Młoda Polska Młoda Polska to polska odmiana modernizmu w literaturze, muzyce i sztuce polskiej przypadającego na lata 1890–1918. Nazwa tego prądu artystycznego.

Prezentacja na temat: "Młoda Polska Młoda Polska to polska odmiana modernizmu w literaturze, muzyce i sztuce polskiej przypadającego na lata 1890–1918. Nazwa tego prądu artystycznego."— Zapis prezentacji:

1

2 Młoda Polska

3 Młoda Polska to polska odmiana modernizmu w literaturze, muzyce i sztuce polskiej przypadającego na lata 1890–1918. Nazwa tego prądu artystycznego jest analogiczna np. do Młodych Niemiec lub Młodej Skandynawii.Młoda Polska to polska odmiana modernizmu w literaturze, muzyce i sztuce polskiej przypadającego na lata 1890–1918. Nazwa tego prądu artystycznego jest analogiczna np. do Młodych Niemiec lub Młodej Skandynawii.

4 Założenia „Młoda Polska”, jako epoka, była protestem przeciwko standaryzacji i technicyzacji życia społecznego, obyczajowości mieszczańskiej i antagonizmom społecznym. Młodopolanie aktywnie przeciwstawiali się (przez ośmieszenie, odrzucenie przyjętych konwenansów, ekstrawagancki ubiór – notabene: przejawy tzw. buntu modernistycznego) ówczesnemu mieszczaństwu, określając je mianem „filisterstwa” (krytykę taką podjęła wielokrotnie Gabriela Zapolska, m.in. w dramacie „Moralność Pani Dulskiej”).„Młoda Polska”, jako epoka, była protestem przeciwko standaryzacji i technicyzacji życia społecznego, obyczajowości mieszczańskiej i antagonizmom społecznym. Młodopolanie aktywnie przeciwstawiali się (przez ośmieszenie, odrzucenie przyjętych konwenansów, ekstrawagancki ubiór – notabene: przejawy tzw. buntu modernistycznego) ówczesnemu mieszczaństwu, określając je mianem „filisterstwa” (krytykę taką podjęła wielokrotnie Gabriela Zapolska, m.in. w dramacie „Moralność Pani Dulskiej”).

5 Ustosunkowując się do minionej epoki, młodopolanie przyjęli zdecydowaną postawę oskarżycielską w stosunku do pozytywistów, którym mieli za złe brak skutecznych działań i pogodzenie się z faktem podzielenia polskich ziem pomiędzy trzy sąsiednie mocarstwa. W tej kwestii epoka Młodej Polski była bardzo bliska epoce romantyzmu – oporu, walki z zaborcą (bunt modernistyczny), ale też w kwestii powrotu do tradycji i wartości narodowych (szczególną rolę pełnił tu dramat).Ustosunkowując się do minionej epoki, młodopolanie przyjęli zdecydowaną postawę oskarżycielską w stosunku do pozytywistów, którym mieli za złe brak skutecznych działań i pogodzenie się z faktem podzielenia polskich ziem pomiędzy trzy sąsiednie mocarstwa. W tej kwestii epoka Młodej Polski była bardzo bliska epoce romantyzmu – oporu, walki z zaborcą (bunt modernistyczny), ale też w kwestii powrotu do tradycji i wartości narodowych (szczególną rolę pełnił tu dramat).

