Determinanty dochodu narodowego - analiza mnożników Keynesa

Prezentacja na temat: "Determinanty dochodu narodowego - analiza mnożników Keynesa"— Zapis prezentacji:

1 Determinanty dochodu narodowego - analiza mnożników Keynesa

2 Plan wykładu Założenia do modelu Elementy popytu globalnego
Krótkookresowa równowaga na rynku dóbr Procesy dostosowawcze prowadzące do równowagi Mnożnik Paradoks zapobiegliwości Wpływ państwa na popyt globalny Budżet państwa Definicja i rodzaje polityki fiskalnej Deficyt budżetowy Dług publiczny Wpływ handlu zagranicznego na popyt globalny

3 Założenia do modelu

4 Popytowy model produkcji i zatrudnienia został po raz pierwszy przedstawiony w 1936 roku przez Keynesa w Ogólnej teorii zatrudnienia, procentu i pieniądza. Keynes zakładał, że: Produkcja faktyczna jest zawsze niższa od produkcji potencjalnej. Gospodarka dysponuje niewykorzystanymi zasobami.

5 Produkcja potencjalna to taka wielkość produkcji, która zostałaby wytworzona, gdyby wszystkie czynniki wytwórcze były w pełni wykorzystane. Produkcja potencjalna oznacza taki stan, w którym wszystkie rynki w gospodarce znajdują się w stanie równowagi długookresowej.

6 Jedynym rodzajem bezrobocia, jakie występuje w gospodarce wytwarzającej produkcje potencjalną jest dobrowolne. Bezrobocie dobrowolne to takie, że pracy nie posiadają osoby, które przy danej stawce płacy równowagi nie chcą podjąć zatrudnienia.

7 Wszystkie płace i ceny są ustalone na danym poziomie.
Wielkość wytwarzanej produkcji zależy od poziomu popytu globalnego. Popyt globalny to suma popytu konsumpcyjnego, inwestycyjnego, wydatków rządowych i eksportu netto przy różnych poziomach dochodu.

8 Elementy popytu globalnego

9 Najpierw będzie rozpatrywany model przy braku państwa i wymiany z zagranicą.
𝑨𝑫 = 𝑪 + 𝑰 AD – (agregate demand) popyt globalny

10 Popyt konsumpcyjny W gospodarce bez udziału państwa rozporządzalne dochody osobiste są równe dochodom otrzymywanym od przedsiębiorstw. Wraz ze wzrostem dochodu wydatki konsumpcyjne rosną.

11 Krańcowa skłonność do konsumpcji
Nachylenie funkcji konsumpcji zależy od krańcowej skłonności do konsumpcji (MPC). Krańcowa skłonność do konsumpcji jest to część dodatkowej złotówki dochodu rozporządzalnego, jaką gospodarstwa domowe pragną przeznaczyć na konsumpcję. wydatki konsumpcyjne 10 dochód MPC – marginal propensity to consume

12 Jeżeli konsumenci wydawaliby z dodatkowej złotówki dochodu na konsumpcję 75 groszy to krańcowa skłonność do konsumpcji (MPC) wyniosłaby 0,75. Im wyższa wartość krańcowej skłonności do konsumpcji, tym funkcja jest bardziej stroma.

13 Autonomiczny popyt konsumpcyjny
Autonomiczny popyt konsumpcyjny (C0) jest popytem niezależnym od dochodu. Popyt przy dochodach zerowych jest w całości autonomiczny (niezależny od dochodu). W przykładzie autonomiczny popyt konsumpcyjny wynosi 10 mld złotych. 𝐶 = 0,75𝑌 + 10 wydatki konsumpcyjne 10 dochód

14 Funkcja popytu konsumpcyjnego
Funkcja popytu konsumpcyjnego jest funkcją liniową o wzorze: 𝑦 = 𝑎𝑥 + 𝑏 Ekonomiczny wzór wygląda następująco: 𝑪 = 𝑴𝑷𝑪∗𝒀 + 𝑪𝟎 W przykładzie wzór na funkcję konsumpcji wygląda następująco: 𝑪 = 𝟎,𝟕𝟓𝒀 + 𝟏𝟎

15 Funkcja oszczędności Nachylenie funkcji oszczędności zależy od krańcowej skłonności do oszczędności. Krańcowa skłonność do oszczędzania jest to część dodatkowej złotówki dochodu rozporządzalnego, jaką gospodarstwa domowe zamierzają oszczędzić. MPS (marginal propensity to save) krańcowa skłonność do oszczędzania

16 Oszczędności przy dochodach zerowych (S0) są o tyle mniejsze od zera, o ile większa jest od zera konsumpcja (w przykładzie -10 mld złotych) W gospodarce zamkniętej, bez udziału państwa zachodzi równość: 𝑴𝑷𝑪 + 𝑴𝑷𝑺 = 𝟏 W związku z tym MPS w przykładzie wynosi 0,25.

17 Wykres funkcji oszczędności
Funkcja oszczędności jest funkcją liniową o wzorze: 𝑦 = 𝑎𝑥 + 𝑏 Ekonomiczny wzór wygląda następująco: 𝑺 = 𝑴𝑷𝑺∗𝒀 + 𝑺𝟎 W przykładzie wzór na funkcję oszczędności wygląda następująco: 𝑺 = 𝟎,𝟐𝟓𝒀 + (−𝟏𝟎) oszczędności 𝑆 = 0,25𝑌 − 10 dochód -10

18 Popyt inwestycyjny Popyt inwestycyjny jest sumą planowanych przez przedsiębiorstwo wydatków na zwiększenie kapitału trwałego oraz stanu zapasów. Popyt inwestycyjny jest w modelu autonomiczny względem dochodu i produkcji.

