„Bądźcie spokojni! Dzieci z cukrzycą niczym nie różnią się od swoich rówieśników. Mają takie same marzenia, możliwości, plany na przyszłość...”

Prezentacja na temat: "„Bądźcie spokojni! Dzieci z cukrzycą niczym nie różnią się od swoich rówieśników. Mają takie same marzenia, możliwości, plany na przyszłość...”"— Zapis prezentacji:

1

2 „Bądźcie spokojni! Dzieci z cukrzycą niczym nie różnią się od swoich rówieśników. Mają takie same marzenia, możliwości, plany na przyszłość...”

3 Cukrzyca typu 1 Insulinoterapia Pomiary poziomu glukozy Poziom glikemii Wysiłek fizyczny Pompa insulinowa Zachowanie dziecka – potrzeby dziecka Podawanie posiłków – ważenie porcji Co to jest WW Bezpieczeństwo

4 Cukrzyca Inne typy cukrzycy Cukrzyca typu 1 Cukrzyca typu 2
Choroba z autoagresji, chorują dzieci, konieczne leczenie insuliną Cukrzyca typu 2 90% chorych na cukrzycę to osoby z cukrzycą typu 2, głównie dorośli, choruje coraz więcej dzieci. Insulinooporność, względny lub całkowity niedobór insuliny, zwykle osoby z otyłością. Inne typy cukrzycy Cukrzyca u niemowląt, uwarunkowana genetycznie, w przebiegu innych chorób np. mukowiscydozy, po usunięciu trzustki, u ciężarnych

5 Cukrzyca typu 1 Geny Cukrzyca typu 1 - najczęstsza choroba przewlekła u dzieci Choroba z autoagresji - własny układ odporności niszczy własne komórki beta w trzustce wydzielające insulinę Przy rozpoznaniu cukrzycy ok. 80% komórek beta jest zniszczonych - brak insuliny Choroby autoimmunologiczne Środowisko Układ immunologiczny Cukrzyca typu 1 jest najczęstszą chorobą przewlekłą u dzieci, przyczyna zachorowania nie jest całkowicie jasna, wiąże się z predyspozycją genetyczną do chorób z autoagresji i wpływem czynników środowiskowych. Z nieznanych do końca przyczyn u dzieci dochodzi do nadmiernej aktywacji układu odporności (układu immunologicznego), który niszczy własne komórki beta dziecka produkujące insulinę. W momencie rozpoznania cukrzycy ok. 80% komórek beta jest już całkowicie zniszczonych co powoduje znaczny niedobór insuliny. 5

6 Dlaczego chorujemy? Czynniki środowiskowe Czynniki genetyczne
Bliźnięta monozygotyczne 30-55% ryzyka Dziedziczenie wielogenowe Czynniki środowiskowe Infekcje wirusowe Niedobór witaminy D Żywność Stres inne

7 Cukrzyca typu I, tzw. młodzieńcza lub insulinozależna
Osoby, które cierpią na cukrzycę typu I, nie mają szans na pełne wyzdrowienie. Komórki, które produkują w ich trzustce insulinę są zniszczone. Osoby z cukrzycą typu II, są w stanie samodzielnie produkować insulinę.

8 TO MOGĄ BYĆ OBJAWY CUKRZYCY
duże pragnienie częste i obfite oddawanie moczu chudnięcie pomimo niemal wilczego apetytu osłabienie senność

9 Każdy może zachorować na cukrzycę typu 1
Cukrzyca typu 1 nie jest chorobą zakaźną Przyczyną cukrzycy nie jest jedzenie cukierków To błąd strażników odporności.

