organy administracji publicznej.

3 Imperatywizm Imperatywizm, według Artura Kozaka, opozycyjny wobec realizmu prawniczego nurt w myśli prawniczej, traktujący prawo jako formę powinności oddziałującą na świat realny niejako „z zewnątrz”, z innej, pozaempirycznej sfery istnienia. Prawo jest dostępne poznawczo tylko przez specyficzne metody, niezwiązane w żaden sposób z metodami nauk empirycznych. W tym sensie imperatywizm jest stanowiskiem zdecydowanie antynaturalistycznym. W obrębie imperatywizmu istniały zawsze dwa modele refleksji o prawie: pozytywistyczny i iusnaturalistyczny, rzadko jednak uzewnętrzniające się w czystej postaci w realnie konstruowanych koncepcjach prawa.

4 1. Podstawowe cechy pozytywizmu prawniczego
Pozytywizm prawniczy, według Artura Kozaka , szerokim i niezwykle zróżnicowanym wewnętrznie nurtem we współczesnym prawoznawstwie. Treść tego terminu kształtuje się zasadniczo w opozycji do jusnaturalizmu jako konkurencyjnego stanowiska w obrębie imperatywizmu. Występuje on w języku prawniczym w trzech podstawowych znaczeniach, które niekiedy trudno od siebie odseparować. Można mianowicie, za N. Bobbio, rozróżnić pozytywizm prawniczy rozumiany jako: a) specyficzna ideologia prawna, pogląd wyróżniający pozytywne prawo jako system normatywny posiadający dla prawnika szczególną wartość, rozstrzygającą o jego pierwszeństwie w kolizji z innymi systemami normatywnymi b) pogląd teoretyczny, zakładający określoną ontologię prawa, co na gruncie imperatywizmu przekłada się na szczególną koncepcję obowiązywania prawa odwołującą się do uzasadnienia tetycznego norm oraz specyficznie określającą autorytet prawotwórczy c) postawa badawcza i metodologiczna koncepcja nauk prawnych, zgodnie z którą ich zadanie spełnia się w opracowywaniu tekstów prawa pozytywnego.

5 Prawoznawstwo to : w znaczeniu wąskim – nauki prawne
w znaczeniu szerokim – nauki prawne + praktyczne umiejętności prawnicze, związane z argumentacją i negocjowaniem rozstrzygnięć

6 Wydaje się, że wspólną cechą wszystkich odmian pozytywizmu jest uznanie dwóch tez:
1) prawo jest wyrazem woli ustawodawcy 2) prawo jest wyrażone w tekście Pierwsza teza – prawo jest wyrazem woli ustawodawcy – oznacza zerwanie z poglądami o koniecznych związkach prawa z moralnością oraz wkomponowanie pozytywizmu w rodzący się w XIX wieku model państwa demokratycznego, w którym suwerenem byli – za pośrednictwem aktu wyborczego – sami obywatele będący adresatem nakazów prawnych Teza druga – prawo jest wyrażone w tekście – przesądza o sposobie istnienia prawa w rzeczywistym świecie. Jest ono uchwytne jako wypowiedź języka czy też ściślej – struktura takich wypowiedzi.

7 „pozytywizm twardy” Akceptuje on zazwyczaj następujące założenia:
a) wykładnia jest quasi-poznaniem prawa (jeśli wierzymy w „rzeczywiste” i „obiektywne” znaczenie językowe, to musimy się zgodzić, że odczytywanie tekstu pod względem intelektualnym polega na poznawaniu jego właściwego znaczenia) b) wykładnia jest „złem koniecznym”, bo daje sędziemu okazję do samowoli w określaniu znaczenia tekstu (Monteskiusz), a więc uzurpowania sobie roli ustawodawcy; postulat zakazu wykładni (Beccaria), a współcześnie doktryna Claritas. c) jest jedno prawidłowe rozstrzygnięcie każdego problemu prawnego (tak jak jest jeden prawdziwy obraz przedmiotu poznania, przy czym kognitywny charakter dochodzenia do rozstrzygnięcia minimalizuje rolę procedury w prawie) d) nieskodyfikowane reguły stosowania prawa (głównie reguły egzegezy) nie należą do systemu prawa (tak jak metoda poznania przedmiotu nie jest częścią przedmiotu)

