Materiały pochodzą z Platformy Edukacyjnej Portalu

Materiały pochodzą z Platformy Edukacyjnej Portalu www.szkolnictwo.pl
Wszelkie treści i zasoby edukacyjne publikowane na łamach Portalu mogą być wykorzystywane przez jego Użytkowników wyłącznie w zakresie własnego użytku osobistego oraz do użytku w szkołach podczas zajęć dydaktycznych. Kopiowanie, wprowadzanie zmian, przesyłanie, publiczne odtwarzanie i wszelkie wykorzystywanie tych treści do celów komercyjnych jest niedozwolone. Plik można dowolnie modernizować na potrzeby własne oraz do wykorzystania w szkołach podczas zajęć dydaktycznych.

FENOMENOLOGIA E. HUSSERLA
Myśliciel, August Rodin [E. Wójcicka - Romaniuk] edukacja filozoficzna, gimnazjum, FENOMENOLOGIA E. HUSSERLA – lekcja 44

Edmund Husserl ( ) zaliczany do inicjatorów fenomenologii, urodził się na Morawach, w rodzinie żydowskiej, studiował matematykę, dopiero później zajął się filozofią. Był profesorem w Getyndze, a od 1916 r. we Fryburgu badeńskim. System filozofii fenomenologicznej wypracował podczas pracy na Uniwersytecie w Getyndze ( ). /Fenomenologia [gr. phainómenon ‘zjawisko’, lógos ‘słowo’, ‘nauka’] to termin oznaczający w filozofii : naukę o zjawiskach danych w doświadczeniu, a szczególnie stanowiących jego fundament; naukę o zjawiskach w filozofii I. Kanta; przeciwieństwo „rzeczy samej w sobie”; u G.W.F. Hegla — naukę o fazach rozwojowych ducha od prostego poznania zmysłowych danych do wiedzy absolutnej; Fenomenologia ducha; wg E. Husserla — podstawową naukę filozoficzną spełniającą funkcje i zadania „filozofii pierwszej”, badającą istoty fenomenów jako bezpośrednie dane czystej świadomości; metodę stosowaną przez E. Husserla do opisu istoty zjawisk; odgrywa ważną rolę w wielu naukach humanistycznych; współczesny kierunek filozoficzny założony przez E. Husserla./ Edmund Husserl

Prace ogłoszone przez Husserla stanowią tylko małą część tego, co napisał, większa część pozostała w rękopisach. Początkowo nawiązywał do dawnych, obcych myśli, potem snuł już własne, które ulegały nieustannym przekształceniom. Dlatego tak mało prac ogłosił drukiem, żadnej większej nie ogłosił do końca. Publikował jedynie pierwsze tomy, a nie publikował następnych, bo zanim się to stało, jego przekonania już się zmieniały.

Husserl był uczniem Brentany i zawsze zaznaczał, że od niego otrzymał w filozofii decydujące bodźce. Z Brentaną dzielił ideę czysto opisowej filozofii. Jego fenomenologia jest poniekąd rozwinięciem brentanowskiej psychologii opisowej. Husserl przeprowadzając szczegółowe rozróżnienia pojęciowe, rozróżniał i mnożył rodzaje aktów i przedmiotów. Franz Brentano ( ) Edmund Husserl ( )

Początkowo Husserl był zwolennikiem psychologizmu, wywodząc, że przedmioty matematyczne i logiczne są wytworami umysłu i podlegają prawom psychologicznym. Jednak ze zwolennika, stał się jego krytykiem i wrogiem psychologizmu, a nawet przywódcą „antypsychologizmu". Argumentował upadek psychologizmu (kierunku twierdzącego, że czynniki psychologiczne mają determinujący i najważniejszy charakter, „stanowią osnowę zjawisk”) tym, że prawdy logiczne nie należą do procesu psychicznego. Są samodzielne, niezależne od niego, bo gdyby było inaczej, logika byłaby uzależniona od praw psychologicznych, a jej prawdziwość byłaby jedynie prawdopodobna. Tymczasem logika jest prawdziwa w sposób rzeczywisty i niezależny.

