Ekonomia stosowana 13 Kodeks pracy.

Prezentacja na temat: "Ekonomia stosowana 13 Kodeks pracy."— Zapis prezentacji:

1 Ekonomia stosowana Kodeks pracy

2 Ekonomia stosowana 13 Kodeks pracy
Przez pojęcie prawo pracy rozumiemy gałąź prawa regulującą stosunki pomiędzy pracodawcą a pracownikiem. Zapytaj swoich uczniów, co rozumieją przez pojęcie prawo pracy? Dobrze by było, abyś zapisał ich odpowiedzi na tablicy. W trakcie wykonywania ćwiczenia postaraj się zadawać uczniom pytania dodatkowe (np. jakie stosunki prawne i pomiędzy jakimi podmiotami reguluje prawo pracy?). Efektem powinno być skonstruowanie takiej definicji prawa pracy, z której jasno będzie wynikać, że prawo pracy to gałąź prawa zajmująca się regulacją stosunków pomiędzy pracodawcami a pracownikami. Określa ono, jakie prawa i obowiązki posiada każda ze stron stosunku pracy. Na prawo pracy składa się szereg ustaw (np. ustawa o związkach zawodowych czy ustawa o organizacjach pracodawców), rozporządzeń (np. w sprawie agencji zatrudnienia czy w sprawie chorób zawodowych) oraz uchwał. Jednak podstawowym aktem prawnym w zakresie prawa pracy jest Kodeks pracy.

3 Ekonomia stosowana 13 Kodeks pracy
Podstawowym pojęciem, jakim posługuje się prawo pracy, jest stosunek pracy, którego najważniejszymi cechami są m.in.: dobrowolność, wynagrodzenie za wykonaną pracę, obowiązek osobistego świadczenia pracy, obowiązek zachowania należytej staranności przez zatrudnionego. Zapytaj swoich uczniów, co rozumieją przez pojęcie stosunek prawny? Stosunek prawny to wyznaczone przez prawo zależności i powiązania pomiędzy podmiotami prawa, np. zależności pomiędzy pracodawcą a pracownikiem – pracownik ma obowiązek świadczyć swoją pracę z zachowaniem należytej staranności a pracodawca ma obowiązek wypłacić mu za to wynagrodzenie. Czym zatem jest stosunek pracy? Definicja stosunku pracy znajduje się w art. 22 § 1 Kodeksu pracy „Przez nawiązanie stosunku pracy pracownik zobowiązuje się do wykonywania pracy określonego rodzaju na rzecz pracodawcy i pod jego kierownictwem oraz w miejscu i czasie wyznaczonym przez pracodawcę, a pracodawca – do zatrudniania pracownika za wynagrodzeniem”. Następnie poproś uczniów, aby na podstawie wypracowanej definicji wskazali i wyjaśnili cechy stosunku pracy. Cechami stosunku pracy są: dobrowolność jego nawiązania – oznacza to, że nie możemy nikogo zmusić do pracy, wynagrodzenie – nie można pozbawić pracownika prawa do wynagrodzenia, obowiązek osobistego świadczenia pracy – w stosunku pracy pracownik może świadczyć pracę tylko osobiście, w odróżnieniu od zatrudnienia na umowę zlecenia, gdzie istnieje możliwość wykonania zlecenia – pod pewnymi warunkami – przez osobę trzecią, ryzyko pracodawcy, np. ryzyko osobowe, które obejmuje niewłaściwy dobór pracowników przy zatrudnieniu na określonym stanowisku pracy. Wspólnie z uczniami prześledź dwie poniższe sytuacje i zastanówcie się, w której z nich i dlaczego mamy do czynienia ze stosunkiem pracy, a w której praca może być wykonana w ramach stosunku cywilnoprawnego 1. Do obowiązków Janka należy wykonywanie zadań zlecanych przez przełożonego w zależności od występujących potrzeb. Czasami Janek pozostaje dłużej w pracy, aby wykonać powierzone mu przez przełożonego zadania. 2. Dyrektor dużej firmy zatrudnił Janka jako osobę zbierającą zamówienia telefoniczne oraz wykonującą pewne zadania telemarketingowe. Janek może wykonywać swoją pracę w dowolnym miejscu, np. w firmie, w domu lub w drodze na uczelnię. W pierwszej sytuacji mamy do czynienia z podporządkowaniem Janka w odniesieniu do miejsca, czasu i sposobu wykonywania zadań, zatem w tym przypadku właściwa jest umowa o pracę. W drugiej sytuacji praca Janka może być wykonywana w dowolnym miejscu, również w domu, i nie wymaga ona nadzoru. Ze względu na brak organizacyjnego podporządkowania, praca Janka może być wykonywana na zlecenie.