6 Dążenia niepodległościowe w tamtym czasie wzrastały, nastąpił więc powrót do romantyzmu i poszukiwań symbolicznych i nastrojowych form ekspresji (patronami młodopolskich twórców szybko stali się tacy poeci, jak Cyprian Norwid czy Juliusz Słowacki). Zwrócono uwagę na takie formy uczuciowości jak: melancholia, rozpacz, pożądanie nirwany lub śmierci, tragizm istnienia, somnambulizm. Moderniści uważali, że nie istnieje obiektywna rzeczywistość, a każda sytuacja czy widok zależy od aktualnego stanu emocjonalnego podmiotu (wiąże się z tym także pojęcie tzw. psychizacji obrazu). Choć nadal interesowali się twórczością niektórych pozytywistów, młodopolscy pisarze zaczęli odbiegać od tematyki życia codziennego w tematy bardziej uniwersalne, fantastyczne (fascynacja snem, literatura oniryzmu).Dążenia niepodległościowe w tamtym czasie wzrastały, nastąpił więc powrót do romantyzmu i poszukiwań symbolicznych i nastrojowych form ekspresji (patronami młodopolskich twórców szybko stali się tacy poeci, jak Cyprian Norwid czy Juliusz Słowacki). Zwrócono uwagę na takie formy uczuciowości jak: melancholia, rozpacz, pożądanie nirwany lub śmierci, tragizm istnienia, somnambulizm. Moderniści uważali, że nie istnieje obiektywna rzeczywistość, a każda sytuacja czy widok zależy od aktualnego stanu emocjonalnego podmiotu (wiąże się z tym także pojęcie tzw. psychizacji obrazu). Choć nadal interesowali się twórczością niektórych pozytywistów, młodopolscy pisarze zaczęli odbiegać od tematyki życia codziennego w tematy bardziej uniwersalne, fantastyczne (fascynacja snem, literatura oniryzmu).

7 Idea Młodej Polski Młoda Polska to okres w historii literatury i sztuki przypadający na czas twórczości dwóch pokoleń – pisarzy urodzonych w latach 60. i 70. XIX wieku. Rozwijała się jako odpowiedź na sytuację ideową, filozoficzną, polityczną i artystyczną końca wieku, którą młodopolanie oceniali negatywnie.Młoda Polska to okres w historii literatury i sztuki przypadający na czas twórczości dwóch pokoleń – pisarzy urodzonych w latach 60. i 70. XIX wieku. Rozwijała się jako odpowiedź na sytuację ideową, filozoficzną, polityczną i artystyczną końca wieku, którą młodopolanie oceniali negatywnie. Świadczyło o tym poczucie ogólnie pojmowanego kryzysu wartości i systemów filozoficznych (o charakterze przyrodniczym i materialistycznym, zastępowanych teraz myślami o charakterze idealistycznym, fantastycznym, irracjonalnym).Świadczyło o tym poczucie ogólnie pojmowanego kryzysu wartości i systemów filozoficznych (o charakterze przyrodniczym i materialistycznym, zastępowanych teraz myślami o charakterze idealistycznym, fantastycznym, irracjonalnym).

8 Ówcześni twórcy uważali, że zachodnia cywilizacja nie ma już człowiekowi nic więcej do zaoferowania, a świat zmierza ku nieuchronnej katastrofie.Ówcześni twórcy uważali, że zachodnia cywilizacja nie ma już człowiekowi nic więcej do zaoferowania, a świat zmierza ku nieuchronnej katastrofie. Na powszechne nastroje zagrożenia, bezsilności i dekadencką postawę wielu twórców wpłynęło dodatkowo załamanie się machiny kapitalizmu i monarchii, zauważalne w wielu państwach europejskich[potrzebny przypis] – do głosu coraz częściej zaczęły dochodzić idee socjalistów. Młodopolanie obawiali się również, że działania władców imperialistycznych państw świata mogą doprowadzić cywilizację na skraj zagłady. Wszystko to sprawiło, że młodopolscy artyści nie ufali – w przeciwieństwie do pokolenia swych ojców spod znaku pozytywizmu – staremu porządkowi świata.Na powszechne nastroje zagrożenia, bezsilności i dekadencką postawę wielu twórców wpłynęło dodatkowo załamanie się machiny kapitalizmu i monarchii, zauważalne w wielu państwach europejskich[potrzebny przypis] – do głosu coraz częściej zaczęły dochodzić idee socjalistów. Młodopolanie obawiali się również, że działania władców imperialistycznych państw świata mogą doprowadzić cywilizację na skraj zagłady. Wszystko to sprawiło, że młodopolscy artyści nie ufali – w przeciwieństwie do pokolenia swych ojców spod znaku pozytywizmu – staremu porządkowi świata.

