Układ oddechowy.

Prezentacja na temat: "Układ oddechowy."— Zapis prezentacji:

1 Układ oddechowy

2

3 Układ oddechowy Układ oddechowy jest niezbędnym do życia elementem każdego organizmu. Proces oddychania umożliwia wymianę ze środowiskiem dwutlenku węgla na potrzebny tlen. W pierwszych etapach życia zarodek ludzki oddycha całą powierzchnią ciała, a dopiero po wytworzeniu łożyska wymiana gazowa odbywa się między krwią matki i zarodka. Po porodzie, kiedy układ oddechowy jest już w pełni sprawny możliwe jest samodzielne oddychanie.

4 Do układu oddechowego zaliczamy:
nos, jamę nosową, gardło (miejsce skrzyżowania z drogą pokarmową), krtań, tchawicę, oskrzela i płuca.

5 Górne drogi oddechowe stanowią:
jama nosowa, jama ustna, gardło i krtań, dolne: tchawica, oskrzela płuca

6 Powietrze przechodzące przez górne drogi oddechowe zostaje wpierw ogrzane, nawilżone i oczyszczone.
Aby zachować ciągłą drożność dróg oddechowych ich ściany wzmocnione są elementami chrzęstnymi i kostnymi

7 Mięśnie oddechowe tj. przepona, mięśnie międzyżebrowe zewnętrzne umożliwiają poprzez unoszenie żeber i zwiększenie objętości klatki piersiowej, spadek ciśnienia w drogach oddechowych prowadzą do wdechu. W niektórych przypadkach mechanizm ten wspomagany jest przez mięśnie pochyłe i mostkowo-obojczykowo-sutkowe. Wydech umożliwiają mięśnie brzuszne i międzyżebrowe wewnętrzne.

8 Nos (łac. nasus externus) ma kształt trójściennej piramidy zlokalizowanej pośrodku twarzy. Wyróżnione zostały: podstawa piramidy, trzy powierzchnie oraz trzy brzegi. Podstawa nosa jest trójkątna i w większości przypadków położona poziomo lub pochylona do przodu. Powierzchnie boczne, również trójkątne, są nieruchome u góry oraz ruchome w swojej części dolnej tworzącej skrzydła nosa. Trzecia powierzchnia, tylna, jest strukturą umowną przechodzącą w jamę nosową. Brzeg przedni stanowi grzbiet nosa przechodząc ku górze w nasadę nosa (miejsce połączenia z czołem), a ku dołowi w wierzchołek nosa. Brzegi boczne tworzą zaś obustronnie bruzdę nosowo-skrzydłową.

9 Jama nosowa Jama nosowa (łac. cavitas nasi) jest przestrzenią ograniczoną z jednej strony nozdrzami przednimi oraz ku tyłowi nozdrzami tylnymi przechodzącymi w część nosową gardła. Jama nosowa podzielona jest na dwie połowy przegrodą nosa i zwęża się ku górze. Długość jamy nosowej wynosi 6 cm, wysokość 4cm.

10 Jamy nosa Każda z jam nosowych utworzona jest przez ścianę dolną utworzoną głównie przez wyrostek podniebienny szczęki oraz kość podniebienną. Ścianę górną tworzą kość czołowa, sitowa i klinowa. Ściana przyśrodkowa utworzona przez przegrodę nosa, składa się z części kostnej (kość sitowa i lemiesz), chrzęstnej i błoniastej. Ściana boczna zawiera małżowiny nosowe (dolna, środkowa, górna) wpuklające się do wewnątrz. Poniżej i bocznie od małżowin znajdują się przewody nosowe.

11 Małżowina nosowa Dolna ułożona jest równolegle do ściany dolnej jamy nosowej, poniżej ogranicza ona przewód nosowy dolny, który ku tyłowi przechodzi w ujście gardłowe trąbki słuchowej. Małżowina środkowa nosa jest nieco krótsza od małżowiny dolnej i może zawierać komórki sitowe. Poniżej małżowiny znajduje się przewód nosowy środkowy zawierający komórkę powietrzną zwaną puszką sitową oraz ujścia dla zatoki szczękowej, komórek sitowych oraz zatoki czołowej. Natomiast małżowina nosowa górna, najmniejsza, połączona jest z małżowiną środkową od przodu, a przewód nosowy górny zawiera ujścia otworów sitowych. Powyżej i do tyłu od małżowiny górnej znajduje się zachyłek klinowo-sitowy, a za nim otwór zatoki klinowej.

12 Nabłonek oddechowy Nabłonek oddechowy jamy nosowej stanowi wielorzędowy nabłonek migawkowy (zawierający rzęski) wychwytujący i transportujący zanieczyszczenia na zewnątrz jamy nosowej, czyli w kierunku odwrotnym do wdychanego powietrza. W okolicy małżowiny nosowej górnej znajduje się okolica węchowa. Jest to skupisko błony śluzowej zawierającej włókna nerwowe węchowe odpowiadające za odbieranie bodźców węchowych. Okolica ta jest mniej unaczyniona i nie posiada nabłonka migawkowego w porównaniu do nabłonka oddechowego. Jama nosowa unaczyniona jest przez gałęzie tętnicy ocznej (t. sitowa przednia i tylna) i szczękowej (t. klinowo-podniebienna), zaś krew odpływa do żyły ocznej i splotu skrzydłowego. Unerwienie pochodzi z pierwszej i drugiej gałęzi nerwu trójdzielnego.

13 Zatoki przynosowe Zatoki przynosowe są przestrzeniami powietrznymi w kościach twarzoczaszki biorącymi udział w ogrzewaniu i nawilżaniu wdychanego powietrza. Powstają wskutek wpuklania się błony śluzowej jamy nosowej w otaczającą kość. Wyróżniamy, zatem : zatokę klinową, czołową, sitową, szczękową występujące obustronnie.

14 Zatoka szczękowa Największą z pośród nich jest zatoka szczękowa (łac. sinus maxillaris) znajdująca się w trzonie kości szczękowej. Ma ona kształt piramidy, utworzonej z czterech ścian. Część przyśrodkowa zawiera otwór szczękowy łączący zatokę z jamą nosową. Część tylna obejmuje kanały zębodołowe, dolna zaś sięga do poziomu korzenia pierwszego zęba trzonowego.

