Zakażenia przewodu pokarmowego

Prezentacja na temat: "Zakażenia przewodu pokarmowego"— Zapis prezentacji:

1 Zakażenia przewodu pokarmowego
Ewa Koślińska- Berkan Klinika Chorób Zakaźnych i Hepatologii UM w Łodzi

2 Naturalne mechanizmy obronne przewodu pokarmowego
sok żołądkowy sole żółci prawidłowa flora jelitowa mechanizmy odpowiedzi immunologicznej motoryka przewodu pokarmowego

3 Flora bakteryjna przewodu pokarmowego
Żołądek- połykane z pożywieniem, w większości zabijane przez kwaśne środowisko żołądka - wyjątek -Mycobacterium tuberculosis, Helicobacter pylori - bezkwaśność sprzyja zapaleniom bakteryjnym żołądka Górna część j. cienkiego - ruchy perystaltyczne i szybki pasaż są powodem małej liczby bakterii Dolna część j. cienkiego, okrężnica - Bacteroidess spp., Bifidobacterium spp., Clostridium perfringens, E. coli, Enterococcus, C.albicans

4 Zatrucie pokarmowe ostry stan chorobowy wywołany spożyciem
pokarmu zawierającego patogenne drobnoustroje lub toksyny bakteryjne

5 Biegunka oddawanie co najmniej trzech nieuformowanych
stolców w ciągu doby lub jednego z domieszką śluzu, krwi, ropy

6 Podział biegunek ze względu na czas trwania: - ostre – do 7 dni
- przewlekające się – powyżej 7 dni ze względu na etiologię: - bakteryjne (bakterie, toksyny) - wirusowe - pasożytnicze - grzybicze

7 WHO dla grupy tzw. zakaźnych zatruć pokarmowych zaleca nazwę
Biegunki ostre 90% - biegunki infekcyjne 10% - inne przyczyny WHO dla grupy tzw. zakaźnych zatruć pokarmowych zaleca nazwę choroby szerzące się przez żywność i wodę (foodborne and waterborne diseases)

8 Epidemiologia zatrucia pokarmowe występują na całym
świecie częściej w klimacie ciepłym zachorowania w ciągu całego roku częściej w okresie letnim (wysoka temperatura, owady) rezerwuar zarazków – zwierzęta, nosiciele zachorowania: pojedyncze (do 3 osób), >3 masowe

9 Epidemiologia zachorowania w każdym wieku
częściej chorują dzieci i osoby starsze źródło zakażenia produkty spożywcze pochodzenia zwierzęcego epidemie wodne

10 Epidemiologia druga co do częstości choroba powodująca
zasięganie porad lekarskich na świecie dzieci do 5 r.ż. - kraje rozwinięte – 2-3 epizody choroby biegunkowej w ciągu roku - kraje rozwijające się – epizodów 1 miliard przypadków/rok 2,5 mln zgonów/rok 6800 zgonów dzieci każdego dnia

11 Patogeneza biegunki bakteryjnej
Zakażenie Namnażanie - zaburzenia strukturalne komórek błony śluzowej - uwalnianie toksyn - inwazja błony śluzowej Mobilizacja mechanizmów odpornościowych

12 Obraz chorobowy dawka zakażająca wirulencja drobnoustrojów
podatność gospodarza stosowane leki np.: blokery H2 inhibitory pompy protonowej antybiotyki leki immunosupresyjne

13 Patogeneza mechanizm enterotoksyczny (V. cholerae,
niektóre szczepy E. coli): stymulacja cyklazy adenylowej sekrecja chlorków i wodorowęglanów do światła jelita zahamowanie wchłaniania sodu nagromadzenie znacznej ilości wody w świetle jelita

14 Patogeneza mechanizm enteroinwazyjny (Salmonella,
Shigella, niektóre szczepy E. coli): inwazja komórek nabłonka jelita uszkodzenie błony śluzowej jelita

15 Etiologia Salmonella Clostridium difficile Escherichia coli
Campylobacter Staphylococcus aureus Yersinia Shigella Vibrio cholerae

16 Salmonella salmonelozy odzwierzęce to choroby
wywoływane przez różne typy pałeczek Salmonella z wyjątkiem Salmonella typhi oraz Salmonella paratyphi A, B, C

17 Salmonella pałeczki Gram-ujemne, tlenowe wykazują zdolność ruchu
złożona struktura antygenowa (antygeny somatyczne, rzęskowe, powierzchniowe) mało wrażliwe na czynniki zewnętrzne intensywnie namnażają się w produktach spożywczych

18 diarizonae, houtenae, indica
Salmonella rodzaj: Salmonella (S.) gatunek: S. bongori S. enterica: enterica, salamae, arizonae, diarizonae, houtenae, indica Salmonella enterica subsp. enterica ok serotypów np. S.: Typhimurium, Enteritidis, Choleraesuis, Hadar, Infantis, Anatum, Agona, Virchow, Panama itp.