9

10 POJĘCIA ZWIĄZANE Z EPOKĄ Najbardziej powszechną nazwą określającą lata 1890-1918 była Młoda Polska, z równoprawnymi terminami: modernizm i neoromantyzm, ale z epoką tą wiążą się i inne pojęcia, które w różnych dziedzinach kultury ją zdominowały, a których nazwa kojarzona jest wyłącznie z tym okresem, bo to on dał początek tym kierunkom (późniejsze epoki niektóre te kierunki przejęły właśnie z Młodej Polski): fin de siecle, co z francuska oznacza koniec wieku; dekadentyzm: termin oznaczający „schyłek wieku”, ale określający też postawę człowieka końca wieku XIX; dekadentyzm kojarzony był z postawą bierności, niemocy, apatii, przeświadczeniem o nieuchronności śmierci, a w związku z tym oznaczał rezygnację z jakiejkolwiek aktywności; impresjonizm: kierunek, który narodził się we Francji (impression franc. przelotne wrażenie), a którego zwolennicy odtwarzali świat, ukazując jego nieustającą zmienność (nazwa od obrazu Moneta Wschód słońca. Impresja);

11 symbolizm: prekursorem tego kierunku powstałego we Francji był Charles Baudelaire, autor Kwiatów zła, a głównym przedstawicielem Artur Rimbaud; symbol posiada dwa znaczenia: realne-rzeczywiste i ukryte (skojarzeniowe); ekspresjonizm: (franc. expression – gwałtowne wyrażanie emocji, „krzyk duszy”), kierunek zapoczątkowany w Niemczech; secesja: nurt w sztuce powstały w Niemczech, u którego podstaw legło przekonanie, że wszystko może być dziełem sztuki; wyznacznikiem tego kierunku była falista, asymetryczna linia; „sztuka dla sztuki”: przekonanie pisarzy, że żadna sztuka, w tym literatura, nie może pełnić żadnych funkcji służebnych, powinna być sztuką samą w sobie, wartością samą w sobie, powinna być oryginalna i wymyślna, pełna symboli, które odczyta bez trudu inteligentny człowiek; sztuka na usługach społeczeństwa i łatwo czytelna, taka, która uczy, bawi i wychowuje stanowi „biblię pauperum” (biblię dla ubogich)

12 WYDARZENIA W POLSCE 1890 – z okazji 1 maja pierwsza manifestacja w Warszawie; złożenie zwłok A. Mickiewicza na Wawelu; 1891 – powstanie Towarzystwa Szkoły Ludowej w Galicji; 1892 – powstanie Polskiej Partii Socjalistycznej (PPS); strajki robotnicze w Łodzi; 1893 – powstanie Socjaldemokracji Królestwa Polskiego; 1895 – powstanie Stronnictwa Ludowego w Galicji; 1896 – utworzenie Stronnictwa Chrześcijańsko-Ludowego w Galicji; 1897 – strajki w Warszawie i Zagłębiu Dąbrowskim; wizyta cara Mikołaja II w Warszawie; 1898 – odsłonięcie pomników A. Mickiewicza w Krakowie i Warszawie w stulecie urodzin wieszcza; otwarcie Politechniki Warszawskiej z językiem rosyjskim jako wykładowym; 1901 – strajk szkolny we Wrześni (odzew na nakaz nauczania religii w j. niem.); 1902 – strajki chłopskie w Galicji; 1905 – zamknięcie politechniki i uniwersytetu Warszawie; powstanie Stronnictwa Narodowo-Demokratycznego (endecji) w Galicji;

13 1907 – upadek rewolucji w zaborze rosyjskim; proces III Proletariatu; 1908 – założenie w Galicji tajnego Związku Walki Czynnej; 1914 – wymarsz I Kompanii Kadrowej z Krakowa; 1915 – powstanie polskiej Organizacji Wojskowej na terenie byłego zaboru rosyjskiego; 1916 – proklamowanie 5 XI samodzielnego Królestwa Polskiego pod patronatem Niemiec i Austro-Węgier; powołanie w warszawie Tymczasowej Rady Stanu; 1917 – uwięzienie w Magdeburgu Józefa Piłsudskiego; 1918 – utworzenie Tymczasowego Rządu w Lublinie; 11 XI – powstanie niepodległego państwa polskiego (naczelnikiem został Józef Piłsudski)