15 Zatoka czołowa Zatoka czołowa (łac. sinus frontalis) mieszcząca się w kości czołowej jest strukturą anatomiczną wykształcającą się po 6 roku życia.

16 Zatoka sitowa Zatoka sitowa (łac. sinus ethmoidalis) zbudowana jest z grup komórek sitowych przednich i tylnych zlokalizowanych między oczodołem a jamą nosową.

17 Zatoka klinowa (łac. sinus sphenoidalis) znajduje się w obrębie kości klinowej.
Jej ujście do jamy nosowej mieści się powyżej i do tyłu od małżowiny nosowej górnej, czyli powyżej dna zatoki powodując tym samym niekorzystne warunki dla odpływu wydzieliny.

18 Krtań Krtań (łac. larynx) łączy gardło z tchawicą i stanowi narząd głosowy. U mężczyzn widoczna jest w postaci tzw. jabłka Adama. Krtań położona jest w środkowej części szyi poniżej nasady języka i kości gnykowej, z którymi połączona jest aparatem więzadłowo-mięśniowym, co powoduje widoczne przemieszczanie się krtani podczas mówienia. Jej położenie względem odcinka szyjnego kręgosłupa szacuje się na C4-C6 a wielkość na 5-6cm. Do przodu krtań przylega do powięzi szyi, gruczołu tarczowego oraz mięśni szyi.

19 Budowa krtani Budowa krtani opiera się na szkielecie utworzonym z chrząstek: 3 nieparzystych, 3 parzystych i dodatkowych. Chrząstka tarczowata jest największą i nieparzystą chrząstką chroniącą aparat głosowy. Zbudowana jest z dwóch symetrycznych blaszek połączonych ze sobą kątem otwartym ku tyłowi i niewiele pochylonych do przodu. Między połączeniem obu blaszek znajduje się wcięcie tarczowe górne. U mężczyzn bardziej uwidocznione.

20 CHRZĄSTKI KRTANI Na chrząstce, po jej obu stronach, znajdują się przyczepy m.in. zwieracza dolnego gardła, a także połączenia więzadłowe i mięśniowe (mięsień tarczowo-nalewkowy, tarczowo-nagłośniowy, głosowy) między płytkami chrząstki. Połączenia górnego brzegu chrząstki tarczowej z kością gnykową powodują odpowiadające sobie ruchy tych dwóch struktur.

21 Brzeg dolny połączony jest z położoną poniżej chrząstką pierścieniowatą. Oba brzegi tylne chrząstki uwypuklają się ku górze i dołowi, jako rogi górne i dolne. Niżej położona chrząstka pierścieniowata wyglądem swym przypomina sygnet, gdzie przednia część przyjmuje postać łuku, tylna zaś płytki. W obrębie łuku znajdują się przyczepy dla mięśnia pierścienno-tarczowego i zwieracza dolnego gardła. Brzeg dolny chrząstki połączony jest za pomocą więzadła z tchawicą.

22 Na tylnym górnym brzegu chrząstki pierścieniowatej leżą chrząstki nalewkowate, przypominające trójścienne ostrosłupy. Stanowią one miejsce przyczepu dla mięśnia pierścienno-nalewkowatego, nalewkowatego oraz przede wszystkim więzadła głosowego.

23 Wierzchołek każdej z chrząstek zagina się ku tyłowi i do środka łącząc z chrząstkami różkowatymi. Inne, chrząstki klinowate w postaci dwóch niewielkich chrząstek występujących niestale znajdują się ku przodowi od chrząstek różkowatych.

24 Z kolei chrząstka nagłośniowa jest pojedynczą strukturą stanowiącą rusztowanie dla nagłośni. Ma kształt zakrzywionego listka i znajduje się do tyłu od nasady języka i kości gnykowej. Ogranicza ona wejście do krtani. Z jej brzegów bocznych ku tyłowi do chrząstek nalewkowatych biegną fałdy błony śluzowej zwane fałdami nalewkowo-nagłośniowymi. Dolna część nagłośni łączy się odpowiednim więzadłem z powierzchnią tylną chrząstki tarczowatej.

25 Jama krtani Utworzona jest przez chrząstki tworzące ścianę przednią (chrząstka nagłośniowa, kąt chrząstki tarczowatej, więzadło tarczowo-nagłośniowe, łuk chrząstki pierścieniowatej i więzadło pierścienio-tarczowe), ścianę boczną (łuk chrząstki pierścieniowatej, chrząstki nalewkowate, klinowate i różkowate) oraz ścianę tylną (chrząstka pierścieniowata, mięsień nalewkowaty). Podzielona została na jamę górną, pośrednią i dolną.

26 Jama górna obejmuje wejście do krtani zwężające się ku dołowi ograniczone przez nagłośnię, fałdy nalewkowo-nagłośniowe i chrząstki nalewkowate od tyłu. Poniżej fałdów nalewkowo-nagłośniowych aż do fałdów przedsionkowych wyróżnia się przedsionek krtani. Jama pośrednia ograniczona jest od góry fałdami przedsionkowymi od dołu zaś wargami głosowymi krtani, pomiędzy którymi znajdują się kieszonki krtaniowe.

27 Natomiast wargi głosowe, przyśrodkowe powierzchnie chrząstek nalewkowatych tworzą szparę głośni, która utworzona jest przez dwie części, część międzybłoniastą (między fałdami głosowymi) oraz tylną zawartą miedzy chrząstkami nalewkowatymi. Jej wielkość mieści się w granicach 17-23mm. Ostry i wolny brzeg warg głosowych zwany jest fałdami głosowymi (tzw. strunami głosowymi). Jama dolna krtani stanowi przejście w tchawicę.

28 Wytwarzanie głosu jest fundamentalną formą komunikacji wśród ludzi
Wytwarzanie głosu jest fundamentalną formą komunikacji wśród ludzi. Podstawową rolę w tym procesie odgrywają mięśnie napinające wargi i więzadła głosowe, modyfikujące przepływ powietrza przez krtań, czego odzwierciedleniem jest wysokość, barwa i siła dźwięku. Napięcie fałdów głosowych modulowane jest przez miesień pierścienno-tarczowy i mięsień głosowy. Rozszerzanie szpary głośni możliwe jest dzięki mięśniowi pierścienno-nalewkowatemu tylnemu. Zaś zwężenie przy udziale mięśni: pierścienno-nalewkowatemu bocznemu, tarczowo-nalewkowatemu, nalewkowatemu. Za zamknięcie wejścia do krtani odpowiedzialne są mięsień nalewkowo-nagłośniowy i tarczowo-nagłośniowy.

