Zagadnienia organizacyjne i wstępne

Prezentacja na temat: "Zagadnienia organizacyjne i wstępne"— Zapis prezentacji:

1 Zagadnienia organizacyjne i wstępne

2 Konsultacje Zostały podane na stronie internetowej w mojej zakładce.

3 Obecności Jedna jest wolna w każdym semestrze. Resztę należy zdać aby zaliczyć. Zarządzenie nr 18/2017 Dziekana Wydziału Prawa, Administracji i Ekonomii Uniwersytetu Wrocławskiego z dnia 27 lipca 2017 r. w sprawie monitorowania obecności na zajęciach na Wydziale Prawa, Administracji i Ekonomii UWr.

4 Podręczniki Skorupka Jerzy (red.), Proces karny, Warszawa 2017.
Skorupka Jerzy (red.), Postępowanie karne. Materiały do ćwiczeń, Warszawa 2011.

5 Literatura uzupełniająca
Waltoś Stanisław, Hofmański Piotr, Proces karny. Zarys systemu, Warszawa 2013. Tylman Janusz, Grzegorczyk Tomasz, Polskie postępowanie karne, Warszawa 2014.

6 Zaliczenie Po jednym kolokwium w semestrze. W pierwszym semestrze: r. z materiału do czynności procesowych, przerobionego na ćwiczeniach+podręcznik. W drugim semestrze termin zostanie podany po ogłoszeniu planu zajęć z całości materiału, także z wykładów. Zaliczenie wymaga zdania obydwóch kolokwiów na ocenę pozytywną, choć ta druga ocena będzie w większym stopniu wpływać na ocenę końcową. Będzie brana pod uwagę także aktywność na zajęciach. Będzie również pytanie na zajęciach oraz kartkówki.

7 Plan zajęć semestr I Zagadnienia organizacyjne i wstępne.
Przesłanki procesowe. Uczestnicy postępowania. Czynności procesowe. Kolokwium: r. Dowody cz. I.

8 Plan zajęć semestr II Dowody cz. II. Środki przymusu.
Postępowanie przygotowawcze. Postępowanie sądowe. Postępowanie odwoławcze bez zażaleniowego. Postępowanie zażaleniowe. Nadzwyczajne środki zaskarżenia. Powtórzenie. Kolokwium. Postępowania szczególne. Postępowania po uprawomocnieniu się orzeczenia. Plan ten może się nieznacznie zmienić, jeśli konieczne będzie także omówienie postępowania w sprawach karnych ze stosunków międzynarodowych.

9 Definicja procesu karnego
Proces karny to ustawowo uregulowany ciąg czynności prowadzących do wykrycia i ustalenia czynu przestępnego, jego sprawcy, wyjaśnienia okoliczności sprawy oraz ustalenia konsekwencji prawnych czynu. Zazwyczaj pojęcia: „postępowanie karne” i „proces karny” są używane zamiennie, choć można to uściślić: „postępowanie karne” oznacza krótsze odcinki przebiegu procesu (np. postępowanie przygotowawcze, główne, odwoławcze) bądź jego szczególne odmiany (np. postępowanie prywatnoskargowe, przyspieszone), bądź przebiegi wyróżnione według innych kryteriów (np. postępowanie dowodowe). „Procedura karna” natomiast dotyczy całokształtu czynności podejmowanych w postępowaniu karnym wynikających, nie tylko z prawa, ale także ze zwyczaju.

10 Przebieg procesu karnego
1 stadium Postępowanie przygotowawcze 2 stadium Postępowanie jurysdykcyjne 3 stadium Postępowanie wykonawcze

11 Oddanie pod sąd Przez oddanie pod sąd sensu largo rozumie się akt procesowy określonego organu, powodujący postawienie osoby w stan oskarżenia przed sądem orzekającym na rozprawie głównej. Natomiast przez oddanie pod sąd sensu stricto rozumie się jedynie kontrolę zasadności (faktycznej) aktu oskarżenia dokonywaną przed rozprawą główna przez sąd dopuszczając oskarżenie.