4 Ekonomia stosowana 13 Kodeks pracy Pracodawcą może być:
osoba fizyczna, jednostka organizacyjna, nawet jeśli nie posiada osobowości prawnej. Zgodnie z Kodeksem pracy pracodawcą może być: jednostka organizacyjna, choćby nie posiadała osobowości prawnej, osoba fizyczna, jeżeli zatrudnia ona pracowników. Zatem pracodawcą może być prawie każdy podmiot prawa – niezależnie od tego, czy jest to osoba fizyczna (każdy człowiek) czy jest to jednostka organizacyjna (np. spółka handlowa, stowarzyszenie czy przedsiębiorstwo państwowe), o ile zatrudniają one pracowników.

5 Ekonomia stosowana 13 Kodeks pracy
Pracownikiem jest osoba fizyczna wykonująca swoją pracę w ramach stosunku pracy. Czy wszystkie podmioty prawa mogą być pracownikami? Zgodnie z Kodeksem pracy pracownikiem może być tylko osoba fizyczna, która spełnia następujące warunki: jest pełnoletnia – w niektórych sytuacjach Kodeks pracy dopuszcza, aby pracownikiem była osoba, która ukończyła lat 16 a nie ukończyła lat 18. b) wykonuje swoja pracę w ramach stosunku pracy. Dopiero po jednoczesnym spełnieniu tych dwóch warunków możemy mówić o tym, że osoba zatrudniona jest pracownikiem w rozumieniu prawa pracy. Bardzo ważnie jest, aby podkreślić, że tylko w sytuacji, kiedy wykonują swoją pracę w ramach stosunku pracy, odnoszą się do nich przepisy Kodeksu pracy. Zatem tylko wtedy przysługują im zawarte w nim prawa i obowiązki. Zapytaj uczniów, czy mogą być już zatrudnieni jako pracownicy? Powyższa definicja wskazuje, że tak. Zapytaj uczniów, czy w ramach stosunku pracy jako osoby pomiędzy 16 a 18 rokiem życia mogą wykonywać każdą pracę? Kodeks pracy daje możliwość zatrudnienia młodocianego pracownika (czyli takiego, który ukończył 16 lat, ale nie przekroczył 18 lat) na podstawie umowy o pracę w celach zarobkowych do prac lekkich. Młodociany może wykonywać tylko te prace, które nie zagrażają jego życiu, zdrowiu oraz nie utrudniają obowiązku szkolnego. Pracownika takiego nie można zatrudniać w godzinach nadliczbowych ani w porze nocnej, tj. w godz. 21–7. I co najważniejsze, 16 latek nie potrzebuje zgody rodziców, ponieważ prawo pracy jest odrębną od prawa cywilnego gałęzią prawa i w tym zakresie 16-latek posiada zdolność prawną. Zgodnie z regulacjami zawartymi w Kodeksie pracy, przepisy Kodeksu cywilnego stosować możemy m.in. tylko wtedy, gdy te przepisy nie są sprzeczne z zasadami prawa pracy. Z dniem 1 września 2018 r. planowana jest nowelizacja Kodeksu pracy. Zmieni się definicja młodocianego: będzie nim osoba, która ukończyła piętnasty rok życia. A co z podmiotami takimi jak fundacja, stowarzyszenie czy spółka prawa handlowego? Czy one też mogą być pracownikami? Z definicji podanej powyżej jasno wynika, że nie. Zatem nie każdy podmiot, który może być pracodawcą, może być pracownikiem.

6 Ekonomia stosowana 13 Kodeks pracy
Podstawowym aktem prawnym w zakresie prawa pracy jest Kodeks pracy. Kodeks pracy reguluje szereg kwestii wynikających ze stosunku pracy. Zapytaj uczniów, jakie kwestie – ich zdaniem – reguluje Kodeks pracy? Polski Kodeks pracy składa się z XV działów, w których uregulowane są prawa i obowiązki pracowników i pracodawców, a w szczególności takie kwestie, jak: nawiązanie stosunku pracy, wynagrodzenie, obowiązki pracownika i pracodawcy, odpowiedzialność za wykroczenia przeciwko prawom pracownika, uprawnienia pracownika związane z rodzicielstwem, odpowiedzialność materialną pracowników, czas pracy, urlopy pracownicze oraz kwestie związane z bezpieczeństwem i higieną pracy.