29 . Rozszerzanie szpary głośni możliwe jest dzięki mięśniowi pierścienno-nalewkowatemu tylnemu. Zaś zwężenie przy udziale mięśni: pierścienno-nalewkowatemu bocznemu, tarczowo-nalewkowatemu, nalewkowatemu. Za zamknięcie wejścia do krtani odpowiedzialne są mięsień nalewkowo-nagłośniowy i tarczowo-nagłośniowy.

30 Błona śluzowa krtani posiada dosyć wiotką budowę i z tego względu łatwo dochodzi w tym miejscu do obrzęków, które w groźnych sytuacjach przerywają dopływ powietrza. Nabłonek występuje w postaci nabłonka wielowarstwowego migawkowego poza miejscami tj. nagłośnia, fałdy głosowe i powierzchnia przyśrodkowa chrząstek nalewkowatych, gdzie występuje nabłonek wielowarstwowy płaski nierogowaciejący

31 Unaczynienie tętnicze krtani pochodzi z tętnicy tarczowej górnej (t
Unaczynienie tętnicze krtani pochodzi z tętnicy tarczowej górnej (t. krtaniowa górna, gałąź pierścienno-tarczowa) i dolnej (t. krtaniowa dolna). Odpływ żylny krwi towarzyszy tętnicom. Unerwienie krtani stanowi nerw krtaniowy górny zaopatrujący mięsień pierścienno-tarczowy i dolny zaopatrujący pozostałe mięśnie krtani. W obrębie krtani odpływ chłonki odbywa się poprzez węzły szyjne głębokie oraz szyjne głębokie dolne do pnia chłonnego.

32 TCHAWICA Tchawica (łac. trachea) jest sprężystym, nieparzystym przewodem przechodzącym w swoim górnym biegunie w krtań, zaś ku dołowi rozgałęziającym się na oskrzela główne. Miejsce podziału to rozdwojenie tchawicy. Narząd ten znajduje się do przodu od przełyku odpowiadając położeniem względem kręgosłupa odcinkowi C6-Th5. Dodatkowo z przodu na poziomie górnych chrząstek tchawicy przylega gruczoł tarczowy. Niżej znajduje się żylny splot tarczowy nieparzysty, tętnica szyjna i podobojczykowa, żyła ramienno-głowowa, pień ramienno-głowowy, łuk aorty oraz mięśnie: mostkowo-obojczykowo-sutkowy, mostkowo-gnykowy. Długość tchawicy wynosi średnio 10-12cm.

33 W czasie ruchów oddechowych lub przełykania tchawica podąża za ruchami krtani. Ściana tchawicy składa się z błony śluzowej, błony włóknistej i zewnętrznej. Błona włóknista zawiera podkowiastych chrząstek ułożonych piętrowo połączonych więzadłami obrączkowymi. Ostatnia z chrząstek wygięta jest ku dołowi i tworzy ostrogę tchawicy poprzedzającą chrząstki oskrzeli. Tylna ściana tchawicy zwana ścianą błoniastą nie zwiera chrząstek. Mięsień tchawiczy stanowią pasma mięśniowe rozpięte poziomo i pionowo do wewnątrz od błony włóknistej. Błona śluzowa zawiera nabłonek wielorzędowy migawkowy.

34 OSKRZELA GŁÓWNE Oskrzela główne (łac. bronchi principales) powstają w miejscu rozdwojenia tchawicy a kończą w miejscu wejścia do płuc (wnęka płuc) by tam ulec podziałowi na mniejsze odgałęzienia tworząc drzewo oskrzelowe. Do tyłu od oskrzela lewego znajduje się przełyk. Oskrzela główne skierowane są ku dołowi i bocznie. Kąt odejścia oskrzela prawego jest łagodniejszy, zaś oskrzele lewe przebiega niemal poziomo. Ponadto oskrzele lewe jest dłuższe i biegnie pod łukiem aorty. Różnica obejmuje również przekrój, który w przypadku oskrzela prawego jest nieco większy i stwarza lepsze warunki dla lokalizacji ciała obcego. Budowa oskrzeli jest taka jak w przypadku tchawicy.

35 Unaczynienie tętnicze tchawicy i oskrzela głównego obejmuje tętnicę tarczową dolną, gałęzie oskrzelowe aorty piersiowej oraz gałęzie oskrzelowe tętnicy piersiowej wewnętrznej. Odpływ żylny uchodzi do żył tarczowych dolnych, najniższych, żył oskrzelowych i piersiowej wewnętrznej. Unerwienie obejmuje gałęzie nerwu błędnego w postaci nerwu krtaniowego wstecznego oraz gałęzie pnia współczulnego.

36 W obrębie tchawicy i oskrzeli zlokalizowane są liczne węzły chłonne
W obrębie tchawicy i oskrzeli zlokalizowane są liczne węzły chłonne. Odpływ chłonki odbywa się poprzez węzły szyjne głębokie dolne do pnia chłonnego szyjnego oraz węzły thcawiczo-skrzelowe i tchawicze do pni oskrzelowo-śródpiersiowych.

37 DRZEWO OSKRZELOWE Drzewo oskrzelowe jest silnie rozgałęzionym układem przewodzącym powietrze. Po odejściu od oskrzela głównego wyróżnia się kolejno oskrzela płatowe, segmentowe, podsegmentowe ulegające kolejnym podziałom aż do oskrzelików końcowych. Przy podziale przekrój i długość zmniejsza się. Od oskrzelików końcowych odchodzą oskrzeliki oddechowe tworzące przewodziki pęcherzykowe zakończone pęcherzykami płucnymi, w których zachodzi wymiana gazowa między powietrzem oddechowym a krwią.

