Dane INFORMACYJNE Nazwa szkoły: Zespół Szkół Samorządowych Gimnazjum im. AK w Dąbrowie Białostockiej ID grupy: 96/92_MP_G2 Opiekun: Marzena Gregorczuk.

Prezentacja na temat: "Dane INFORMACYJNE Nazwa szkoły: Zespół Szkół Samorządowych Gimnazjum im. AK w Dąbrowie Białostockiej ID grupy: 96/92_MP_G2 Opiekun: Marzena Gregorczuk."— Zapis prezentacji:

1

2 Dane INFORMACYJNE Nazwa szkoły: Zespół Szkół Samorządowych Gimnazjum im. AK w Dąbrowie Białostockiej ID grupy: 96/92_MP_G2 Opiekun: Marzena Gregorczuk Bagieńska Kompetencja: matematyczno - przyrodnicza Temat projektowy: Sól soli nierówna Semestr/rok szkolny: III / 2010/2011

3 SPIS TREŚCI 1. Budowa soli. 2. Nazewnictwo soli.
3. Wzory soli i modele wybranych soli. 4. Podział soli. 5. Właściwości soli. 6. Metody otrzymywania soli. 7. Dysocjacja soli. 8. Występowanie soli w skorupie ziemskiej. 9. Sole w wodach naturalnych. 10. Sole w łazience. 11. Sole w apteczce domowej. 12. Zastosowanie soli jako nawozów sztucznych. 13.Lokalizacja zakładów produkujących nawozy sztuczne w Polsce. 14. Inne zastosowania soli. 15. Wpływ nawozów sztucznych na wzrost roślin. 16. Wpływ soli kuchennej na wzrost roślin. 17. Skutki stosowania nawozów sztucznych. 18. Znaczenie soli dla organizmu ludzkiego. 19. Kopalnie soli – mapa. 20. Ciekawostki o solach.

4 BUDOWA SOLI Sole są to związki chemiczne zbudowane z kationów metali lub kationu amonu NH4+ oraz anionów reszt kwasowych, Np. M mnRn m M- metal, R – reszta kwasowa, m- liczba określająca wartościowość reszty kwasowej (równa liczbie kationów metalu), n- liczba określająca wartościowość metalu (równa liczbie anionów reszt kwasowych).

5 BUDOWA SOLI - CD Sól o nazwie chlorek sodu jest więc zbudowana z kationów metalu Na+ i anionów reszty kwasowej Cl- .

6 JONOWA BUDOWA SOLI – STRUKTURA KRYSTALICZNA CHLORKU SODU

7 Podział soli Sole nasycone, w których nie występują ani grupy hydroksylowe, ani kwaśne atomy wodoru; Sole nienasycone, które dzieli się na: hydrosole - zawierające grupy hydroksylowe pochodzące z wyjściowej zasady, zwane solami zasadowymi; wodorosole - zawierające kationy wodoru pochodzące z wyjściowego kwasu, zwane solami kwaśnymi; hydraty - sole posiadające wbudowane w sieć krystaliczną cząsteczki wody.

8 NAZEWNICTWO SOLI Nazwę soli tworzy się od nazwy kwasu, dodając nazwę metalu i uwzględniając jego wartościowość. Nazwy soli kwasów beztlenowych mają końcówkę - ek, np. chlorek żelaza (III).

9 NAZEWNICTWO SOLI - cd Nazwy soli kwasów tlenowych mają końcówkę - an, np. azotan(V) miedzi (II) lub siarczek żelaza (III).