Husserl wykazywał, że konsekwencją psychologizmu jest sceptycyzm. A sceptycyzm uniemożliwia w ogóle teorię. Uniemożliwia subiektywnie, bo odbiera podstawy do odróżnienia prawdy od błędów. Uniemożliwia obiektywnie, bo, negując obiektywne prawa logiczne, odbiera wręcz sens takim wyrażeniom, jak prawda, teoria, przedmiot. Z psychologizmu wynika też relatywizm: jeśli prawdy logiczne są zależne od faktów psychologicznych, od organizacji psychicznej, to twierdzenie prawdziwe dla jednego gatunku może być fałszywe dla drugiego. Ale taki relatywizm jest niezgodny z sensem samych wyrazów „prawda" i „fałsz". Jeśli prawda jest zależna od człowieka, to nie byłoby prawdy, gdyby nie było człowieka. Ale to jest wyraźna niedorzeczność, bo zdanie „nie ma prawdy" jest równoznaczne ze zdaniem „jest prawdą, że nie ma prawdy”. Husserl

W związku z antypsychologizmem Husserla był też jego antyrelatywizm. Jednostki ludzkie i ich sądy są zmienne, ale prawdy są „wieczne": wieczne w tym sensie, że są idealnymi normami dla wszystkich sądów, niezależnie od czasu i warunków. Przedmioty logiczne nie są przedmiotami psychicznymi, ale tak samo nie są materialnymi. W ogóle nie są jednostkowymi, realnymi przedmiotami, jak materialne i psychiczne, są idealne, stanowią trzeci obok tamtych rodzaj przedmiotów. To uznanie przedmiotów idealnych miało daleko sięgające konsekwencje: prowadziło do platońskiej koncepcji świata. Dokonany przez Husserla zwrot miał podwójne oblicze: negatywne oderwał się od psychologizmu, pozytywne — zbliżył do platonizmu. Platon Husserl

Husserl pragnął oprzeć filozofię na niewzruszonych naukowych fundamentach. Doszedł do przekonania, że nauki takiej jeszcze nie ma, że trzeba ją dopiero stworzyć. Tę nową naukę nazwał fenomenologią. Ta pierwsza nauka, dostarczająca innym naukom założeń, musi sama właśnie nie robić założeń, bo gdyby je robiła, to potrzebowałaby sama fundamentu i nie mogłaby być fundamentem dla innych. Nauka bez założeń: to była pierwsza jej właściwość. Musiała wyrzec się wszelkich hipotez, konstrukcji i ograniczyć do stwierdzenia tego, co niewątpliwe. Miała być nauką bez konstrukcji, tylko stwierdzającą to, co oczywiste. Edmund Husserl

Drugą właściwością fenomenologii był charakter „ejdetyczny". Miała badać nie zjawiska w konkretnym ukształtowaniu, lecz tylko ich istotę. Nie pytała też, gdzie dane zjawisko — dana rzecz, dana wartość - istnieje, dlaczego istnieje, a nawet czy w ogóle istnieje. Pytała tylko, jakie ma właściwości i, jeśli istnieje, to jaka jest jego istota. Husserl

Husserla chciał wynaleźć taką metodę filozofowania, która nie zakładając istnienia świata realnego mogłaby poprzez analizę poznawania rozstrzygnąć, czy świat realny jest i jaki jest. Tą podstawową metodą była tzw. „transcendentalna redukcja" czy „redukcja fenomenologiczna", która polegała na wyłączaniu, na „braniu w nawias", jak się wyrażał Husserl, wszystkiego, czego istnienia nie gwarantuje sam przebieg poznawania. Husserl

Fenomenologia miała dwa wielkie działy: z jednej strony, badała przedmioty, z drugiej — akty ujmujące te przedmioty. Husserl przede wszystkim zajmował się fenomenologią aktów, a że aktami zajmuje się też psychologia, więc wywołał zarzut, że chociaż zwalczał psychologizm, sam mu uległ. Było to jednak nieporozumienie: psychologia i fenomenologia rozważają akty, jednak każda inaczej, psychologia in concreto, a fenomenologia ejdetycznie. Fenomenologia nie jest fizyką, chociaż bada ejdetycznie postrzegalne, materialne przedmioty.

W programie i w pierwszych zastosowaniach fenomenologii było kilka szczególniej ważnych punktów: A) Zamierzeniem jej było ustalić, co naszej świadomości jest bezpośrednio dane, i wyodrębnić od tego, co jest konstrukcją umysłu. W ten sposób wydzielone będzie to wszystko, co oczywiste: bo oczywistym może być jedynie to, co bezpośrednio dane. To, że jest nauką o oczywistościach, najdobitniej odróżniało fenomenologię od innych nauk. B) Do ustalenia tego; co bezpośrednio dane i oczywiste, nie są potrzebne i przydatne ani dedukcja, ani indukcja: są metodami rozumowania, pośredniego wysnuwania prawd, a nie bezpośredniego ich ujmowania. Ale umysł ludzki jest zdolny do bezpośredniego ich ujmowania. Intuicja jest. pierwszym i niezastąpionym źródłem całego poznania; niepodobna przeprowadzać rozumowań, jeśli intuicja nie dostarczy do nich przesłanek: przekonanie to Husserl nazywał „zasadą zasad". C) Fenomenologia odróżniała wiele rodzajów intuicji: tyle, ile rodzajów danych bezpośrednich. Jest intuicja racjonalna, jak w logice, a także irracjonalna, jak w aktach emocjonalnych. Przede wszystkim należy odróżniać dwa jej rodzaje: jedna ujmuje fenomen w jego konkretności, np. to a to drzewo tu aktualnie rosnące, tę oto barwę, którą mamy przed oczami; druga zaś ujmuje samą istotę fenomenu. Dzięki takiej intuicji możemy wypowiadać sądy a priori. Kto intuicyjnie ujął np. barwę pomarańczową, ten raz na zawsze wie, że w skali barw leży ona między czerwoną a żółtą; albo, kto raz miał intuicję miłości, ten wie raz na zawsze, że daje ona poznanie głębszych warstw duszy, zakrytych warstwami powierzchownymi przed chłodnym obserwatorem, Może na tej podstawie wypowiadać bez indukcji sądy powszechne, prawdziwe sądy a priori.

