Dedukcja. Źródła poznania

Prezentacja na temat: "Dedukcja. Źródła poznania"— Zapis prezentacji:

1 Dedukcja. Źródła poznania

2 Tautologie i prawa logiki
Formuła (  )  (  ) jest schematem zdania prawdziwego bez względu na to, jakie zdania (prawdziwe, czy fałszywe) zostaną podstawione na miejsce zmiennych  i . Źródła poznania

3 Tautologie i prawa logiki
(  )  (  ) Na przykład: niech  znaczy „Funio kocha Kundzię”, zaś  „Funio ożeni się z Kundzią”. Wówczas zdanie „Jeżeli jest tak, że jeżeli Funio kocha Kundzię, to się z nią ożeni, to Funio nie kocha Kundzi lub się z nią ożeni” jest prawdziwe bez względu na to, co faktycznie dzieje się między Funiem i Kundzią. Źródła poznania

4 Tautologie i prawa logiki
Zdania o tej własności (tj. prawdziwe bez względu na fakty) nazywają się tautologiami, zaś schematy takich zdań prawami logiki (prawami KRZ). Niektórzy autorzy stosują nieco inną terminologię: nazywają zdania prawdziwe bez względu na fakty prawdami logicznymi, zaś tautologiami nazywają prawa logiki. Czyli formuła (  )  (  ) jest prawem logiki. Źródła poznania

5 Twierdzenie o dedukcji
wtw 1  2  … n   jest prawem logiki Źródła poznania

6 Przykład wnioskowania
Nigdy nie wygrzebiemy się z długów, chyba że stryj Walenty sypnie groszem. A na pewno nie sypnie, jeżeli nie przejmie kamienicy po prababce Adeli. Skąd płynie jedyna pocieszająca konkluzja: jeśli uda się mu z kamienicą, to długi spłacimy. Źródła poznania

7 Przykład wnioskowania
Nigdy nie wygrzebiemy się z długów, chyba że stryj Walenty sypnie groszem. A na pewno nie sypnie, jeżeli nie przejmie kamienicy po prababce Adeli. Skąd płynie jedyna pocieszająca konkluzja: jeśli uda się mu z kamienicą, to długi spłacimy.  = „(kiedyś) wygrzebiemy się z długów” = „spłacimy długi”  = „stryj Walenty sypnie groszem”  = „stryj Walenty przejmie kamienicę po prababce Adeli” = „uda mu się z kamienicą” Źródła poznania

8 Przykład wnioskowania
Nigdy nie wygrzebiemy się z długów, chyba że stryj Walenty sypnie groszem. A na pewno nie sypnie, jeżeli nie przejmie kamienicy po prababce Adeli. Skąd płynie jedyna pocieszająca konkluzja: jeśli uda się mu z kamienicą, to długi spłacimy.  = „(kiedyś) wygrzebiemy się z długów” = „spłacimy długi”  = „stryj Walenty sypnie groszem”  = „stryj Walenty przejmie kamienicę po prababce Adeli” = „uda mu się z kamienicą” „chyba że” = „jeżeli nie”. „skąd płynie jedyna pocieszająca konkluzja” = |= „na pewno”: zwrot emfatyczny, można pominąć Źródła poznania

9 Przykład wnioskowania
Nigdy nie wygrzebiemy się z długów, chyba że stryj Walenty sypnie groszem. A na pewno nie sypnie, jeżeli nie przejmie kamienicy po prababce Adeli. Skąd płynie jedyna pocieszająca konkluzja: jeśli uda się mu z kamienicą, to długi spłacimy.  = „(kiedyś) wygrzebiemy się z długów” = „spłacimy długi”  = „stryj Walenty sypnie groszem”  = „stryj Walenty przejmie kamienicę po prababce Adeli” = „uda mu się z kamienicą” Schemat rozumowania:   ,    |=    Źródła poznania

10 Przykład wnioskowania
  ,    |=    wtw (  )  (  )  (  ) jest prawem logiki Źródła poznania

11 (  )  (  )  (  )
Metoda nie wprost (  )  (  )  (  )  0 Źródła poznania

12 (  )  (  )  (  )
Metoda nie wprost (  )  (  )  (  )   0 Źródła poznania

13 (  )  (  )  (  )
Metoda nie wprost (  )  (  )  (  )   0   Źródła poznania

14 Metoda nie wprost (  )  (  )  (  ) 1  0 1 1 1  0
(  )  (  )  (  )   0   Schemat nie jest prawem logiki, bo gdy  jest fałszywe, a  prawdziwe, to każde podstawienie do schematu jest fałszywe Źródła poznania

