Teoria i filozofia prawa

Prezentacja na temat: "Teoria i filozofia prawa"— Zapis prezentacji:

1 Teoria i filozofia prawa
mgr Martyna Stępień Pok. 305 A

2 Prawoznawstwo W znaczeniu wąskim: NAUKI PRAWNE W znaczeniu szerokim:
wszelkie „znawstwo prawa” – czyli: NAUKI PRAWNE + PRAKTYKA PRAWNICZA *Praktyka prawnicza jako praktyczne umiejętności prawnicze, związane z argumentacją i negocjowaniem rozstrzygnięć.

3 Nauki prawne usystematyzowana metodologicznie refleksja o prawie.
W obrębie nauk prawnych wyróżnia się: nauki historyczno-prawne, szczegółowe nauki prawne, ogólną naukę o prawie (teoria i filozofia prawa). + NAUKI POMOCNICZE

4 Problematyka badawcza (katalog zagadnień) prawoznawstwa ss:
Problematyka dogmatycznoprawna - centralne pole badawcze Problematyka socjotechniczna Problematyka teoretyczna (analityczna teoria prawa i empiryczna teoria prawa) Problematyka metodologiczna - nadbudowana nad pozostałymi dziedzinami

5 Modele prawoznawstwa - wyróżniane ze względu na stosunek do problematyki dogmatycznej: model tradycyjny dogmatyczny, model nowoczesny dogmatyczny, model antydogmatyczny, model integracyjny. (J. Wróblewski)

6 Model tradycyjny dogmatyczny
uzasadniany tradycyjnym pozytywizmem, prawo powinno być wyłącznie wytworem prawodawcy (jedyny podmiot legitymowany do kształtowania praw i obowiązków obywateli), prawnicy jako odtwórcy i egzegeci woli prawodawcy, ograniczenie prawoznawstwa do tradycyjnie pojmowanej dogmatyki prawa.

7 Model nowoczesny dogmatyczny
wynik odrzucenia „naiwnego realizmu” – wczesny pozytywizm, prawodawca oddzielony od organów władzy politycznej, prawo jako zjawisko wyłącznie normatywne (wymaga analitycznej metody badawczej), prawnik dokonuje ostatecznego rozstrzygnięcia spośród zbioru akceptowalnych z punktu widzenia prawa decyzji.

8 Model antydogmatyczny
związany z realizmem prawniczym, prawo wyłącznie jako zjawisko społeczne, sceptycyzm norm, opisowe ujęcie procesu wykładni, swoboda interpretacyjna prawnika.

9 Model integracyjny następstwo polemiki pomiędzy modelami nowoczesnym i antydogmatycznym, prawo jako zjawisko normatywne (jako element świata społecznego), akceptacja opisowych teorii wykładni, postulat uzasadnienia decyzji interpretacyjnych w prawniczy sposób,

10 Dlaczego model INTEGRACYJNY?
rehabilitacja tradycyjnej problematyki dogmatycznej + pogłębiona refleksja nad prawem jako zjawiskiem społecznym

11 Prawoznawstwo jako: dyscyplina naukowa – ma służyć organizacji życia naukowego (badań naukowych); dyscyplina dydaktyczna – ma służyć organizacji procesu dydaktycznego/nauczania.

12 Teoria prawa Najbardziej popularne ujęcie:
- teoria prawa jako przeciwieństwo szczegółowych dogmatyk prawniczych, - nadbudowana nad nimi teoretyczna analiza i synteza w badaniach nad prawem (nad prawem w ogóle).

13 W takim ujęciu: TEORIA PRAWA nie ma funkcji krytycznej, lecz funkcje:
analizującą i systematyzującą prawo takim, jakie ono jest (a nie takim, jakim być powinno).

14 Teoria prawa dzieli się na:
ANALITYCZNĄ teorię prawa, i EMPIRYCZNĄ teorię prawa.

15 ANALITYCZNA teoria prawa
podejście badawcze wykorzystywane w obrębie prawoznawstwa: przedmiotem refleksji badawczej jest język prawny i język prawniczy, prawo sprowadzone do wymiaru językowego.

16 ANALITYCZNA teoria prawa
kształt językowy norm postępowania, prawidłowy kształt przepisów prawnych, relacje normatywne w obrębie systemu prawa, egzegeza tekstu prawnego, jasność i zrozumiałość prawa (teksty prawne jako media komunikujące wiedzę o prawie).

17 EMPIRYCZNA teoria prawa
model uprawiania ogólnej nauki o prawie ukształtowany pod wpływem naturalistycznej inspiracji w prawoznawstwie, teoria takiego rodzaju ma odpowiadać metodologicznym postulatom formułowanym wobec teorii naukowej na gruncie pozytywistycznie zorientowanej metodologii nauk empirycznych.

18 Filozofia prawa najstarsza forma ogólnej nauki o prawie,
początkowo część filozofii, obecnie część nauk prawniczych, funkcja krytyczna.

19 Filozofia prawa Czym jest prawo?
Relacje prawa z innymi systemami normatywnymi Jakim wartościom prawo ma służyć? Jakie prawo powinno być z punktu widzenia założonego ideału?