Tematem fenomenologii były nie tylko same fenomeny, ale także związki, jakie między nimi zachodzą, prawa, jakim podlegają. Prawa te, tak jak i same fenomeny, są ujmowane intuicyjnie, bez przeprowadzania indukcji, więc nie na drodze empirycznej, lecz a priori. Tych praw jest znacznie więcej, niż zwykło się przypuszczać, są nie tylko w naukach formalnych, takich jak logika i matematyka. Są także aprioryczne prawa dotyczące aktów psychicznych: prawem takim jest np., że każdy akt ma właściwy sobie przedmiot, że barwy można jedynie widzieć, dźwięki jedynie słyszeć, wartości jedynie wyczuwać. Tak samo są aprioryczne prawa dotyczące rzeczy materialnych. Fenomenologia za realne, istniejące niezależnie od naszej świadomości uważała przede wszystkim przedmioty, które postrzegamy. Ale także za istniejące niezależnie od świadomości, choć nie realne, uważała przedmioty niektórych pojęć ogólnych, czyli „idee", mówiąc po platońsku; nazywała je „przedmiotami idealnymi".

Husserl mało się zajmował filozofią praktyczną, natomiast ze stanowiska fenomenologicznego rozwinął ją Scheler. Założenia i zamierzenia miał te same i jego fenomenologia wartości była uzupełnieniem Husserlowskiej fenomenologii bytu. Scheler rozumiał wartości obiektywnie: uważał je za równie niezależne od podmiotu, jak realne rzeczy i prawdy matematyczne. Nie są podmiotowymi reakcjami, lecz właściwościami rzeczywistego świata. Sprawiedliwości lub pięknu nie podmiot przypisuje wartość, lecz one same przez się ją posiadają, leży to w ich naturze, iż są wartościowe. Jest to rzeczywiste dla każdego, kto rozumie ich naturę, kto pojmuje, co to jest sprawiedliwość czy piękno. Max Scheler

Poznajemy wartości bezpośrednio, intuicyjnie, i nie potrzeba zestawiania poszczególnych wypadków, nie potrzeba indukcji, by wiedzieć, że sprawiedliwość i piękno są wartościami. Wiemy to a priori, przed wszelkim doświadczeniem, doświadczenie tego ani potwierdzić, ani obalić nie może. Wartości są różnorodne, Scheler odróżniał w nich cztery wielkie klasy: hedoniczne, witalne, duchowe /obejmowały zarówno moralne, jak poznawcze i estetyczne/, religijne. Wartości nie są sobie równe, w naturze wartości leży, że są między nimi wyższe i niższe, że stanowią hierarchię. Hierarchia ta jest obiektywna, niezależna od stosunku ludzi, podobnie jak same wartości. Wartości witalne są wyższe od hedonicznych, duchowe od witalnych, religijne od duchowych. Są wyższe same przez się, a nie dlatego, że ludzie wyżej je cenią. Jakiekolwiek weźmiemy kryterium — trwałość wartości czy głębię zadowolenia, jakie dają — wszystkie potwierdzają tę hierarchię.

Obiektywna hierarchia wartości była dla Schelera podstawą etyki. Jeśli wiemy, co jest dobre i co lepsze, to wiemy też, jak należy postępować, jedno z drugiego wynika. Tak pojmowana etyka była obiektywna i powszechnie obowiązująca, w przeciwieństwie do etyki relatywistycznej. Z ogólnych tez Scheler usiłował wyciągnąć szczegółowe konsekwencje etyczne. Sądził, że prowadzą one nie do nowej moralności, lecz przeciwnie, do dobrze znanej, moralności katolickiej, i podjął przede wszystkim rehabilitację cnót katolickich. Max Scheler