19 Funkcja popytu inwestycyjnego
Popyt inwestycyjny zależy głównie od przewidywań co do kształtowania się zmian popytu w przyszłości. wydatki inwestycyjne 𝐼 = 15 15 dochód

20 Krótkookresowa równowaga na rynku dóbr

21 Konstruowanie funkcji popytu globalnego
Funkcja popytu globalnego powstaje poprzez dodanie do funkcji konsumpcji, funkcji inwestycji. Funkcja konsumpcji przesuwa się równolegle do góry o wartość funkcji inwestycji. 𝐴𝐷 = 0,75𝑌 + 25 Popyt globalny = wydatki konsumpcyjne + wydatki inwestycyjne 𝐶 = 0,75𝑌 + 10 25 𝐼 = 15 10 dochód

22 Linia 450 Linia 450 łączy punkty, które posiadają taką samą współrzędną X i Y. W każdym więc punkcie na linii 450 popyt globalny jest równy wielkości produkcji i dochodowi. popyt globalny linia 450 dochód

23 Produkcja w stanie równowagi
Punkt równowagi krótkookresowej na rynku dóbr wyznacza się poprzez nałożenie na linię 450 funkcji popytu globalnego. W punkcie równowagi planowane wydatki (na konsumpcję i inwestycje) zrównują się faktycznie wytworzoną produkcją. popyt globalny linia 450 𝐴𝐷 = 0,75𝑌 + 25 E 25 100 dochód

24 Obliczanie dochodu równowagi
W punkcie równowagi 𝐴𝐷 = 𝑌 Przy obliczaniu wartości produkcji i dochodu, przy których występuje równowaga na rynku dóbr można posłużyć się następującym równaniem: 𝑌 = 0,75𝑌 + 25 0,25𝑌 = 25 /:0,25 𝒀 = 𝟏𝟎𝟎 𝒎𝒍𝒅 𝒛ł

25 Planowane oszczędności są równe planowanym inwestycjom
Dla produkcji, przy której dochodzi do równowagi na rynku dóbr planowane inwestycje są równe planowanym oszczędnościom. oszczędności 𝐼=15 15 𝑆 = 0,25𝑌 − 10 E 100 dochód -10

26 W punkcie równowagi krótkookresowej na rynku dóbr:
𝑺 = 𝑰 W związku z tym: 0,25𝑌 – 10 = 15 0,25𝑌 = 25 /0,25 𝒀 = 𝟏𝟎𝟎 𝒎𝒍𝒅 𝒛ł

27 Procesy dostosowawcze prowadzące do równowagi

28 Faza Y I 𝒀−𝑨𝑫 100 85 15 Druga 80 70 - 5 Trzecia 120 115 5 𝑨𝑫=𝑪+𝑰
𝑪=𝟎,𝟕𝟓𝒀+𝟏𝟎 I 𝑨𝑫=𝑪+𝑰 𝒀−𝑨𝑫 Pierwsza 100 85 15 Druga 80 70 - 5 Trzecia 120 115 5

29 W fazie pierwszej przedstawiono sytuację, w której rynek dóbr w gospodarce znajduje się w równowadze. W fazie drugiej dochód jest niższy od dochodu, który zapewnia równowagę na rynku dóbr. Popyt globalny jest większy od dochodu i produkcji. Przedsiębiorstwa w tej sytuacji będą zwiększać produkcję, gdyż szybko pozbędą się zapasów.

30 W fazie trzeciej dochód jest wyższy od dochodu, który zapewnia równowagę na rynku dóbr. Popyt globalny jest mniejszy od dochodu i produkcji. Przedsiębiorstwa w tej sytuacji będą gromadzić zapasy i zmniejszać produkcję.

31 Mnożnik

32 Spadek popytu globalnego
Spadek popytu globalnego może być wywołany zmniejszeniem się autonomicznego składnika np. inwestycje. W przykładzie inwestycje spadają o 5 mld złotych, funkcja popytu globalnego przesuwa się z AD0 do AD1 i w nowym punkcie równowagi dochód wynosi 80 mld złotych. popyt globalny linia 450 E E1 25 20 80 100 dochód

33 procesy dostosowawcze
Faza Y 𝑪=𝟎,𝟕𝟓𝒀+𝟏𝟎 I 𝑨𝑫=𝑪+𝑰 𝒀−𝑨𝑫 Równowaga 100 85 15 Pierwsza 10 95 5 Druga 81,25 91,25 3,75 Trzecia 78,44 88,44 2,81 Czwarta 76,33 86,33 2,11 procesy dostosowawcze Nowa równowaga 80 70

34 Po obniżeniu się popytu inwestycyjnego o 5 mld złotych, w pierwszej fazie produkcja jest większa od popytu globalnego i w gospodarce występuje nadprodukcja na poziomie 5 mld złotych. W drugiej fazie przedsiębiorstwa dostosowują produkcję do popytu globalnego z pierwszej fazy i wytwarzają produkcję o wartości 95 mld złotych.

