Wydobywanie informacji z pamięci

Prezentacja na temat: "Wydobywanie informacji z pamięci"— Zapis prezentacji:

1 Wydobywanie informacji z pamięci
Wykład 10 9 maja 2013 Wydobywanie informacji z pamięci

2 Plan wykładu Uwagi wstępne Rozpoznawanie a reprodukcja
Zjawisko „końca języka” Rola wskazówek – zasada specyficzności kodowania Zależność od kontekstu zewnętrznego, od stanu wewnętrznego i zgodności nastroju Modele wydobywania informacji z pamięci Wiarygodność zeznań naocznych świadków

3 Czym jest wydobywanie? Złożony wieloetapowy proces, w którym podstawową rolę odgrywa aktywność poznawcza jednostki W wydobywanie zaangażowany jest cały aparat poznawczy Efekty wydobywania zależą od interakcji właściwości podmiotu oraz cech sytuacji i treści

4 Determinanty wydobywania
Wiedza jednostki: ogólna, np. schematy; wiedza i domniemywane oczekiwania odbiorcy Metapamięć Poziom organizacji treści Stopień utrwalenia Zgodność testu pamięciowego z oczekiwaniami Cechy sytuacji wydobywania: presja czasowa; rodzaj testu pamięciowego

5 Rozpoznawanie a reprodukcja
Na ogół rozpoznawanie daje lepsze wyniki niż reprodukcja Reprodukcja: samodzielne wydobywanie informacji zawartej w śladzie pamięciowym Rozpoznawanie: jednostka otrzymuje zbiór możliwych odpowiedzi na dane pytanie i jej zadanie polega na wskazaniu poprawnej odpowiedzi Rozpoznawanie tym trudniejsze, im bardziej są do siebie podobne odpowiedzi

6 Przypadki dysocjacji reprodukcji i rozpoznawania
Na ogół gdy jednostka coś sobie przypomina, rozpoznaje to jako coś znanego, ale... Nieświadomy plagiat czyli przypominanie bez rozpoznania Paramnezja czyli rozpoznawanie bez przypominania; pokrewna „zjawisku końca języka” Déjà vu czyli rozpoznawanie bez przypominania, ale jest błędne Jamais vu czyli błędne rozpoznawanie bez przypominania

7 Czynniki wpływające w odmienny sposób na rozpoznawanie i reprodukcję
Frekwencyjność słów (częstość występowania): wysoka łatwiejsza reprodukcja, niska łatwiejsze rozpoznawanie Uczenie się zamierzone i niezamierzone: dla reprodukcji przeważnie korzystniejsze uczenie się zamierzone niż niezamierzone; przy rozpoznawaniu brak różnic Strategie uczenia się stosowane przy zapamiętywaniu

8 Zjawisko końca języka Zjawisko polegające na poczuciu pamiętania przy niemożliwości reprodukcji W przypadku słów pamiętanie niektórych cech fizycznych i fonemicznych, np. długość, liczba sylab, rym Procedura badania Ogólnie ludzie trafnie oceniają zawartość swojej pamięci Zjawisko „końca nosa”

9 Rola wskazówek – zasada specyficzności kodowania
Sformułowana przez Endela Tulvinga teoria ekforii synergistycznej Ekforia to aktywowanie ukrytego engramu, polegające na współdziałaniu informacji zakodowanej w śladzie pamięciowym z informacją zawartą we wskazówce do odtwarzania Zgodność informacji zakodowanej z informacją ze wskazówki – najlepsze efekty wydobywania Przy odpowiednich wskazówkach reprodukcja może być skuteczniejsza od rozpoznawania

10 Rola wskazówek – eksperyment Tulvinga i Psotki

11 Zasada specyficzności kodowania
Każde wspomnienie jest rejestrowane w pamięci w sposób unikatowy Zawiera informację o samym materiale oraz o wytworzonych skojarzeniach, sposobie organizacji treści, różnych elementach sytuacji zapamiętywania Po co poszłam do kuchni?