10 Insulinoterapia Insulina łączy się z receptorem insuliny powodując m.in.: wychwyt glukozy, spalanie glukozy, syntezę glikogenu U zdrowego człowieka insulina wydzielana jest automatycznie, jej stężenie jest dopasowane do aktualnego zapotrzebowania. Insulina wydzielana jest do każdego posiłku Celem insulinoterapii jest osiągnięcie poziomu stężenia glukozy w organizmie jak najbliższego poziomu zdrowego człowieka poprzez odpowiednie dawkowanie insuliny dopasowane do aktualnego zapotrzebowania

11 W obecności insuliny – glukoza przedostaje się wnętrza komórek
Glukoza jest rozprowadzana przez naczynia krwionośne po całym organizmie Insulina łączy się z receptorem na błonie komórkowej. Błona komórkowa staje się przepuszczalna dla glukozy. Glukoza wchodzi do wnętrza komórki Dzięki temu komórka otrzymuje paliwo - glukozę i zachodzą w niej wszystkie procesy życiowe

12 Brak insuliny – glukoza nie przedostaje się do wnętrza komórek
Głód Spalanie tłuszczu – chudnięcie aceton zakwasza organizm Nasilone pragnienie, wielomocz Brak glukozy w komórce -Brak insuliny powoduje, że błona komórkowa jest szczelna i nie przepuszcza glukozy do wnętrza komórki -We krwi i płynie śródtkankowym wzrasta stężenie glukozy -Komórka spala tłuszcz, produkuje się aceton -organizm wydala nadmiar glukozy z moczem, dlatego odczuwamy nasilone pragnienie i oddajemy duże ilości moczu

13 Insulina to hormon życia
Nie da się żyć bez insuliny Tu nie ma wyboru Insulina musi być regularnie podawana

14 „Niezbędnik” diabetyka
glukometr z nakłuwaczem i paskami pen z insuliną glukagon glukoza odpowiednia ilość pożywienia

15 Dzień diabetyka Przed każdym posiłkiem Ważę jedzenie
Obliczam zawartość węglowodanów, białka i tłuszczu Obliczam dawkę insuliny Kłuję palec i oznaczam cukier Podaję insulinę II śniadanie podwieczorek II kolacja na noc śniadanie obiad kolacja

16 Utrzymanie normoglikemii
HIPERGLIKEMIA HIPOGLIKEMIA

17 GLUKOMETR z nakłuwaczem i paskami

18 Pomiar stężenia poziomu cukru we krwi
Umyć ręce .Nie dezynfekować!

19 To ważne! W szkole powinno być miejsce, w którym dziecko o każdej porze mogłoby w warunkach higienicznych zbadać poziom cukru czy podać zastrzyk insuliny. Zdarza się, że dzieci robią to na korytarzach lub w toalecie, co uwłacza podstawowym zasadom higieny i bezpieczeństwa. Niektóre dzieci wstydząc się choroby nie wykonują żadnych badań ani zastrzyków w szkole. Prowadzi to do bardzo zróżnicowanych cukrów, a w konsekwencji do grożących powikłań zdrowotnych.

20 Prawidłowe wyrównanie cukrzycy na czczo (rano) < 95 mg/dl przed posiłkiem < 100 mg/dl 1h po posiłku < 140 mg/dl 2h po posiłku < 120 mg/dl przed snem mg/dl glikemia nocna > 60 mg/dl

21 Zalecenia Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego
Glikemia na czczo i przed posiłkami: mg/dl (3,9-6,1 mmol/l) Glikemia 2 godziny po posiłku: < 160 mg/dl (7,8-8,9 mmol/l) Hemoglobina glikowana HbA1c (%): ≤ 6,5%

22 Gdy poziom jest dobry... Należy zjeść posiłek (zawierający odpowiednią ilość tzw. wymienników węglowodanowych - WW) Dostrzyknąć odpowiednią do ilości WW ilość insuliny.

23 Poziom cukru należy kontrolować przed każdym posiłkiem oraz zawsze wtedy, gdy chory poczuje taką potrzebę! Jeśli dziecko sygnalizuje złe samopoczucie, należy zmierzyć poziom cukru, gdyż może ono wynikać z braku wyrównania

24 Niedocukrzenie

25 Gdy poziom jest zbyt niski (hipoglikemia)
Niedocukrzenie czyli hipoglikemia to stan, w którym poziom cukru we krwi występuje poniżej normy tj. poniżej 70mg%. Objawy niedocukrzenia są bardzo różne u różnych osób. Niedocukrzenie może pojawić się nagle i nie zawsze jest sygnalizowane przez chorego.