15 Metoda nie wprost (  )  (  )  (  )
(  )  (  )  (  ) Schemat nie jest prawem logiki, bo gdy  jest fałszywe, a  prawdziwe, to każde podstawienie do schematu jest fałszywe Dlatego wniosek    nie wynika logicznie z przesłanek   ,    Źródła poznania

16 Metoda nie wprost Nigdy nie wygrzebiemy się z długów, chyba że stryj Walenty sypnie groszem. A na pewno nie sypnie, jeżeli nie przejmie kamienicy po prababce Adeli. Skąd płynie jedyna pocieszająca konkluzja: jeśli uda się mu z kamienicą, to długi spłacimy. Wniosek nie wynika logicznie z przesłanek, ponieważ nawet jeżeli stryj Walenty przejmie kamienicę po prababce Adeli (), to niekoniecznie sypnie groszem (). A jeśli nawet , to nie ma gwarancji, że wygrzebiemy się z długów (), bo może grosza być za mało albo możemy wszystko przehulać. Źródła poznania

17 Wiemy, jak wnioskować z prawdziwych przesłanek
Wiemy, jak wnioskować z prawdziwych przesłanek. Ale skąd wziąć te przesłanki? Źródła poznania

18 Irracjonalizm Zmysły i rozum nie wystarczą do poznania
Ale mamy jakieś poznanie Źródła poznania

19 Irracjonalizm Zmysły i rozum nie wystarczą do poznania
Ale mamy jakieś poznanie Zatem są jakieś inne źródła poznania iluminacja Źródła poznania

20 Irracjonalizm Zmysły i rozum nie wystarczą do poznania
Ale mamy jakieś poznanie Zatem są jakieś inne źródła poznania iluminacja intuicja (Bergson) Źródła poznania

21 Irracjonalizm/racjonalizm
Irracjonalizm prowadzi do elitaryzmu poznawczego Źródła poznania

22 Irracjonalizm/racjonalizm
Irracjonalizm prowadzi do elitaryzmu poznawczego problem: jak odróżnić wybrańca od samozwańca Źródła poznania

23 Irracjonalizm/racjonalizm
Irracjonalizm prowadzi do elitaryzmu poznawczego problem: jak odróżnić wybrańca od samozwańca Racjonalizm zakłada egalitaryzm poznawczy Źródła poznania

24 Racjonalizm Kartezjusz Sceptycyzm metodyczny:
Odrzucić wszystko, w co można wątpić. René Descartes ( ) Rozprawa o metodzie 1637. Źródła poznania

25 Racjonalizm Kartezjusz Sceptycyzm metodyczny:
Odrzucić wszystko, w co można wątpić. Zmysły mogą mnie łudzić. René Descartes ( ) Rozprawa o metodzie 1637. Źródła poznania

26 Racjonalizm Kartezjusz Sceptycyzm metodyczny:
Odrzucić wszystko, w co można wątpić. Zmysły mogą mnie łudzić. Że postrzegam, rozumuję, pragnę, czyli myślę, jest niewątpliwe. René Descartes ( ) Rozprawa o metodzie 1637. Źródła poznania

27 Racjonalizm Kartezjusz Sceptycyzm metodyczny:
Odrzucić wszystko, w co można wątpić. Zmysły mogą mnie łudzić. Że postrzegam, rozumuję, pragnę, czyli myślę, jest niewątpliwe. Cogito ergo sum. René Descartes ( ) Rozprawa o metodzie 1637. Źródła poznania

28 Dowód ontologiczny Kartezjusza
Jestem rzeczą myślącą (duszą). Źródła poznania

29 Dowód ontologiczny Kartezjusza
Jestem rzeczą myślącą (duszą). Jestem niedoskonałą rzeczą myślącą. Źródła poznania

30 Dowód ontologiczny Kartezjusza
Jestem rzeczą myślącą (duszą). Jestem niedoskonałą rzeczą myślącą. Mam ideę doskonałości. Źródła poznania

31 Dowód ontologiczny Kartezjusza
Jestem rzeczą myślącą (duszą). Jestem niedoskonałą rzeczą myślącą. Mam ideę doskonałości. Nie mogę być jej autorem. Źródła poznania

32 Dowód ontologiczny Kartezjusza
Jestem rzeczą myślącą (duszą). Jestem niedoskonałą rzeczą myślącą. Mam ideę doskonałości. Nie mogę być jej autorem. Mam ją od rzeczy doskonałej, Boga. Źródła poznania

33 Dowód ontologiczny Kartezjusza
Jestem rzeczą myślącą (duszą). Jestem niedoskonałą rzeczą myślącą. Mam ideę doskonałości. Nie mogę być jej autorem. Mam ją od rzeczy doskonałej, Boga. Bóg istnieje. Źródła poznania