14 Literatura Najwybitniejsi polscy pisarze i ich dzieła Kazimierz Przerwa-Tetmajer: Koniec wieku XIX, Hymn do Nirwany, Anioł Pański, Melodia mgieł nocnych, Nie wierzę w nic, Wszystko umiera z smutkiem i żałobą; Jan Kasprowicz: Z chałupy, W chałupie, Księga ubogich, Krzak dzikiej róży…, Hymny; Leopold Staff: Kowal, Przedśpiew, Deszcz jesienny, Kwiatki św. Franciszka, Sonet szalony; Bolesław Leśmian: W malinowym chruśniaku, Trupięgi, Dusiołek, Pan Błyszczyński; Stanisław Wyspiański: Wesele, Wyzwolenie, Warszawianka, Noc listopadowa;

15 Gabriela Zapolska: Moralność pani Dulskiej, Skiz, Żabusia, Ich czworo; Władysław Stanisław Reymont: Chłopi, Komediantka, Ziemia obiecana; Wacław Berent: Próchno, Ozimina; Stanisław Przybyszewski: Dzieci szatana, Synowie ziemi, Confiteor (manifest młodopolski); Stefan Żeromski: Opowiadania, Ludzie bezdomni, Popioły, Uroda życia, Przedwiośnie; Jan Kisielewski: W sieci, Karykatury

16 Malarstwo W malarstwie młodopolskim trudno wyróżnić przeważającą tendencję, której skłaniała się większość twórców. W malarstwie typowo secesyjnym posługiwano się najczęściej liniami falistymi, operując półtonami, a jeśli już pełnymi barwami, to raczej zgaszonymi. Widoczne wśród prac licznych malarzy młodopolskich są wpływy sztuki orientalnej (nie tylko chińskiej czy japońskiej, ale np. jawajskiej), którą wówczas fascynowali się uważając sztukę zachodnioeuropejską za przeżytek.W malarstwie młodopolskim trudno wyróżnić przeważającą tendencję, której skłaniała się większość twórców. W malarstwie typowo secesyjnym posługiwano się najczęściej liniami falistymi, operując półtonami, a jeśli już pełnymi barwami, to raczej zgaszonymi. Widoczne wśród prac licznych malarzy młodopolskich są wpływy sztuki orientalnej (nie tylko chińskiej czy japońskiej, ale np. jawajskiej), którą wówczas fascynowali się uważając sztukę zachodnioeuropejską za przeżytek.

17 RZEŹBA I GRAFIKA Początek XX wieku w Polsce zaznaczył się szybkim rozwojem grafiki. Najbardziej znanym w tej dziedzinie był Leon Wyczółkowski, który posługiwał się różnymi technikami, w tym litografią i akwatintą. W jego dorobku graficznym znajdują się słynne teki, np. Tatry, Teka gdańska, Teka huculska, Teka wawelska. Do innych artystów posługujących się techniką graficzną należą: Zofia Stankiewiczówna i Władysław Skoczylas – główny przedstawiciel sztuki drzeworytniczej. Obok sztuki graficznej rozwijała się rzeźba. Do najbardziej znanych rzeźbiarzy należy Xawery Dunikowski. Jego najsłynniejsze dzieła to słynne głowy wawelskie, cykl rzeźb zatytułowanych Macierzyństwo, głowa Adama Mickiewicza, rzeźba Fatum. Inni znani rzeźbiarze to: Cyprian Godebski – twórca pomnika Aleksandra Fredry w Krakowie oraz pomnika Adama Mickiewicza w Warszawie; Teodor Rygier – autor pomnika Mickiewicza w Krakowie; Antoni Kurzawa i jego rzeźba Mickiewicz budzący skrzydlatego geniusza poezji; Wacław Szymanowski – twórca pomnika Fryderyka Szopena w Warszawie