8 „pozytywizm miękki” Wspólne dla różnych wersji pozytywizmu miękkiego wydają się następujące twierdzenia: wykładnia jest złożonym procesem poszukiwania akceptowalnego rozstrzygnięcia obok prawa ustawowego akceptujemy również prawo przedustawowe, którego nie należy mylić z naturalnym – pierwszy problem ten postawił F. von Savigny, traktujący doświadczenie pokoleń prawników jako samodzielny przedmiot badań prawoznawstwa, odrębny od prawa pozytywnego jest wiele rozstrzygnięć jednego problemu, akceptowalnych ze względu na reguły i wartości systemu prawa, a droga do wyboru jednej z nich wiedzie przez uczciwe procedury reguły stosowania prawa należą do systemu prawa, choć na specjalnych zasadach [reguły wtórne]

9 Jusnaturalizm jusnaturalizm – według Artura Kozaka - historycznie pierwotna forma imperatywizmu. Modelowo jusnaturalizm zakłada dwie tezy: a) wiążą nas, jako ludzi i obywateli, dwa porządki normatywne – naturalne prawo oraz prawo pozytywne. b) prawo naturalne pełni funkcję walidacyjną wobec pozytywnego.

10 Realizm prawniczy Realizm prawniczy, to według Artura Kozaka , nurt w myśli prawniczej traktujący prawo jako element realnego świata, w opozycji bytu i powinności umiejscowiony po stronie bytu i podlegający badaniu jak każdy inny fakt społeczny.

11 Normy uważa się za obowiązujące, jeżeli:
a) jest dostatecznie prawdopodobne, że zostaną one zrealizowane, lub w przypadku ich przekroczenia, będą sankcjonowane przez odpowiednie organy państwa (koncepcja prognozy) czy przewidywania, zwana niekiedy „teorią przepowiedni” b) adresaci norm prawnych uważają je za obowiązujące, choćby w taki sposób, że w większości nie będą skłonni do stawiania oporu, gdy za przekroczenie danych norm będzie wymierzana sankcja (tzw. teoria uznania)

12 Podstawowe cechy argumentacyjnych teorii prawa
Według Artura Kozaka, komunikacyjna koncepcja prawa należy do tzw. trzeciej drogi i wiąże się z Habermasem. Podział działań ludzkich na celowo-racjonalne o instrumentalnym i technologicznym charakterze oraz na komunikacyjne, w których za pomocą rozmaitych oddziaływań symbolicznych staramy się osiągnąć porozumienie z innymi ludźmi. Działania celowo-racjonalne oceniamy ze względu na ich skuteczność w realizacji założonych celów, niezależnie od aksjologicznych konsekwencji podejmowanych działań. Działania komunikacyjne z kolei są oceniane ze względu na realizację nieskrępowanego porozumienia co do słuszności społecznych wartości i norm.

13 Norma postępowania i jej struktura
Wypowiedź językowa: spełniająca funkcję sugestywną adresowana do osoby lub grupy osób wyrażana, lub dająca się wyrazić w postaci nakazu lub zakazu określonego zachowania się od zdania różni się tym, że jest wypowiedzią prospektywną (zorientowaną na działania przyszłe), preskryptywną (określająca zachowania się jako powinność), skierowaną do określonego adresata, nieposiadająca wartości logicznej

14 NORMA PRAWNA NORMA PRAWNA, według Andrzeja Batora, to:
- norma postępowania - ustanowiona przez państwo/organy państwa - w następstwie wykonania posiadanej normodawczej kompetencji prawnej - lub w odpowiedni sposób uznana przez państwo - wyrażająca w sposób stanowczy powinność określonego zachowania się określonej osoby lub osób - forma wyrażania norm prawnych: JĘZYK oraz specyficznie prawnicza forma organizacji tekstu: ustawy, rozporządzenia..

15 Struktura normy prawnej - kształt językowy normy prawnej proponowany przez doktrynę prawniczą, głównie przez analityczną teorię prawa. Schemat, wedle którego wyrażane są typowe elementy składowe prawnych norm postępowania. W literaturze są różne ujęcia prezentacji struktury normy prawnej.