34 Błąd kategorialny Nie mogę być autorem idei doskonałości, bo nic doskonałego nie może pochodzić od czegoś mniej doskonałego. Ukryte założenie: idea doskonałości jest doskonała Przesunięcie kategorialne Źródła poznania

35 I dalej… Bóg jest dobry, zatem nie może mnie łudzić.
Błędy poznawcze są skutkiem mojej niedoskonałości. Świat istnieje. Istnieją dusze i ciała. Źródła poznania

36 Natywizm Mamy jakieś idee wrodzone. Źródła poznania

37 Natywizm Mamy jakieś idee wrodzone. Natywizm Platona: teoria anamnezy:
Dusza przed wcieleniem przebywała w świecie idei. Zapomina o nich pod wpływem ciała. Źródła poznania

38 Natywizm Mamy jakieś idee wrodzone Natywizm Platona: teoria anamnezy:
Dusza przed wcieleniem przebywała w świecie idei. Zapomina o nich pod wpływem ciała. Własnym wysiłkiem może je sobie przypominać. Ciało jest więzieniem duszy. Źródła poznania

39 Natywizm Mamy jakieś idee wrodzone Natywizm Platona: teoria anamnezy:
Dusza przed wcieleniem przebywała w świecie idei. Zapomina o nich pod wpływem ciała. Własnym wysiłkiem może je sobie przypominać. Ciało jest więzieniem duszy. Natywizm jako forma aprioryzmu: Jest jakieś poznanie a priori, tj. niezależne od doświadczenia. Źródła poznania

40 Empiryzm genetyczny Krytyka teorii idei wrodzonych.
Umysł jest tabula rasa na której doświadczenie zapisuje swoje znaki. John Locke ( ) Rozważania dotyczące rozumu ludzkiego (1670) Źródła poznania

41 Empiryzm genetyczny Krytyka teorii idei wrodzonych.
Umysł jest tabula rasa na której doświadczenie zapisuje swoje znaki. Źródła idei: zmysły refleksja John Locke ( ) Rozważania dotyczące rozumu ludzkiego (1670) Źródła poznania

42 Empiryzm genetyczny Skrajny nominalizm. Esse est percipi.
George Berkeley ( ) Traktat o zasadach poznania ludzkiego (1710) Źródła poznania

43 Empiryzm genetyczny Skrajny nominalizm. Esse est percipi.
Istnieją tylko idee (barwy, dźwięki, czucia dotykowe, smaki, zapachy) i umysły. George Berkeley ( ) Traktat o zasadach poznania ludzkiego (1710) Źródła poznania

44 Empiryzm genetyczny Skrajny nominalizm. Esse est percipi.
Istnieją tylko idee (barwy, dźwięki, czucia dotykowe, smaki, zapachy) i umysły. Tzw. przedmioty materialne są tylko zespołami idei. George Berkeley ( ) Traktat o zasadach poznania ludzkiego (1710) Źródła poznania

45 Empiryzm genetyczny Skrajny nominalizm. Esse est percipi.
Istnieją tylko idee (barwy, dźwięki, czucia dotykowe, smaki, zapachy) i umysły. Tzw. przedmioty materialne są tylko zespołami idei. Rzeczy materialne nie mają żadnego substancjalnego podłoża. George Berkeley ( ) Traktat o zasadach poznania ludzkiego (1710) Źródła poznania

46 Argument przeciw solipsyzmowi
Nad niektórymi ideami nie mam władzy. Idee nie działają przyczynowo. Źródła poznania

47 Argument przeciw solipsyzmowi
Nad niektórymi ideami nie mam władzy. Idee nie działają przyczynowo. Zatem idee aktualnie postrzegane pochodzą od innego umysłu. Źródła poznania

48 Argument przeciw solipsyzmowi
Nad niektórymi ideami nie mam władzy. Idee nie działają przyczynowo. Zatem idee aktualnie postrzegane pochodzą od innego umysłu. Istnieje Bóg, który postrzega wszystkie idee. Źródła poznania

49 Argument przeciw solipsyzmowi
Nad niektórymi ideami nie mam władzy. Idee nie działają przyczynowo. Zatem idee aktualnie postrzegane pochodzą od innego umysłu. Istnieje Bóg, który postrzega wszystkie idee. Bóg wywołuje we mnie idee według praw, które ustanowił. Źródła poznania

50 Argument przeciw solipsyzmowi
Nad niektórymi ideami nie mam władzy. Idee nie działają przyczynowo. Zatem idee aktualnie postrzegane pochodzą od innego umysłu. Istnieje Bóg, który postrzega wszystkie idee. Bóg wywołuje we mnie idee według praw, które ustanowił. O istnieniu innych umysłów wnioskuję na zasadzie analogii. Źródła poznania