Р УССКИЙ СЕНТИМЕНТАЛИЗМ Sentymentalizm – prąd literacki epoki oświecenia. Nazwa wywodzona od ang. sentiment (czucie, uczucie, opinia), wylansowana po ukazaniu.

Prezentacja na temat: "Р УССКИЙ СЕНТИМЕНТАЛИЗМ Sentymentalizm – prąd literacki epoki oświecenia. Nazwa wywodzona od ang. sentiment (czucie, uczucie, opinia), wylansowana po ukazaniu."— Zapis prezentacji:

1 Р УССКИЙ СЕНТИМЕНТАЛИЗМ Sentymentalizm – prąd literacki epoki oświecenia. Nazwa wywodzona od ang. sentiment (czucie, uczucie, opinia), wylansowana po ukazaniu się Podróży sentymentalnej (1768) Laurencea Sternea. «В духовной жизни человека одни просветители считали главным разум, другие – чувство. Писатели, культивировавшие в своих произведениях чувства, объявившие их драгоценнейшим достоянием человеческой природы, образовали направление, получившее название «сентиментализма». (Западов) 1 2014-01-16 Eliza Małek

2 П ЕРИОДИЗАЦИЯ ПО П. А. О РЛОВУ (1) Период зарождения сентиментализма (60е гг. XVIII в.) авторы заимствуют жанры (напр., анакреонтическую оду, идиллю) у классицистов, приноровливая их к поэтике нового направления, или заимствуют и и спользуют готовые европейские образцы (ср. Письма Эрнеста и Доравры Ф. Эмина, написанные в подражание Новой Элоизе Руссо, или комедию Лукина Мот, любовью исправленный, которая является переделкой комедии французского драматурга Детуша (Destouches Philippe N.) Мот, или добродетельная обманщица ). 2 2014-01-16 Eliza Małek

3 2014-01-16 Eliza Małek 3 Lata 60-te XVIII w. – pojawienie się pierwszych przejawów sentymentalizmu w gatunkach skodyfikowanych przez klasycyzm, np. w odzie anakreontycznej i idylli, przekładów i przeróbek tekstów dramy mieszczańskiej (L. M. Merciera, Diderota, Beaumarchaisgo, w której odrzucono podział na bohaterów wzniosłych i komicznych, wprowadzono bohatera z ludu, który był zdolny do uczuć wzniosłych i szlachetnych, akcję budowano na konflikcie między dziećmi i rodzicami itp. (Por. W. Łukin Мот, любовью исправленный, - Rozrzutnik przez miłość nawrócony – przeróbka komedii Destouchesa Philippe N. naśladowanie europejskich wzorców prozy sentymentalnej (F. Emin, powieść epistolarna Listy Ernesta i Dorawry (1766) i Nowa Heloiza (1761) J. Rousseau.

4 П ЕРИОДИЗАЦИЯ (2) Второй период - 1776-1789 Ведущим жанром этого периода становится комическая опера Dominacja opery komicznej (opéra comique) – gatunku dramatyczno-muzycznego ze wstawkami muzycznymi w postaci arii, kupletów, najczęściej wierszowanych. 4 2014-01-16 Eliza Małek

5 П ЕРИОДИЗАЦИЯ (3) 1789-1796. Период расцвета. Именно тогда были написаны и опубликованы лучшие произведения Н. Карамзина ( Бедная Лиза, 1791) и Н. Радищева ( Путешествие из Петербурга в Москву, 1790), были основаны журналы «Детское чтение для сердца и разума» (1785-1789), «Московский журнал» (1787-1792), «Приятное и полезное препровождение времени» (1794-1798). Преобладание прозаических жанров: сентиментальной, «чувствительной» повести, романов, сентиментальных путешествий. 5 2014-01-16 Eliza Małek

6 П ЕРИОДИЗАЦИЯ (4) 1789-1796 – okres rozkwitu, apogeum twórczości M. Karamzina i A. Radiszczewa, dominacja gatunków prozatorskich (czułej opowieści/noweli, powieści sentymentalnej) i poezji sentymentalnej (listu poetyckiego, liryki, pojawienie się ballady) Н. Карамзина (Бедная Лиза, 1791), Н. Радищева (Путешествие из Петербурга в Москву, 1790), czasopisma «Детское чтение для сердца и разума» (1785-1789), «Московский журнал» (1787-1792), «Приятное и полезное препровождение времени» (1794-1798), almanach «Аглая» (1794-95) 1797-1811 – время упадка. Эпигонство 1797-1811 – okres upadku, epigoństwa 6 2014-01-16 Eliza Małek

7 П ЕРЕВОДЫ Проза: Страдания юного Вертера В. Гёте (W. Goethe), Эмиль и Новая Элоиза Ж.-Ж.Руссо (J. J. Rоusseau), Сентиментальное путешествие Стерна (L. Sterne) Поэзия: кладбищенская поэзия, Ночные думы Юнга (E. Young), идиллии и пастушеские поэмы Гесснера (S. Gessner) Драматургия (мещанская драма и слезная комедия) Лондонский купец Лилло (G. Lillo) (1764), Беверлей Э. Мура (Б. Сореля), 1772 (E. Moore); Друг несчастных Луи Мерсье (L. S. Mercier) 7 2014-01-16 Eliza Małek

