Prawo zobowiązań.

Prezentacja na temat: "Prawo zobowiązań."— Zapis prezentacji:

1 Prawo zobowiązań

2 Cechy prawa zobowiazań
skuteczne inter partes, Art KN: Umowy prawnie ułożone, zastępuią mieysce prawa dla tych, którzy ie uczynili. ma charakter względny (ius dispositivum), słabo rozwinięte w prawie ziemskim, strony stosunku zobowiązaniowego, dłużnicy osobiści i rzeczowi, rodzaje świadczeń. zobowiązanie – stosunek prawny między wierzycielem a dłużnikiem, na podstawie którego wierzyciel może żądać od dłużnika oznaczonego świadczenia o wartości majątkowej (roszczenie, wierzytelność), a dłużnik jest zobowiązany to świadczenie spełnić (dług) w średniowieczu dłużnik musiał uiścić dług od razu albo dać zastaw lub rękojmię (poręczenie) – zastaw lub rękojmia stawały się samodzielnym świadczeniem zastępczym: wtedy dłużnik przestawał być odpowiedzialny, a wierzyciel nie mógł go zmusić do spełnienia świadczenia, a mógł zaspokoić swoją pretensję z zastawu bądź żądać jej od rękojemcy (poręczyciela), który przejmował zobowiązanie od XIV w. – łączenie długu i odpowiedzialności w osobie dłużnika, zaś rękojmia i zastaw stawały się dodatkowym zabezpieczeniem; odpowiedzialność mogła być: osobista – do czasów nowożytnych, z początku dłużnik mógł być nawet zabity, ale z czasem niewola za długi (mogła objąć także żonę i dzieci dłużnika), gdzie mógł się spłacić się pracą majątkowa – na początku występowała obok osobistej, z czasem całkiem ją zastąpiła, na początku obejmowała cały majątek dłużnika, potem tylko część

3 Powstawanie zobowiązań
w prawie rzymskim w prawie staropolskim w XIX i XX w. Prawa osobisto-rzeczowe, wedle których jedna osoba zobowiązana jest drugiej do świadczenia, wypływają albo bezpośrednio z ustawy, albo z umowy, albo z doznanego uszkodzenia (ABGB).

4 Zobowiązania Rodzaje umów: konsensualne, formalne realne
1583. Przedaż iest zupełna między stronami, i kupuiący nabywa własności z prawa, względem przedawcy, iak tylko umówienie się nastąpiło względem rzeczy i wartości, chociaż rzecz nie była ieszcze wydana, ani wartość zapłacona (KN). § 126. Jeżeli ustawa przepisuje formę pisemną, winien wystawca podpisać dokument własnoręcznie swojem nazwiskiem, albo też opatrzyć go odręcznym znakiem, uwierzytelnionym sądownie lub notarialnie (BGB). Forma umów

5 Utwierdzanie i umacnianie umów
Utwierdzanie umów: przysięga, litkup, przybicie rąk, zadatek, zakładnictwo Umacnianie umów: zakład (wadium), rękojemstwo, zastaw, załoga, łajanie, utrata wolności utwierdzenie – to ono powodowało powstanie odpowiedzialności prawnej, a nie samo zawarcie umowy; decydowało o ważności i zaskarżalności umowy: przysięga litkup – poczęstunek towarzyszący zawarciu umowy przybicie rąk – podanie wzajemne rąk i przecięci ich przez świadków zadatek – w postaci sumy pieniężnej na dowód zamiaru dotrzymania umowy, przy umowach realnych przyjęcie zadatku rodziło zobowiązanie wydania rzeczy lub ceny (na jej poczet zaliczano zadatek, który przepadał w razie odstąpienia od umowy) zakładnictwo – oddanie jakiejś osoby jako zakładnika, na którego przechodziła odpowiedzialność za wykonanie zobowiązania umacnianie umowy – dawało gwarancję wykonania przez dłużnika zobowiązania: zakład (kara, wadium) – ustanawiały go strony (z. umowny) lub sąd (z. urzędowy, sądowy), lub wynikał ze zwyczaju (z. zwyczajowy) – opiewał na sumę pieniężną, należał się obok świadczenia głównego w razie braku terminowego świadczenia, należał do tego, kto go ustanowił rękojemstwo – na pocz. osłabiona forma zakładnictwa, z czasem poręczyciel był pośrednikiem między wierzycielem i dłużnikiem, którego miał skłonić do wykonania świadczenia (XV w.), potem rękojmia świadczył dług tylko gdy dłużnik go nie uiścił, miało charakter akcesoryjny, dłużnik miał obowiązek zwrócić rękojmi nakłady zastaw – najważniejsza forma umacniania umowy załoga – XIII-XIV w., w razie niewykonania świadczenia dłużnik (rękojmia) miał przybyć z określonym orszakiem do gospody i przebywać tam („leżeć”) na własny koszt do zaspokojenia wierzyciela, mógł też przebywać wierzyciel na koszt dłużnika łajanie – wśród rycerzy, w razie niewykonania świadczenia można było publicznie lżyć rycerza, zakazane przez Statuty Kazimierza Wielkiego, istniały do XV w. utrata wolności – zazwyczaj wśród plebejuszy, w okresie nowożytnym oddanie w poddaństwo