38 Budowa ściany oskrzeli początkowo przypomina budowę tchawicy, jednak w oskrzelikach dalszych o średnim przekroju chrząstki tracą podkowiasty wygląd i stają się różnokształtne. Ponadto występuje błona mięśniowa i błona śluzowa

39 Oskrzeliki oddechowe wraz z przewodzikami pęcherzykowymi i pęcherzykami płucnymi nazywane są gronkiem płucnym, elementarną jednostką czynnościową płuc.

40 PŁUCA Płuca (łac. pulmones) są narządem zawieszonym w klatce piersiowej tworząc jej dokładny odlew. Od ściany klatki oddziela je jednak opłucna ścienna i opłucna płucna. Płuca spoczywają u swojej podstawy na przeponie, zaś biegunem górnym przekraczają otwór górny klatki piersiowej. Płuco lewe i prawe są oddzielone od siebie obecnymi w klatce piersiowej narządami, a przestrzeń ta nazywa się śródpiersiem (łac. mediastinum).

41 Płuca podzielone są szczelinami międzypłatowymi na płaty
Płuca podzielone są szczelinami międzypłatowymi na płaty. Prawe płuco posiada trzy płaty: górny, środkowy i największy dolny, a szczeliny dzielące narząd to szczelina skośna i pozioma. Płuco lewe posiada jedynie dwa płaty: górny i dolny oraz szczelinę skośną. Każdy płat podzielony jest ponadto na segmenty.

42 Każde płuco zawiera 10 segmentów
. Każde płuco zawiera 10 segmentów. Płuco lewe po 5 na każdy z dwóch płatów oraz płuco prawe 3 segmenty w płacie górnym, 2 w środkowym oraz 5 w dolnym. Segment tworzą oskrzele segmentowe, gałęzie tętnicy płucnej otaczające miąższ. Podobnie wygląda to w przypadku podsegmentów i zrazików. W obrębie zrazika występuje od kilkunastu do około 30 gronek. Platy i zraziki oddzielone są przegrodami łącznotkankowymi.

43 Każde z płuc wyglądem swym przypomina stożek w związku, z czym wyróżnić można powierzchnię boczną (żebrową), przyśrodkową (śródpiersiową) oraz szczyt i podstawę. Powierzchnia boczna jest największa, wypukła i graniczy ze ścianą klatki piersiowej. Powierzchnia przyśrodkowa jest wklęsła. Przylega do kręgosłupa i ogranicza śródpiersie. Na powierzchni przyśrodkowej znajduje się wnęka płuca, zagłębienie, w którym mieszczą się węzły chłonne oraz oskrzela, naczynia (tętnica płucna, żyła płucna górna i dolna, tętnice i żyły oskrzelowe) oraz nerwy tworzące z kolei korzeń płuca. Korzeń płuca objęty jest opłucną.

44 Przed wnęką, w śródpiersiu, znajduje się serce otoczone osierdziem i tworzące na powierzchni przyśrodkowej płuca wycisk sercowy. Szczyt płuca wystaje nieco ponad otwór górny klatki piersiowej utworzony przez żebro pierwsze pochylone ku dołowi i w przód. Płuco otoczone jest w tym miejscu opłucną ścienną tworząc osklepek opłucnej. Podstawa płuca przylegająca do przepony jest wklęsła i również obejmuje serce.

45 W płucach znajduje się około 3 milionów pęcherzyków płucnych, których łączna powierzchnia porównywana jest do trzypokojowego mieszkania lub kortu tenisowego. Średnica pęcherzyka płucnego wynosi mikrometrów. Ściana pęcherzyków zbudowana jest z naczyń włosowatych, tkanki łącznej oraz komórek płucnych tzw. penumocytów. Pneumocyty typu I są komórkami o dużej powierzchni i cienkiej cytoplazmie, biorą udział w wymianie gazowej. Pneumocyty typu II odpowiedzialne są głównie za produkcję substancji fosfolipidowej (surfaktantu), która jest związkiem powierzchniowo czynnym obniżającym napięcie powierzchniowe pęcherzyków płucnych, co chroni je przed zapadaniem się i zmniejsza opór sprężysty podczas pracy oddechowej.

46 Unaczynienie w przypadku płuc jest nieco bardziej skomplikowane
Unaczynienie w przypadku płuc jest nieco bardziej skomplikowane. Dopływ krwi zapewnia pień płucny prowadzący krew z prawej komory serca. Jest to krew żylna. Pień płucny rozgałęzia się na prawą i lewą tętnicę płucną, a te na tętnice płatowe, segmentowe. Natomiast żyły płucne prowadzą krew już utlenowaną do lewego przedsionka serca, gdzie uchodzą po dwie: żyła płucna górna i dolna. Żyła płucna górna lewa odprowadza krew głównie z płata górnego, prawa z górnego i środkowego, obie żyły dolne z płatów dolnych.

47 Rzadko niewielka ilość krwi może odpływać do żył głównych a stąd do prawego przedsionka. Innym rodzajem unaczynienia są gałęzie oskrzelowe odchodzące od aorty piersiowej oraz tętnicy piersiowej wewnętrznej doprowadzające krew tętniczą. Krew żylna natomiast odpływa poprzez żyły oskrzelowe uchodzące do żyły nieparzystej i żyły ramienno-głowowej lub uchodzi do żył płucnych, zawierających już, utlenowaną krew.

48 Licznie występujące w tej lokalizacji węzły chłonne zostały podzielone na kilka grup. Wzdłuż tchawicy i oskrzeli znajdują się węzły chłonne oskrzelowo-płucne (w miejscu odejścia oskrzeli płatowych), węzły chłonne płucne (miejsce dalszego podziału oskrzeli), węzły tchawiczo-oskrzelowe górne i dolne (kąty miedzy tchawicą a oskrzelem), węzły tchawicze (wzdłuż tchawicy). Naczynia chłonne tworzą sieć powierzchowną i głęboką.

49 Sieć głęboka przebiega wraz z naczyniami płucnymi, powierzchowna zaś podopłucnowo. Chłonka odpływa głównie przez węzły tchawiczo-oskrzelowe, pnie oskrzelowo-śródpiersiowe do kąta żylnego lub żyły ramienno-głowowej prawej i przewodu piersiowego po stronie lewej. Z dolnego obszaru płuc chłonka odpływa przez węzły oskrzelowo-płucne, tchawiczo-oskrzelowo dolne, dalej węzły śródpiersiowe tylne zaotrzewnowe do przewodu piersiowego.