20 Prawo I ujęcie: zbiór norm prawnych (generalnych i abstrakcyjnych, ustanowionych przez suwerena, wyrażających skierowane do adresata nakazy albo zakazy, zagrożone użyciem przymusu), czyli ustanowione przez człowieka prawo pozytywne. J. Austin

21 Prawo II ujęcie: fenomen językowy (konieczne jest poznanie zewnętrzne – normy prawnej, oraz wewnętrzny punkt widzenia – postawa krytyczno-refleksyjna, aby poznać znaczenie prawa). H. L. A. Hart

22 Prawo III ujęcie: reguły (zbiór norm prawnych), ale też pewne standardy (zasady – principles i „cele” – policies) + aspekty moralne R. Dworkin

23 Prawo IV ujęcie: jako przedmiot i rodzaj emocji - ma 2 elementy składowe: przeżycie obowiązku, przeżycie uprawnienia. L. Petrażycki

24 Prawo V ujęcie: fakt społeczny (jako określone zachowania i postawy ludzi). Realizm prawniczy (amerykański i skandynawski)

25 Czysta teoria prawa prawo jako system norm,
oddzielenie prawa od faktu (rzeczywistości), prawo jest powinnością. H. Kelsen

26 System prawa – definicja ogólna
Zbiór norm generalnych i abstrakcyjnych: uporządkowanych i wzajemnie ze sobą powiązanych, wysłowionych w tekstach aktów prawotwórczych, nieuchylonych odpowiednim aktem derogacji, i obowiązujących na określonym terytorium w określonych przedziałach czasowych.

27 System prawa obejmuje też normy generalne i abstrakcyjne niewyrażone wprost w tekstach aktów normatywnych (normy uznawane za logiczną, instrumentalną i aksjologiczną konsekwencję norm w tych tekstach wysłowionych); nie obejmuje norm wprost wyrażonych w tekście, które dotknięte są wadą sprzeczności.

28 Więzi łączące normy w systemie prawa:
POZIOME (statyczne, treściowe); PIONOWE (dynamiczne, hierarchiczne, kompetencyjne). Więzi służą uporządkowaniu norm.

29 Rodzaje systemów prawa:
System konkretny: - na danym terytorium, - w określonym momencie czasowym, - zmienność norm, - niezależność od doktryny. System prawny – typ: - wzorzec zawierający w sobie kilka systemów konkretnych, - grupa systemów prawa obowiązujących w określonym miejscu i czasie (cechy wspólne).

30 Systemy prawne - typy: Cecha Civil law Common law
Przebieg tworzenia i stosowania prawa Operacyjna zamkniętość/otwartość System operacyjnie zamknięty System operacyjnie otwarty Możliwość pojęciowego rozgraniczenia tworzenia i stosowania prawa Tak Nie Podstawowa wartość systemu (+paremia) LEGALIZM Nullum crimen sine lege ADEKWATNOŚĆ I SKUTECZNOŚĆ Nullum crimen sine poena Podstawowe pojęcie systemu USTAWA PRECEDENS

31 Klasyfikacje systemów prawa:
System pionowy, System poziomy. System autopojetyczny, System allopojetyczny. System prawa powszechnego, System wewnętrzny.

32 System prawny powinien być:
niesprzeczny – brak kolizji między normami; i zupełny – brak luk w prawie.

33 Rodzaje luk: Luka aksjologiczna; Luka logiczna; Luka tetyczna.

34 1. Luka aksjologiczna (pozorna, subiektywna)
ujawnia się w wyniku porównania systemu obowiązującego z systemem idealnym: system nie zawiera pewnych elementów, które zawierać powinien; system zawiera regulację, którą należałoby uchylić bądź zmienić; lub system zawiera regulacje prawne, ale sformułowane zbyt luźno (zbyt duża swoboda pozostawiona organom).

35 II. Luka logiczna współobowiązujące i sprzeczne ze sobą regulacje znoszą się nawzajem, pozostawiając po sobie w systemie puste miejsce. Obecnie: termin używany wobec rozmaitych form kolizji usuwanych za pomocą tzw. reguł kolizyjnych.

36 III. Luka tetyczna (konstrukcyjna, rzeczywista, obiektywna)
następstwo niedokończenia procesu legislacyjnego, stwierdza się to na podstawie zobiektywizowanych kryteriów. *LUKA SWOISTA

37 Sposoby zapełniania luk:
poprzez działania legislacyjne, lub typ wnioskowania analogia iuris i legis.

38 Typy kolizji: O charakterze logicznym: O charakterze prakseologicznym:
Sprzeczność; Przeciwieństwo, O charakterze prakseologicznym: Radykalne; Umiarkowane, O charakterze aksjologicznym.

39 Sposoby usuwania kolizji między normami:
derogacja, właściwa wykładnia, reguły kolizyjne.

40 Reguły kolizyjne: I stopnia – są 3: Hierarchiczna reguła kolizyjna
Lex superior derogat legi inferiori Temporalna (chronologiczna) reguła kolizyjna Lex posterior derogat legi priori Merytoryczna (zakresowa) reguła kolizyjna Lex specialis derogat legi generali

41 Reguły kolizyjne II stopnia – metareguły:
Lex posterior inferior non derogat legi priori superiori, Lex specialis inferior non derogat legi generali superiori.

42 Dziękuję za uwagę!