10 WZORY I MODELE WYBRANYCH SOLI
azotan (V) sodu NaNO3

11 WZORY I MODELE WYBRANYCH SOLI - CD
azotan (V) wapnia Ca(NO3)2

12 WZORY I MODELE WYBRANYCH SOLI - CD
siarczan (VI) wapnia CaSO4

13 WZORY I MODELE WYBRANYCH SOLI - CD
siarczan (VI) baru BaSO4

14 WŁAŚCIWOŚCI soli - Mają budowę krystaliczną,
- Mają wysoką temperaturę topnienia, - Wodne roztwory soli przewodzą prąd elektryczny, - Przeważnie dobrze rozpuszczają się w wodzie: * wszystkie sole sodowe, potasowe są rozpuszczalne, * wszystkie chlorki, bromki i jodki są rozpuszczalne z wyjątkiem srebrowych, rtęci i ołowiu, * wszystkie siarczany są rozpuszczalne z wyjątkiem siarczanów baru, strontu i ołowiu,

15 WŁAŚCIWOŚCI - cd * wszystkie azotany są rozpuszczalne, np. azotan (V) potasu.

16 METODY OTRZYMYWANIA SOLI
metal + kwas sól + wodór np. Mg + HNO3 Mg(NO3)2 +H2 tlenek metalu + kwas sól + woda MgO + 2HNO3 Mg(NO3)2 +H2O

17 METODY OTRZYMYWANIA SOLI - CD
wodorotlenek metalu + kwas sól + woda np. Mg(OH)2 + 2HNO Mg(NO3)2 +2H2O tlenek metalu + tlenek kwasowy sól MgO + N2 O Mg(NO3)2

18 METODY OTRZYMYWANIA SOLI - CD
zasada + tlenek kwasowy sól + woda np. Mg(OH)2 + N2 O5 Mg(NO3)2 + H2O metal + niemetal sól Mg + Cl2 MgCl2

19 METODY OTRZYMYWANIA SOLI - CD
sól + kwas inna sól + inny kwas np. AgNO3 + HCl AgCl + HNO3 sól + zasada inna sól + wodorotlenek metalu CuSO4 + 2KOH K2SO4 + Cu(OH)2

20 METODY OTRZYMYWANIA SOLI - CD
sól 1 + sól 2 sól 3 + sól 4 np. BaCl2+ NaSO4 BaSO4 + 2NaCl metal + sól inna sól + inny metal Fe + CuSO4 FeSO4 + Cu

21 TABLICA ROZPUSZCZALNOŚCI SOLI

22 DYSOCJACJA SOLI Dysocjacja jonowa - rozpad pod wpływem cząsteczek wody na jony dodatnie i ujemne. Kationami są dodatnie jony metalu (lub grupy amonowej), aniony to ujemne jony reszt kwasowych. MmnRnm H2O mMn+ + nRm-

23 Równanie reakcji dysocjacji
NaCl H2O Na+ + Cl- Mechanizm i zjawisko takiego rozpadu w roztworze substancji o budowie jonowej wyjaśnił szwedzki uczony Svant Arrhenius.

24 Dysocjacja chlorku sodu

25 Reakcje otrzymywania soli – zapis cząsteczkowy i jonowy
Zapis cząsteczkowy równania reakcji: NaCl + AgNO3 AgCl + NaNO3 Zapis jonowy równania reakcji: Na+ + Cl- + Ag+ + NO3- AgCl + Na+ + NO3- Ag+ + Cl- AgCl

26 Reakcje otrzymywania soli – zapis cząsteczkowy i jonowy
Zapis cząsteczkowy równania reakcji: HCl + NaOH NaCl + H2O Zapis jonowy równania reakcji: H+ + Cl- + Na+ + OH- Na+ + Cl- + H2O H+ + OH- H2O

27 WYSTEPOWANIE SOLI W SKORUPIE ZIEMSKIEJ
Blenda cynkowa - ZnS Występowanie - obszar śląsko – krakowski.

28 WYSTEPOWANIE SOLI W SKORUPIE ZIEMSKIEJ - CD
Gips - CaSO4 * 2H2O Występowanie – okolice Opoczna, Sudety, Dobrzyń nad Wisłą.