12 Postępowanie karne jako wpadkowy przebieg w zasadniczym nurcie procesu
Incydentalne, Pomocnicze, Następcze, Uzupełniające.

13 Regulacja procesu karnego
Prawo karne procesowe to zbiór przepisów regulujących proces karny przez określenie zespołu jego podstawowych elementów. Źródła prawa karnego procesowego: Konstytucja (np. art. 2, art. 7, art. 42, art. 45, art. 176) Akty międzynarodowe (MPPOiP, EKPCz), Ustawy (KPK, KKS, KPW, UPN, KW, o organach funkcjonujących w postępowaniu karnym, KK), Rozporządzenia (np. w sprawie doręczeń). §§§§§§§§§§§§§§§§§§§§§§§§§§§§§§§§§§§§§§§§§§§§

14 Obowiązywanie przepisów postępowania karnego w czasie i miejscu
Zasada nullum crimen, nullum poena sine lege. Zasada terytorialności: KPK stosuje się na obszarze państwa polskiego także w zakresie rekwizycji. Wyjątki od reguły terytorialności: Państwo obce wyrazi takie życzenie a nie jest to sprzeczne z porządkiem prawnym RP, Odczytanie na rozprawie protokołów sporządzonych wg przepisów państwa obcego.

15 Stosowanie polskiego prawa poza terytorium RP
Stosują polscy konsulowie, jeżeli na wniosek sądu lub innego organu RP doręczają pisma lub przesłuchują strony, podejrzanych, świadków i biegłych, a osoby te dobrowolnie uczestniczą w czynnościach.

16 Statyka i kinetyka procesu karnego
Statyka jest nauką o strukturze procesu, a kinetyka – nauką o ruchu procesowym, badającą etapy (stadia) procesu oraz jego odmiany i nurty. W ramach statyki wyróżnia się: Elementy czynne: uczestnicy procesu, Elementy bierne: przedmiot postępowania, przedmiot czynności procesowych, narzędzia (instrumenty) procesowe.

17 Proces przed sądami powszechnymi i specjalnymi
Procesem powszechnym jest taki, który toczy się przed sądami powszechnymi, czyli przed sądami rejonowymi, okręgowymi i apelacyjnymi oraz Izbą Karną Sądu Najwyższego. Natomiast procesem specjalnym jest proces prowadzony przed sądami wojskowymi oraz przed Trybunałem Stanu.

18 Proces zasadniczy i akcja cywilna – Rodzaje procesu
W procesie zasadniczym rozpatruje się kwestię odpowiedzialności karnej. Akcja cywilna to postępowanie zmierzające do załatwienia kwestii odpowiedzialności cywilnej oskarżonego. Akcja cywilna jest zbiorczą kategorią, w której mieszczą się różne czynności połączone jednym wspólnym celem – nałożeniem na oskarżonego powinności prawnej świadczenia na rzecz pokrzywdzonego przestępstwem lub innej osoby (obowiązek naprawienia wyrządzonej szkody, odszkodowanie lub zadośćuczynienie z urzędu, nawiązka, świadczenie pieniężne).

19 Postępowania szczególne zasadnicze
Kodeksowe Pozakodeksowe

20 Postępowania szczególne (inny podział):
Ekwiwalentne, Wzbogacone, Zredukowane.

21 Tryby postępowania Publicznoskargowy Inne postępowania
Zwyczajne (przebieg postępowania zmierzający do rozstrzygnięcia kwestii odpowiedzialności karnej oskarżonego, uznany za typowy w danym systemie procesu) Szczególne (przebieg procesu zmierzający również do rozstrzygnięcia kwestii odpowiedzialności karnej oskarżonego, ale różniący się od postępowania zwyczajnego w sposób z góry przewidziany przez ustawodawcę)

22 Tryby ścigania Tryby ścigania Z oskarżenia publicznego Bezwarunkowy
Z oskarżenia prywatnego

23 Proces ogólny, konkretny i rzeczywisty
Proces karny w znaczeniu ogólnym to model normatywny postępowania przewidziany w obowiązujących przepisach. Proces karny w znaczeniu normatywnym to wzorzec postępowania w konkretnej sprawie. Proces karny w znaczeniu konkretnym to działalność odbywająca się w określonym procesie. Proces karny w znaczeniu rzeczywistym to wypadkowa sumy konkretnych procesów karnych.