16 Koncepcja Trójelementowej budowy normy prawnej.
Według tej koncepcji norma prawna składa się z poniższych elementów: 1. hipotezy – określa adresata normy (czyli określa czyje zachowanie dana norma reguluje), jego cechy (zawód, wiek) i właściwości. Wskazuje także warunki zastosowania normy prawnej. 2. dyspozycji – określa zachowanie adresata w okolicznościach wskazanych w hipotezie. Ponadto uściśla obowiązki lub uprawnienia adresata. Występują trzy rodzaje dyspozycji: nakazowe, zakazowe i dozwolenia; 3. sankcji – określa negatywne konsekwencje prawne, jakie poniesie adresat w przypadku zachowania niezgodnego z dyspozycją. Wyróżniamy następujące rodzaje sankcji: egzekucyjna, karna (represyjna), oraz nieważności (bezskuteczności).

17 Koncepcja norm sprzężonych
Współcześnie doktryna prawnicza zdaje się często odwoływać do koncepcji dwuelementowej, wyodrębniającej w strukturze normy zakres zastosowania normy i zakres normowania oraz ściśle powiązanej z tą konstrukcją tzw. koncepcji norm sprzężonych: norma sankcjonowana, norma sankcjonująca. W koncepcji dwuelementowej dostrzega się konieczność ujmowania sankcji jako elementu porządków prawnych, nie traktuje się jednak jej jako koniecznego elementu struktury każdej, pojedynczej normy. Sankcja ujmowana jest jako element systemu prawa, a dokładniej jako szczególnego typu relację zachodzącą pomiędzy normami. Tę szczególną relację ma wyrażać właśnie koncepcja norm sprzężonych, określająca zależność powstającą między normą sankcjonowaną a sankcjonującą. Adresatem normy sankcjonowanej jest każdy, kogo może ona dotyczyć. Natomiast adresatami normy sankcjonującej są szczególne podmioty (prywatne i publiczne)

18 Prawo jako zjawisko językowe
Rozpatrywanie prawa bez omówienia jego strony językowej – jako np. zjawiska społecznego, psychicznego (realizm prawniczy) byłoby właściwie niemożliwe. Prawo dociera bowiem do swych adresatów w postaci odpowiednio ustanowionych i ogłoszonych przepisów prawnych, które przybierają postać sformalizowanego tekstu (aktu normatywnego).

19 Język prawny Język prawny – język tekstów prawnych – ogólnych aktów normatywnych prawa publicznego (ustaw, rozporządzeń, uchwał, zarządzeń itd.), publicznoprawnych aktów indywidualnych (decyzji administracyjnych) oraz aktów prawa prywatnego (umów, czynności jednostronnych). Język prawny ujmowany jest apragmatycznie, tj. jako gotowy wytwór pochodzący od publicznego prawodawcy lub innych podmiotów dokonujących doniosłe w skutkach prawnych czynności. Język prawny uważany jest – na gruncie pozytywizmu prawniczego – za konieczne medium artykulacji treści obowiązków prawnych. We współczesnych formach pozytywizmu normy prawne wręcz utożsamiane są z językiem prawnym („normą prawną jest wypowiedz pochodząca od prawodawcy”). Jednak, ze względu na istotny wpływ doktryny prawniczej na ostateczny kształt obowiązków prawnych dodaje się iż za normę uznawać należy także wypowiedź „dającą się przypisać prawodawcy. Przy takiej zaś interpretacji nie tylko język prawny ale również prawniczy może być uznawany za język właściwy dla artykulacji norm prawnych.

20 W polskim prawie obowiązuje w tym względzie rozporządzenie Prezesa RM z dnia r. w sprawie zasad techniki prawodawczej. Wskazuje się w nim na pożądane cechy jakimi powinien odznaczać się język prawny. Adekwatność – tekst przepisu prawnego w sposób możliwie precyzyjny i wierny powinien wyrażać intencje prawodawcy. Są na to dwa sposoby: 1. starać się sformułować tekst jednoznacznie i precyzyjnie albo wręcz przeciwnie; 2. w sposób elastyczny co pozwala prawodawcy włączyć do zakresu zastosowania i normowania normy prawnej różne i zmienne sytuacje. W ten sposób łatwiej unikać luk w prawie. Precyzji sprzyja wprowadzanie definicji legalnych, elastyczności zaś przepisów zawierających klauzule generalne. Komunikatywność – język prawny będzie komunikatywny jeżeli sformułowany w nim wzór postępowania będzie dostatecznie zrozumiały dla odbiorców, przede wszystkim dla adresatów norm prawnych. - uzyskuje się to przede wszystkim unikając zawiłości i zbytniej specjalizacji języka, stosując proste zdania ale również odpowiednio dzieląc tekst aktu normatywnego na poszczególne jednostki redakcyjne czy stosując zawsze tę samą kolejność przepisów Zwięzłość – osiągniemy ją jeśli będzie on zawierał te wszystkie, a zarazem tylko te wypowiedzi które konieczne są dla odtworzenia możliwie jednoznacznych norm postępowania.

