1 Modele, eksperymenty i studium przypadku Różnorodność podejść metodologicznych Beata Łopaciuk-Gonczaryk.

Prezentacja na temat: "1 Modele, eksperymenty i studium przypadku Różnorodność podejść metodologicznych Beata Łopaciuk-Gonczaryk."— Zapis prezentacji:

1 1 Modele, eksperymenty i studium przypadku Różnorodność podejść metodologicznych Beata Łopaciuk-Gonczaryk

2 2 Rodzaje badań w naukach społecznych Badania ilościowe i jakościowe Badania korelacyjne i eksperymentalne Obserwacje naturalne i z interwencją Sondaże, eksperymenty, badania terenowe typu studium przypadku, porównawcza analiza instytucjonalna Metoda dedukcyjna i indukcyjna

3 3 Badania eksperymentalne Istota: manipulowanie zmienną niezależną, grupa poddana oddziaływaniu eksperymentalnemu i grupa kontrolna, dobór grup, kanon jednej różnicy Zalety: pozwalają na ustalenie kierunku zależności pomiędzy dwoma zmiennymi Problemy: realizm sytuacyjny i psychologiczny, trafność zewnętrzna, ukryte wymagania sytuacji eksperymentalnej, problemy etyczne (dezinformowanie)

4 4 Zastosowanie eksperymentów w ekonomii Rozwój ekonomii eksperymentalnej (metody laboratoryjne wzorowane na naukach przyrodniczych) Badanie teorii preferencji i weryfikacja aksjomatów racjonalnego zachowania, problemy wyboru, interakcji między jednostkami Wpływ psychologii – Kahneman, Tversky

5 5 Modele jako eksperymenty, eksperymenty jako modele Modele jako systemy substytucyjne reprezentujące fragmenty rzeczywistości Modele teoretyczne jako wirtualne eksperymenty – oparte na teoretycznej izolacji Eksperymenty jako materialne modele

6 6 Przyjmowanie upraszczających założeń w teoriach ekonomicznych Model wpływu kosztów transportu na układ upraw - J.H. von Thünen Rola nierealistycznych założeń Stopniowe uchylanie restrykcyjnych założeń i wprowadzenie dodatkowych zmiennych wyjaśniających Realizm w modelu Problem: interakcyjny wpływ zmiennych niezależnych

7 7 Przykłady modeli jako wirtualnych eksperymentów 1.„Market for lemons” – George Akerlof (rynek używanych samochodów, problem asymetrycznej informacji) 2.„Chekerboard city” – Thomas Schelling (model segregacji rasowej) „Prawda o świecie” mimo abstrakcyjności, nierealistyczności i braku testowalnych hipotez dotyczących rzeczywistości Znaczenie przykładu, metafory i karykatury Dedukcja w obrębie modelu a nie weryfikacja empiryczna hipotez Znaczenie indukcji (od sytuacji modelowej do wniosków ogólnych)

8 8 Bibliografia 1.Mäki Uskali, Models are experiments, experiments are models, Journal of Economic Methodology, 12 (2005), p. 3003-315. 2.Mäki Uskali, Realism and the nature of theory: A lesson from J.H. von Thünen for economists and geographers”, Environment and Planning, 36 (2004), p. 1719-1736. 3.Starmer Chris, Experiments in economics,: Should we trust the dismal scientists in white coats?, Journal of Economic Methodology, 6 (1999), p. 1-30. 4.Sugden Robert, Credible worlds. The status of theoretical models in economics, in Fact and Fiction in Economics, ed. U. Mäki, Cambridge UP 2002, p. 107-136. 5.Neuman W. Lawrence, Social Research Methods. Qualitative and Quantitative Approaches, Pearson Education, Inc., USA 2006 6.Wieczorkowska G., Wierzbiński J., Badania sondażowe i eksperymentalne: wybrane zagadnienia, 2005

9 9 „Case study” czyli studium przypadku Studium przypadku - szczegółowe badanie pojedynczego przykładu

10 10 Plan wystąpienia 5 mitów o badaniach typu studium przypadku – B. Flyvbjerg Budowanie teorii w oparciu o studium przypadku – K. M. Eisenhardt Przeprowadzanie badań typu studium przypadku – kilka praktycznych zaleceń Mocne strony i słabości badań typu studium przypadku

11 11 5 mitów o studium przypadku 1.Wiedza teoretyczna jest bardziej wartościowa od wiedzy praktycznej. rola wiedzy kontekstowej w procesie uczenia się – od początkującego do eksperta (Harvard) brak uogólnionej teorii prognostycznej w naukach społecznych

12 12 5 mitów o studium przypadku 2.Nie można dokonywać uogólnień na podstawie jednego przypadku i dlatego studium przypadku nic nie wnosi do rozwoju wiedzy. formalne uogólnienia nie są jedynym sposobem zdobywania wiedzy Galileusz i prawo grawitacji studia przypadku jako czarne łabędzie w falsyfikowaniu hipotez

13 13 5 mitów o studium przypadku 3.Studium przypadku jest użyteczne na etapie tworzenia hipotez, do ich testowania i tworzenia teorii są bardziej odpowiednie inne metody. strategie doboru prób i przypadków (dobór losowy i dobór zorientowany na uzyskanie informacji) ważniejsze wyjaśnienie przyczyn i następstw problemu niż opisanie jego przejawów i częstości występowania

14 14 5 mitów o studium przypadku 4.Studium przypadku zawiera skrzywienie skierowane ku weryfikacji. rygory ograniczające formułowanie subiektywnych ocen w badaniach typu studium przypadku przewaga falsyfikacji nad weryfikacją efekt korygujący „terenu”