24 Formy procesu karnego Skargowa, Inkwizycyjna, Mieszana.

25 Wykładnia przepisów prawa karnego procesowego
Językowa, Logiczna, Systemowa, Historyczna, Celowościowa, Autentyczna, Legana, Sądowa, Dyrektywalna. Rola analogii.

26 Dziedziny pomocnicze postępowania karnego
Prawo karne materialne, Prawo karne wykonawcze, Prawo penitencjarne, Kryminalistyka, Kryminologia.

27 Mediacja Mediację stanowią dobrowolne negocjacje między osobami lub grupami osób będących w sporze wywołanym popełnieniem przestępstwa, prowadzone z udziałem osoby trzeciej (mediatora), mającej za zadanie podtrzymywanie i ułatwianie przebiegu negocjacji, bez narzucania stronom rozstrzygnięcia. Postępowanie mediacyjne prowadzone jest według zasad: powszechnej dostępności, autonomii w procesie karnym, dobrowolności, poufności, bezstronności.

28 Postępowanie mediacyjne
Art. 23a KPK: § 1. Sąd lub referendarz sądowy, a w postępowaniu przygotowawczym prokurator lub inny organ prowadzący to postępowanie, może z inicjatywy lub za zgodą oskarżonego i pokrzywdzonego skierować sprawę do instytucji lub osoby do tego uprawnionej w celu przeprowadzenia postępowania mediacyjnego między pokrzywdzonym i oskarżonym, o czym się ich poucza, informując o celach i zasadach postępowania mediacyjnego, w tym o treści art. 178a. § 2. Postępowanie mediacyjne nie powinno trwać dłużej niż miesiąc, a jego okresu nie wlicza się do czasu trwania postępowania przygotowawczego. § 3. Postępowania mediacyjnego nie może prowadzić osoba, co do której w sprawie zachodzą okoliczności określone w art. 40 i art. 41 § 1, czynny zawodowo sędzia, prokurator, asesor prokuratorski, a także aplikant wymienionych zawodów, ławnik, referendarz sądowy, asystent sędziego, asystent prokuratora oraz funkcjonariusz instytucji uprawnionej do ścigania przestępstw. Przepis art. 42 stosuje się odpowiednio.

29 Postępowanie mediacyjne c.d.
§ 4. Udział oskarżonego i pokrzywdzonego w postępowaniu mediacyjnym jest dobrowolny. Zgodę na uczestniczenie w postępowaniu mediacyjnym odbiera organ kierujący sprawę do mediacji lub mediator, po wyjaśnieniu oskarżonemu i pokrzywdzonemu celów i zasad postępowania mediacyjnego i pouczeniu ich o możliwości cofnięcia tej zgody aż do zakończenia postępowania mediacyjnego. § 5. Mediatorowi udostępnia się akta sprawy w zakresie niezbędnym do przeprowadzenia postępowania mediacyjnego. § 6. Instytucja lub osoba do tego uprawniona sporządza, po przeprowadzeniu postępowania mediacyjnego, sprawozdanie z jego wyników. Do sprawozdania załącza się ugodę podpisaną przez oskarżonego, pokrzywdzonego i mediatora, jeżeli została zawarta. § 7. Postępowanie mediacyjne prowadzi się w sposób bezstronny i poufny. § 8. Minister Sprawiedliwości określi, w drodze rozporządzenia, szczegółowy tryb przeprowadzania postępowania mediacyjnego, warunki, jakim powinny odpowiadać instytucje i osoby uprawnione do jego przeprowadzenia, sposób ich powoływania i odwoływania, zakres i warunki udostępniania im akt sprawy oraz formę i zakres sprawozdania z wyników postępowania mediacyjnego, mając na uwadze potrzebę skutecznego przeprowadzenia tego postępowania.