8 2014-01-16 Eliza Małek 8 Proza: Страдания юного Вертера В. Гёте (W. Goethe, Cierpienia młodego Wertera ), Эмиль и Новая Элоиза Ж.-Ж.Руссо (J. J. Rоusseau, Emil, Nowa Heloiza ), Сентиментальное путешествие Стерна (L. Sterne, Podróż sentymentalna ) Poezja: poezja cmentarna (кладбищенская поэзия) Ночные думы Юнга (E. Young, Myśli nocne), idylle i poematy pasterskie S. Gessnera Dramaturgia: dramat mieszczański i łzawa komedia Лондонский купец Лилло (G. Lillo) (1764), Беверлей Э. Мура (Б. Сореля), 1772 (E. Moore); Друг несчастных Луи Мерсье (L. S. Mercier)

9 С МЕШЕНИЕ ЖАНРОВ – НО НЕ ОТКАЗ ОТ ЖАНРОВОЙ СИСТЕМЫ КАК ТАКОВОЙ Прозаиция поэтических жанров и поэтизация жанров прозаических (поэтические вставки и лиро- поэтические элементы в сентиментальном путешествии). Зарождение индивидуального стиля. Преодоление однолинейности в изображении героев (ср. сочетание положительных и отрицательных начал в характеристике Карамзинского Эраста). 9 2014-01-16 Eliza Małek

10 P OETYKA PRĄDU - IMMANENTNA I SFORMUŁOWANA Odejście od czystości gatunkowej, od rygorystycznej normatywności, ale z zachowaniem pewnych postulowanych wartości. Kto może być poetą? Karamzin – w odróżnieniu od Sumarokowa uważał, że prawdziwym poetą może być tylko człowiek obdarzony czułym sercem, wrażliwy, a więc i dobry, cnotliwy. Braku tych cech nie rekompensuje znajomość reguł i nawet talent. 2014-01-16 10 Eliza Małek

11 C EL I ZADANIA LITERATURY Kształtowanie autentycznych więzi międzyludzkich opartych na wzajemnej sympatii i zrozumieniu oraz pokazanie wewnętrznego życia człowieka, refleksji nad cechami płynącymi z jego natury i nad jego miejscem w świecie kulturowym ( Słownik literatury polskiego oświecenia, s. 662). 2014-01-16 11 Eliza Małek

12 Э СТЕТИЧЕСКИЕ ДОМИНАНТЫ Чувствительность героя и повествователя. Простота стиля, композиции, ориентация на разговорный язык (салона). Противопоставление порочному миру цивилизации – отдельного человека с его богатым внутренним миром. Эстетизация изображенного мира (Аркадия) и идеализация прошлого (золотого века). 12 2014-01-16 Eliza Małek

13 2014-01-16 Eliza Małek 13 Przeciwstawienie miasta - wsi, cywilizacji i kultury - naturze. Przeciwstawienie dzieciństwa jednostki okresowi dojrzałości. Przeciwstawienie skażonemu światu kultury i cywilizacji – konkretnego człowieka obdarzonego bogatym życiem wewnętrznym. Estetyzacja świata przedstawionego (Arkadii) i idealizacja przeszłości (złotego wieku, wieku szczęśliwości

14 C ZUŁOŚĆ I PROSTOTA Czułość jako immanentna cecha bohatera i narratora (niekoniecznie wywodzącego się ze sfer wyższych). Prostota stylu, kompozycji, kształtu językowo- stylistycznego utworu (w Rosji orientacja na język mówiony salonów, w niektórych gatunkach, np. w operze komicznej, nawet do języka potocznego). Odrzucenie teorii trzech stylów i wypracowanie stylu pozwalającego jak najlepiej wyrazić stany emocjonalne bohaterów (z oczywistym odrzuceniem pospolitości i grubiaństwa). 2014-01-16 14 Eliza Małek

15 С ЕНТИМЕНТАЛЬНЫЕ ГЕРОИ 15 Положительные герои – носители природной чувствительности. Они щедры, гуманны, сострадательны, способны на благородные, самоотверженные поступки. Любят музыку и живопись. Умение «сопечалится и совеселится» другому человеку (Радищев). Отрицательные герои – лица, полностью или частично утратившие природную чувствительность, а следовательно порочные, легкомысленные, сухие, черствые и даже жестокие. 2014-01-16 Eliza Małek

16 2014-01-16 Eliza Małek 16 B. pozytywny jest nosicielem природной чувствительности (wrodzonej czułości). Odznacza się bogatym życiem wewnętrznym, jest zdolny do poświęceń, do szlachetnych czynów. Lubi muzykę, malarstwo, książki (odpowiednio dobrane). Umie «сопечалится и совеселится» другому человеку (Радищев) współmartwić się i współweselić z drugim człowiekiem. B. negatywny – to człowiek, który całkowicie lub częściowo utracił wrodzoną czułość i wrażliwość na drugiego człowieka, a więc niecnotliwy, lekkomyślny, zły, czasem okrutny.

