Przyrządy półprzewodnikowe

Prezentacja na temat: "Przyrządy półprzewodnikowe"— Zapis prezentacji:

1 Przyrządy półprzewodnikowe
dr hab. Ewa Popko, prof. P.Wr. p.231a

2 Przyrządy półprzewodnikowe
Literatura: 1.J.Hennel „Podstawy elektroniki półprzewodnikowej” WNT Warszawa 1995. 2.W.Marciniak „Przyrządy półprzewodnikowe i układy scalone” WNT Warszawa 1979 3. Materiały do wykładu, dostępne poprzez internet : 4. E.Płaczek-Popko, „Fizyka odnawialnych źródeł energii” Skrypt DBC 5. S.Kuta „Elementy i układy elektroniczne” Wyd. AGH, wyd. I 2000 literatura UZUPEŁNIAJĄCA: [1] S.M.Sze „ Physics of Semiconductor Devices” J.Wiley and Sons, NY 1981, dostępna wersja elektroniczna, e-książki, BG P.Wr. [2] M.Rusek, J.Pasierbiński “Elementy i układy elektroniczne w pytaniach i odpowiedziach” WNT Warszawa 1990

3

4

5

6

7 Rozwój technologii IC 1965-1970 – IC w oparciu o tranzystory bipolarne
Od r – IC w oparciu o technologię CMOS, tranzystor polowy (FET) CMOS – Complementary Metal Oxide Semiconductor Gate - bramka

8

9

10

11 Wybrane materiały stosowane w produkcji przyrządów półprzewodnikowych
Szerokość pasma zabronionego[eV] 300K Ruchliwość [cm2/Vs) Względna stała dielektryczna Kondukt. cieplna [WmK-1] Krzem 1,12 1500 11,7 1,45 German 0,66 3900 16,0 0,55 Arsenek galu 1,43 8600 13,1 0,44 Antymonek galu 0,67 4000 15 0,33 Arsenek indu 33000 - 0,27 Fosforek indu 1,29 6000 1,1 0,68 Antymonek indu 0,16 70000 0,17

12 Nazwy pisane italikiem – półprzewodniki ze skośną przerwą wzbronioną

13 Fale materii n Dualizm falowo-cząstkowy fali elektromagnetycznej.
W zjawiskach takich jak dyfrakcja czy interferencja fala elektromagnetyczna wykazuje typowe własności falowe. W zjawiskach takich jak promieniowanie rentgenowskie, efekt Comptona czy efekt fotoelektryczny fala elektromagnetyczna wykazuje naturę korpuskularną, tzn. jest strumieniem cząstek zwanych fotonami. Hipoteza de Broglie'a . W 1924 roku L. de Broglie założył, że dualizm cząstkowo - falowy jest własnością charakterystyczną nie tylko dla fali elektromagnetycznej, ale również dla cząstek o masie spoczynkowej różnej od zera .Oznacza to, że cząstki takie jak np. elektrony powinny również wykazywać własności falowe. Fale te nazwał on falami materii. Założył, że długość fal materii określona jest tym samym związkiem, który stosuje się do fotonów.

14 Zasada nieoznaczoności
Fizyka klasyczna dokładność pomiaru jest zdeterminowana jedynie jakością aparatury pomiarowej Nie ma teoretycznych ograniczeń na dokładność z jaką mogą być wykonane pomiary Mechanika kwantowa Obowiązuje zasada nieoznaczoności: pewnych wielkości fizycznych nie można zmierzyć równocześnie z dowolną dokładnością

15 Zasada nieoznaczoności dla równoczesnego pomiaru energii i czasu:
Zasada nieoznaczoności dla równoczesnego pomiaru pędu i położenia: Zasada nieoznaczoności dla równoczesnego pomiaru energii i czasu:

16 Funkcja falowa Zgodnie z hipotezą de Broglie'a, cząstki takie jak elektron czy proton, mają własności falowe. Własności falowe cząstki (lub innego obiektu) w mechanice kwantowej opisuje tzw. funkcja falowa (x,t) : zawiera w sobie wszystkie informacje o obiekcie (np. cząstce) w ogólnym przypadku jest to funkcja zespolona współrzędnych przestrzennych oraz czasu musi być funkcją ciągłą , a także musi mieć ciągłą pochodną Kwadrat modułu funkcji falowej jest gęstością prawdopodobieństwa znalezienia cząstki w chwili t w pewnym punkcie przestrzeni

17 Równanie Schroedingera
Funkcję falową,  dla danej cząstki, lub bardziej złożonego układu fizycznego, otrzymujemy rozwiązując równanie różniczkowe nazywane równaniem Schroedingera. Jeżeli energia potencjalna cząstki U nie zależy od czasu, to równanie Schroedingera jest równaniem niezależnym od czasu i nazywa się stacjonarnym równaniem Schroedingera.

18 Cząstka swobodna Cząstka swobodna - na cząstkę nie działają żadne pola. Energia potencjalna cząstki U(x)=0. Szukamy rozwiązania w postaci (x)=A sin(kx) Funkcja ta będzie rozwiązaniem gdy: Czyli energia cząstki swobodnej!

19 Cząstka w studni potencjału
1. Przypadek klasyczny Znajdująca się w głębokiej studni piłka może posiadać dowolną ener-gię kinetyczną. W szczególnym przypadku gdy znajduje się w spoczynku na dnie studni posiada energię całkowitą równą zeru .