18

19

20 MALARSTWO U schyłku XIX wieku działał jeszcze nasz najwybitniejszy malarz Jan Matejko. Jego najsłynniejsze obrazy to: Kazanie Skargi; Unia lubelska; Stefan Batory pod Pskowem; Bitwa pod Grunwaldem; Hołd pruski; Sobieski pod Wiedniem; Kościuszko pod Racławicami; Konstytucja 3 maja. Życie w dawnej Polsce odtworzył na obrazach Juliusz Kossak i jego syn, Wojciech Kossak – autor obrazów batalistycznych, np. Bitwa pod Racławicami. Jako portrecista zasłynął Henryk Rodakowski (najbardziej znany jest portret jego matki oraz portret gen. Dembińskiego). Twórcą nowoczesnego pejzażu związanego z życiem wsi i jej mieszkańców był Józef Chełmoński, autor obrazów, m. in. : Babie lato, Burza, Czwórka, Napad wilków, Wyjazd na polowanie, Bociany, Jesień. Do największych malarzy tego okresu zaliczamy też Aleksandra Gierymskiego. Do jego najsłynniejszych obrazów należą: Przystań na Solcu, Trąbki, Piaskarze, Trumna chłopska, Pomarańczarka. Pod koniec XIX wieku przeniknął do malarstwa polskiego impresjonizm

21 Bitwa pod Grunwaldem - Jan Matejko

22 Józef Chełmoński – Babie lato

23 Stanisław Wyspiański Autoportret Jacek Malczewski “Śmierć” Władysław Ślewiński, Dwie Bretonki z koszem jabłek

24 Muzyka W dziedzinie muzyki pojawiła się grupa kompozytorów, która, podobnie jak pisarze, przyjęła nazwę Młoda Polska. Ich mistrzem i nauczycielem był Zygmunt Noskowski, autor poematów symfonicznych Step i Morskie Oko oraz kompozycji fortepianowych zatytułowanych Krakowiaki. Najwybitniejsi przedstawiciele muzyki okresu Młodej Polski i ich dzieła: Mieczysław Karłowicz: Trzy odwieczne pieśni; Rapsodia litewska (poematy symfoniczne); Ludomir Różycki: Bolesław Śmiały; Eros i Psyche; Beatrix Cenci (opery); Pan Twardowski (balet); Karol Szymanowski: Pieśni kurpiowskie; Król Roger (opera); Harnasie (balet); Feliks Nowowiejski: Legenda Bałtyku (opera); autor melodii do wiersza Rota Marii Konopnickiej; Władysław Żeleński: Konrad Wallenrod; Goplana; Stara baśń (opery); Ignacy Paderewski: Manru (opera); autor licznych pieśni;

25 ROTA Rota – napisany w 1908 r. na Śląsku Cieszyńskim wiersz Marii Konopnickiej, a także pieśń hymniczna. Pierwszy raz Rota została opublikowana w 1908 r. w „Gwiazdce Cieszyńskiej” (nr 90 z 7 listopada). Powstała pod wpływem oburzenia prześladowaniami polskości w zaborze pruskim (zob. germanizacja). W połowie listopada 1908 r. utwór został przedrukowany w krakowskim miesięczniku „Przodownica”. Wiersz składa się z czterech zwrotek, z czego trzy stanowią kanon jednej z polskich pieśni patriotycznych pod tym samym tytułem, do której muzykę napisał Feliks Nowowiejski. Pieśń została po raz pierwszy wykonana publicznie przez kilkuset chórzystów z terenów objętych zaborami 15 lipca 1910 w czasie uroczystości odsłonięcia pomnika Grunwaldzkiego w Krakowie, zorganizowanej w rocznicę 500-lecia zwycięstwa Polski w bitwie pod Grunwaldem

26 Koniec Zródła: J. Tomkowski, Młoda Polska, Warszawa 2001. S. Krzysztofowicz-Kozakowska, Sztuka Młodej Polski, Kraków 1999. A. Hutnikiewicz, Młoda Polska, Warszawa 1997 Literatura Polska. Przewodnik encyklopedyczny, tom I, wyd. PIW, Warszawa 1984 https://encyklopedia.pwn.pl/haslo/Polska-Literatura-Mloda-Polska;4575063.html Autor: Maksymilian Majak