50 Za unerwienie płuc odpowiedzialny jest nerw błędny oddając gałęzie oskrzelowe przednie i tylne tworzące splot płucny, układ współczulny i nerw przeponowy. Nerw błędny wywołuje skurcz mięśniówki oskrzeli, rozkurcz naczyń, zaś układ współczulny działa do niego przeciwnie.

51 Fizjologia oddychania
Oddychanie to proces polegający na wymianie gazowej tlenu i dwutlenku węgla pomiędzy organizmem a środowiskiem zewnętrznym. Wymiana gazowa w płucach nosi miano oddychania zewnętrznego.

52 Za regulację oddychania odpowiada ośrodek oddechowy zlokalizowany w rdzeniu przedłużonym i moście. Wywołuje on powstanie rytmu oddychania, kontroluje głębokość i częstość oddechu w zależności od pobudzenia mechanoreceptorów zlokalizowanych w obrębie klatki piersiowej oraz chemoreceptorów występujących w mózgu (centralne), kłębkach szyjnych znajdujących się w rozwidleniu tętnicy szyjnej wspólnej oraz aortalnych (obwodowe) zlokalizowanych w łuku aorty.

53 Bodźce dotyczące ciśnienia parcjalnego tlenu we krwi są przekazywane przez te receptory do ośrodka oddechowego. Drogą zstępującą przez rdzeń kręgowy, nerw przeponowy i nerwy międzyżebrowe dociera informacja zwrotna korygująca wentylację. Proces jest nieświadomy, choć możliwa jest świadoma kontrola oddychania z udziałem kory mózgu.

54 Mięśnie oddechowe, do których należy przede wszystkim przepona oraz mięśnie międzyżebrowe zewnętrzne umożliwiają unoszenie żeber zwiększając objętość klatki piersiowej, przez co spada ciśnienie w drogach oddechowych prowadzące do wdechu. Wdech trwa tak długo, aż dojdzie do wyrównania ciśnienia pęcherzykowego z ciśnieniem atmosferycznym. W niektórych sytuacjach mechanizm ten wspomagany jest przez mięśnie pochyłe i mostkowo-obojczykowo-sutkowe. Wydech jest procesem biernym i umożliwiają go mięśnie brzuszne i międzyżebrowe wewnętrzne.

55 Pojemność płuc Powietrze wypełniające płuca można podzielić na kilka frakcji. Objętość powietrza wdychanego i wydychanego (średnio 500ml) nazywana jest objętością oddechową. Podczas spokojnego wdechu objętość, jaka może zwiększyć objętość oddechową to wdechowa objętość zapasowa (około 3000ml), zaś wydechowa to wydechowa objętość zapasowa (około 1300ml). Objętość, jaka pozostaje w płucach po maksymalnym wydechu to objętość zalegająca (1200ml). Sumy wymienionych objętości określają poszczególne pojemności płuc.

56 Pojemność życiowa płuc jest maksymalną objętością wydychanego powietrza po dokonaniu maksymalnego wdechu. Całkowita pojemność płuc jest sumą wszystkich czterech objętości płuc. Objętość powietrza biorąca udział w wymianie gazowej w ciągu jednej minuty to wentylacja pęcherzykowa. Przy przeciętnej dla każdego człowieka liczbie wdechów 12/min. wynosi ona 4l. Wentylacja minutowa zaś 6-7,5 l/min.

57 WYMIANA GAZOWA Wymiana gazowa odbywa się przez błonę pęcherzykowo-włośniczkową. Odbywa się zgodnie z gradientem ciśnień, czyli od wartości ciśnienia gazu większego do mniejszego.Transport tlenu odbywa się głównie przy udziale hemoglobiny, a dwutlenek węgla transportowany jest głównie w postaci wodorowęglanów, w mniejszym stopniu w formie rozpuszczonej lub związanej z hemoglobiną.

58 Ciśnienie parcjalne tlenu w pęcherzykach płucnych wynosi 100mmHg, we krwi tętniczej mmHg, żylnej 35-40mmHg. W przypadku dwutlenku węgla ciśnienie parcjalne tlenu w pęcherzykach płucny i krwi tętniczej wynosi około 40mmHg, żylnej zaś 45mmHg.

59 Po przejściu bariery pęcherzykowo-włośniczkowej gazy transportowane są w formie rozpuszczonej, związanej z białkami krwi lub zostają przekształcone.

60 OPŁUCNA Opłucna (łac. pleura) jest błoną surowiczą otaczającą płuca. Opłucna składa się z dwóch blaszek: opłucnej ściennej przylegającej do ściany klatki piersiowej i przepony oraz opłucnej płucnej pokrywającej płuco.

61 Opłucna płucna we wnęce płuca przechodzi w opłucną ścienną
Opłucna płucna we wnęce płuca przechodzi w opłucną ścienną. Wnika ona również w szczeliny międzypłatowe sięgając ich dna, dzięki czemu oba płaty są przedzielone podwójną warstwą opłucnej płucnej. Przejścia pomiędzy opłucną ścienną nazywane są zachyłkami. Występują zachyłki: żebrowo-przeponowy (przejście opłucnej z żeber na przeponę), przeponowo-śródpiersiowy (miejsce przejścia z przepony na śródpiersie) i żebrowo-śródpiersiowy przedni (miejsce przejścia z żeber na tylną powierzchnię mostka) i tylny (na przednią powierzchnię kręgosłupa)

62 Przejścia pomiędzy opłucną ścienną nazywane są zachyłkami
Przejścia pomiędzy opłucną ścienną nazywane są zachyłkami. Występują zachyłki: żebrowo-przeponowy (przejście opłucnej z żeber na przeponę), przeponowo-śródpiersiowy (miejsce przejścia z przepony na śródpiersie) i żebrowo-śródpiersiowy przedni (miejsce przejścia z żeber na tylną powierzchnię mostka) i tylny (na przednią powierzchnię kręgosłupa)

63 Miedzy obu blaszkami znajduje się przestrzeń nazwana jamą opłucnej, która wypełniona jest niewielką ilością płynu surowiczego. Obie blaszki kontaktują się ze sobą. W niektórych stanach chorobowych dochodzi do gromadzenia się płynu, krwi czy treści ropnej w jamie opłucnej.