19 Salmonella serotypy najczęściej występujące w Polsce (%)
- S. Enteritidis ,10 S. Typhimurium ,44 S. Infantis ,32 S. Virchow ,11 S. Hadar ,51 S. Newport ,59 S. Thompson ,29 S. Agona ,29

20 Salmonella rezerwuar – zwierzęta np. kury, kaczki, indyki
źródło zakażenia – produkty pochodzenia zwierzęcego, chorzy, nosiciele droga zakażenia – pokarmowa, owady np. muchy okres wylęgania – od 12 do 36 godzin

21 Salmonella postać żołądkowo-jelitowa: - biegunka - bóle brzucha
- gorączka, dreszcze - nudności, wymioty - bóle głowy - bóle stawowo-mięśniowe - odwodnienie, wstrząs hypowolemiczny - przednerkowa niewydolność nerek

22 Salmonella postać posocznicowa: - ciężki stan ogólny chorego
- septyczny tor gorączkowy - wstrząs hypowolemiczny - zaburzenia świadomości - niekiedy drgawki

23 Salmonella diagnostyka: - wyizolowanie bakterii z kału, moczu,
żółci, krwi, płynu mózgowo-rdzeniowego itp. - badania wielokrotne kału - specjalne podłoża np. Mc Conkey’a, SS

24 Salmonella Ust. z dn. 6 września 2001 o chorobach zakaźnych i zakażeniach (Dz. U. Nr 126, poz. 1384) Nie ma obowiązku hospitalizacji! Obowiązek zgłaszania podejrzenia do stacji San.-Epid.! Obowiązek nadzoru nosicieli w warunkach ambulatoryjnych!

25 Dur brzuszny /Typhus abdominalis/
zakażenie pałeczką S. typhi chorobotwórcza wyłącznie dla człowieka stanowiącego jej jedyny rezerwuar droga zakażenia : fekalno-oralna, przez skażoną wodę, lub od bezobjawowych nosicieli (starsze kobiety z chorobami pęcherzyka żółciowego, kamicą żółciową) okres inkubacji wynosi średnio 10 – 14 dni

26 Obraz kliniczny I tydzień choroby: II – III tydzień choroby:
bóle głowy dreszcze, powolne narastanie gorączki osłabienie, bezsenność suchy kaszel, bóle brzucha, zaparcia II – III tydzień choroby: stała gorączka st.C apatia, spowolnienie ruchowe (odurzenie) uporczywe bóle głowy, różyczka durowa, język suchy, pokryty brunatnym nalotem wzdęcie brzucha, zaparcia, czasem stolce grochowate IV tydzień choroby: powolne opadanie gorączki, wilczy apetyt osłabienie, chwiejność układu autonomicznego wypadanie włosów, zaburzenia troficzne paznokci

27 Rozpoznanie typowa krzywa gorączki, różyczka durowa
hepatosplenomegalia względna bradykardia, dwubitne tętno uporczywe bóle głowy zaparcia, stolce grochówkowate leukopenia ze względną limfocytozą, brak granulocytów kwasochłonnych dodatnie posiewy krwi i od 3 tygodnia choroby kału dodatnie odczyny serologiczne Widala i hemaglutynacji biernej

28 Powikłania perforacja jelita, zapalenie otrzewnej zapalenie pęcherzyka żółciowego i dróg żółciowych odoskrzelowe zapalenie płuc, uszkodzenie m. sercowego zakrzepowe zapalenie żył, zapalenie dróg moczowych zapalenie stawów, zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych Leczenie FQ, Ceftriakson, Chloramfenikol, TMP/SMX, AMOX Nosicielstwo po przechorowaniu wynosi ok.3%, częstsze u kobiet, u większości nosicieli bakterie bytują w pęcherzyku żółciowym

29 Shigella czerwonka bakteryjna (dysenteria) – biegunka z
domieszką krwi, śluzu i ropy, której towarzyszą kurczowe bóle brzucha i parcie na stolec

30 Shigella zachorowania na całym świecie
najwięcej zachorowań w sezonie letnim najczęściej chorują dzieci od 6 m-cy do 10 rż tendencja spadkowa zachorowań

31 Shigella pałeczki Gram-ujemne, tlenowe nieruchome
wytwarzają endo- i egzotoksyny zasiedlają komórki nabłonka jelit rosną na podłożach z żółcią

32 Shigella ok. 40 serotypów Shigella (S.) podzielonych na 4 grupy:
S. dysenteriae – Shigae S. flexneri S. boydii S. sonnei – w Polsce najczęściej