26 Niedocukrzenie (hipoglikemia)
Przyczyny niedocukrzenia Za mało jedzenia (np. nie zjedzony lub zapomniany posiłek) Za dużo insuliny (np. pomylona dawka) Wysiłek fizyczny Alkohol

27 Objawy hipoglikemii (niedocukrzenia)
dziecko czuje się słabe, nie może się poruszać, pojawiają się: bladość skóry, drżenie rąk, zaburzenia widzenia, silny ból głowy, ale także: napady nieuzasadnionej złości, agresji, brak kontaktu, nielogiczne odpowiedzi, pismo brzydkie i niewyraźne, bazgranie. Nie wszystkie te objawy występują jednocześnie. Czasami może być tylko jeden z nich. Bez natychmiastowej pomocy, dziecko może stracić przytomność, a w dalszej konsekwencji może nastąpić zgon.

28 Jak należy pomóc w przypadku niedocukrzenia?
 Gdy z dzieckiem nawiązujemy kontakt należy:   podać glukozę lub cukier (3-4 kostki) lub słodki napój Coca-cola (1/2 szklanki) lub sok owocowy.

29 Wykaz pokarmów stosowanych w hipoglikemii:
   soki owocowe bez cukru - około 1 szklanki   soki owocowe z cukrem - około 1/2 szklanki   herbatniki, biszkopty - około 15 gram   słodkie owoce - gruszka, 1/2 banana, winogrona, jabłko Podane powyżej ilości pokarmów i napojów w przybliżeniu odpowiadają 3-4 kostkom cukru i podnoszą poziom glukozy (cukru) we krwi o około 60-70mg%. Pamiętaj! Czekolada nie jest dobra w przypadku hipoglikemii, gdyż posiada dużą zawartość tłuszczu i niski IG.

30 Jak należy pomóc w przypadku niedocukrzenia?
    Pamiętaj! Nie podawaj nic do picia, jeśli chory jest już nieświadomy – grozi to zadławieniem! Jeżeli jest utrata przytomności lub zasłabnięcie nie ustępuje należy wykonać zastrzyk z Glucagonu, który powinien znajdować się w dostępnym miejscu (pokój nauczycielski lub gabinet lekarski). instrukcja obsługi znajduje się w każdym opakowaniu. Osoby sprawujące opiekę nad dzieckiem chorym na cukrzycę muszą znać miejsce przechowywania „Glucagonu”.     

31 Ciężkie niedocukrzenie
Utrata przytomności z drgawkami NIC DOUSTNIE Postępowanie Zmierzyć poziom cukru we krwi Podać GlukaGonHypokit – powoduje uwolnienie glukozy magazynowanej w wątrobie i w krótkim czasie podwyższa jej poziom we krwi. Działa skutecznie zarówno po podaniu dożylnym, jak i domięśniowym lub podskórnym. Dzieciom o masie ciała poniżej 25 kg zaleca się jednorazowo 0,0005g (połowa zawartości strzykawki). Wezwać pogotowie ratunkowe Kontrola poziomu cukru po 15min Po odzyskaniu przytomności podać dziecku roztwór cukru lub inny słodki napój

32 Zastrzyk Glucagen HypoKit
Zdejmij pomarańczową nakrętkę z buteleczki Wbij w korek igłę i wpuść płyn ze strzykawki do buteleczki Wymieszaj zawartość Wykonaj zastrzyk: wbij igłę w w mięsień i naciśnij tłok strzykawki Odciągnij tłoczek i wprowadź płyn z buteleczki do strzykawki

33 Dziecko po niedocukrzeniu powinno odpocząć.
Nie wolno go zostawiać wtedy bez opieki. Nie należy również wysyłać go do domu.

34 Niedocukrzenie Wyrzut glukozy do krwi z glikogenu wątrobowego pod wpływem hormonów, powoduje przecukrzenie po niedocukrzeniu tzw efekt z odbicia lub zjawisko kontrregulacji Hormony uwalniające glukozę zmagazynowaną w wątrobie pod postacią glikogenu wątrobowego: Adrenalina Glukagon Kortyzol Wątroba Glikogen wątrobowy Glukoza

35 Do niedocukrzenia nie dojdzie jeżeli:
 dziecko zje posiłek o właściwej porze - czasem musi to zrobić także w czasie trwania lekcji ilość posiłku będzie dostosowana do ilości podanej insuliny   nie będzie dodatkowego niezaplanowanego wysiłku typu: wycieczka, zwiększona aktywność fizyczna (np. dodatkowe zajęcia sportowe nie uwzględnione w planie, bardziej intensywne niż zwykle zajęcia sportowe typu zawody itp.)