7 Ekonomia stosowana 13 Kodeks pracy
Bycie pracodawcą to nie tylko korzyści wynikające z zatrudnienia pracowników, ale również szereg obowiązków, jakie na pracodawcę nakłada Kodeks pracy. Zapytaj uczniów czy potrafią wymienić podstawowe obowiązki jakie pracodawca ma względem pracownika? Podstawowymi obowiązkami pracodawcy są m.in.: - prawidłowa organizacja pracy i zaznajamianie pracowników podejmujących pracę z zakresem ich obowiązków, sposobem wykonywania pracy oraz ich podstawowymi uprawnieniami; zapewnienie bezpiecznych i higienicznych warunków pracy; prowadzenie dokumentacji związanej ze stosunkiem pracy oraz akt osobowych pracowników; terminowa wypłata wynagrodzeń; ułatwianie pracownikom podnoszenia kwalifikacji zawodowych; zaspokajanie socjalnych potrzeb pracowników, w miarę posiadanych środków; stosowanie sprawiedliwych i obiektywnych kryteriów oceny pracowników; przestrzeganie w zakładzie pracy zasad współżycia społecznego.

8 Ekonomia stosowana 13 Kodeks pracy
Kodeks pracy oprócz obowiązków nałożonych na pracodawcę reguluje szereg praw oraz obowiązków pracownika. Warto je znać nie tylko wtedy, kiedy sami stajemy się pracownikiem, ale przede wszystkim, kiedy sami stajemy się pracodawcą. Zapytaj uczniów, jakie – ich zdaniem – są podstawowe obowiązki każdego pracownika. Do podstawowych obowiązków pracownika należą: sumienne i staranne wykonywanie pracy; stosowanie się do poleceń przełożonych; przestrzeganie czasu pracy; przestrzeganie regulaminu pracy, zasad bezpieczeństwa i higieny pracy; dbanie o dobro zakładu pracy; chronienie mienia zakładu pracy; nieujawnianie informacji, które mogłyby narazić pracodawcę na szkodę. Do podstawowych praw pracownika należą w szczególności: prawo do urlopu; prawo do terminowego wynagrodzenia; prawo do równouprawnienia; prawo do tworzenia organizacji, np. związków zawodowych; prawo do świadczeń socjalnych.

9 Ekonomia stosowana 13 Kodeks pracy
Prawa i obowiązki pracowników mogą być uregulowane również w regulaminie pracy danego pracodawcy. Regulamin ten jest aktem o charakterze porządkowo-organizacyjnym. Zapytaj uczniów, z czym im się kojarzy pojęcie regulamin pracy. Aby pomóc uczniom w odpowiedzi na to pytanie, można zacząć od przypomnienia, jakie funkcje pełni regulamin szkoły (nacisk należy położyć na jego funkcję porządkową), jaki ma charakter (jest on aktem wewnętrznym) oraz co reguluje. Regulamin pracy ustala organizację i porządek w procesie pracy oraz związane z tym prawa i obowiązki pracodawcy i pracowników. Regulaminu pracy nie wprowadza się, gdy pracodawca zatrudnia mniej niż 20 pracowników lub obowiązują postanowienia układu zbiorowego. Nie oznacza to jednak, że pracodawca nie może wprowadzić regulaminu pracy, gdy zatrudnia 5 lub 10 osób. Jeśli tylko chce, oczywiście może wprowadzić regulamin pracy. Pracodawca może zapisać w regulaminie pracy te obowiązki pracownika, które mają dla firmy szczególne znaczenie. Regulamin pracy zazwyczaj zawiera postanowienia regulujące porządek wewnętrzny w zakładzie pracy oraz postanowienia określające prawa i obowiązki pracowników związane z organizacją i porządkiem pracy. Może on szczegółowo regulować takie kwestie, jak: organizacja pracy, warunki przebywania na terenie zakładu w czasie pracy i po jej zakończeniu, systemy i rozkłady czasu pracy oraz przyjęte okresy rozliczeniowe, porę nocną, termin, miejsce, czas i częstotliwość wypłaty wynagrodzenia, sposób potwierdzania przybycia i obecności w pracy oraz usprawiedliwiania nieobecności w pracy, informacje o karach stosowanych zgodnie z art. 108 Kodeksu pracy (z tytułu odpowiedzialności porządkowej pracowników). Regulamin pracy wchodzi w życie w ciągu 2 tygodni od dnia podania go do wiadomości pracowników. Podanie do wiadomości regulaminu pracy może odbyć się w sposób przyjęty przez danego pracodawcę, np. przez powieszenie regulaminu na tablicy ogłoszeń lub rozesłanie jego treści droga elektroniczną. Każdego nowego pracownika, przed rozpoczęciem przez niego pracy, pracodawca ma obowiązek zapoznać z treścią regulaminu. Pracownik fakt zapoznania się z regulaminem powinien potwierdzić na piśmie.