35 Na koniec drugiej fazy nadprodukcja zmniejsza się do 3,75 mld złotych, na koniec trzeciej do 2,81 mld złotych, zaś na koniec czwartej do 2,11 mld złotych. Nowa równowaga pojawi się przy popycie globalnym i produkcji na poziomie 80 mld złotych.

36 Długość dochodzenia przez gospodarkę do nowego stanu równowagi zależy od dokładności przewidzenia przez przedsiębiorstwa tego procesu. Spadek popytu inwestycyjnego wywołuje o wiele większy spadek popytu globalnego i produkcji.

37 1) 𝒎𝒏𝒐ż𝒏𝒊𝒌 =  𝒑𝒓𝒐𝒅𝒖𝒌𝒄𝒋𝒊  𝒊𝒏𝒘𝒆𝒔𝒕𝒚𝒄𝒋𝒊
Definicja mnożnika Mnożnik informuje o ile razy zmiana popytu globalnego i dochodu jest większa niż wywołująca ją zmiana autonomicznego składnika popytu globalnego. 1) 𝒎𝒏𝒐ż𝒏𝒊𝒌 =  𝒑𝒓𝒐𝒅𝒖𝒌𝒄𝒋𝒊  𝒊𝒏𝒘𝒆𝒔𝒕𝒚𝒄𝒋𝒊 2) 𝒎𝒏𝒐ż𝒏𝒊𝒌 = 𝟏 𝟏−𝑴𝑷𝑪 3) 𝒎𝒏𝒐ż𝒏𝒊𝒌 = 𝟏 𝑴𝑷𝑺

38 Dla przykładu: Wg wzoru nr 1 𝑚𝑛𝑜ż𝑛𝑖𝑘 = −20 −5 = 𝟒 Wg wzoru nr 2 𝑚𝑛𝑜ż𝑛𝑖𝑘 = 1 1−0,75 = 1 0,25 = 𝟒 Wg wzoru nr 3 𝑚𝑛𝑜ż𝑛𝑖𝑘 = 1 0,25 = 𝟒

39 Paradoks zapobiegliwości

40 Jeżeli gospodarstwa domowe zwiększą autonomiczny popyt konsumpcyjny o 5 mld złotych, o tyle samo spadną oszczędności przy dochodach zerowych. Spadek skłonności do oszczędzania pobudza wzrost produkcji w punkcie równowagi (do 125 mld złotych) i nadal występuje równość między planowymi oszczędnościami i inwestycjami. oszczędności 𝐼=15 15 E E1 𝑆 = 0,25𝑌 − 10 𝑆 = 0,25𝑌 − 15 100 125 dochód -10 - 15

41 Paradoks zapobiegliwości polega na tym, że zmiana poziomu oszczędności gospodarstw domowych przy każdym poziomie dochodu, prowadzi do zmian dochodu zapewniającego równowagę. Nie dochodzi jednak do zmiany oszczędności w punkcie równowagi. Muszą być one równe planowanym inwestycjom.

42 Wpływ państwa na popyt globalny

43 Po uwzględnieniu działalności państwa pojawia się strumień wydatków rządowych (G), płatności transferowe (B) i podatki pośrednie (Te) i bezpośrednie (Td) funkcja popytu globalnego przyjmuje następującą postać: 𝑨𝑫 = 𝑪 + 𝑰 + 𝑮 Podatki netto (NT) określają wielkość wpływów do budżetu państwa. Oblicza się je jako T - B Podatki netto zmniejszają kąt nachylenia funkcji konsumpcji Przesuwa funkcję popytu globalnego równolegle do góry Zakłada się, że wszystkie podatki przyjmują postać bezpośrednich (Te + Td = T)

44 Wpływ wydatków rządowych na popyt globalny
W modelu wydatki rządowe są w całości autonomiczne względem dochodu narodowego, podobnie jak inwestycje. wydatki rządowe 𝐺 = 10 10 dochód

45 Wydatki rządowe przesuwają funkcję popytu globalnego równolegle do góry i rośnie produkcja w punkcie równowagi. 𝐴𝐷 = 0,75𝑌 + 35 𝑌 = 0,75𝑌 + 35 0,25𝑌 = 35 /:0,25 𝒀 = 𝟏𝟒𝟎 𝒎𝒍𝒅 𝒛ł popyt globalny linia 450 AD = 0,75Y + 35 E1 AD = 0,75Y + 25 35 E0 25 100 140 dochód

46 Wpływ podatków netto na popyt globalny
Podatki netto są częścią dochodu narodowego, która trafia do budżetu państwa. O wielkości tej części informuje stopa podatkowa (t). Przy t = 0,2; 20% dochodu narodowego trafia do budżetu państwa. 𝑵𝑻=𝒕×𝒀

47 Krańcowa skłonność do konsumpcji w gospodarce bez i z udziałem państwa
Układ okrężny bez udziału państwa Układ okrężny z udziałem państwa MPC = 0,75 MPC = 0,75; t = 0,2 C=0,75*0,8 = 0,6 Państwo C=0,75 G.D. Przeds. G.D. NT=0,2 Przeds. Y=1 YD = 0,8 Y=1 Krańcowa skłonność z dochodu rozporządzalnego jest równa krańcowej skłonności do konsumpcji z dochodu narodowego i wynosi 0,75. Krańcowa skłonność do konsumpcji z dochodu rozporządzalnego wynosi 0,75 (konsument z każdej złotówki dochodu rozporządzalnego wydaje 75 groszy), a krańcowa skłonność do konsumpcji z dochodu narodowego wynosi 0,6.

