to nauka zajmująca się budową wyrazów, wyjaśniająca ich tworzenie

Prezentacja na temat: "to nauka zajmująca się budową wyrazów, wyjaśniająca ich tworzenie"— Zapis prezentacji:

1 to nauka zajmująca się budową wyrazów, wyjaśniająca ich tworzenie
Słowotwórstwo to nauka zajmująca się budową wyrazów, wyjaśniająca ich tworzenie

2 Wyraz podstawowy to wyraz od którego tworzymy inne wyrazy, np. dom
Wyraz pochodny to wyraz, który pochodzi od innego wyrazu, np. dom – domek

3 Wyrazy pochodne tworzymy za pomocą:
a) przedrostków - formantów występujących przed podstawą słowotwórczą, np. trzymać – zatrzymać przyrostków - formantów występujących po podstawie słowotwórczej, np. syn – synowa c) wrostków - formantów występujących między dwiema podstawami słowotwórczymi, np. obieżyświat d) formantów zerowych - nie dodajemy niczego, z wyrazu podstawowego pozostawiamy sam temat lub odcinamy jakąś jego część, np. dźwigać - dźwig

4 Funkcje formantów słowotwórczych
Formanty nie tylko tworzą nowe wyrazy – wyrazy pochodne, ale także modyfikują ich znaczenie. Wyrazy pochodne o wspólnym znaczeniu słowotwórczym, nadanym im przez odpowiednie formanty, tworzą odrębne kategorie znaczeniowe.

5 Wśród rzeczowników odrzeczownikowych wyróżniamy następujące kategorie znaczeniowe:
1. Zdrobnienia Tworzą je formanty: -ek, -ka, -ko, -ik, -yk, np. mur – mur -ek „mały mur” 2. Zgrubienia Tworzą je formanty: -sko, -isko, -ysko, -idło, -ydło, np. chłop – chłop -isko „zły chłop” 3. Nazwy miejsc, w których się coś znajduje, wytwarza lub sprzedaje. Tworzą je formanty: -nia, -arnia, -alnia, -ownia, -nik, -nica, np. cukier – cukier -nia „miejsce, w którym sprzedaje się wyroby z cukru” 4. Nazwy wykonawców zawodów Tworzą je formanty: -nik, -owiec, -arz, -ak, -ista, np. rola – rol -nik „ten, kto pracuje na roli” 5. Nazwy mieszkańców miast, wsi, osiedli, regionów, krajów. Tworzą je formanty: -ak, -anin, -ik, -czyk, -ańczyk, -ec, -in, np. Śląsk – Śląz -ak „mieszkaniec Śląska” 6. Nazwy żeńskie od męskich Tworzą je formanty: -ka, -ica, -nica, -owa, -yni, np. kot – kot -ka „samica kota”

6 Tworzą je formanty: -ak, -acz, -aczka, -nik, -anik, -arka, -ałka, np.
Wśród rzeczowników odczasownikowych wyróżniamy następujące kategorie znaczeniowe: 1. Nazwy wykonawców czynności Tworzą je formanty: -acz, -arz, -ak, -ca, -nik, -iciel, -ec, np. grać – gr -acz „ten, kto gra” 2. Nazwy narzędzi Tworzą je formanty: -ak, -acz, -aczka, -nik, -anik, -arka, -ałka, np. pisać – pis -ak „to, czym się pisze” 3. Nazwy miejsc, w których się coś robi Tworzą je formanty: -nia, -arnia, -alnia, -isko, np. pracować – pracow -nia „miejsce, gdzie się pracuje” Wśród rzeczowników odprzymiotnikowych wyróżniamy następujące kategorie znaczeniowe: 1. Nazwy nosicieli cech Tworzą je formanty: -ec, -ek, -ka, -ak, -ik, -as, -us, np. mądry – mędrz -ec „ten, kto jest mądry” 2. Nazwy cech – tworzą je formanty: -ość, -ota, -Ø, np. stary – star -ość „cecha człowieka, który jest stary”

7 Wyrazy niepodzielne słowotwórczo
Wyrazy podzielne słowotwórczo wyrazy pochodzące od innych wyrazów, np. domek, maselniczka Wyrazy niepodzielne słowotwórczo wyrazy nie pochodzące od innych wyrazów, np. dom, masło.

8 Skrót skrócony zapis wyrazu lub wyrażenia, zbudowany z jednej lub kilku liter
Skrótowiec To rzeczowniki, które powstały od wielowyrazowych nazw, np instytucji poprzez połączenie w jedną całość pierwszych liter, głosek lub sylab wyrazów tworzących daną nazwę.

9 1. Skrócone nazwy polskie zapisujemy małymi literami, natomiast skróty
1. Skrócone nazwy polskie zapisujemy małymi literami, natomiast skróty przejęte z łaciny, wielkimi 2. Po skrótach, które są pierwszymi literami skróconego wyrazu, stawiamy kropkę Nie stawiamy kropki po skrótach, które złożone z pierwszej i ostatniej litery skróconego wyrazu. Mogą też zawierać jedną z liter środkowych cdn. – ciąg dalszy nastąpi A.D. (anno domini) – Roku Pańskiego prof. – profesor lek. med. – lekarz medycyny mgr – magister płk - pułkownik dr – doktor mjr - major

10 Nazwy własne to nazwy, do których ich nosiciele mają prawo własności, np. imię, nazwisko.

11 Wykonała Beata Charubin IIIc

12 Źródła: http://jpolskiwgimnazjum. republika
Źródła:  odny.htm    podręcznik do j. polskiego „Język polski 2” 