29 WYSTEPOWANIE SOLI W SKORUPIE ZIEMSKIEJ - CD
Sól kamienna - NaCl Występowanie - Wieliczka, na Kujawach, w Kłodawie, w Sieroszowicach.

30 WYSTEPOWANIE SOLI W SKORUPIE ZIEMSKIEJ - CD
Kalcyt - CaCO3 Występowanie - na Wyżynie Śląskiej i Krakowsko – Wieluńskiej, w Pieninach, Tatrach, na Górnym i Dolnym Śląsku.

31 WYSTEPOWANIE SOLI W SKORUPIE ZIEMSKIEJ - CD
Sylwin - KCl Występowanie - na Kujawach, w Kłodawie i Inowrocławiu.

32 WYSTEPOWANIE SOLI W SKORUPIE ZIEMSKIEJ - CD
Anhydryt - CaSO4 Występowanie - okolice Inowrocławia, Kłodawy, Lubania, Lwówka Śląskiego.

33 WYSTEPOWANIE SOLI W SKORUPIE ZIEMSKIEJ - CD
Kizeryt – MgSO4 · H2O Występowanie – na Kujawach w okolicach Kłodawy i Inowrocławia.

34 SOLe W WODACH NATURALNYCH
Sole mineralne są niezbędne do prawidłowego rozwoju organizmów żywych. Najważniejsze sole mineralne to: chlorek sodu, sole magnezu i wapnia.

35 Rola soli mineralnych w organizmie
- Są materiałem budulcowym, - Utrzymują równowagę kwasowo – zasadową, - Stanowią podstawę w gospodarce wodno – elektrolitowej, - Wchodzą w skład hemoglobiny, witaminy B12, enzymów.

36 SOLE W GOSPODARSTWIE DOMOWYM
NaHCO3 - wodorowęglan sodu Ma zastosowanie jako składnik proszków do pieczenia, napojów gazowanych.

37 SOLE W GOSPODARSTWIE DOMOWYM - cd
KNO3 - azotan (V) potasu Środek konserwujący produkty żywnościowe.

38 SOLE W GOSPODARSTWIE DOMOWYM - cd
Na2CO3 – węglan sodu Stosowany do produkcji szkła i papieru, w hutnictwie.

39 SOLE W ŁAZIENCE Mydło „Biały jeleń” - zawiera C₁₇H₃₅COONa – palmitynian sodu

40 SOLE W ŁAZIENCE - CD Środek do czyszczenia np. łazienek CILLIT BANG zawiera sole fosforowe.

41 SOLE W ŁAZIENCE - CD NaF - fluorek sodu Pasta do mycia zębów Elmex.

42 Na3PO4 – fosforan (V) sodu
SOLE W ŁAZIENCE - CD Na3PO4 – fosforan (V) sodu Stosuje się do produkcji środków zmiękczających wodę (proszki do zmywania i prania), do oczyszczania metali.

43 SOLE W ŁAZIENCE - CD CaCO3 – węglan wapnia Jest składnikiem pudrów, zasypek dla dzieci i past do zębów.

44 SOLE W APTECZCE DOMOWEJ
NaCl – chlorek sodu Jest podawany w celu zatrzymania wody w organizmie (jony sodowe i chlorkowe odpowiadają za regulację ilości wody w komórkach). Znalazł zastosowanie np. w kroplach do nosa, kroplach do oczu.

45 SOLE W APTECZCE DOMOWEJ - CD
MgCO3 – węglan magnezu Jest używany do zobojętniania nadmiernie wydzielającego się w żołądku kwasu solnego.

46 SOLE W APTECZCE DOMOWEJ - CD
CaCl2 – chlorek wapnia Jest podawany przy niedoborach wapnia, ponieważ jest solą łatwo przyswajalną. Często jest składnikiem mlek w proszku dla dzieci i niemowląt.