48 Wpływ podatków netto na popyt globalny
Uwzględnienie podatków netto zmniejsza kąt nachylenia funkcji popytu globalnego. Spada wartość produkcji i dochodu w punkcie równowagi. popyt globalny linia 450 𝐴𝐷0 = 0,75𝑌 + 25 E0 𝐴𝐷1 = 0,6𝑌 + 25 E1 25 62,5 100 dochód

49 MPC’ – krańcowa skłonność do konsumpcji z dochodu narodowego MPC – krańcowa skłonność do konsumpcji z dochodu rozporządzalnego 𝑴𝑷𝑪′=(𝟏−𝒕)∗𝑴𝑷𝑪 t = 0,2; MPC = 0,75 𝑀𝑃𝐶′=(1−0,2)∗0,75=0,8∗0,75=0,6

50 𝐴𝐷= 1−𝑡 ∗𝑀𝑃𝐶∗𝑌+ 𝐶 0 +𝐼 𝐴𝐷= 1−0,2 ∗0,75∗𝑌+25 𝐴𝐷=0,6𝑌+25 𝐴𝐷=𝑌 𝑌=0,6𝑌+25 0,4𝑌=25 𝒀=𝟔𝟐,𝟓 𝒎𝒍𝒅 𝒛ł

51 Mnożnik zrównoważonego budżetu
Mnożnik zrównoważonego budżetu to mechanizm, polegający na tym, że wzrost wydatków państwa, któremu towarzyszy taki sam wzrost podatków, powoduje zwiększenie produkcji w punkcie równowagi.

52 Jeżeli założy się, że t = 0,2 to G musi być równe 20 mld, aby wystąpił mechanizm mnożnika zrównoważonego budżetu. Funkcja popytu globalnego przyjmie postać: 𝑨𝑫=𝟎,𝟔𝒀+𝟒𝟓 𝐴𝐷=𝑌 𝑌=0,6𝑌+45 0,4𝑌=45 𝒀=𝟏𝟏𝟐,𝟓 𝒎𝒍𝒅 𝒛ł popyt globalny linia 450 AD0 = 0,75Y + 25 AD1=0,6Y + 45 E1 45 E0 25 100 112,5 dochód, produkcja

53 Mnożnik w gospodarce z udziałem państwa
W gospodarce z udziałem państwa mnożnik przyjmuje następującą postać: 𝒎𝒏𝒐ż𝒏𝒊𝒌= 𝟏 𝟏−𝑴𝑷𝑪′ Dla rozważanego przykładu przy 𝑡=0,2 mnożnik wyniesie: 𝑚𝑛𝑜ż𝑛𝑖𝑘= 1 1−(1−0,2)∗0,75 𝑚𝑛𝑜ż𝑛𝑖𝑘= 1 1−0,6 = 1 0,4 =𝟐,𝟓

54 Dzięki udziałowi państwa w gospodarce zmniejszają się wahania dochodu i produkcji w punkcie równowagi na skutek zmiany autonomicznego składnika popytu globalnego. W przykładzie w gospodarce bez udziału państwa mnożnik wynosił 4, a po uwzględnieniu działalności państwa wynosi 2,5.

55 Budżet państwa

56 Budżet państwa jest sporządzanym na okres jednego roku i zatwierdzanym przez władzę ustawodawczą planem finansowym, który zawiera dochody i wydatki państwa. Budżet państwa pełni następujące funkcje: fiskalną, redystrybucyjną, stymulacyjną.

57 Funkcja fiskalna polega na tym, że budżet umożliwia gromadzenie dochodów (przede wszystkim z podatków), które służą do pokrywania wydatków i realizacji zadań.

58 Funkcja redystrybucyjna umożliwia dokonywanie zmian w podziale dochodu narodowego.
Zmiany te dotyczą zmniejszania nadmiernych różnic w wysokości dochodów różnych grup społecznych (progresywny system podatkowy, ulgi podatkowe, różne stawki podatków pośrednich nakładanych na dobra konsumpcyjne) oraz realizację wydatków transferowych (renty, emerytury).

59 Funkcja stymulacyjna polega na oddziaływaniu wydatków i podatków na życie gospodarcze i społeczne.
Wpływ ten może objawiać się zmianami w strukturze gospodarki, kształtowaniem poziomu inwestycji i tempem wzrostu gospodarczego, regulowaniem poziomem i strukturą konsumpcji czy pobudzaniem lub hamowaniem przyrostu naturalnego.

60 Budżet państwa składa z dochodów i wydatków centralnych (budżet centralny), władz regionalnych i lokalnych (budżet regionalny i lokalny) i ubezpieczeń społecznych. Władze regionalne i lokalne zajmują się realizacją zadań własnych i zleconych przez państwo.