12 Zależność od kontekstu zewnętrznego
Badania Goddena i Baddeleya nad nurkami Muzyka jako kontekst Zapachy jako kontekst – efekt Prousta Sala jako kontekst Kiedy kontekst zewnętrzny może być skuteczną wskazówką dla wydobywania? Znaczenie związków z materiałem Rola sposobu wydobywania – reprodukcja versus rozpoznawanie

13 Zależność od stanu wewnętrznego
Wpływ nastroju: zapamiętywanie i wydobywanie tekstów przygnębiających i humorystycznych Wpływ alkoholu, tlenku azotu i marihuany na etapie zapamiętywania i wydobywania Potwierdzenie występowania efektu kontekstu, ale zapamiętywanie pod wpływem środków odurzających ogólnie gorsze

14 Zależność od stanu wewnętrznego – przykład badania

15 Zgodność nastroju Łatwiej wydobywane przyjemne wspomnienia w nastroju wesołym Łatwiej wydobywane smutne wspomnienia, gdy nastrój jest negatywny Teasdale i Russell (1983): lepsze wydobywanie słów o pozytywnym zabarwieniu emocjonalnym w dobrym nastroju, słów o negatywnym zabarwieniu emocjonalnym w depresyjnym, brak istotnego wpływu nastroju na wydobywanie słów neutralnych

16 Zgodność nastroju c.d. Laird, Wagner, Halal i Szegda (1982): irytujący artykuł i humorystyczne opowiadanie Woody Allena Związki z depresją Czy zawsze w przypadku obniżonego nastroju wydobywane są negatywne wspomnienia? Strategie poprawiania nastroju

17 Modele wydobywania informacji
Punkt wyjścia: wyróżnienie dwóch sposobów aktualizowania Rozpoznawanie Reprodukcja Założenie o wyższej efektywności rozpoznawania w stosunku do reprodukcji

18 Teoria detekcji sygnału
Pozwala na opis rozpoznawania Każda ekspozycja prowadzi do podwyższenia stopnia trwałości śladu informacji w pamięci Podmiot jest w stanie ocenić stopień znajomości elementu i podjąć decyzję: znany lub nieznany Kryteria oceny trwałości elementów są indywidualne

19 Teoria detekcji sygnału
Odpowiedź Tak Nie Sygnał + szum Trafienie Opuszczenie Szum Fałszywy alarm Prawidłowe odrzucenie

20 Teoria detekcji sygnału

21 Hipoteza progu Wynik rozpoznawania i odtwarzania zależy od trwałości elementów czyli siły śladów pamięciowych Próg rozpoznawania jest niższy niż próg reprodukcji Jednak niektóre czynniki działają odmiennie na rozpoznawanie i reprodukcję, np. frekwencyjność słów

22 Hipoteza dwóch śladów Zakłada, że występują dwa rodzaje śladów pamięciowych: werbalne i obrazowe Rozpoznawanie zachodzi na podstawie śladów obrazowych Reprodukcja zachodzi na podstawie śladów werbalnych

23 Hipoteza dwóch procesów
Reprodukcja polega na poszukiwaniu w pamięci oraz rozpoznawaniu Rozpoznawanie jest więc podejmowaniem decyzji „znany/nieznany”

24 Hipoteza czterech procesów
Wydobywanie informacji z pamięci może być opisane za pomocą czterech procesów: Badanie szlaków skojarzeniowych Badanie informacji kontekstowej, aby sprawdzić, czy znaleziony element poddaje się odtwarzaniu Wypowiadanie elementu po znalezieniu jego sensu Znajdowanie sensu po wydobyciu elementu 1 + 3 = reprodukcja 2 + 4 = rozpoznawanie

25 Wiarygodność zeznań naocznych świadków
Pamięć twarzy i identyfikacja osób innej rasy Identyfikacja podejrzanych Wpływ czynników działających po zdarzeniu: podawane informacje; sposoby odtwarzania Rola powtarzania Sposoby zwiększania trafności zeznań: wywiad poznawczy

26 Czy dziecko może być wiarygodnym świadkiem?
Wierne i względnie trwałe pamiętanie zdarzeń wyjątkowych, nawet w bardzo wczesnym wieku, np. wycieczka do Disneylandu Częściej przytaczane elementy typowe i czynności Mniej konstruktywny charakter pamięci, w porównaniu z dorosłymi: mniej błędnych wtrąceń Wierna pamięć zdarzeń traumatycznych; nawracające, natrętne wspomnienia (PTSD) Podatność na sugestię silniejsza u młodszych dzieci, szczególnie dla elementów peryferycznych