47 SOLE W APTECZCE DOMOWEJ - CD
AgNO3 – azotan (V) srebra Posiada właściwości utleniające i bakteriobójcze. Jest stosowany jako środek odkażający , np. w kroplach do oczu i przy poparzeniach.

48 ZASTOSOWANIE SOLI JAKO NAWOZÓW SZTUCZNYCH
Nawozy sztuczne są to sole zawierające różne składniki odżywcze przyswajalne przez rośliny, m.in. azot, fosfor i potas. W zależności od rodzaju zawartych składników można podzielić nawozy sztuczne na: - nawozy azotowe, - nawozy fosforowe, - nawozy potasowe.

49 Sole w rolnictwie - NAWOZY AZOTOWE
Nawozy, które zawierają główny składnik pokarmowy roślin – azot, np. azotan sodowy - NaNO3, azotan wapniowy - Ca(NO3)2, azotan potasowy - KNO3. Nawozy azotowe zwiększają wysokość i jakość plonu.

50 Sole w rolnictwie - NAWOZY FOSFOROWE
Nawozy mineralne, których głównym składnikiem jest fosfor, makroelement w odżywianiu roślin, np. superfosfat.

51 Sole w rolnictwie - NAWOZY POTASOWE
Nawozy mineralne, których głównym składnikiem jest potas w formie kationu K+, będący makroskładnikiem pokarmowym dla roślin, niezbędny przy asymilacji dwutlenku węgla, np. saletra potasowa.

52 ZAKŁADY PRODUKUJĄCE NAWOZY SZTUCZNE

53 Inne zastosowania soli
Wzór soli Zastosowanie CaSO4 produkcja tynku, gips do unieruchamiania złamań, wypełnienia dentystyczne, w zdobnictwie (alabaster) MgSO4 środek przeczyszczający CaCO3 budowa dróg, przemysł chemiczny, wytop żelaza, budownictwo, zdobnictwo (marmur). CuSO4 środek grzybobójczy KNO3 produkcja sztucznych ogni AgBr w fotografii do powlekania błon światłoczułych NaF fluorowanie wody AgNO3 w medycynie, do produkcji luster

54 WPŁYW NAWOZÓW SZTUCZNYCH NA WZROST ROŚLIN – karta obserwacji

55 WPŁYW NAWOZÓW SZTUCZNYCH NA WZROST ROŚLIN - karta obserwacji

56 WPŁYW NAWOZÓW SZTUCZNYCH NA WZROST ROŚLIN - cd

57 WPŁYW NAWOZÓW SZTUCZNYCH NA WZROST ROŚLIN - cd
Wnioski: - Wzrost roślin, - Wysokie plony, - Prawidłowy rozwój roślin, - Zaspokojenie pokarmowych potrzeb roślin. Rzeżucha podlewana wodą z nawozem sztucznym

58 WPŁYW SOLI KUCHENNEJ NA WZROST ROŚLIN – KARTA OBSERWACJI

59 WPŁYW SOLI KUCHENNEJ NA WZROST ROŚLIN - wykres SLAJDU

60 WPŁYW SOLI KUCHENNEJ NA WZROST ROŚLIN
Wnioski: - Obniża zdolność kiełkowania i rozwoju roślin, - Utrudnia roślinom wchłanianie wody, - Utrudnia zdolność pochłaniania substancji odżywczych przez rośliny.

61 WPŁYW SOLI KUCHENNEJ NA WZROST ROŚLIN - cd
Rzeżucha podlewana roztworem solanki 5% Rzeżucha podlewana roztworem solanki 2,5%

62 WPŁYW SOLI KUCHENNEJ NA WZROST ROŚLIN -cd
Rzeżucha podlewana roztworem solanki 1% Rzeżucha podlewana wodą wodociągową

63 Skutki stosowania nawozów sztucznych - negatywne
- zatrucie środowiska substancjami toksycznymi, np. metalami, - zakwaszanie gleby, - zanik zdolności przyswajania przez rośliny innych niezbędnych do życia składników odżywczych, Np. miedzi w wyniku nadmiaru azotu, fosforu, potasu, - degradacja struktury gleby, - eutrofizacja zbiorników wodnych (wysokie stężenie azotanów i fosforanów powoduje rozwój glonów oraz obniża stężenie tlenu).