61 Zasady polityki budżetowej
zasada rocznego budżetowania – plan wydatków i dochodów dotyczy jednego roku, przy czym nie musi się on pokrywać z kalendarzowym zasada zupełności – budżet obejmuje wszystkie dochody i wydatki państwa (nie może być pominięta żadna z dziedzin działalności finansowej państwa)

62 zasada jedności – budżet państwa powinien stanowić jednolitą całość, co oznacza, że wszystkie dochody i wydatki powinny być ujęte w jednym zestawieniu (poszczególne pozycje budżetu mogą być odrębnymi dokumentami, ale muszą łączyć się w całość) zasada jawności – budżet powinien być podany do publicznej wiadomości, zarówno jeśli chodzi o jego tworzenie, uchwalanie, wykonanie i kontrolę zasada równowagi budżetowej – polega na dążeniu, aby dochody z podatków i innych źródeł były wystarczające do pokrycia wydatków

63 Budżet państwa może występować w trzech stanach:
równowagi, gdy wydatki są równe podatkom (G=NT) nadwyżki, gdy podatki są większe od wydatków (G<NT) deficytu, gdy wydatki są większe od wpływów podatkowych (G>NT)

64 Dla 𝐺=20 𝑚𝑙𝑑 𝑧ł i 𝑡=0,2 dochód, dla którego wystąpi równowaga budżetowa można obliczyć w następujący sposób: 𝐺=𝑁𝑇 𝐺=𝑡∗𝑌 20=0,2∗𝑌 𝒀=𝟏𝟎𝟎 𝒎𝒍𝒅 𝒛ł

65 Stany budżetu Równowaga budżetowa wystąpi przy dochodzie na poziomie 100 mld zł. Poniżej tego dochodu budżet wykazuje deficyt, a powyżej nadwyżkę wydatki państwa, podatki netto równowaga budżetowa NT = 0,2Y nadwyżka budżetowa G < NT G = 20 20 deficyt budżetowy G > NT 100 dochód, produkcja

66 W przykładzie przy dochodzie równowagi na poziomie 112,5 mld zł w budżet będzie znajdował się w stanie nadwyżki. Jej wartość można obliczyć następująco: 𝑠𝑡𝑎𝑛 𝑏𝑢𝑑ż𝑒𝑡𝑢=𝑁𝑇 −𝐺 𝑠𝑡𝑎𝑛 𝑏𝑢𝑑ż𝑒𝑡𝑢=0,2∗112,5−20 𝑠𝑡𝑎𝑛 𝑏𝑢𝑑ż𝑒𝑡𝑢=22,5−20=𝟐,𝟓 𝒎𝒍𝒅 𝒛ł

67 Definicja i rodzaje polityki fiskalnej

68 Polityka fiskalna jest to zestaw decyzji rządu dotyczący poziomu i struktury wydatków oraz podatków.
Można wyróżnić politykę aktywną i pasywną. Polityka pasywna wiąże się z działaniem automatycznych stabilizatorów dochodu narodowego (koniunktury), które samoczynnie reagują na zmiany koniunktury.

69 Polityka aktywna (dyskrecjonalna) polega na świadomej interwencji państwa, która polega na podejmowaniu decyzji o zmianie podatków i wydatków, pozwalające osiągnąć zamierzone w danej sytuacji cele gospodarcze. Celem może być np. zbliżenie wielkości faktycznej produkcji do poziomu produkcji potencjalnej.

70 Automatyczne stabilizatory dochodu narodowego
Automatyczne stabilizatory dochodu narodowego są to narzędzia reagujące na zmiany koniunkturalne, nie wymagające podejmowania jakichkolwiek decyzji ze strony rządu. Samoczynnie pobudzają lub hamują wysoką aktywność gospodarczą bez ingerencji państwa.

71 Automatyczne stabilizatory koniunktury, poprzez oddziaływanie na globalny popyt, mogą zmniejszać wahania gospodarki w krótkim czasie. Ich zadaniem jest dążenie do utrzymania pewnego poziomu aktywności gospodarczej poprzez obronę wyjściowych rozmiarów popytu globalnego, niezależnie od tego, na jakim poziomie popyt się ustabilizował.

72 Rodzaje automatycznych stabilizatorów koniunktury
podatki od dochodów ludności podatki od przedsiębiorstw podatki pośrednie zasiłki dla bezrobotnych i inne formy świadczeń społecznych oraz programy dla rolnictwa

73 Przykład działania progresywnego opodatkowania dochodów ludności jako automatycznego stabilizatora koniunktury: W warunkach wysokiej koniunktury ze względu na progresywne opodatkowanie, dyspozycyjny dochód osobisty wzrasta wolniej niż dochód osobisty (brutto), dlatego wzrost popytu globalnego jest mniejszy niż wynikałoby to ze wzrostu dochodu narodowego.

74 Przykład działania zasiłku dla bezrobotnych jako automatycznego stabilizatora koniunktury:
W warunkach niskiej koniunktury wzrasta liczby bezrobotnych. Otrzymują oni zasiłki dla bezrobotnych i spadek dyspozycyjnego dochodu osobistego i popytu globalnego jest mniejszy niż wynikałoby to ze spadku dochodu narodowego.

75 Aktywna (dyskrecjonalna) polityka fiskalna polega na zmianie stawek podatkowych oraz zmianie wydatków budżetowych. Jej instrumentami są wydatki budżetowe i stawki podatkowe. Aktywną politykę fiskalną dzieli się na: restrykcyjną – ograniczenie tempa wzrostu popytu globalnego; ekspansywną – zwiększenie tempa wzrostu popytu globalnego.