20 Cząstka w studni potencjału
2. Przypadek kwantowy Energia potencjalna Warunki brzegowe: Równanie Schroedingera:

21 Cząstka w studni potencjału
W obszarze studni cząstka jest cząstką swobodną. Szukamy więc rozwiązania w postaci (x)=A sin( kx+a) . Warunek brzegowy dla x=0 : spełniony jest jedynie gdy a=0 . Warunek brzegowy dla x= L : spełniony jest jedynie gdy kL=np . oraz skąd n = 0, 1, 2, 3, ...

22 Cząstka w studni potencjału -wnioski
Pytanie: czy n może być równe zeru? Dla n=0 , energia =0 oraz (x)=A sin(0 • x)= 0. Oznacza to, że prawdopodobieństwo znalezienia cząstki w tym obszarze Wniosek: najmniejsza wartość n=1. Cząstka musi mieć energię różną od zera. Najmniejsza energia:

23 Cząstka w studni potencjału -wnioski
W nieskończonej studni potencjału energia cząstki może przyjmować tylko pewne ściśle określone, różne od zera wartości: gdzie n = 1, 2, 3, ...

24 Cząstka w studni potencjału -wnioski
Funkcja falowa : Wewnątrz studni powstaje fala stojąca materii z węzłami na brzegach studni.

25 Kwantowanie energii Energia dowolnego obiektu jest skwantowana. Obiekt znajduje się na jednym z dozwolonych poziomów energetycznych Zmiana energii układu może odbywać się wyłącznie porcjami - kwantami W makroświecie odległość pomiędzy najbliższymi poziomami energetycznymi jest niemierzalnie mała

26 Model a tom u Bohr a m v r = n h Postulaty Bohr a • 1.
Elektrony poruszają wokół jądra po orbitach stacjonarnych. • 2. Atom emituje promieniowanie, gdy elektron przechodzi z jednej orbity stacjonarnej na drugą. • 3. Częstotliwość promieniowania jest dana wzorem hf = E - E m n gdzie E i E oznaczają energie tych stanów. m n • 4 . Moment pędu elektronu jest skwantowany : m v r = n h e

27

28 ml - magnetyczna liczba kwantowa
Liczby kwantowe: n, l, m n - główna liczba kwantowa n- określa dozwolone wartości energii elektronu na orbicie; n=1,2,3, ... l - orbitalna liczba kwantowa l - określa wartości momentu pędu elektronu na orbicie; liczba naturalna z zakresu [0, n-1 ] l = 0,1,2,…n-1; ml - magnetyczna liczba kwantowa m - określa rzut momentu pędu elektronu na wyróżniony kierunek w przestrzeni; liczba całkowita z zakresu [-l, l ]

29 n - liczba naturalna ,numeruje energię n = 1,2,3,4,5,…;
Liczby kwantowe: n n- główna liczba kwantowa n - liczba naturalna ,numeruje energię n = 1,2,3,4,5,…; E = eV - 3.4 eV Zjoniz. atom n = 1 n = 2 n = 3 m - masa zredukowana

30 Kwantyzacja momentu pędu i składowej z-owej momentu pędu

31 Kwadrat modułu funkcji falowej

32 Własny moment pędu - spin
Wartość własnego moment pędu elektronu : Liczba spinowa s = ½ s  Rzut własnego momentu pędu na wybraną oś

33 Stan elektronu charakteryzowany jest poprzez:
energię, wartość momentu pędu, rzut momentu pędu oraz wartość rzutu własnego momentu pędu

34 Atom wieloelektronowy
Atom zawierający więcej niż jeden elektron. Energie elektronu są teraz inne niż dozwolone energie w atomie wodoru. Związane jest to z odpychaniem pomiędzy elektronami. Zmienia to energię potencjalną elektronu. Dozwolone energie elektronu zależą od głównej liczby kwantowej n oraz w mniejszym stopniu od orbitalnej liczby kwantowej . Zależność od l staje się istotna dla atomów o dużej ilości elektronów. Każdy elektron zajmuje w atomie stan który jest opisany poprzez liczby kwantowe: n, , m, ms .

35 Zakaz Pauliego Ułożenie elektronów na kolejnych powłokach określone jest poprzez zakaz Pauliego : Elektrony w atomie muszą różnić się przynajmniej jedną liczbą kwantową tzn. nie ma dwu takich elektronów których stan opisywany byłby przez ten sam zestaw liczb kwantowych n, , m oraz ms. Struktura elektronowa atomu złożonego może być rozpatrywana jako kolejne zapełnianie podpowłok elektronami. Kolejny elektron zapełnia kolejny stan o najniższej energii. O własnościach chemicznych atomów decydują elektrony z ostatnich podpowłok ( podpowłok walencyjnych) odpowiedzialnych za wiązania chemiczne.

36 Powłoki K, L, M N : Liczba dozwolonych stanów obrazuje stan o ms = +1/2 obrazuje stan o ms = -1/2 Reguła Hunda- elektrony wypełniając daną podpowłokę początkowo ustawiają swoje spiny równolegle ­¯ ­ ­ ­¯ ­ ­ 1s22s22p2 1s22s22p4 Węgiel Tlen

37

38 Konfiguracja elektronowa - kolejność zapełniania orbit
1s2 2s2 2p6 3s2 3p6 4s2 3d10 4p6 5s2 4d10 5p6 6s2 4f14 5d10 6p6 7s2 6d10 5f14