64 Eutrofizacja – morze bałtyckie

65 Skutki stosowania nawozów sztucznych - pozytywne
- podnoszą wydajność plonów, - zwiększają zasobność gleb w łatwo przyswajalne składniki pokarmowe dla roślin, - niektóre działają odkwaszająco, - stwarzają optymalny odczyn gleby dla rozwoju pożądanych gatunków roślin.

66 ZNACZENIE SOLI KUCHENNEJ DLA ORGANIZMU LUDZKIEGO
Sól jest niezbędna do prawidłowego funkcjonowania organizmu. Pewne ilości soli wchodzą w skład prawie każdej żywej komórki. Jednak jej nadmiar jest szkodliwy.

67 Jak ograniczyć ilość soli w diecie?
* Spożywaj nie więcej niż 5 g soli dziennie, co równa się 2000 mg sodu. * 5 g obejmuje sól pochodzącą ze wszystkich źródeł: zawartą w produktach rynkowych i sól dodaną do potraw (tzw. dosalanie). * W przeliczeniu na miary domowe: 5 g soli to w przybliżeniu płaska łyżeczka do herbaty.

68 Jak ograniczyć ilość soli w diecie? - CD
* Stopniowo zmniejszaj ilość spożywanej soli. * Przyzwyczajenie się do mniej słonego smaku nie jest trudne. * Usuń solniczkę ze stołu. * Staraj się używać mało soli do przygotowywania i gotowania potraw.

69 Jak ograniczyć ilość soli w diecie? - cd
* Jeżeli używasz soli, dodawaj ją pod koniec gotowania. * Stosuj inne przyprawy zamiast soli, np. świeże i suszone zioła. * Możesz używać soli sodowo-potasowej, która zawiera mniej sodu. * Wybieraj produkty świeże zamiast przetworzonych. * Czytaj informacje na etykietach – spośród produktów rynkowych * Wybieraj produkty mniej słone.

70 Nadmiar soli szkodzi Polak spożywa dziennie 2-3 razy więcej soli (12-15 gramów) niż przewidują zalecenia Światowej Organizacji Zdrowia. Nadmiar soli szkodzi i może powodować choroby: - nadciśnienie tętnicze, - udar mózgu - zawał serca, - osteoporozę, - raka żołądka.

71 ZAWARTOŚĆ SOLI W WYBRANYCH POTRAWACH

72 Ilość produktów świeżych i przetworzonych zawierających 0,1g sodu = 0,25g soli kuchennej

73 CZYM MOŻNA ZASTAPIC SÓL KUCHENNĄ?
Sól kuchenną dobrze zastępują świeże zioła: majeranek, estragon, bazylia, natka pietruszki. Nadają potrawie lekko słony smak. bazylia

74 Kopalnie soli w polsce

75 Dlaczego fajerwerki są kolorowe?
Fajerwerki swoją różnobarwność zawdzięczają kationom metali zawartym w solach stosowanych do ich produkcji. Kationy strontu i litu nadają płomieniom barwę czerwoną, wapnia – pomarańczową, sodu – żółtą, magnezu i glinu – białą, baru – zieloną.

76 Dlaczego łzy są słone? Łzy są wodnym roztworem przede wszystkim chlorku sodu. Ponadto zwierają m.in. Kationy potasu, kationy wapnia, kationy amonu, aniony wodorowęglanowe.