10 Ekonomia stosowana 13 Kodeks pracy
Na straży praw pracowniczych oprócz samego pracownika stoją również związki zawodowe. Ich zadaniem jest nie tylko obrona praw pracowniczych, ale również reprezentują one pracowników i bronią ich godności. Zapytaj uczniów, czym dla nich jest związek zawodowy i w jakim celu zostaje on utworzony. Związek zawodowy jest dobrowolną i samorządną organizacją, powołaną do reprezentowania i obrony praw pracowników, ich interesów zawodowych i socjalnych. Związek zawodowy jest niezależny w swojej działalności statutowej od pracodawców, administracji państwowej i samorządu terytorialnego oraz od innych organizacji. Prawo tworzenia i wstępowania do związków zawodowych mają pracownicy bez względu na podstawę stosunku pracy, członkowie rolniczych spółdzielni produkcyjnych oraz osoby wykonujące pracę na podstawie umowy agencyjnej, jeżeli nie są pracodawcami. Związki zawodowe mają prawo reprezentowania interesów pracowniczych na forum międzynarodowym. Związki zawodowe współuczestniczą w tworzeniu korzystnych warunków pracy, życia i wypoczynku. Związek zawodowy powstaje z mocy uchwały o jego utworzeniu, podjętej przez co najmniej 10 osób uprawnionych do tworzenia związków zawodowych (np. pracownicy). Osoby, które podjęły uchwałę o utworzeniu związku zawodowego, uchwalają statut i wybierają komitet założycielski w liczbie od 3 do 7 osób. Związek zawodowy podlega obowiązkowi rejestracji w Krajowym Rejestrze Sądowym. Jeżeli komitet założycielski nie złoży w terminie 30 dni od dnia założenia związku wniosku o rejestrację, uchwała o utworzeniu związku traci moc. Postępowanie w sprawach rejestracji jest wolne od opłat sądowych.

11 Ekonomia stosowana 13 Kodeks pracy
Jedną z form walki związków zawodowych o prawa pracownicze może być strajk. Celem strajku jest wywarcie presji na pracodawcę, tak aby skłonić go do uwzględnienia żądań pracowników. Strajk polega na zbiorowym powstrzymywaniu się pracowników od wykonywania pracy w celu rozwiązania sporu dotyczącego interesów pracowników, np. warunków pracy, płacy lub świadczeń socjalnych. Czy strajk może być ogłoszony zawsze, kiedy pracownicy tego chcą? Strajk jest środkiem ostatecznym i nie może być ogłoszony bez uprzedniego wyczerpania możliwości polubownego rozwiązania sporu, tj. rokowań lub mediacji. Strajk może być zorganizowany bez zachowania tych zasad, jeżeli bezprawne działanie pracodawcy uniemożliwiło przeprowadzenie rokowań lub mediacji, a także w przypadku, gdy pracodawca rozwiązał stosunek pracy z prowadzącym spór działaczem związkowym. Przy podejmowaniu decyzji o ogłoszeniu strajku podmiot reprezentujący interesy pracowników powinien wziąć pod uwagę współmierność żądań do strat związanych ze strajkiem. Udział w strajku jest dobrowolny. Strajk zakładowy ogłasza organizacja związkowa po uzyskaniu zgody większości głosujących pracowników, jeżeli w głosowaniu wzięło udział co najmniej 50% pracowników zakładu pracy; jego ogłoszenie powinno nastąpić co najmniej na 5 dni przed jego rozpoczęciem.