21 Język prawniczy Język prawniczy – język standardowo łączony z prawniczą praktyką językową, zarówno dydaktyczno-naukową jak i zawodową (sędziów, prokuratorów, adwokatów). Język ten bywa określany jako socjolekt wyróżniający prawników jako odrębną grupę zawodową. Nie ma on własnej syntaktyki, ma natomiast pewne odrębności na poziomie semantycznym (częściowo odrębne słownictwo, nierzadkie odmienności znaczeniowe w zestawieniu z terminami pochodzącymi z języka potocznego). Najbardziej wyróżnia go jednak wymiar pragmatyczny, gdyż jest on swoistym narzędziem wewnątrz prawniczej komunikacji w obrębie doktryny prawniczej. Wykorzystywany jest również w uzasadnieniach sądowych oraz argumentacji obecnej w procesach dochodzenia do decyzji prawnych. Traktowany jest zwykle jako bogatszy od języka prawnego, gdyż poza tym, że ma pojęcia własne, obejmuje także terminologię z zakresu języka prawnego.

22 Różnice: 1) język prawny jest językiem produktywnym w tym sensie, że kształtuje zachowania (powoduje po stronie adresata zmianę zachowania, co wyraża funkcję sugestywną języka prawnego), niekiedy zaś pewne zachowania w całości wykreowuje (regulacje dotyczące form czynności prawnych – wyraża to z kolej jego funkcję perfomatywną). Język prawny zmienia zatem lub ma zdolność zmieniania rzeczywistości wokół nas. Język prawniczy będzie spełniał funkcję opisową, poznawczą, a więc ma walor reproduktywności” w odniesieniu do samej rzeczywistości. Język prawniczy ma służyć identyfikacji tego co na gruncie określonej normatywnej koncepcji źródeł prawa uznawane jest za prawo.   2) inną proponowaną podstawą oddzielenia języka prawnego od prawniczego jest kryterium stopnia języka. Język prawny miałby być językiem przedmiotowym, gdyż jego odniesieniem (dziedziną której dotyczy) jest pewna rzeczywistość, jaką są zachowania ludzkie kwalifikowane jako prawnie doniosłe ze względu na normy rekonstruowane z tego języka. Natomiast język prawniczy byłby wariantem metajęzyka (języka co najmniej II stopnia, przedmiotowego), gdyż jego dziedzina ma charakter językowy (jest nią język prawny). Poznawanie prawa na gruncie nauki oraz spory prawne obecne w praktyce prawniczej będą odmiennymi wariantami użycia języka prawniczego mającego każdorazowo za przedmiot język prawny. Refleksja nad prawem i samo prawo ujmowane są w kategorialnie odrębnych językach (języku prawniczym i prawnym).

23 Racje wykładni, to według Zbigniewa Pulki, powody, dla których wykładnia powinna być dokonywana. Mogą być one dwojakie: o charakterze lingwistycznym – gdy interpretator ma trudności ze zrozumieniem języka tekstu prawnego o charakterze pozalingwistycznym – gdy interpretator ma wątpliwości o charakterze pozajęzykowym dotyczące zakresu zastosowania i zakresu normowania normy określonej na podstawie przepisów prawnych.