36 Przecukrzenie

37 Gdy poziom cukru jest zbyt wysoki (hiperglikemia)
Należy w pierwszej kolejności podać dawkę insuliny zwiększoną o tzw. korektę Odczekać określoną ilość czasu (im wyższy poziom tym dłużej) Zjeść posiłek

38 W sytuacji, gdy poziom cukru jest zbyt wysoki (powyżej 250 mg%), a dziecko czuje się źle, ma trudności w odbiorze lekcji, nudności, bóle głowy czy brzucha, silne pragnienie mamy do czynienia z hiperglikemią. Stan taki może być spowodowany rozwijającą się infekcją powodującą zwiększone zapotrzebowanie na insulinę. Należy wtedy poinformować rodziców.

39 Przecukrzenie Podać insulinę Pić wodę
Konieczne umożliwienie wyjścia do toalety Może boleć głowa GLIKEMIA > 300mg% podaj insulinę PENEM Nie należy podawać insuliny pompą insulinową – podejrzenie niedrożności zestawu. Długotrwałe przecukrzenie oznacz aceton w moczu 39

40 Co oznacza złe wyrównanie cukrzycy ?

41 Kwasica ketonowa - mechanizm powstawania
Długotrwały brak dopływu insuliny Brak glukozy w komórce Brak insuliny powoduje, że błona komórkowa jest szczelna i nie przepuszcza glukozy do wnętrza komórki We krwi i płynie śródtkankowym wzrasta stężenie glukozy Komórka pozbawiona dopływu paliwa glukozowego spala tłuszcz Jednocześnie wydala nadmiar glukozy z moczem, dlatego odczuwamy nasilone pragnienie i oddajemy duże ilości moczu Spalanie tłuszczu - chudnięcie Nasilone pragnienie Aceton, ketony Zwiększone oddawanie moczu Zapach acetonu Mocz: cukier, aceton Krew: wysokie stężenie glukozy 41

42 Kwasica ketonowa - objawy
Ból brzucha Nudności Wymioty Wysoki cukier Aceton w moczu/krwi Odwodnienie Przyspieszony oddech Zaburzenia świadomości Śpiączka cukrzycowa Objawy znacznego niedoboru insuliny i zakwaszania organizmu są często mylone z objawami zatrucia pokarmowego lub infekcji przewodu pokarmowego. Powoduje to opóźnienie wdrożenia prawidłowego leczenia i konieczność hospitalizacji. Zawsze jeżeli jest wysoki cukier, złe samopoczucie, ból brzucha wymioty trzeba sprawdzić aceton. 42

43 Kwasica ketonowa - postępowanie
Podać insulinę wstrzykiwaczem penem Pić wodę z cytryną, po łyku Pompa insulinowa: Sprawdzić czy podaje insulinę Wymienić wkłucie z drenem i strzykawką Czasowa zmiana bazy 200% na 4 godziny Sprawdzić poziom cukru po 1,5-2 godzinach Nasilone wymioty, bez możliwości nawodnienia doustnego  natychmiastowa hospitalizacja 43

44 Wysiłek fizyczny

45 Działanie wysiłku fizycznego na organizm diabetyka
Długotrwały wysiłek powoduje mniejsze zapotrzebowanie na insulinę ryzyko hipoglikemii Konieczny pomiar cukru przed w trakcie i po wysiłku Dodatkowy posiłek – węglowodany

