Metody wywoływania głosek. Sylwia Świdzińska-Jachna logopeda, specj

Prezentacja na temat: "Metody wywoływania głosek. Sylwia Świdzińska-Jachna logopeda, specj"— Zapis prezentacji:

1 Metody wywoływania głosek. Sylwia Świdzińska-Jachna logopeda, specj
Metody wywoływania głosek. Sylwia Świdzińska-Jachna logopeda, specj. neurologopeda Buk, 19 listopad 2015

2 I część Co nieco o diagnozie logopedycznej, dyslalii rozwojowej, zaburzeniach artykulacyjnych i fonologicznych.

3 Diagnoza logopedyczna
jest to ocena rozwoju mowy osoby badanej oraz określenie nieprawidłowości występujących w procesie komunikowania się.

4 Co jest badane u dziecka?
Motoryka Wymowa Język Struktury pojęciowe Realizacja dialogu Realizacja mowy opowieściowej Oddychanie Połykanie

5 Dyslalia to ogólne pojęcie stosowane przy określaniu różnych postaci wad wymowy.
Dyslalia anatomiczna ruchowa (dysglosja) spowodowana jest wadami budowy aparatu artykulacyjnego. Dyslalia funkcjonalna – spowodowana jest nieprawidłowymi nawykami ruchowymi z powodu nieprawidłowego przebiegu czynności fizjologicznych w obrębie obwodowego narządu mowy (żucia, połykania, oddychania). Dyslalia anatomiczna słuchowa – spowodowana jest wadą budowy lub uszkodzeniem narządu słuchu. Dyslalia rozwojowa – to zaburzenia rozwoju artykulacji.

6 REPREZENTACJA LEKSYKALA
Dyslalia rozwojowa – zaburzenia rozwoju artykulacji. Podstawowy schemat systemu przetwarzania procesów mowy. REPREZENTACJA LEKSYKALA WEJŚCIE ucho WYJŚCIE usta

7 Czynniki powodujące zaburzenia artykulacyjne.
1. Zmiany anatomiczne aparatu artykulacyjnego: - wady zgryzu (zgryz otwarty, przodozgryz – progenia, tyłozgryz –prognacja); anomalie zębowe (zęby krzywe, diastema, protruzja, retruzja); nieprawidłowa budowa języka (makroglosja, mikroglosja, ankyloglosja); gotyckie podniebienie twarde; przerost trzeciego migdałka, tzw. gardłowego; polipy; skrzywienie przegrody nosowej; rozszczepy: warg, podniebienia twardego i miękkiego.

8 Czynniki powodujące zaburzenia artykulacyjne – cd.
2. Nieprawidłowe funkcjonowanie narządów mowy: - niska sprawność języka i warg (słabe napięcie mięśniowe, oddychanie przez usta, brak pionizacji języka, nieprawidłowe nawyki); trudności w pracy więzadeł głosowych; nieprawidłowe funkcjonowanie języczka.

9 Czynniki powodujące zaburzenia artykulacyjne – cd.
3. Zaburzenia fonologiczne: nieprawidłowości w funkcjonowaniu słuchu fonemowego; inne trudności związane z centralnymi procesami przetwarzania mowy, między innymi brak reprezentacji odpowiednich fonemów, a także planowanie sekwencyjne.

10 Zaburzenia artykulacji (wymowy) w zależności od przyczyn.
zaburzenia artykulacyjne przyczyny zlokalizowane na wyjściu zaburzenia fonologiczne przyczyny zlokalizowane na wejściu

11 Najczęściej występujące zaburzenia artykulacyjne i fonologiczne, czyli deformacje.
Sygmatyzm (różnica parasygmatyzm) – nieprawidłowa realizacja głosek dentalizowanych [s,z,c,dz,sz,ż,cz,dż,ś,ź,ć,dź]. Rotacyzm (różnica pararotacyzm) – nieprawidłowa wymowa głoski [r]. Kappacyzm i gammacyzm – nieprawidłowa realizacja głosek [k] i [g]. Występują tu paralalie, tak jak przy sygmatyźmie i rotacyźmie. Lambdacyzm – nieprawidłowa realizacja głoski [l]. Paralalia z głoską [j]. Deformacje samogłosek [a,u,i,o,e,y) – obniżona motoryka ust.

12 Deformacja innych głosek [t,d,n,f,v,b,p,m,h].
Najczęściej występujące zaburzenia artykulacyjne i fonologiczne, czyli deformacje – c.d. Deformacja innych głosek [t,d,n,f,v,b,p,m,h]. Wymowa bezdźwięczna, za wyjątkiem głosek sonornych [l,r,u,m,n,ń,i] oraz samogłosek. Wymowa bezdźwięczna najczęściej występuje w postaci paralalii, tzn. gdy głoski dźwięczne są zastępowane głoskami bezdźwięcznymi. Przyczyny: „na wejściu” – funkcjonowanie słuchu fonemowego, niedosłuch, zaburzenia koordynacji strun głosowych z pracą nasady, słaba wydolność układu oddechowego.

13 II część Warsztaty. Literkę widzimy - GŁOSKĘ słyszymy.

14 Metody fonetyczne wywoływania głosek polegają na przekształceniach fonetycznych innych głosek.
A → M zwierając wargi podczas artykulacji a otrzymamy m. M → B zaciskamy dokładnie i delikatnie skrzydełka nosa w czasie artykulacji m. B → P szeptem wymówione b przekształci się w p. A → L delikatnie, zewnętrzną stroną dłoni podbijamy podbródek w czasie artykulacji a. L → R palcem wskazującym szybko poruszamy pod czubkiem języka; język musi być luźny, szeroki, policzki przyciśnięte. U → B w czasie wymawiania u lekko zwieramy i rozwieramy wargi. U → W przyciskamy dolną wargę do górnych zębów w czasie artykulacji u. V → F szeptem wymawiane w przekształci się w f. F → S rozciągamy szeroko wargi tak, aby zęby były widoczne w czasie artykulacji f, możemy powiedzieć dziecku, że układamy buzię jakbyśmy mieli się uśmiechać.