Fenomenologiczną metodę zastosował Scheler również, aby za pomocą tej metody rozwiązać filozoficzne zagadnienie religii Dowodził, że akty religijne ujmują swój przedmiot zupełnie tak samo jak akty poznania, to znaczy bezpośrednio, intuicyjnie: ujmują istotę bytu nadprzyrodzonego, tak jak tamte przyrodzonego. Podobnie do tamtych mają charakter aprioryczny, a zarazem obiektywny: nie tworzą swoich przedmiotów, lecz je poznają. Boskość i świętość nie są wymysłem człowieka, lecz czymś, co istnieje poza nim i co on znajduje, gdy myśli i czuje. Scheler

Twórcy fenomenologii pojmowali ją pierwotnie jako naukę przygotowawczą, bardzo szybko zaczęli jednak wyciągać z niej konsekwencje światopoglądowe. Scheler przeszedł do katolickiego poglądu na świat, a od niego do panteizmu. Husserl zaś od realizmu do idealizmu. Począwszy od idei twierdził, że świat czasowo-przestrzenny, który mamy za rzeczywisty, jest w istocie swej „bytem dla kogoś", a nie „w sobie„, jest tylko odpowiednikiem stanów umysłu, członem stosunku, którego innym członem jest umysł, poza tym zaś jest niczym. „Absolutna rzeczywistość" — pisał — „ma akurat tyle sensu, co okrągły czworobok". E. Husserl M. Scheler

Za zdaniem Husserla przemawiały następujące argumenty: A) Tylko doświadczenie upoważnia nas do uznawania pewnych przedmiotów za rzeczywiste, co się w doświadczeniu nie pojawia, o tym nie możemy twierdzić, że jest rzeczywiste. A przedmioty od świadomości niezależne nie pojawiają się w doświadczeniu. B) Gdy zastosujemy fenomenologiczną metodę „transcendentalnej redukcji", to z przedmiotów zostają tylko odpowiedniki świadomości. W tej metodzie było główne źródło przejścia Husserla do idealizmu. C) Analiza postrzegania wykazuje, że przedmiotów jednostkowych czasowo-przestrzennych nigdy w całości nie postrzegamy, lecz jedynie ich fragmenty i poszczególne własności, przedmioty te są tylko ostatecznym celem naszego poznania.

W ramach fenomenologii, która miała być dyscypliną przygotowawczą, Husserl zaczął rozwijać wszelkie zagadnienia filozofii. Pierwotnie miała być filozofią „pierwszą", potem zaś stała się też ostatnią i jedyną: philosophia prima et ultima. Pierwotnie przeciwstawiała się metafizyce i jej twierdzeniom hipotetycznym, potem zaś objęła także jej zagadnienia. Objęła zagadnienia najgłębsze, ostateczne, ale za to utraciła tę oczywistość i niezawodność, która pierwotnie była jej hasłem. Zapoczątkowana przez Husserla jako nauka specjalna, jakiej jeszcze nie było, później stała się ogólną filozofią, jaka już nieraz bywała.

Husserl znalazł licznych zwolenników już w getyngeńskim okresie w latach W tym czasie fenomenologia miała dwa ośrodki: jeden dokoła Husserla, drugi w Monachium dokoła Schelera. We Fryburgu badeńskim, dokąd podczas I wojny światowej Husserl przeszedł na katedrę, grono jego uczniów stało się jeszcze liczniejsze. Fenomenologia oddziałała w Niemczech, na jakiś czas zajęła nawet miejsce, które przedtem zajmował neokantyzm. Popularna była w Polsce, gdzie jej idee szerzyli uczniowie Husserla, przede wszystkim R. Ingarden. Roman Ingarden

BIBLIOGRAFIA Husserl E., Badania logiczne, Toruń 1996.
Husserl E., Idee czystej fenomenologii i fenomenologicznej filozofii, Warszawa 1967 Ingarden R., Wstęp do fenomenologii Husserla, Warszawa 1974. Kołakowski L., Husserl i poszukiwanie pewności,Warszawa 1990. Połtawski A., Świat spostrzeżenie świadomość. Fenomenologiczna koncepcja świadomości a realizm, Warszawa 1973. Święcicka K., Husserl, Warszawa 1993. Tatarkiewicz W., Historia filozofii, t. 3, Warszawa 2002

Materiały pochodzą z Platformy Edukacyjnej Portalu

Podobne prezentacje

Prezentacja na temat: "Materiały pochodzą z Platformy Edukacyjnej Portalu"— Zapis prezentacji:

Podobne prezentacje

О projekcie

Zwrotny adres

Wejść

Zaloguj się poprzez sieć społeczną:

Materiały pochodzą z Platformy Edukacyjnej Portalu

Podobne prezentacje

Prezentacja na temat: "Materiały pochodzą z Platformy Edukacyjnej Portalu"— Zapis prezentacji:

Podobne prezentacje

О projekcie

Zwrotny adres