76 Aktywna polityka fiskalna – restrykcyjna
Kiedy W celu Instrumenty wysokie tempo wzrostu popytu globalnego inflacja; wysoki deficyt budżetowy obniżenia popytu globalnego i dochodu do dyspozycji; spadek inflacji zwiększenia wpływów Wzrost stawek podatkowych Spadek wydatków rządowych

77 Wyjściowy stan: 𝑡=0,2;𝐺=20 𝑚𝑙𝑑 𝑧ł;𝑀𝑃𝐶=0,75; 𝐼=15 𝑚𝑙𝑑 𝑧ł; 𝐶 0 =10 𝑚𝑙𝑑 𝑧ł. 𝐴𝐷=0,6𝑌+45; 𝑌 𝑟ó𝑤𝑛𝑜𝑤𝑎𝑔𝑖 =112,5 mld zł 𝑠𝑡𝑎𝑛 𝑏𝑢𝑑ż𝑒𝑡𝑢=2,5 𝑚𝑙𝑑 𝑧ł𝑜𝑡𝑦𝑐ℎ 𝑛𝑎𝑑𝑤𝑦𝑧𝑘𝑖 𝑡=0,3 𝐴𝐷= 1−0,3 ∗0,75𝑌+45 𝐴𝐷=0,525𝑌+45 𝐴𝐷=𝑌 𝑌=0,525𝑌+45 0,475𝑌=45 𝒀≈𝟗𝟒,𝟕𝟒 𝒎𝒍𝒅 𝒛ł

78 𝑠𝑡𝑎𝑛 𝑏𝑢𝑑ż𝑒𝑡𝑢=0,3∗94,74−20=28,422−20=𝟖,𝟒𝟐𝟐 𝒎𝒍𝒅 𝒛ł 𝒏𝒂𝒅𝒘𝒚ż𝒌𝒊 Wzrost opodatkowania zmniejsza dochód i produkcję w punkcie równowagi, ale jednocześnie rośnie nadwyżka budżetowa lub pojawia się, gdy wcześniej był deficyt lub zmniejsza się deficyt budżetowy.

79 Aktywna polityka fiskalna - ekspansywna
Kiedy W celu Instrumenty recesja niskie tempo wzrostu lub spadek popytu globalnego zrównoważony budżet zwiększenie popytu globalnego i dochodu do dyspozycji Spadek stawek podatkowych Wzrost wydatków rządowych

80 Wyjściowy stan: 𝑡=0,2;𝐺=20 𝑚𝑙𝑑 𝑧ł;𝑀𝑃𝐶=0,75; 𝐼=15 𝑚𝑙𝑑 𝑧ł; 𝐶 0 =10 𝑚𝑙𝑑 𝑧ł. 𝐴𝐷=0,6𝑌+45; 𝑌 𝑟ó𝑤𝑛𝑜𝑤𝑎𝑔𝑖 =112,5 mld zł 𝑠𝑡𝑎𝑛 𝑏𝑢𝑑ż𝑒𝑡𝑢=2,5 𝑚𝑙𝑑 𝑧ł𝑜𝑡𝑦𝑐ℎ 𝑛𝑎𝑑𝑤𝑦𝑧𝑘𝑖 𝐺=30 𝑚𝑙𝑑 𝑧ł 𝐴𝐷=0,6𝑌+55 𝐴𝐷=𝑌 𝑌=0,6𝑌+55 0,4𝑌=55 𝒀=𝟏𝟑𝟕,𝟓 𝒎𝒍𝒅 𝒛ł

81 𝑠𝑡𝑎𝑛 𝑏𝑢𝑑ż𝑒𝑡𝑢=0,2∗137,5−30=27,5−30=−𝟐,𝟓 𝒎𝒍𝒅 𝒛ł 𝒅𝒆𝒇𝒊𝒄𝒚𝒕𝒖
Wzrost wydatków zwiększa dochód i produkcję w punkcie równowagi, ale jednocześnie zmniejsza się nadwyżka budżetowa lub pojawia się deficyt lub zwiększa się deficyt budżetowy.

82 Deficyt budżetowy

83 Deficyt budżetowy to stan budżetu, w którym wydatki rządowe są wyższe od dochodów rządu. Deficyt budżetowy jest częścią deficytu finansów publicznych. Deficyt finansów publicznych jest różnicą między wydatkami a dochodami rządu, samorządów i innych instytucji publicznych.

84 Można wyróżnić trzy rodzaje deficytów:
deficyt rzeczywisty deficyt strukturalny deficyt cykliczny

85 Deficyt rzeczywisty to faktyczna różnica między wydatkami a dochodami w danym roku
Deficyt strukturalny jest kategorią hipotetyczną i określa różnicę pomiędzy wydatkami a dochodami w sytuacji, gdyby w gospodarce była wytwarzana produkcja potencjalna.

86 Deficyt cykliczny może być rezultatem kryzysu gospodarczego
Deficyt cykliczny może być rezultatem kryzysu gospodarczego. W takiej sytuacji zmniejszają się wpływy podatkowe i rosną wydatki państwa na likwidację skutków kryzysu np. zasiłki dla bezrobotnych.

87 Źródła deficytu budżetowego
Przyczynami deficytu budżetowego mogą być: nadmierne wydatki na państwa (na armię, nadmierną rozbudowę sektora administracji, transfery, obsługę zadłużenia wewnętrznego i zewnętrznego) niska stopa podatkowa i mało skuteczny system ściągania podatków

88 nacisk ze strony społeczeństwa, które oczekuje, że państwo będzie finansować część konsumpcji uboższych grup społecznych parlamentarny system uchwalania budżetu, który jest wypadkową minimalizacji podatków i maksymalizacji wydatków

89 Finansowanie deficytu budżetowego
Wysoki deficyt budżetowy skłania do pokrycia go poprzez zaciągnięcie jednej z form kredytu. Może to polegać na wyemitowaniu obligacji skarbowych, co sprzyja wzrostowi oprocentowania.

