Z ortografią za pan brat 

Prezentacja na temat: "Z ortografią za pan brat "— Zapis prezentacji:

1 Z ortografią za pan brat 

2 Co to jest ortografia? Ortografia-ogół zasad i przepisów obowiązujących w języku polskim. Przepisy te zostały uchwalone przez Komitet Ortografii Polskiej Akademii Umiejętności w 1936 r. Od tego czasu wprowadzono kilka zmian, np. dotyczących pisowni wielkiej litery.

3 Pisownia wyrazów z „ó” i „u”
Literę „ó” piszemy: gdy w wyrazach pokrewnych wymienia się na o, e, a, np. kółko-koło, zbiórka-zbierać, w zakończeniach: -ów, -ówna, ówka, np. Kraków, młynarzówna, makówka, WYJĄTKI: skuwka, wsuwka, zasuwka. w końcówce dopełniacza l. mn. rzeczowników r. męskiego, np. długopisów, zeszytów, piórników, Na początku wyrazów, np. ów, ósmy, ówczesny. UWAGA! ó nigdy nie występuje na końcu wyrazu. Literę u piszemy: w zakończeniach, np. -un, -unka np. opiekun, opiekunka - ulec np. hamulec - unek np. rysunek - uch np. zuch - uchna np. córuchna - uleńka np. babuleńka itp. w cząstce –uj w formach czasu teraźniejszego, trybu rozkazującego oraz w formach imiesłowu przymiotnikowego czynnego i przysłówkowego współczesnego (jeśli w bezokoliczniku mają przyrostek –ować lub –uć np. smakować - smakuję).

4 Pisownia wyrazów „rz” i „ż”
Literę „rz” piszemy : gdy wymienia się na r, np. mierzyć – miara, po spółgłoskach: p np. przyroda b np. brzeg d np. drzewo t np. trzynasty g np. grzebień WYJĄTEK: gżegżółka, piegża k np. krzesiwo ch np. chrzan j np. ujrzeć w np. wrzos WYJĄTKI : kształt, bukszpan, pszczoła, pszenica itp. formy stopnia wyższego, najwyższego przymiotników. Literę „ż” piszemy : gdy w wyrazach pokrewnych wymienia się na: g, dz, h, z, ź, s, np. posążek-posąg pieniężny-pieniądz drużyna-druh jeżdżenie – jazda mrożenie- mroźny bliżej- blisko, w zakończeniach :-aż, -eż, np. młodzież, odzież, sprzedaż, bandaż, po literach: l, ł, r, np. lżej, łże, rży, inżynier, w partykule – że, -ż, np. idźże, jakże, także, ależ, cóż.

5 Pisownia wyrazów „ch” i „h”
Literę „ch” piszemy: gdy w wyrazach pokrewnych wymienia się na sz, np. mucha-muszy słuchać- słyszeć dach-daszek na końcu wyrazów, np. mech, duch, Lech WYJĄTEK: druh w wyrazach obcego pochodzenia po s, np. schizma, schemat, scheda. Literę „h” piszemy: gdy w wyrazach pokrewnych wymienia się na: g, ź, z, dz, np. wahać- waga drużyna- druh błahy-błazen po spółgłosce z, np. zhańbić, zheblować, rozhuśtać, zharmonizować, w cząstka, h: hiper-, hipo-, hydro-, hetero-, hemo-, helio-, hekto-, np. hipologia, hydronetka, hiperbola, homonim, heteromorfizm, hemofilia, heliocentryczny, hektolitr, na początku wyrazu, jeśli „h” może być opuszczone np. Hanna-Anna Hindus-Indus harfa-arfa

6 Pisownia „i” oraz „j” po samogłoskach i spółgłoskach
Literę „i’’ piszemy : po spółgłoskach: c, z, s wymawianych miękko, np. ciastko, ziemia, siodło, na początku wyrazów, przed spółgłoską, np. igloo, iskierka, intruz, imbryk, ikebana, bez względu na wymowę po spółgłoskach, np. obiad, Legia, radiesteta, wianek, fiolka, po d, l , r, w zakończeniach wyrazów zapożyczonych, np. radio, kolia, historia. Literkę „j” piszemy : na początku wyrazu przed samogłoską, np. jabłka, jechać, juhas, jodła, jadać, po samogłoskach, zgodnie z wymową, np. bajarz, wodzirej, mój, obejście, kajak, w połączeniach: ja, je, jo, ju, ję, jó, np. jadalnie, jedynaczka, Jolanta, język, jubilat, jąkała, Józef, po spółgłoskach: c, z, s wymawianych twardo, np. akcja, Azja, pasja, po przedrostkach zakończonych na spółgłoski, np. podjechać, objechać, rozjechać, wjechać, zjazd.