30 Paradygmat procesu karnego
Paradygmat procesu karnego określają podstawowe (naczelne) zasady postępowania wyrażające wartości, które należy realizować w toku postępowania karnego, oraz cel tego postępowania i metoda (sposób) jego osiągnięcia.

31 Cele postępowania karnego
Kodeksowo: Art. 2 § 1 KPK: 1) sprawca przestępstwa został wykryty i pociągnięty do odpowiedzialności karnej, a osoba niewinna nie poniosła tej odpowiedzialności, 2) przez trafne zastosowanie środków przewidzianych w prawie karnym oraz ujawnienie okoliczności sprzyjających popełnieniu przestępstwa osiągnięte zostały zadania postępowania karnego nie tylko w zwalczaniu przestępstw, lecz również w zapobieganiu im oraz w umacnianiu poszanowania prawa i zasad współżycia społecznego, 3) zostały uwzględnione prawnie chronione interesy pokrzywdzonego przy jednoczesnym poszanowaniu jego godności, 4) rozstrzygnięcie sprawy nastąpiło w rozsądnym terminie. Doktrynalnie: Sprawiedliwość materialna, Sprawiedliwość proceduralna.

32 Sprawiedliwość karnomaterialna i sprawiedliwość proceduralna
Sprawiedliwość karnomaterialna wyraża się w tym, że do odpowiedzialności karnej może zostać pociągnięty jedynie sprawca przestępstwa, któremu udowodniono popełnienie przestępstwa. Przez sprawiedliwość proceduralną należy rozumieć ukształtowanie przepisów prawa karnego procesowego w sposób, który pozwoli na sprawiedliwe rozstrzygnięcie o przedmiocie procesu. W pojęciu tym rozstrzygnięcie sprawy będzie sprawiedliwe, jeżeli nastąpi na podstawie przepisów procesowych ukształtowanych według wymienionych wymogów. W tym znaczeniu pojęcie sprawiedliwości proceduralnej odnosi się do płaszczyzny normatywnej. Stanowi ono refleks prawa do sprawiedliwego rozpatrzenia sprawy.

33 Funkcja procesowa Funkcja procesowa oznacza zasadniczy kierunek (typ) działalności procesowej wyznaczony przez procesową rolę odpowiedniego podmiotu procesu karnego.

34 Funkcje procesu karnego
Oskarżenia: wyjaśnienie czy został popełniony czyn zabroniony, wykrycie i ujęcie sprawcy, zebranie, zabezpieczenie i utrwalenie dowodów dla sądu, wniesienie aktu oskarżenia i popieranie go przed sądem. Obrony: odpieranie zarzutów lub zmniejszenie zakresu odpowiedzialności karnej. Orzekania: dążenie do wyjaśnienia wszystkich istotnych okoliczności, wydanie decyzji o odpowiedzialności oskarżonego, rozstrzygnięcie o dopuszczalności procesu, o kwestiach incydentalnych i kontrola instancyjna decyzji.

35 Ściganie karne, obrona karna, rozstrzyganie
Ściganie karne to działalność procesowa skierowana na wykrycie i w razie potrzeby – ujęcie sprawcy przestępstwa oraz pociągnięcie go do odpowiedzialności karnej. Obrona karna, jako funkcja procesowa stanowi reakcję na ściganie. Tam gdzie nie ma ścigania, obrona traci bowiem logiczny sens. Rozstrzyganie odnosi się do procesowej działalności organu prowadzącego postępowanie karne. W ścisłym znaczeniu polega na podjęciu decyzji, co do odpowiedzialności karnej oskarżonego. W szerszym znaczeniu wymieniona funkcja wiązana jest z rozpoznaniem sprawy i wykonaniem decyzji w kwestii odpowiedzialności karnej.

36 Funkcje prawa karnego procesowego
Prakseologiczna, Gwarancyjna, Porządkująca, Pozostałe (regulacji wzajemnych stosunków między uczestnikami procesu, wychowawcza w stosunku do oskarżonego, profilaktyczna w stosunku do potencjalnych sprawców przestępstw, budzenia w społeczeństwie zaufania do organów wymiaru sprawiedliwości, likwidowania konfliktów między jednostkami, materialnoprawna).