90 Inne sposoby obniżenia deficytu
prywatyzacja (sprzedaż majątku państwowego) podniesienie podatków ograniczenie wydatków zwiększanie bazy monetarnej (dodruk pieniądza)

91 Dług publiczny

92 Dług publiczny jest złożony z długów rządu, samorządów i funduszy pozabudżetowych (największym z nich jest fundusz ubezpieczeń społecznych - FUS). W 2015 roku dług publiczny w Polsce wynosił 877 mld zł, z czego na budżet centralny przypadało 805 mld złotych, 72 mld na samorządy i 0,1 mld złotych na FUS.

93 Eurostat posiada szerszą definicję długu publicznego. Zalicza m. in
Eurostat posiada szerszą definicję długu publicznego. Zalicza m. in. do niego zobowiązania zaciągnięte przez Krajowy Fundusz Drogowy. Na koniec 2016 roku wyniósł on według krajowej definicji 954 mld złotych (51,4% PKB), a według Eurostatu 997 mld złotych (53,7%)

94 Im mniejszy jest dług publiczny i deficyt budżetowy tym lepiej.
Postrzeganie wielkości długu publicznego jako bezpiecznego jest zmienne.

95 Redukcje długu publicznego
W ostatnich latach największe redukcje długu publicznego miały miejsce w: Chile w latach obniżył się z 46,8% do 12,9% PKB Turcji w latach z 77,6% do 39,4% PKB Bułgarii w latach z 96,4% do 18,7% PKB RPA w latach z 57,2% do 22,5%

96 Ponad połowa spadku relacji długu publicznego do PKB w krajach rozwijających się wynikała z szybkiego wzrostu PKB, a w około 1/3 ze zmniejszenia deficytu finansów publicznych. Trwały spadek deficytu finansów publicznych wynikał średnio w 70% z redukcji wydatków publicznych, a jedynie w 30% ze wzrostu podatków.

97 W krajach rozwiniętych niemal cała redukcja długu publicznego w relacji do PKB wynikała ze spadku deficytu finansów publicznych, na który w mniej więcej równych proporcjach złożyły się spadek wydatków i wzrost podatków.

98 Źródła zadłużenia Na koniec 2015 roku państwowy dług publiczny wyniósł 877 mld zł, z czego zadłużenie wobec inwestorów zagranicznych stanowiło 500 mld zł.  Pozostałe 377 mld zł było zadłużeniem wobec krajowych instytucji finansowych oraz inwestorów indywidualnych.

99 Na całkowity dług zagraniczny Polaków składa się nie tylko ta część długu publicznego, którą posiadają podmioty za granicą, ale także prywatne zadłużenie Polaków i polskich firm w walutach obcych.  Oprócz wspomnianych 500 mld zł zagranicznego długu publicznego, Polska miała dodatkowo 755 mld zł długu za granicą, z czego: 213 mld zł stanowiły długi sektora bankowego 21 mld zł pożyczył NBP 521 mld zł pożyczyli polscy obywatele i przedsiębiorstwa

100 Przyczyny przyrostu długu publicznego w ostatnich latach
kryzys gospodarczy na świecie i spowolnienia gospodarcze w Polsce obniżka podatków i składek przez poprzedni rząd, czemu nie towarzyszyło proporcjonalne obniżenie wydatków publicznych Dług publiczny w relacji do PKB w Polsce był najniższy w 2000 roku i wyniósł 51,1%.

101 Bankructwo państwa Bankructwo państwa występuje wtedy, gdy nie jest ono w stanie terminowo spłacać swojego zadłużenia. W odniesieniu do państw bardziej właściwym określeniem problemów z obsługą zadłużenia jest utrata płynności finansowej lub przejściowa niewypłacalność.

102 Państwo może zawiesić spłatę długów denominowanych w walucie krajowej lub w walutach obcych. W pierwszym przypadku, rządy mogą ułatwić sobie spłatę długów dopuszczając do wzrostu inflacji. Gdy kraj zawiesza spłatę zadłużenia zagranicznego to musi liczyć się z tym, że w przyszłości będą omijać go inwestorzy. 

103 Wpływ handlu zagranicznego na popyt globalny

104 Gospodarkę, w której uwzględnia się wymianę zagraniczną nazywa się gospodarką otwartą. 𝑨𝑫=𝑪+𝑰+𝑮+𝑿−𝒁 Różnicę między eksportem a importem określa się jako eksport netto lub bilans handlowy.

105 Gdy eksport jest większy od importu pojawia się nadwyżka handlowa
Gdy eksport jest większy od importu pojawia się nadwyżka handlowa. Gdy import jest większy od eksportu występuje deficyt handlowy. Eksport w modelu traktowany jest jako wielkość autonomiczna. Zależy od wielkości dochodu w innych państwach.

106 Poziom importu zależy od dochodu narodowego i wzrasta wraz z nim
Poziom importu zależy od dochodu narodowego i wzrasta wraz z nim. Nachylenie krzywej popytu na import zależy od krańcowej skłonności od importu. Krańcowa skłonność do importu (MPI – marginal propensity to import) to część dodatkowej złotówki dochodu narodowego, jaką krajowe podmioty chcą przeznaczyć na import.