77 Dlaczego woda morska jest słona?
Woda morska jest słona przez sole w niej zawarte. Najbardziej charakterystyczną cechą wody morskiej jest wysokie stężenie kationów sodu (Na+), potasu (K+), magnezu (Mg2+) i glinu (Al3+) oraz anionów chlorkowych, siarczanowych oraz węglanowych. Stopień zasolenia jest bardzo różny, Np. w Morzu Martwym wynosi on 22%, w Morzu Bałtyckim - 1,1%. Morze Martwe

78 Dlaczego ciasto podczas pieczenia rośnie?
Podczas pieczenia ciasta z dodatkiem proszku do pieczenia (NaHCO3 ) zachodzą reakcje analizy. Produkty gazowe tych reakcji chemicznych spulchniają ciasto.

79 Dlaczego na grzałce pralki osadza się kamień kotłowy?
Woda twarda, którą często mamy w kranach, zawiera sole różnych metali, a zwłaszcza wapnia i magnezu, Np. chlorki, siarczany (VI), wodorowęglany. Podczas gotowania takiej wody powstaje kamień kotłowy, czyli nierozpuszczalny osad węglanu wapnia lub magnezu.

80 Wulkan chemiczny – ciekawe doświadczenia
(NH4)2Cr2O7 – dwuchromian amonu Doświadczenie chemiczne polegające na imitacji prawdziwego wybuchu wulkanu. Reakcja polega na rozkładzie dwuchromianu amonu o wzorze sumarycznym (NH4)2Cr2O7 w wyniku podgrzania.

81 OGRÓD CHEMICZNY – CIEKAWE DOŚWIADCZENIA
Doświadczenie chemiczne polegające na dodaniu siarczanu (VI) miedzi, chlorku żelaza (III), azotanu (V) srebra i manganianu potasu (VII) do wodnego roztworu krzemianu sodu (szkło wodne). Wizualnym efektem eksperymentu jest tworzenie się w roztworze kolorowych wykwitów o kształtach kojarzących się z szybko rosnącymi roślinami.

82 OGRÓD CHEMICZNY – CIEKAWE DOŚWIADCZENIA
Wybrane sole ze szkłem wodnym: CuSO4 + Na2SiO3 CuSiO3 + Na2SO4 2FeCl3 + 3Na2SiO3 Fe2(SiO3)3 + 6NaCl 2AgNO3 +Na2SiO3 Ag2SiO3 + 2 NaNO3 2KMnO4 + Na2SiO3 K2SiO3 + 2NaMnO4

83 OGRÓD CHEMICZNY – CIEKAWE DOŚWIADCZENIA

84 OGRÓD CHEMICZNY – CIEKAWE DOŚWIADCZENIA

85 Sól soli nierówna 1. Sole mają różne zastosowania (w budownictwie, rolnictwie, przemyśle spożywczym, farmaceutycznym, chemicznym, kosmetycznym). 2. Mają zróżnicowaną rozpuszczalność w wodzie. 3. Mają różną masę cząsteczkową i gęstość. 4. Mają różną barwę.

86 Wzrost kompetencji - wyszukiwanie i selekcjonowanie informacji, - doskonalenie umiejętności tworzenia wykresów, tabel, - wyrabianie odpowiedzialności za własną pracę, - doskonalenie umiejętności pracy w grupie, - doskonalenie umiejętności prawidłowego wnioskowania, - doskonalenie komponowania poprawnej prezentacji.

87 ŹRÓDŁA www.scholaris.pl
Ulotka „Sól” opracowana przez Instytut Żywności i Żywienia w Warszawie, Podręcznik „Chemia Nowej Ery” – J. Kulawik, T. Kulawik, M. Litwin wraz z płytą; Wyd. Nowa Era Podręcznik „Chemia” – B. Kupczyk, W. Nowak, M. B. Szczepaniak ; Wyd. Operon podręcznik „Chemia w gimnazjum” – Z. kluz, K. Łopata, E. Odrowąż, M. M. Poźniaczek; Wyd. WSiP.

88 ŹRÓDŁA - CD DZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ
DZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ

89