17 Ч ТЕНИЕ В ЖИЗНИ СЕНТИМЕНТАЛЬНОГО ГЕРОЯ / L EKTURA W ŻYCIU SENTYMENTALNYCH BOHATERÓW «Он читывал романы, идилли, имел довольно живое воображение и часто переносился мысленно в те времена (бывшие или не бывшие), в которые, если верить стихотворцам, все люди беспечно гуляли по лугам, купались в чистых источниках, целовались как горлицы, отдыхали под розами и миртами и в счастливой праздности все дни свои провождали. Ему казалось, что он нашёл в Лизе то, чего сердце его давно искало. (Эраст – герой Бедной Лизы) 17 2014-01-16 Eliza Małek

18 К НИГА – СПУТНИК ОДИНОКОЙ ПРОГУЛКИ СЕНТИМЕНТАЛЬНОГО ГЕРОЯ / K SIĄŻKA – NAJLEPSZY TOWARZYSZ BOHATERA Mотив совместного чтения героев (идущий от Вертера Гёте): совместное чтение сближает героев, помогает им высказать недосказанное. «По окончании одного периода, где автор изображал весь огнь пылающей любви [герой читает Вертера – Э. М.], Пламир остановился, взглянул на Раиду. Взоры их встретились, и взаимное чувство, подобно электрической искре, мгновенно из одного в другое переселилось и сотрясло сердца их» (Д. Горчаков, Пламир и Раида, Москва 1796, с. 28) 18 2014-01-16 Eliza Małek

19 2014-01-16 Eliza Małek 19 «Чтение – важнейшее занятие «чувствительного человека». С особым вниманием он относится к самому процессу чтения. Важно не только, что, но и как он читает. Немалое значение имеет при этом внешний вид книги, ее формат. [...] Самый процесс чтения на лоне природы доставляет «чувствительному» человеку эстетическое наслаждение. Одновременно книга становится соучастником его собственных переживаний». (Кочеткова Н. ) Samotne czytanie w domu lub na spacerze. Motyw wspólnego czytania przez bohaterów (wywodzący się od Cierpień młodego Wertera ): wspólna lektura zbliża bohaterów, pomaga im wyartykułować to, czego sami powiedzieć nie potrafią lub nie śmieją.

20 Р ЕКВИЗИТЫ И ЖЕСТЫ / R EKWIZYTY I GESTY Костюм пастушка, верная собака, овечки, флейта, венок, деревья, нежные птички, ручеёк и т.п. Предметы, подаренные другом/ любимым: книжка, платок, засушенные цветы и т.д. Вздохи, потоки слёз, обмороки, самоубийства. Kostium pasterski, wierny pies, owieczki, flet, wianek z kwiatów, drzewa, ptaszki, szemrzący strumyk itp. Przedmioty podarowane przez przyjaciela lub kochanka: książka, zasuszone kwiaty, chusteczka, listy i inne czułe pamiątki. Westchnienia, łzy, omdlenia, samobójstwa В струях сих бедная скончала Лиза дни, Коль ты чувствителен, прохожий, вздохни! 20 2014-01-16 Eliza Małek

21 2014-01-16 Eliza Małek 21 Synchronizacja uczuć i przeżyć bohatera ze stanem przyrody (porą roku, dnia, zjawiskami atmosferycznymi – por. opis upadku Lizy i towarzyszącej temu wydarzeniu burzy, rozmyślania bohaterów podczas spaceru nad rzeką, w gaju). Opisy przyrody.

22 М ОЛОДЫЕ – СТАРЫЕ ( ПОЖИЛЫЕ ) Большинство сентиментальных героев – люди молодые. Адресат - женщина М. Карамзин, Послание женщинам.... Для вас, красавицы, приятным, Чтоб слогом чистым сердцу внятным Оттенки вам изображать Страстей счастливых и несчастных То кротких, то ужасных; Чтоб вы могли сказать: «Он, право, мил и верно переводит Все томное в сердцах на ясный нам язык; Слова для тонких чувств находит. 22 2014-01-16 Eliza Małek

23 C ZUŁOŚĆ I PROSTOTA Czułość jako immanentna cecha bohatera i narratora (niekoniecznie wywodzącego się ze sfer wyższych). Prostota stylu, kompozycji, kształtu językowo- stylistycznego utworu (w Rosji orientacja na język mówiony salonów, w niektórych gatunkach, np. w operze komicznej, nawet do języka potocznego). Odrzucenie teorii trzech stylów i wypracowanie stylu pozwalającego jak najlepiej wyrazić stany emocjonalne bohaterów (z oczywistym odrzuceniem pospolitości i grubiaństwa). 2014-01-16 23 Eliza Małek