46 Optymalne wartości glikemii przed wysiłkiem:
Wysiłek długotrwały, trening (wysiłek tlenowy): Powoduje obniżenie glikemii w trakcie i po wysiłku, nawet do kilkunastu godzin po ćwiczeniach (regeneracja glikogenu mięśniowego Korzystny wpływ dla osób z cukrzycą utrzymuje się do 72 godzin po wysiłku Krótkotrwały wysiłek fizyczny (> 90% VO2max), bardzo intensywny, wysiłek beztlenowy (podnoszenie ciężarów) może prowadzić do hiperglikemii i ketozy; Optymalne wartości glikemii przed wysiłkiem: 100 – 180 mg/dl Istnieją różne rodzaje wysiłku fizycznego. Wysiłek aeorobowy, czyli tlenowy np. jazda na rowerze, bieganie jest bardzo korzystny dla chorych na cukrzycę. Energia jest pobierana ze spalania glukozy, tłuszczu. Tego typu wysiłek zwiększa wrażliwość na insulinę (ułatwia kontrolę glikemii), ma działanie podobne do leków antydepresyjnych. Należy ćwiczyć minimum 30 minut, 3x w tygodniu. *I. Ponikowska, P. Adamczyk „Cukrzyca typu 1” pod red. E. Otto-Buczkowska 46

47 Insulina a wysiłek fizyczny
Mięśnie w trakcie pracy zużywają glukozę i insulinę Glikemia powyżej 250 mg% oznacza niedobór insuliny w organizmie → konieczna dawka korekcyjna insuliny Wysiłek fizyczny przy wysokich glikemiach (czyli bez insuliny) jest niewskazany, gdyż może powodować zakwaszenie organizmu Mięśnie nie spalą glukozy bez insuliny, zmusza się je do pracy na głodzie (spalanie tłuszczu i białka) Do obniżania poziomu cukru służy insulina, nie wysiłek fizyczny. Ćwicząc przy wysokiej glikemii bez insuliny zmuszamy mięśnie do pracy „na głodzie”. Nie uzyskamy dobrych wyników sportowych, samopoczucie będzie złe, dodatkowo ze spalonego tłuszczu powstaną ketony. 47

48 Wycieczki i dodatkowe wyjścia ze szkoły powinny być wcześniej zapowiadane, aby dziecko mogło wziąć dodatkową porcję jedzenia. Jeżeli nauczyciel czuje, że nie będzie mógł zapewnić dziecku należytej opieki, wskazane jest aby w tego rodzaju imprezach uczestniczyło któreś z rodziców chorego dziecka.

49 Co zabrać ze sobą na wycieczkę?
Zawsze trzeba zabrać pen z insuliną i zapasowe igły, również, jeżeli insulina podawana jest pompą Glukometr + paski testowe Zapasowy osprzęt do pompy insulinowej Glukozę lub cukier Kanapki Wodę Glukagon Na wycieczce powinna być osoba przeszkolona w zasadach postępowania w ciężkim niedocukrzeniu Nie powinno się zabierać soków gdyż są ciężkie, bardzo ważna jest woda. Należy pamiętać o zabraniu ze sobą pena z insuliną i igłą, często zapominają o tym osoby stosujące ciągły podskórny wlew insuliny. 49

50 Podawanie insuliny za pomocą pompy

51 Podawanie insuliny za pomocą pompy
POMPA INSULINOWA to aparat z cienką rurką, której zakończenie umieszczane jest w skórze brzucha. Został tak zaprogramowany, by podawać stale niewielką dawkę insuliny. Dzięki temu liczba zastrzyków znacznie spada.

52

53 Pompa insulinowa Napływ glukozy z wątroby na zapotrzebowanie podstawowe BAZA – 24h wlew insuliny (zaprogramowana co godzinę dawka insuliny), wymodelowany indywidualnie Napływ glukozy z posiłku BOLUS Bolus prosty na WW Bolus przedłużony na WBT Bolus złożony na WW + WBT

54 Obsługa pompy Podawanie dawki insuliny – bolus, korekta, zmiana dawki podstawowej, moment podania Odpinanie i przypinanie pompy na czas wysiłku fizycznego (ćwieczenia, taniec) Sprawdzenie drożności drenu Informacja o błędzie, np. wyczerpanie baterii Sytuacje niestandardowe/awaryjne

55 Zachowanie i potrzeby dziecka

56 Zgłaszane problemy – małe dzieci
Brak pomocy w opiece nad dzieckiem, matka siedzi pod klasą Brak pielęgniarki Oczekiwania pomocy: mierzenie cukry (odczytaniu pomiaru) podanie insuliny (zwykle kontakt tel. z rodzicem, dziecko samo podaje insulinę) dopilnowanie, aby dziecko zjadło posiłek znajomość objawów niedocukrzenia, reakcja przygotowanie do wysiłku fizycznego (pomiar cukru, dokarmienie…)