64 Unaczynienie opłucnej pochodzi od tętnic międzyżebrowych tylnych, gałęzi śródpiersiowych, przełykowych, tętnic przeponowych górnych odchodzących od aorty piersiowej, gałęzi międzyżebrowych przednich, tętnicy osierdziowo-przeponowej, tętnicy mięśniowo-przeponowej odchodzących od tętnicy piersiowej wewnętrznej oraz gałęzi oskrzelowych zaopatrujących w krew opłucną płucną.

65 Odpływ żylny jest adekwatny do przebiegu tętnic
Odpływ żylny jest adekwatny do przebiegu tętnic. Opływ chłonki odbywa się przez węzły chłonne międzyżebrowe mostkowe i kręgowe do węzłów śródpiersiowych przednich i tylnych. Opłucna płucna zaopatrywana jest przez układ współczulny, zaś opłucna ścienna przez nerwy międzyżebrowe i nerw przeponowy

66 Śródpiersie Śródpiersie (łac. medistinum) jest przestrzenią oddzielającą płuco prawe od lewego i ograniczoną od przodu mostkiem, z tyłu natomiast kręgosłupem. Od dołu granicę śródpiersia wyznacza przepona, ku grze łączy się z szyją. Ze względów topograficznych śródpiersie ulega podziałowi na śródpiersie górne i dolne, a dolne z kolei na przednie, środkowe i tylne.

67 Śródpiersie górne ograniczone jest z jednej strony przez mostek, drugiej przez kręgi piersiowe. Granica oddzielająca je od śródpiersia dolnego to linia wyznaczona między punktem połączenia rękojeści z trzonem mostka a czwartym kręgiem piersiowym.

68 W obrębie śródpiersia górnego znajdują się: grasica, żyły ramienno-głowowe, żyła główna górna, łuk aorty, nerwy błędne z odchodzącymi nerwami krtaniowymi wstecznymi, pień współczulny, przełyk, tchawica, węzły chłonne przytchawicze i tchawiczo-oskrzelowe oraz przewód piersiowy

69 Śródpiersie przednie zawiera więzadło mostkowo-osierdziowe, gałęzie śródpiersiowe odchodzące od tętnic piersiowych wewnętrznych, węzły chłonne śródpiersiowe przednie.

70 W śródpiersiu środkowym znajdują się: serce otoczone osierdziem, aorta wstępująca, część dolnej żyły głównej górnej, żyła nieparzysta, rozdwojenie tchawicy, oskrzela główne, pień płucny, tętnice i żyły płucne, część żyły głównej dolnej, węzły chłonne tchawiczo-oskrzelowe, nerwy przeponowe, naczynia osierdziowo-przeponowe

71 Śródpiersie tylne zawiera przełyk, nerwy błędne, część zstępującą aorty, przewód piersiowy, żyłę nieparzystą, węzły śródpiersiowe tylne.

72 Mechanika oddychania W oddychaniu płucnym wyróżniamy dwie fazy : wdech i wydech. Jest to proces wciągania powietrza do płuc i wypuszczania go z powrotem, przy czym wdech jest czynnością czynną, a wydech bierną. W czasie wdechu mięśnie międzyżebrowe kurczą się i powodują ruch żeber w górę i na zewnątrz. W czasie wydechu mięśnie międzyżebrowe i przepona rozkurczają się, a żebra opadają w dół. Mechanizm oddychania jest procesem automatycznym, a więc nie zależy od naszej woli.

73

74 Pojemność płuc Pojemność płuc mierzymy za pomocą spirometra
Pojemność płuc Pojemność płuc mierzymy za pomocą spirometra. Przeciętna pojemność u dorosłego mężczyzny wynosi około 4500 ml, a u dorosłej kobiety 3200 ml. Regularne ćwiczenia mogą przyczynić się do powiększenia pojemności płuc, u wytrenowanego sportowca może dochodzić do ml

75

76 Fizjologia Oddychanie
Wentylacja minutowa płuc Ve , częstość oddechów, objętość oddechowa płuc. CZĘSTOŚĆ ODDECHÓW- ilość oddechów na minutę OBJĘTOŚĆ ODDECHOWA – to ilość powietrza wdychanego wynosi u dorosłego ok. 500ml.

77 WENTYLACJA MINUTOWA – to ilość powietrza przepływającego przez płuca w ciągu 1 min.
- w spoczynku wynosi 6 – 8 litrów - podczas wysiłku fizycznego o max obciążeniu sięga ok. 200 litrów.

78 Pojemność życiowa płuc i jej składowe.
Ilość powietrza jaką można wypuścić z płuc na przestrzeni od max. wdechu. Pojemność życiowa płuc to VC – 4 l. Składa się na nią IRV + TV + ERV. - czynniki wpływające : - wiek - płeć - wysokość ciała - ruchomość klatki piersiowej - sprężystość i elastyczność tkanki płucnej.

79 IRV – objętość zapasowa oddechowa – jest to max ilość powietrza jaką można wciągnąć do płuc po zakończeniu spokojnego wdechu, ERV – objętość zapasowa wydechowa – to max ilość powietrza jaką można wypuścić z płuc po zakończeniu spokojnego wydechu, VC- pojemność życiowa płuc, wynosi 4 litry – jest to ilość powietrza jaka przechodzi przez płuca od max wdechu do max wydechu.

80 TLC – to pojemność całkowita płuc, jest to ilość powietrza znajdującego się w płucach w momencie ukończenia maksymalnego wdechu. RV – objętość zalegająca – jest to ilość powietrza znajdującego się w płucach w momencie ukończenia maksymalnego wydechu.

81 Parametry układu oddechowego, minutowy pobór tlenu w spoczynku i podczas wysiłku,
TV- objętość oddechowa - spoczynek – 500ml - wysiłek – wzrasta do 3 l FR – częstotliwość oddychania - spoczynek – 16 oddechów/ 1 min. - wysiłek – wzrasta do 60 oddechów VE- wentylacja minutowa - spoczynek – ok. 8 l - wysiłek – 120 l na min.( granica to 150 – 180 )

82 Jakimi metodami można badać wydolność tlenową organizmu.
Bada się za pomocą prób wysiłkowych np. Margarit, Wingate. Dług i deficyt tlenowy. DŁUG TLENOWY – to nadmiar tlenu po wysiłku, DEFICYT TLENOWY- to ilość niedobory tleny,

83 Spirometria Badanie pojemności płuc: - objętość płuc
- szybkość przepływu powietrza przez płuca - maksymalna wentylacja oddechowa.