6 Rodzaje umów 433. Przez umowę (…) A. jest obowiązany oddać rzecz B. i wystarać mu się o własność rzeczy. B. ma obowiązek zapłacić A. umówioną cenę kupna (…) i odebrać rzecz (…). 516. Przysporzenie, którem kto ze swego majątku wzbogaca drugiego, jest (…), gdy obie strony zgadzają się w tem, że przysporzenie uskutecznia się bezpłatnie. 535. Umową (…) A. obowiązuje się dozwolić B. używania rzeczy (…) przez czas trwania (…). B. jest obowiązany uiszczać A. umówiony czynsz. 581. Umową (…) A. zobowiązuje się oddać B. na czas trwania (…) używanie (…) przedmiotu i pobieranie owoców, o ile podług zasad prawidłowego gospodarstwa można uważać je za przychód. B. jest obowiązany uiścić A. umówiony czynsz. 598. Umową (…) zobowiązuje się A. jaką rzecz, dozwolić B., bezpłatnego używania tej rzeczy. 607. Kto otrzymał jako (…) pieniądze lub inne rzeczy zamienne, obowiązany jest B. zwrócić to, co otrzymał, a to w rzeczach tego samego rodzaju, tej samej dobroci i ilości. 611. Umową (…) ten, kto przyrzeka usługi, zobowiązuje się do świadczenia przyrzeczonych usług, druga zaś strona do uiszczenia umówionego wynagrodzenia. 631. Umową o (…) przedsiębiorca zobowiązuje się do wykonania przyrzeczonego (…), a zamawiający do uiszczenia umówionego wynagrodzenia. zamiana – obie strony świadczyły przedmioty w naturze darowizna – darczyńca kosztem swojego majątku dokonywał nieodpłatnego przysporzenia majątkowego na rzecz obdarowanego, do kon. średniowiecza umowa realna (obowiązek obdarowanego do daru wzajemnego) czyli tzw. d. remuneratoryjna, odpłatna, z pocz. były odwoływalne, najwyżej dożywotnie, z czasem od XIII w. zastrzegano ich nieodwołalność (tak Statuty Kazimierza Wielkiego); konstytucja 1501 r. – swoboda dokonywania darowizn co do podmiotów i przedmiotów kupno-sprzedaż – wykształciła się z zamiany, zobowiązanie do przeniesienia własności i posiadania rzeczy umowa o usługi (pracę) – o wykonywanie przez określony czas za wynagrodzeniem pracy; sługa był zobowiązany do wierności i posłuszeństwa, a pan do utrzymania i opieki, za co uzyskiwał jurysdykcję sądową nad sługą; w prawie ziemskim zakaz przyjmowania do pracy bez zaświadczenia od dawnego pana, zawierano ją zwykle na 1 rok, pracodawca mógł wypowiedzieć umowę na 6 tygodni przez upływem terminu, zakaz służby chrześcijan u Żydów lub mahometan, pracodawca odpowiadał za szkody wyrządzone przez sługę do wysokości ich płacy z prawem regresu najem – wynajmujący daje najemcy konkretną rzecz ruchomą lub nieruchomą w używanie za opłatą czynszu na czas określony lub nieokreślony dzierżawa – dzierżawca mógł nie tylko używać rzecz, ale także użytkować i pobierać z nich pożytki; przy dzierżawie nieruchomości ziemskich w prawie ziemskim powodował, iż dzierżawca miał obowiązek służby wojskowej umowa o dzieło – przyjmujący zamówienie zobowiązywał się wykonać umówione dzieło w zamian za umówione wynagrodzenie (jak materiał był własnością przyjmującego zamówienia, umowa ta zbliżała się do kupna-sprzedaży), przyjmujący zamówienie odpowiadał za wady fizyczne rzeczy (w razie braków w zamówionym dziele można było żądać zwrotu zadatku oraz zapłaty kary umownej), większe znaczenie w prawie miejskim zlecenie – zleceniobiorca zobowiązywał się do wykonania określonej czynności prawnej lub faktycznej, zleceniobiorca nie ponosił odpowiedzialności za rezultat, miał wykonywać czynność rzetelnie pożyczka – udzielenie pożyczkobiorcy pieniędzy lub innych rzeczy zamiennych z prawem własności i z obowiązkiem zwrotu po pewnym czasie takich samych rzeczy i w tej samej ilości (w prawie staropolskim pod pożyczkę podciągano także umowę użyczenia polegającego na daniu w bezpłatne używanie konkretnej rzeczy z obowiązkiem zwrotu tej samej rzeczy w stanie niepogorszonym); umowa nieodpłatna – zakaz lichwy (odsetki pobierane przez Żydów po przywileju z 1264 r. sięgały nawet 50% sumy dłużnej), jeszcze w 1512 r. synod gnieźnieński potępiał pożyczanie na procent, ale w okresie nowożytnym następowało złagodzenie stanowiska Kościoła Katolickiego