15 15 5 mitów o studium przypadku 5.Podsumowanie studium przypadku jest często trudne. „gęsta” narracja i koncentracja na szczegółach istotą studium przypadku otwartość i wieloznaczność zamiast zamknięcia i podsumowania studia przypadków jako całościowe i samoistne narracje

16 16 Proces budowania teorii w oparciu o studium przypadku 1.Założenia a priori postawienie pytania badawczego specyfikacja potencjalnie istotnych zmiennych na podstawie literatury unikanie stawiania hipotez i przyjmowania teorii przed rozpoczęciem badania

17 17 Proces budowania teorii w oparciu o studium przypadku 2. Wybór badanych przypadków kontrola zmienności zewnętrznej zamiast próbek losowych sytuacje skrajne, przypadki ekstremalne dobór próbek zorientowany na uzyskanie informacji

18 18 Dobór zorientowany na uzyskanie informacji 1.Przypadki ekstremalne/dewiacyjne 2.Maksymalne zróżnicowanie przypadków 3.Decydujące przypadki (przypadki najmniej prawdopodobne i najbardziej prawdopodobne) 4.Paradygmatyczne przypadki

19 19 Proces budowania teorii w oparciu o studium przypadku 3. Metody zbierania informacji stosowane w badaniach indukcyjnych wywiady, obserwacje, korzystanie ze źródeł archiwalnych, ankiety dane jakościowe (wyjaśniające) i ilościowe (wskazujące na związki) zespół obserwatorów/badaczy (różnorodność perspektyw, zwiększa zaufanie co do wyników, różne taktyki podziału ról podczas badania)

20 20 Proces budowania teorii w oparciu o studium przypadku 4. Badanie w terenie równoległe zbieranie danych i analiza danych strategie prowadzenia notatek terenowych wprowadzanie zmian w trakcie prowadzenia badania (np. dotyczących zakresu badania, stosowanych metod badawczych)

21 21 Proces budowania teorii w oparciu o studium przypadku 5. Analiza danych dotyczących jednego przypadku problem w postaci ilości danych – potrzeba redukcji danych narracyjny zapis zachowania - opis każdego przypadku bez wyciągania wniosków brak jednolitych wytycznych

22 22 Proces budowania teorii w oparciu o studium przypadku 6. Poszukiwanie prawidłowości pomiędzy przypadkami zakłócenia w przetwarzaniu informacji (np. pochopne wyciąganie wniosków, pomijanie dowodów sprzecznych z założeniami) różne taktyki zwiększające trafność i wiarygodność wyciąganych wniosków (ustalanie badanych kategorii/wymiarów, porównywanie przypadków parami, osobne analizowanie danych pochodzących z zastosowania różnych metod badawczych)

23 23 Proces budowania teorii w oparciu o studium przypadku 7. Tworzenie hipotez systematyczne porównywanie wyciągniętych wniosków z danymi zebranymi dla każdego przypadku uściślanie definicji wyodrębnionych kategorii/struktur i poszukiwanie ich jednolitych miar (niekoniecznie ilościowych) weryfikowanie wyodrębnionych zależności z danymi zebranymi dla każdego przypadku traktowanie każdego przypadku jako eksperymentu potwierdzającego bądź zaprzeczającego postawionej hipotezie wykorzystywanie przypadków sprzecznych z hipotezami do przedefiniowania bądź rozszerzenia teorii

24 24 Proces budowania teorii w oparciu o studium przypadku 8. Konfrontacja wniosków z badań z literaturą znaczenie konfrontacji z wcześniejszymi badaniami o wnioskach sprzecznych z uzyskanymi zwiększenie wiarygodności i trafności wewnętrznej oraz zewnętrznej badania dzięki konfrontacji z wcześniejszymi badaniami o wnioskach zgodnych z uzyskanymi

25 25 Zalecenia praktyczne 1.Optymalna liczba przypadków - od 4 do 10 2.Zastosowanie: zjawiska słabo zbadane, dotychczasowe teorie niewystarczające, istniejące dane empiryczne wewnętrznie sprzeczne, wczesne fazy badań bądź badania w fazie stagnacji 3.Kryteria oceny studium przypadku: sposób przeprowadzenia badań, zgodność danych empirycznych i wniosków teoretycznych, wykluczenie alternatywnych wyjaśnień, nowy wkład w dotychczasowe badania, kryteria „dobrej teorii” Pfeffera (prostota, testowalność, logiczna spójność)

26 26 Mocne strony badań typu studium przypadku duże prawdopodobieństwo stworzenia nowatorskiej teorii zwiększanie kreatywności i otwartości badaczy połączenie budowania teorii z jej weryfikacją (bliskość teorii i praktyki) duża trafność wewnętrzna

27 27 Słabości badań typu studium przypadku skłonność do tworzenia bardzo złożonych i szczegółowych koncepcji teoretycznych, brak prostoty wąskie teorie dotyczące poszczególnych zjawisk, brak uniwersalności

28 28 Podsumowanie studium przypadku i badania korelacyjne na dużych próbach jako podejścia komplementarne zalety i wady obu podejść – zasięg i głębia badań

29 29 Bibliografia 1.Flyvbjerg Bent, Pięć mitów o badaniach typu studium przypadku, Studia Socjologiczne, 2005,nr 2, s. 41-69 2.Eisenhardt Kethleen M., Building Theories from Case Study Research, The Academy of Management Review, Vol. 14, No. 4 (Oct. 1989), p. 532-550