84 Objętość oddechowa i częstość oddechu i wentylacja minutowa płuc.
CZĘSTOŚĆ ODDECHÓW – ilość oddechów na minutę OBJĘTOSĆ ODDECHOWA – jest równa objętości powietrza wdychanego, lub wdychanego podczas pojedynczego cyklu oddechowego i wynosi u dorosłej osoby ok. 500ml. WENTYLACJA MINUTOWA – to ilość powietrza przepływającego przez płuca w ciągu 1 min. W spoczynku wynosi ok. 7l / min.

85 Na czym polega oddychanie wewnętrzne i zewnętrzne, jaką rolę w oddychaniu spełnia jama opłucna.
ODDYCHANIE ZEWNĘTRZNE - odbywa się w płucach i polega na wymianie tlenu i dwutlenku węgla między powietrzem pęcherzykowatym i krwią przepływającą przez naczynia włosowate oplatające pęcherzyki płucne.

86 ODDYCHANIE WEWNĘTRZNE - jest to wymiana tlenu i dwutlenku węgla między krwią i tlenkami ustroju. Prawidłowe oddychanie zewnętrzne zależy od prawidłowej wentylacji i dyfuzji oraz właściwego krążenia krwi w naczyniach włosowatych płuc.

87 JAMA OPŁUCNA - zmniejsza tarcie podczas oddychania poprzez płyn
JAMA OPŁUCNA - zmniejsza tarcie podczas oddychania poprzez płyn. Znajduje się w niej podciśnienie co pozwala na prawidłową funkcję układu oddechowego

88 Wydolność oddechowa(VO2max )
Jest to wydolność oddechowa mierzona w [ ml · KG · min ] ~ Jest to maksymalny pobór tlenu przy maksymalnym wysiłku wydolności fizycznej. HR – tętno BP – ciśnienie tętnicze krwi SV – objętość wyrzutowa serca Q – pojemność minutowa serca.

89 TV – spoczynek – 500ml , -- wysiłek wzrasta do 3 litrów, FR – częstotliwość oddychania – spoczynek -16 oddechów na 1 min. , -- wysiłek – wzrasta do 60 oddechów. VE- wentylacja minutowa – spoczynek – ok. 8 litrów, -- wysiłek – 120 litrów na 150 – 180 ( granica).

90 TV – spoczynek – 500ml , -- wysiłek wzrasta do 3 litrów, FR – częstotliwość oddychania – spoczynek -16 oddechów na 1 min. , -- wysiłek – wzrasta do 60 oddechów. VE- wentylacja minutowa – spoczynek – ok. 8 litrów, -- wysiłek – 120 litrów na 150 – 180 ( granica).

91 Czynniki determinujące maksymalny pobór tlenu (VO2 max 2)
poziom max pojemności minutowej serca, max wentylacja minut płuc różnica tętniczo żylna

92 Zmiany pojemności płuc zachodzące wraz z wiekiem.
Jak przedstawiono na powyższym rysunku, pojemność życiowa (VC) ulega zmniejszeniu wraz ze starzeniem się organizmu. Odpowiednio objętość zalegająca (RV) i czynnościowa pojemność zalegająca (FRC) ulegają zwiększeniu, tak że całkowita pojemność płuc (TLC) nie zmienia się w sposób znaczący. TV – objętość oddechowa; IRV – wdechowa objętość zapasowa; ERV – wydechowa objętość zapasowa.

93 BADANIA RADIOLOGICZNE KLATKI PIERSIOWEJ Do badań radiologicznych klatki piersiowej zalicza się:
Małoobrazkowe zdjęcie płuc (radiofotografia, fluorografia), Zdjęcia rentgenowskie klatki piersiowej, Prześwietlenie klatki piersiowej (radioskopia, skopia), Zdjęcia warstwowe klatki piersiowej (tomografia), Tomografię komputerową klatki piersiowej (TK).

94 Badanie endoskopowe tchawicy i oskrzeli Badanie plwociny Mediastinoskopia
Punkcja opłucnej Rezonans magnetyczny układu oddechowego Spirometria Tomografia komputerowa układu oddechowego

95 SPIROMETRIA TEORETYCZNE I TECHNICZNE PODSTAWY BADANIA
Badanie polega na pomiarze objętości powietrza przesuwającego się z lub do układu oddechowego podczas oddychania (cyklu oddechowego). Pomiary spirometryczne uzyskiwane są za pomocą specjalnych aparatów (spirometrów, spirografów) połączonych zwykle z komputerem i dostarczają danych diagnostycznych o ilości oraz stanie czynnościowym miąższu płucnego.

96 WSKAZANIA DO WYKONANIA BADANIA
Choroby układu oddechowego. Operacje na miąższu płucnym. Monitorowanie leczenia chorób płuc.

97 Astma (lac. Asthma, ang. Asthma) Dychawica oskrzelowa, astma oskrzelowa (lac. Asthma bronchiale, ang. Bronchial asthma) Gruźlica, tuberkuloza (lac. Tuberculosis, TB, tubercule bacillus, ang. TB, tuberculosis) Grypa (lac. Flu, ang. Flu) Krztusiec, koklusz (lac. Pertussic, ang. Whooping cough) Mukowiscydoza, zwłóknienie torbielowate (lac. Mucoviscidosis, ang. Cystic fibrosis, CF, mucoviscoidosis) Odma opłucnowa, odma opłucnej (lac. Pneumothorax, ang. Pneumothorax)

98 Odma opłucnowa, odma opłucnej (lac. Pneumothorax, ang
Odma opłucnowa, odma opłucnej (lac. Pneumothorax, ang. Pneumothorax) Ostre zapalenie oskrzeli (lac. Bronchitis acuta, ang. Acute bronchitis) Ostry zespół oddechowy- SARS (lac. Syndroma pulmono-cardiale acutum, ang. Severe Acute Respiratory Syndrome, SARS) Przepuklina przeponowa (lac. Diaphragmatic hernia, ang. Diaphragmatic hernia)