57 Zgłaszane problemy - nastolatki
Lęk przed oznaczaniem glikemii w szkole, dzieci przestają mierzyć cukry lęk przed reakcją rówieśników lęk przed reakcją nauczyciela Brak miejsca gdzie dziecko może podać insulinę Brak pielęgniarki szkolnej Nieznajomość problemu niedocukrzenia nakaz pracy umysłowej w trakcie niedocukrzenia zakaz zjedzenia dodatkowego posiłku w trakcie lekcji Zakaz wychodzenia do toalety w trakcie lekcji Lekcje wychowania fizycznego zwalnianie z lekcji WF nakaz ćwiczenia przy hipo/hiperglikemii Proponowanie indywidualnego toku nauczania z powodu braku opieki w szkole Na stołówce szkolnej – brak pomocy w zważeniu posiłku

58 Co oznacza dla dziecka z cukrzycą szkoła?
Miejsce, w którym: spędza 1/3 doby lub więcej przyswaja wiedzę uczy się otwartości na świat zawiera przyjaźnie uczy się zaradności

59 Posiłki – odważanie i WW

60 Zasady zdrowego żywienia

61 Zasady leczenia cukrzycy typu 1
Obliczanie wymienników Ważenie wszystkich produktów Obliczanie wymienników węglowodanowych 1 WW = 10g węglowodanów = 40kcal Obliczanie wymienników białkowo-tłuszczowych 1 WBT = 100kcal z białka i tłuszczu 1g węglowodanów = 4kcal 1g białek = 4kcal 1g tłuszczu = 9kcal Obliczenie dawki insuliny Przelicznik insulina/wymiennik x wymienniki

62 Wymiennik węglowodanowy (zwany też jednostką chlebową)
Jeden wymiennik węglowodanowy (1 WW) to taka ilość produktu wyrażona w gramach, która zawiera 10 g węglowodanów przyswajalnych przez organizm (co odpowiada 10 g czystego cukru).

63 Oblicz WW i WBT w karpatce Przelicznik insulina/wymiennik – 0,3j/ww
Nazwa Ilość [g] Wartość energetyczna [kcal] Węglowodany [g] karpatka 100 400 50 70 ? WW? WBT? Insulina?

64 Tabele WW

65

66 Zasady Żywieniowe Niezbędna jest wiedza o ilości spożywanych przez dziecko węglowodanów przyswajalnych! Słodzenie posiłków niezalecane, konieczne słodzenie indywidualne Ważenie porcji – składników bogatych w węglowodany Pilnowanie czy dziecko zjadło odważoną porcję Jeśli nie wynika to z pomiaru cukru lub pory posiłków dziecko nie powinno nic jeść

67 Indeks glikemiczny Aby ułatwić prawidłowe spożycie węglowodanów wprowadzono pojęcie Indeksu Glikemicznego (IG) produktów. Określa on tempo wzrostu poziomu cukru we krwi po spożyciu określonych produktów spożywczych... IG wyrażamy w %

68 Poposiłkowy wzrost glikemii
100% glukoza 90-100% coca-cola, pepsi, płatki ryżowe i kukurydziane, ziemniaki puree, miód, ryż preparowany 70-90% pieczywo pszenne, pszenno-żytnie, żytnie, chleb chrupki, mąka pszenna, proszek budyniowy, ryż gotowany, babka piaskowa, herbatniki, biszkopty 50-70% płatki owsiane, kukurydza, sacharoza, banany, niesłodzone soki owocowe, chleb gruboziarnisty 30-50% mleko, jogurt naturalny, owoce np: jabłka, brzoskwinie, makaron, lody, rośliny strączkowedo 30% surowa marchew, warzywa zielone, fasola, bób

69 Bezpieczeństwo

70 Regularne pomiary zgodnie z ustalonymi zasadami
Reakcja na zachowanie dziecka (senność, agresja) Przygotowane, szybko dostępne przekąski na wypadek hipoglikemii Szybko dostępny Glukagon Prawidłowo odważone porcje posiłków (tolerancja +5g) Ochrona pompy, drenu i wkłucia przed uszkodzeniami mechanicznymi Kontakt z rodzicami!

71 DZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