24 Jeśli chodzi o racje lingwistyczne, przepis prawny może być tak sformułowany, że interpretator nie rozumie go w całości lub w części. Przyczyną tego stanu rzeczy może być: 1) „otwarta struktura” języka naturalnego, którego odmianą jest język prawny. Język naturalny jest semantycznie otwarty/niedookreślony znaczeniowo. Oznacza to, że w przypadku przynajmniej części wyrażeń tego języka można wyróżnić obok pozytywnego rdzenia znaczeniowego (klasa przedmiotów, co do których nie ma wątpliwości, że należą do zakresu danego wyrażenia) i negatywnego rdzenia znaczeniowego (klasa przedmiotów co do których nie ma wątpliwości, że nie nalezą do zakresu wyrażenia) także sferę cienia semantycznego, którą tworzą obiekty, co do których powstaje wątpliwość, czy należą do zakresu wyrażenia, czy też nie. W języku naturalnym znaczną część nazw i wyrażeń charakteryzuje „cień semantyczny”, tzn. nieostre granice denotacji, co powoduje, że za pomocą reguł semantycznych tego języka nie da się rozstrzygnąć, czy określone obiekty należą, czy nie należą do denotacji nazwy lub wyrażenia. 2) niekiedy prawodawca celowo posługuje się zwrotami niedookreślonymi znaczeniowo, co ma na przykład miejsce w przypadku klauzul generalnych. To odesłanie może mieć postać użycia przez prawodawcę w tekście prawnym zwrotów ocennych, odsyłających do określonego systemu wartości (moral relig polit ekon) lub występuje poprzez odesłanie do pozaprawnych zasad postępowania, które mają uzasadnienie aksjologiczne, czyli do innego niż prawny systemu normatywnego.

25 Język dyskursu prawniczego
Wypowiedzi opisowe (zdania). Treścią wypowiedzi opisowej jest sąd, którego przedmiotem jest istnienie lub nieistnienie pewnego stanu rzeczy (faktu). Są one zdaniami w sensie logicznym, tj. opisują rzeczywistość zgodnie bądź niezgodnie z prawdą. Prawdziwość lub fałszywość zdania stwierdzającego określony fakt jest nazywana jest jej wartością logiczną. Wartość fałszu lub prawdy może być przypisana do zdania ze względu na rodzaj użytych w nim słów – będą to tzw. zdania analityczne. Przykładem takiego zdania jest: „kwadrat ma cztery boki” - zdanie analitycznie prawdziwe

26 Prawdziwość/fałszywość zdania może również polegać na zbieżności tego, co zostało w nim wyrażone z opisanym w nim fragmentem rzeczywistości. „Marcin nie lubi szpinaku” „Byłam wczoraj w teatrze” W Arystotelewskim, klasycznym ujęciu prawdziwość takich zdań polega na zgodności wyrażonych w nich sądów z rzeczywistością. Zdanie jest zatem prawdziwe (ściślej wyraża prawdziwy sąd), jeżeli w rzeczywistości jest tak jak to zostało w nim przedstawione. Powyższe zdania będą prawdziwe w zależności od tego czy rzeczywiście byłam wczoraj w tym kinie, czy Marcin naprawdę nie lubi szpinaku.

27 Oceny i wypowiedzi oceniające.
Wypowiedzi oceniające stanowią językowy środek wyrazu przeżycia aprobaty lub dezaprobaty wobec określonego stanu rzeczy. OCENA – przeżycie pozytywnego lub negatywnego stosunku do jakiegoś obiektu, którym może być zarówno osoba jak i rzecz, stan, czy też zdarzenie. WYPOWIEDŹ OCENIAJĄCA – stanowi werbalne uzewnętrznienie tego rodzaju przeżycia. Oceny dzielą się na zasadnicze oraz instrumentalne. Oceny zasadnicze – formułowana jest jedynie ze względu na będący jej przedmiotem obiekt i jego aprobowane bądź nieaprobowane – własności. Np. smaczny posiłek, ładna pogoda, interesujący spektakl. Oceny instrumentalne – gdy dany obiekt budzi aprobatę bądź dezaprobatę ze względu na to, iż stanowi dobry środek do osiągnięcia takiego czy innego celu. Np. „najlepszy podręcznik”, „ważne spotkanie”, „dobre połączenie” stanowić będą na ogół oceny instrumentalne (gdyż są formułowane ze względu na cele, jaki mogą być: zdanie egzaminu, kariera zawodowa, szybki wygodny dojazd na miejsce). Oceny instrumentalne oparte są na przekonaniach o związkach przyczynowych zachodzących pomiędzy przyjmowanymi celami i ocenianymi ze względu na nie faktami. Co więcej zakładają aprobatę tego rodzaju celów.