7 Pisownia zakończeń rzeczowników „-ji”, „-ii”, „-i”
Zakończenia „–ji” piszemy: po spółgłoskach: c, z, s, np. poezji, porcji, pensji, Zakończenie „-ii” piszemy: gdy w rzeczownikach zakończonych na –tia, -dia, ria, -lia, -kia, -gia, -chia, np. partii, Holandii, Marii, konwalii, biologii, monarchii, w wyrazach obcego pochodzenia, np. akademii, mumii, schizofrenii, fotografii, kopii. Zakończenie „-i” piszemy: gdy słyszymy i, np. cioci, ziemi, leni, koni, pani, po samogłoskach, m.in. połączeniu „-ea”, np. nadziei, alei Korei, idei, w wyrazach zakończonych na: -nia, -unia, -arnia, -alnia, -elnia, -ownia, np. pralni, babuni, palarni, bawialni, pustelni, siłowni.

8 Pisownia wyrazów „ę”, „em”, „en”
Literę „ę” piszemy : w pierwszej osobie liczb pojedynczej czasu teraźniejszego i przyszłego prostego większość czasowników, np. piorę, napiszę, wybiorę, analizuję, wynajduję, w wielu wyrazach rodzimych, mimo że wymawiamy em, en, np. tęcza, łęk, lęk, męka, nękać, przed l, ł w formach osobowych czasu przeszłego l. poj. r. żeńskiego i nijakiego oraz we wszystkich formach l. mn., np. wzięłam, wzięłaś, wzięła, wzięliśmy, wzięłyście, wzięły, w mianowniku, bierniku i wołaczu niektórych rzeczowników rodzajów nijakiego, np. szczenię, plemię, imię, znamię, dziecię, w bierniku l. poj. rzeczowników żeńskich zakończonych na samogłoskę, np. kuchnię, patelnię, siostrę, matkę, Azję. WYJĄTEK: panią. Połączenia literowe „em” i „en” piszemy: niezależnie od wymowy w wyrazach zapożyczonych nieprzyswojonych, np. prezent, orientacja, recenzja, temperówka, stempel, en piszemy w zakończeniach 1 .osoby l.poj. niektórych czasowników, np. wiem, umiem, rozumiem.

9 Pisownia wyrazów „ą-om”, „on”
Literę „ą” piszemy: w 3 osobie l. mn. czasu teraźniejszego i przyszłego prostego np. robią, zrobią, biorą, zdobędą, w wyrazach rodzimych i obcych całkowicie przyswojonych, mimo że często wypowiadamy w nich –om, -on, np. wąs, łąka, brąz, pąs, kąt UWAGA! W wyrazach rodzimych ą często wymienia się na ę, np. ząb-zębowy, dąb-dębowy, mąż-mężatka. w narzędniku l. poj. rzeczowników, przymiotników i zaimków rodzaju żeńskiego zgodnie z wymową i rzeczowników rodzaju męskiego zakończonych na –o, -ą, np. z moją ukochaną pudelką, z Kościuszką w dopełniaczu l.mn. rzeczowników nijakich zakończonych na –ę, np. cielę –cieląt, dziewczę – dziewcząt, pisklę – piskląt, w bierniku l. poj. przymiotników i zaimków rodzaju żeńskiego np. starszą, wysoką, twoją, w formach osobowych czasu przeszłego l. poj. r. męskiego przed ł, np. wziął, posunąłeś. Połączenia literowe om piszemy: niezależnie od wymowy w wyrazach zapożyczonych nieprzyswojonych np. kompozytor, kompromis, komputer, kompres, kompot, w celowniku l. mn. rzeczowników, np. gęsiom, ojcom, oknom, dziewczętom, domom, zgodnie z wymową przed b, p, np. kompas, kompot, kombinezon, bombonierka, tombak .

10 Partykułę „nie” piszemy:
Łącznie Rozłącznie z rzeczownikami, np. niewola, niebezpieczeństwo, nienakłanianie, z przymiotnikami w stopniu równym, np. nieduży, niewesoły, z przysłówkami w stopniu równym utworzonymi od przymiotników, np. nietrudno, niedużo, niezwykle, z imiesłowami przymiotnikowymi, UWAGA! Zgodnie z uchwałą Rady Języka Polskiego z dnia 9 grudnia 1997 r. partykułę nie z imiesłowami przymiotnikowymi czynnymi i biernymi piszemy zawsze łącznie, bez względu na znaczenie. z osobowymi formami czasownika, np. nie wyróżniać się, nie stoją, WYJĄTKI: niedomagać, nienawidzić, niepokoić, niedowidzieć, z osobowymi formami czasownika występującymi w funkcji bezosobowej, np. nie wypada, nie powinno się, nie należy, z wyrazami użytymi w funkcji czasownika lub orzecznika , np. nie trzeba, nie brak, nie warto, nie wolno, nie żal, z bezosobowymi formami czasownika zakończonymi na : -no, -to, np. nie sprzątnięto, nie pomalowano, z imiesłowami przysłówkowymi, np. nie doczytawszy, nie śpiesząc się, z przymiotnikami w stopniu wyższym i najwyższym, np. nie dłuższy, nie najdłuższy, z przysłówkami w stopniu wyższym i najwyższym, np. nie dłużej, z zaimkami, np. nie twój, nie ty, z przysłówkami nie pochodzącymi od przymiotników np. nie tylko z liczebnikami np. nie raz WYJĄTKI: niejeden, nieraz

11 Dziękujemy za uwagę!!! 