99 Przewlekła obturacyjna choroba płuc, POChP (lac
Przewlekła obturacyjna choroba płuc, POChP (lac. Morbus obturativus pulmonum chronicum, ang. COPD Chronic Obstructive Pulmonary Disease) Rozedma płuc (lac. Emphysema pulmonum, ang. Emphysema) Woda w płucach (lac. Water in the lungs, ang. Water in the lungs) Zapalenie gardła (lac. Pharyngitis, ang. Pharyngitis)

100 Zapalenie krtani (lac. Laryngitis subglottica, ang. Laryngitis)
Zapalenie płuc (lac. Pneumonia, ang. Pneumonia) Zapalenie tchawicy (lac. Tracheitis, ang. Tracheitis)

101 SARS ZARAŹLIWOŚĆ SARS SARS przenosi się drogą kropelkową, podobnie jak nieżyt nosa. Na tej drodze wirus podróżuje w stosunkowo dużych kropelkach na odległość około 1 metra. W przeciwieństwie do SARS, wirusy chorób przenoszonych drogą powietrzną jak odra lub grypa, podróżują w bardzo maleńkich kropelkach aerosolu na odległość kilku lub nawet kilkunastu metrów.

102 PODSTAWOWE OBJAWY KLINICZNE SARS
Okres wylęgania SARS wynosi 2-7 dni, ale w pojedynczych przypadkach obserwowano zachorowania do 10 dni po styczności z osobą chorą. Choroba najczęściej rozpoczyna się objawami w postaci gorączki powyżej 38 stopni C, czasem z towarzyszącymi jej dreszczami. Mogą temu towarzyszyć takie objawy jak ból głowy, poczucie choroby i bóle mięśni. W pierwszym okresie choroby objawy ze strony układu oddechowego są słabo zaznaczone.

103 Typowo nie występuje wysypka, ani objawy ze strony układu nerwowego i przewodu pokarmowego, choć niekiedy na początku choroby obserwowano niewielką biegunkę. Po 3-7 dni nasilają się objawy ze strony dolnych dróg oddechowych w postaci suchego kaszlu i duszności, której może towarzyszyć spadek wysycenia krwi tlenem

104 W 10-20% przypadków zaburzenia oddychania osiągają poziom wymagający intubacji i wspomaganego oddychania. Badanie radiologiczne klatki piersiowej w okresie wczesnym, a niekiedy w czasie całego przebiegu choroby, może dać wynik prawidłowy. Jednak najczęściej w fazie zaburzeń oddechowych pojawiają się najpierw ogniskowe, a następnie rozlane, niejednolite zagęszczenia miąższowe. W późnych stadiach SARS, w ciężkich przypadkach obserwowano obszary pełnej konsolidacji miąższu płucnego.

105 POCHP Czynniki ryzyka POChP jest w społeczeństwie chorobą mało znaną, choć w istocie cierpi na nią ponad 10% dorosłych Polaków. Niektórzy nie zdają sobie nawet sprawy, że na nią chorują. Wielu palaczy z niedowierzaniem kręci głową, kiedy z ust lekarza pada diagnoza o zaawansowanej przewlekłej obturacyjnej chorobie płuc. Jest im trudno uwierzyć w słowa specjalisty tym bardziej, że głównym objawem choroby ma być kaszel. Cóż wielkiego – mówią – Kaszel mam od zawsze, to z powodu palenia papierosów, a nie jakiejś choroby...

106 W momencie rozwoju choroby na skutek zapalenia (zazwyczaj wywołanego dymem tytoniowym) dochodzi do zwężenia oskrzeli, czyli obturacji. Wywołuje to zaburzenia przepływu powietrza w trakcie oddychania. Najbardziej uciążliwe dla chorego staje się wydychanie powietrza, podczas którego wyraźnie odczuwana jest duszność. Dodatkowym objawem jest ucisk w klatce piersiowej i obecny podczas wydechu charakterystyczny odgłos świszczenia. W zaawansowanej chorobie oskrzela zapadają się w trakcie wydechu, co jest wydatnym objawem rozedmy płuc. Schorzenie to jest również wywołane przez zapalenie – w tym przypadku miąższu płucnego. Opisane objawy, a zwłaszcza ataki duszności,

107 Opisane objawy, a zwłaszcza ataki duszności, związane są z późnym okresem POChP. Duszność pojawia się z reguły tylko w momencie wysiłku fizycznego, co świadczy o znacznym uszkodzeniu płuc, którego nie można cofnąć. Wykryta na tym etapie choroba jest nieuleczalna, choć można z nią żyć. Leczenie ma na celu zatrzymanie dalszego jej postępu.

108 NIEWYDOLNOŚĆ ODDECHOWA
stan, gdy zaburzenia czynności układu oddechowego doprowadzają do upośledzenia wymiany gazowej w płucach i do spadku stężenia parcjalnego tlenu poniżej 60 mmHg (8,0 kPa) (hipoksemia) lub wzrostu ciśnienia dwutlenku węgla powyżej 45 mmHg (6,0 kPa) (hiperkapnia).

109 NIEWYDOLOŚĆ ODDECHOWA (PODZIAŁY)
Ze względu na przebieg rozróżnia się: Ostra niewydolność oddechowa – rozwija się ostro i jest potencjalnie odwracalna. Przewlekła niewydolność oddechowa – rozwija się stopniowo i nie jest w pełni odwracalna.

110 Ze względu na zaburzenia gazometryczne (wg Campbella):
typ I – częściowa, hipoksemiczna – dochodzi tylko do obniżenia ciśnienia parcjalnego tlenu, typ II – całkowita, hipoksemiczno-hiperkapniczna – dochodzi do obniżenia ciśnienia parcjalnego tlenu i wzrostu stężenia dwutlenku węgla.

111 Ze względu na mechanizm (klasyfikacja Wooda):
typ I – hipoksemiczny – spowodowany zmianami w miąższu płuc upośledzającymi wymianę gazową, typ II – wentylacyjna – spowodowana hipowentylacją, typ III – okołooperacyjna, typ IV – hipoperfuzyjna – spowodowana zmniejszeniem przepływu krwi przez płuca.