28 Dyrektywa celowościowa
Zbliżony do normy postępowania zwrot wyrażający w sposób warunkowy powinność zachowania się określonego adresata (adresatów). Typowy dla dyrektyw celowościowych schemat językowy przedstawia się następująco: „Jeżeli chcesz osiągnąć cel C, to powinieneś zachować się w sposób S”, przy czym S jest tutaj traktowane jako środek (przyczyna) powodujący zrealizowanie celu (osiągnięcie stanu rzeczy) S. C i S znajdują się wobec siebie w relacji przyczynowo – skutkowej wyznaczonej w sposób normatywny (tetyczny). Normodawca (podmiot stanowiący dyrektwę celowościową) wykorzystując dostępną sobie wiedzę o empirycznych związkach przyczynowych, nakazuje w sposób stanowczy podjąć działanie – środek, gdyż wedle jego wiedzy doprowadzić ma to do osiągnięcia celu C. Jednak już sam wybór celu C pozostawia osobie chcącej uczynić ewentualny użytek z dyrektywy celowościowej. Elementem zakresu zastosowania dyrektywy celowościowej będzie adaptacja celu – lub inaczej ujętego stanu rzeczy – który z punktu widzenia użytkownika dyrektywy ma charakter dyspozytywny (dowolny, wyznaczający adresatowi sytuację wyboru). Dlatego można przyjąć, że dyrektywa celowościowa jest wypowiedzią złożoną, łączącą w sobie element dowolności i powinności, albo że jest zwrotem wyrażającym normatywne/ustanowione następstwo: wybór celu jest w dyspozycji użytkownika dyrektywy, ale już wybór środka prowadzącego do celu pozostaje w dyspozycji podmiotu ustanawiającego dyrektywę.

29 Norma generalna i indywidualna
Norma generalna - norma postępowania skierowana do osoby lub osób wyodrębnionych ze względu na pewną wspólną cechę rodzajową lub zespół takich cech, np. zawód (prawnik), wiek (pełnoletni), sprawowaną funkcję, płeć, lub też ze względu na pewną cechę lub cechy charakteryzujące sytuację, od której prawodawca uzależnia powstanie obowiązku (np. podatnik, który osiągnął w danym roku dochód podlegający opodatkowaniu). Cechy te służą wyodrębnieniu (zbioru potencjalnych adresatów normy) z pewnego uniwersum osób – podmiotów prawa objętych regulacją danego porządku prawnego. Nazwy użyte do określania tych cech powinny nadawać się do pełnienia roli kryteriów – konkluzywnego rozstrzygania o tym, czy określony podmiot prawa podlega pod obowiązki określone daną normą generalną czy też nie. Norma indywidualna- norma postępowania skierowana do osoby lub osób wyodrębnionych ze względu na pewną cechę osobową (indywidualną, niepowtarzalną) człowieka lub zespół takich cech. Norma indywidualna identyfikować będzie człowieka jako podmiot obowiązku poprzez przywoływanie takich jego cech jak: imię i nazwisko, data i miejsce urodzenia, imiona rodziców, numer pesel, nip, firma przedsiebiorcy. Określony zespół takich cech pozwala wyodrębnić poszczególną jednostkę jako podmiot prawa spośród potencjalnych adresatów określonych przez normę generalną. Norma indywidualna będzie zatem zwykle n. skierowaną do określonej osoby fizycznej/prawnej.

30 Norma abstrakcyjna i konkretna
norma abstrakcyjna lex, norma postępowania określająca w sposób powtarzalny i pozakontekstowy treść nakładanego na adresata normy obowiązku. Norma abstrakcyjna określa rodzajowo powinność zachowania się określonej osoby lub grupy osób. Zachowanie adresata jest tutaj wyodrębnione poprzez wskazanie pewnej cechy (grupy cech) wspólnej dla zachowań określonego rodzaju norma konkretna, norma postępowania wyznaczająca w sposób czasoprzestrzennie określony treść nakładanego na adresata obowiązku. Zakres normowania takiej normy wyznaczony będzie poprzez podawanie takich cech zachowania się, które pozwolą wyodrębnić to zachowanie jako pojedyncze, niepowtarzalne zdarzenie.