33 Shigella rezerwuar: człowiek
źródło zakażenia: chory człowiek lub nosiciel droga zakażenia: pokarmowa, owady np. muchy okres wylęgania: 1- 7 dni (najczęściej 2-3)

34 Shigella - skąpe, papkowate stolce z domieszką krwi, śluzu, ropy
- kurczowe bóle brzucha - bolesne parcie na stolec - gorączka - nudności, wymioty - odwodnienie

35 Shigella diagnostyka: - charakterystyczny obraz rektoskopowy:
obrzęk i zaczerwienienie śluzówki, przerost grudek chłonnych, owrzodzenia - wyizolowanie bakterii z kału

36 Clostridium difficile
czynnik etiologiczny rzekomobłoniastego zapalenia jelita grubego laseczki Gram-dodatnie, beztlenowe wytwarzają przetrwalniki produkują toksyny A (enterotoksyna) i B (cytotoksyna)

37 Clostridium difficile
choroba występuje u osób z dysbakteriozą przewodu pokarmowego po antybiotykoterapii (klindamycyna, linkomycyna, antybiotyki b-laktamowe, cefalosporyny) lub niedoborami immunologicznymi przebieg kliniczny zależy od stopnia uszkodzenia komórek nabłonkowych jelita grubego

38 Clostridium difficile
postacie: - ostry nieżyt żołądkowo-jelitowy - rzekomobłoniaste zapalenie jelita grubego diagnostyka: - wykrycie toksyny A lub B w kale - charakterystyczny obraz rektoskopowy

39 Campylobacter 11 gatunków Campylobacter: jejuni, coli, fetus,
upsaliensis, lari – zachorowania u ludzi bakterie Gram-ujemne, beztlenowe komórki mają kształt litery S mają zdolność ruchu tworzą szare, płaskie kolonie rosną w temp oC

40 Campylobacter źródło zakażenia – zwierzęta, żywność, woda, gleba
nosicielstwo wśród ptaków i ssaków główne źródło zakażenia człowieka – mięso drobiowe zakażenie drobiu – nawet do 68%

41 Campylobacter adhezja kolonizacja Czynniki chorobotwórczości inwazja
toksyny

42 Campylobacter diagnostyka hodowla metody serologiczne PCR

43 Campylobacter bóle brzucha sugerujące cholecystitis lub appendicitis
wodniste stolce, często z domieszką krwi gorączka bóle mięśniowe, szczególnie pleców powikłanie – zespół Guillain-Barrè

44 Escherichia coli pałeczka jelitowa, występująca w znacznych ilościach
w jelicie grubym człowieka, jako składnik stałej flory zjadliwe szczepy E.coli wywołują zakażenia żołądka i jelit, dróg moczowych oraz zapalenie opon mózgowo- -rdzeniowych u noworodków droga zakażenia: fekalno-oralna, pokarmowa objawy zakażenia przewodu pokarmowego: wodnista biegunka, kurczowe bóle brzucha,często przebieg bezgorączkowy większość zakażeń E.coli u dorosłych ustępuje samoistnie

45 Escherichia coli Za zakażenia przewodu pokarmowego odpowiedzialne są szczepy: 1. enteropatogenne (EPEC) - biegunki niemowlęce 2. enterotoksynogenne (ETEC) - biegunki podróżnych 3. enteroinwazyjne (EIEC) – zakażenia podobne do czerwonki bakteryjnej 4 enterokrwotoczne (EHEC) – w tym E.coli 0157:H7- zespół hemolityczno-mocznicowy, krwotoczne colitis

46 Yersinia enterocolitica
rezerwuarem są zwierzęta domowe i gryzonie droga zakażenia: skażona żywność i woda, droga fekalno-oralna, często chorują dzieci objawy zakażenia: ból brzucha, gorączka, obfite, bezwonne stolce w 25% z domieszką krwi; u dzieci objawy mogą sugerować appendicitis; u 30% chorych występuje rumień guzowaty, 10-30% zapalenie stawów Rozpoznanie-hodowla z próbek kału Leczenie - wyrównywanie zaburzeń wodno-elektrolitowych, - antybiotykoterapia: CIP, Doxy, TMP/SMX

47 Biegunka podróżnych ( traveller’s diarrhea)
podróże do krajów tropikalnych i słabo rozwiniętych ze strefy klimatu umiarkowanego Etiologia: - ostra: E. coli 60%, Shigella, Salmonella, Campylobacter, Entamoeba histolytica - przewlekła:Cyclospora, Cryptosporidia, Giardia, Isospora objawy : 3-10 dzień pobytu- kurczowe bóle brzucha, wodnista biegunka, rzadko niewielka gorączka, nudności ustępują samoistnie po 2-5 dniach Leczenie: CIP x3dni, płyny p.o.,Imodium, Enterol 250 (Saccharomyces boulardi) Profilaktyka: nie zalecana rutynowo - FQ + Imodium po pierwszym luźnym stolcu