7 Zakres odpowiedzialności
§ 249. Kto jest obowiązany do wynagrodzenia szkody, ma przywrócić ten stan, jakiby istniał, gdyby nie była zaszła okoliczność, zobowiązująca do wynagrodzenia. (BGB). § Szkodą nazywa się każdy uszczerbek wyrządzony drugiemu na jego majątku, prawach lub osobie. Od szkody, różni się stracony zysk, którego w zwykłym toku rzeczy można się było spodziewać (ABGB). § Kto kogo pozbawia wolności przez gwałtowne uprowadzenie, przez prywatne pojmanie lub rozmyślnie przez nieprawne aresztowanie, obowiązany jest przywrócić pokrzywdzonemu dawną wolność i dać zapełne zadośćuczynienie. Jeśli mu nie może już przywrócić wolności, wynagrodzić winien szkodę osobom, które po nim pozostały, tak samo jak w przypadku zabicia (ABGB).

8 Odpowiedzialność deliktowa
Art. 134. Kto z winy swej wyrządził drugiemu szkodę, obowiązany jest do jej naprawienia. Art. 143. Gdy poszkodowany nie może uzyskać naprawienia szkody od osób, obowiązanych do nadzoru, obowiązek całkowitego lub częściowego odszkodowania może być włożony na samego sprawcę, jeżeli z okoliczności, a zwłaszcza ze stanu majątkowego poszkodowanego i sprawcy wynika, że odpowiada to względom słuszności. Art. 150. Za szkodę, wywołaną wyrzuceniem, wylaniem lub spadnięciem czegoś z pomieszczenia, odpowiada ten, kto je zajmuje, chybaby udowodnił, że wypadek nastąpił wskutek siły wyższej, albo wyłącznie z winy poszkodowanego lub osoby trzeciej, za której czyny nie ponosi odpowiedzialności i której działaniu nie mógł przeszkodzić.

9 BGB (1896 r.): § 812. Kto wskutek świadczenia ze strony drugiego lub w inny sposób jego kosztem uzyskuje cokolwiek bez podstawy prawnej, obowiązany jest do zwrotu. Obowiązek ten istnieje także wtedy, gdy podstawa prawna odpadnie później albo gdy nie nastąpi skutek, jaki według treści czynności prawnej zamierzono osiągnąć przez świadczenie.