107 Funkcje eksportu i importu
MPI = 0,1 eksport import import zrównoważony bilans handlowy Z = 0,1Y X = 15 X = 15 15 Z = 0,1Y 150 dochód dochód dochód

108 X > Z Wyjściowy stan: 𝑡=0,2;𝐺=20 𝑚𝑙𝑑 𝑧ł;𝑀𝑃𝐶=0,75; 𝐼=15 𝑚𝑙𝑑 𝑧ł; 𝐶 0 =10 𝑚𝑙𝑑 𝑧ł. 𝐴𝐷=0,6𝑌+45; 𝑌 𝑟ó𝑤𝑛𝑜𝑤𝑎𝑔𝑖 =112,5 mld zł 𝑋=15 𝑚𝑙𝑑 𝑧ł;𝑀𝑃𝐼=0,1; 𝑍=0,1∗112,5=11,25 𝑚𝑙𝑑 𝑧ł 𝐴𝐷= 1−𝑡 ∗𝑀𝑃𝐶 −𝑀𝑃𝐼 ∗𝑌+𝐶+𝐼+𝐺+𝑋 𝐴𝐷= 1−0,2 ∗0,75 −0,1}∗𝑌 𝐴𝐷=0,5𝑌+60 𝐴𝐷=𝑌 𝑌=0,5𝑌+60 0,5𝑌=60 𝒀=𝟏𝟐𝟎 𝒎𝒍𝒅 𝒛ł

109 Jeżeli eksport jest większy od importu to w gospodarce otwartej dochód i produkcja w punkcie równowagi są wyższe niż w gospodarce zamkniętej. popyt globalny linia 450 AD0=0,6Y + 45 AD1=0,5Y + 60 E1 E0 60 45 112,5 120 dochód, produkcja

110 X < Z Wyjściowy stan: 𝑡=0,2;𝐺=20 𝑚𝑙𝑑 𝑧ł;𝑀𝑃𝐶=0,75; 𝐼=15 𝑚𝑙𝑑 𝑧ł; 𝐶 0 =10 𝑚𝑙𝑑 𝑧ł. 𝐴𝐷=0,6𝑌+45; 𝑌 𝑟ó𝑤𝑛𝑜𝑤𝑎𝑔𝑖 =112,5 mld zł 𝑋=10 𝑚𝑙𝑑 𝑧ł;𝑀𝑃𝐼=0,1; 𝑍=0,1∗112,5=11,25 𝑚𝑙𝑑 𝑧ł 𝐴𝐷= 1−𝑡 ∗𝑀𝑃𝐶 −𝑀𝑃𝐼 ∗𝑌+𝐶+𝐼+𝐺+𝑋 𝐴𝐷= 1−0,2 ∗0,75 −0,1}∗𝑌 𝐴𝐷=0,5𝑌+55 𝐴𝐷=𝑌 𝑌=0,5𝑌+55 0,5𝑌=55 𝒀=𝟏𝟏𝟎 𝒎𝒍𝒅 𝒛ł

111 Jeżeli eksport jest mniejszy od importu to w gospodarce otwartej dochód i produkcja w punkcie równowagi są niższe niż w gospodarce zamkniętej. popyt globalny linia 450 AD0= 0,6Y + 45 AD1= 0,5Y + 55 E0 55 E1 45 110 112,5 dochód, produkcja

112 X = Z Wyjściowy stan: 𝑡=0,2;𝐺=20 𝑚𝑙𝑑 𝑧ł;𝑀𝑃𝐶=0,75; 𝐼=15 𝑚𝑙𝑑 𝑧ł; 𝐶 0 =10 𝑚𝑙𝑑 𝑧ł. 𝐴𝐷=0,6𝑌+45; 𝑌 𝑟ó𝑤𝑛𝑜𝑤𝑎𝑔𝑖 =112,5 mld zł 𝑋=11,25 𝑚𝑙𝑑 𝑧ł;𝑀𝑃𝐼=0,1; 𝑍=0,1∗112,5=11,25 𝑚𝑙𝑑 𝑧ł 𝐴𝐷= 1−𝑡 ∗𝑀𝑃𝐶 −𝑀𝑃𝐼 ∗𝑌+𝐶+𝐼+𝐺+𝑋 𝐴𝐷= 1−0,2 ∗0,75 −0,1}∗𝑌 ,25 𝐴𝐷=0,5𝑌+56,25 𝐴𝐷=𝑌 𝑌=0,5𝑌+56,25 0,5𝑌=56,25 𝒀=𝟏𝟏𝟐,𝟓 𝒎𝒍𝒅 𝒛ł

113 Jeżeli eksport jest równy importowi to w gospodarce otwartej dochód i produkcja w punkcie równowagi są takie same jak w gospodarce zamkniętej. popyt globalny linia 450 AD0= 0,6Y + 45 AD1= 0,5Y + 56,25 E0 56,25 45 112,5 dochód, produkcja

114 Mnożnik w gospodarce otwartej
𝑚𝑛𝑜ż𝑛𝑖𝑘= 1 1−(𝑀𝑃 𝐶 ′ −𝑀𝑃𝐼) W przykładzie mnożnik wyniesie: 𝑚𝑛𝑜ż𝑛𝑖𝑘= 1 1−(0,6−0,1) 𝒎𝒏𝒐ż𝒏𝒊𝒌= 1 1−0,5 = 1 0,5 =𝟐

115 Dziękuję za uwagę