48 Leczenie biegunek objawowe - jednakowe we wszystkich przypadkach
zakażeń przewodu pokarmowego - w większości przypadków wystarcza do wyleczenia chorego przyczynowe - w zależności od czynnika etiologicznego

49 Leczenie objawowe dieta uzupełnienie gospodarki wodno-elektrolitowej:
- doustne (Gastrolit) - dożylne leki zmniejszające motorykę jelit (Loperamid) leki wiążące bakterie i toksyny w przewodzie pokarmowym (Smecta) bioregulatory fizjologicznej flory jelitowej (Lakcid) leki przeciwbólowe, przeciwwymiotne

50 Zalecenia dotyczące diagnostyki i postępowania w zakażeniach jelitowych
A. Biegunka pozaszpitalna lub biegunka podróżnych 1.badanie kału/posiew: -Salmonella, -Shigella, -Campylobacter, -E.coli 0157:H7, -Cl. difficile toksyny A i B- antybiotykoterapia

51 2. zalecenia: -Fluorochinolony (podejrzenie szigelozy u dorosłych) - Makrolidy (podejrzenie campylobakteriozy) 3. Przeciwwskazane: - Sulfonamidy, - leki zapierające, - Chinolony (jeśli podejrzenie EHEC - bez gorączki, krew w stolcu)

52 B. Zakażenie zakładowe (biegunka > 3 dnia
hospitalizacji) 1.Badanie kału/posiew - Clostridium difficile A i B 2. Zalecenia: - odstawienie dotychczasowych antybiotyków - metronidazol, wankomycyna doustnie

53 C. Biegunka przewlekająca się > 7dni
1. diagnostyka parazytologiczna - Giardia lamblia - Entamoeba histolytica - Strongyloides stercoralis - Cryptosporidium - Cyclospora - Isospora belli 2. leczenie zgodne z rozpoznaniem etiologicznym

54 Biegunka wirusowa 1.Etiologia
- Wirusy typu Norwalk (wirus epidemicznego zapalenia błony śluzowej żołądka i jelit i jemu pokrewne) - Rotawirusy 2. Objawy kliniczne samoistnie ustępują, nie są chorobami ogólnoustrojowymi, znaczenie kliniczne zależne od ciężkości i czasu trwania biegunki i wymiotów, mogą doprowadzić do odwodnienia 3. Leczenie brak swoistego leczenia

55 Biegunka rotawirusowa
zwykle pojedyncze zachorowania chorują niemowlęta i małe dzieci okres wylęgania 1- 3 dni ciężka biegunka trwająca 5 – 8 dni ½ przypadków ciężkiej biegunki niemowląt na świecie rozpoznanie – badanie kału częsta hospitalizacja i dożylne wyrównywanie niedoborów wodno-elektrolitowych Dostępna szczepionka przeciw rotawirusom (Rotarix) szczepionka doustna od 6 tyg. życia, II dawki w odstępie 4 tygodni

56 Wirusy typu Norwalk epidemie w rodzinach lub środowiskach
dzieci starsze, dorośli okres wylęgania 1-2 dni gwałtowne wymioty lub biegunka, samoistne ustąpienie w przeciągu zwykle 1-2 dni brak swoistego leczenia

57 Biegunka pasożytnicza
Entamoeba hystolytica (czerwonka pełzakowa) Giardia lamblia Cryptosporidium

58 Giardioza pasożytuje w j. cienkim najczęstsza przyczyna przewlekłych i
nawracających bólów brzucha i biegunek u dzieci zakażenie drogą pokarmową przez spożycie cysty często przebieg bezobjawowy, ból brzucha, biegunka, nudności, wzdęcia, odbijania w przewlekłej postaci trwającej wiele lat- upośledzenie wchłaniania, utrata masy ciała, zahamowanie wzrostu rozpoznanie- obecność cyst w kale, ELISA z próbek kału leczeniem z wyboru Metronidazol, Furazolidon, Tynidazol

59 Czerwonka pełzakowa łagodna biegunka (walking diarrhoea), przewlekły
charakter stolce zawierają mało kału, składają się głównie z krwi i śluzu wypróżnienia bez bolesnego parcia na stolec przebieg bezgorączkowy z czasem pojawiają się rozlane bóle brzucha, bóle pleców, złe samopoczucie, utrata łaknienie, spadek wagi megacolon toxicum- rzadko, gwałtowny przebieg z gorączką, silnymi bólami brzucha z toksycznym rozdęciem jelita i/lub perforacją Leczenie: Metronidazol, Ornidazol, Tynidazol

60 Dziękuję za uwagę