37 Funkcja prakseologiczna
Funkcja prakseologiczna (instrumentalna) prawa karnego procesowego polega na ukształtowaniu procesu karnego w sposób pozwalający na osiągnięcie jego celów, a zatem sprawiedliwości materialnej, wymagającej pociągnięcia do odpowiedzialności jedynie sprawcy przestępstwa, któremu udowodniono winę w sposób przewidziany prawem, i uwolnienia od tej odpowiedzialności osoby, której winy nie udowodniono, oraz sprawiedliwości proceduralnej, a więc ukształtowania procesu karnego w sposób pozwalający na sprawiedliwe rozstrzygnięcie o jego przedmiocie po przeprowadzeniu rzetelnego postępowania karnego.

38 Funkcja gwarancyjna Spełniając funkcje gwarancyjną, prawo karne procesowe chroni uczestników procesu karnego przed niezgodną z prawem, a zatem niedopuszczalną działalnością podjętą bez podstawy prawnej i poza granicami prawa. Funkcja gwarancyjna chroni także przed bezprawną działalnością podjętą przez innych uczestników (oskarżycieli prywatnych i posiłkowych, oskarżonego i pokrzywdzonego oraz ich reprezentantów, a także świadków i biegłych (ekspertów) i inne osoby wykonujące w procesie role wyznaczone im przez prawo.

39 Funkcja porządkująca Dzięki funkcji porządkującej przepisy prawa karnego procesowego wyznaczają porządek czynności, ich sekwencje, odgrywają rolę koordynatora czynności. Ustalają prawa i obowiązki organów ścigania i orzekania oraz innych uczestników postępowania, wyznaczają im swoiste role (sędziego, oskarżyciela, pokrzywdzonego, świadka itd.), stwarzają prawną podstawę i ramy ich działania oraz określają formę podejmowanych czynności.

40 Granice procesu karnego
Granice procesu karnego tworzą linię demarkacyjną pozwalającą na zakreślenie sfery dozwolonego postępowania oraz oddzielenie działalności prowadzonej wewnątrz i na zewnątrz tej sfery. Mają charakter: Podmiotowy, Przedmiotowy, Temporalny.

41 Wymiar sprawiedliwości
Pojęcie wymiaru sprawiedliwości należy ograniczyć o samego rozstrzygania sporu prawnego, czyli do wyrokowania, a zatem do decyzji procesowej w przedmiocie odpowiedzialności oskarżonego.

42 Zasady postępowania Zasady procesu karnego są zasadami prawa sformułowanymi w tekście aktu prawnego bądź przyjętymi przez doktrynę dla wyrażenia określonej wartości i kierunkowego rozwiązania jakiejś kwestii w procesie karnym.

43 Zasady dotyczące wszczęcia procesu
Legalizmu i oportunizmu, Skargowości, Działania z urzędu.

44 Zasady gwarancyjne oskarżonego
Domniemania niewinności, In dubio pro reo, Prawa do obrony.

45 Zasady postępowania dowodowego
Prawdy materialnej, Swobodnej oceny dowodów, Bezpośredniości.

46 Zasady prowadzenia procesu karnego
Udziału czynnika społecznego w procesie karnym, Samodzielności jurysdykcyjnej sądu karnego, Obiektywizmu, Działania z urzędu, Szybkości, Kontradyktoryjności i inkwizycyjności, Jawności i tajności, Ustności i pisemności, Instancyjności.

47 Rzetelny proces karny jako standard konwencyjny i konstytucyjny

48 Bibliografia Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks postępowania karnego (tekst jedn. Dz. U. z 2016 r. poz. 1749). Skorupka Jerzy (red.), Proces karny, Warszawa Skorupka Jerzy (red.), Postępowanie karne. Materiały do ćwiczeń, Warszawa 2011.

49 Dziękuję za uwagę. 