15 Metody fonetyczne wywoływania głosek polegają na przekształceniach fonetycznych innych głosek – c.d.
W → Z rozciągamy szeroko wargi tak, aby zęby były widoczne w czasie artykulacji w, możemy powiedzieć dziecku, że układamy buzię jakbyśmy mieli się uśmiechać. Uwaga! to są głoski dźwięczne. I → S wykorzystujemy ułożenie warg i języka typowe dla samogłoski i i polecamy długo i mocno kierować powietrze na palec wskazujący, który dziecko trzyma przed ustami w linii środkowej; nie każemy dziecku dmuchać, ponieważ wtedy układa wargo tak, jak do dmuchania, tj. zaokrągla je. S → SZ w czasie artykulacji s podnosimy czubek języka do dziąseł lub polecamy dziecku, aby samo uniosło czubek języka w kierunku wałka dziąsłowego górnego; można wykorzystać sondę lub szpatułkę. S → Ś w czasie wymawiania długiego s polecamy, aby pacjent cofnął czubek języka jak najdalej od zębów i umieścił go na dole jamy ustnej.

16 Metody fonetyczne wywoływania głosek polegają na przekształceniach fonetycznych innych głosek – c.d.
N → D kilkakrotnie powtarzamy sylabę na zaciskając przy tym nos. D → T szeptane d przekształca się w t. D → G w czasie artykulacji sylaby do przyciskamy palcem lub szpatułką przód języka. T → K w czasie artykulacji sylaby to przyciskamy palcem lub szpatułką przód języka. Uwaga! Obie głoski są bezdźwięczne. K → CH,H przedłużenie artykulacji głoski k spowoduje jej przekształcenie się w ch,h. T → C przy otwartych ustach kładziemy czubek języka na wewnętrzną powierzchnię dolnych zębów i staramy się wytworzyć dźwięk t, będzie on zbliżony do c; następnie polecamy zbliżyć zęby. C → S przedłużenie artykulacji głoski c przekształci ją w s.

17 Metody fonetyczne wywoływania głosek polegają na przekształceniach fonetycznych innych głosek – c.d.
S → Z uruchomienie wiązadeł głosowych, co można wyczuć przykładając dłoń do krtani, wówczas dziecku polecamy, żeby włączyło motor; tutaj musimy pamiętać, aby nie doprowadzić do napięcia mięśni. TI → Ć w czasie wymawiania sylaby ti cofamy język do tyłu za pomocą sondy lub szpatułki. Ć → Ś przedłużona głoska ć przekształca się w ś. SZ → Ż uruchamiamy więzadła głosowe, tak jak we wszystkich parach korelacyjnych dźwięczna/bezdźwięczna. CH,H → Ś wymawiamy długo i szeptem spółgłoskę ch,h nie zmieniając przy tym pozycji języka i wytwarzając odpowiednie zaokrąglenie warg ze ściśniętymi kącikami ust. J → Ś sposób taki sam jak przy przekształcaniu ch,h →ś.

18 Metody fonetyczne wywoływania głosek polegają na przekształceniach fonetycznych innych głosek – c.d.
Ń → DŹ w czasie wymawiania długiego i mocnego ń zaciskamy skrzydełka nosa. DŹ → Ć wymówione szeptem przekształca się w ć, a przedłużone ć daje ś. T → T* przy szeroko otwartych ustach pokazujemy dziecku, że wymawiając t, językiem trzeba dotknąć wałka dziąsłowego powyżej zębów przednich. Można też uczulić sondą lub roztworem soli miejsce artykulacji: dziąsło i apex. D → D* analogicznie. T* → CZ z dziąsłowego t poprzez przyciśnięcie policzków w okolicy kącików ust i lekkie zaokrąglenie warg uzyskamy dźwięk głoski cz. Analogia D* → DŻ. CZ → SZ z przedłużonego cz uzyskamy sz. Analogia D* → Ż. SZ → Ż uruchamiamy struny głosowe przy sz, co da efekt ż.

19 Metody fonetyczne wywoływania głosek polegają na przekształceniach fonetycznych innych głosek – c.d.
Ż → R lekkie i delikatne potrącenie wędzidełka podjęzykowego w czasie artykulacji ż spowoduje jej przekształcenie w r; lepszym od tego sposobem może być energiczne opuszczenie żuchwy w czasie przedłużonego ż. D* → R tworzymy delikatnie i szybko, i bez wysiłku dziąsłowe d* przy szeroko otwartych ustach; język musi być wysoko podniesiony a w tylnej części napięty. Silny wydech w czasie tworzenia d* oraz intencja aby wprawć w wibracje czubek języka doprowadzą do wywołania głoski r. T → D* → R wymawiamy lekko i delikatnie sylaby te i de, w których głoska d* jest wymawiana przy dziąsłach a nie przy zębach, samogłoski sa tworzone bardzo cicho i krótko. R → SZ osłabienie wibracji, wymawianie coraz ciszej głoski r przy jednoczesnym zaokrągleniu warg przekształci ją w sz; dziecku mówimy, że słychać odjeżdżający motor.

20 Pytania?

21 Sylwia Świdzińska-Jachna
Dziękuję za uwagę. Sylwia Świdzińska-Jachna tel