Uczeń z zaburzeniami zachowania

Prezentacja na temat: "Uczeń z zaburzeniami zachowania"— Zapis prezentacji:

1 Uczeń z zaburzeniami zachowania
Metoda budowania strategii w pracy z uczniem

2 Uwarunkowania trudnych zachowań dziecka
Związane z samym dzieckiem-kryzysy rozwojowe, dysfunkcje i uszkodzenia układu nerwowego, inne zaburzenia psychiczne, problemy zdrowotne Związane z rodziną błędy wychowawcze rodziców, brak umiejętności wychowawczych problemy życia rodzinnego, dysfunkcje ról rodzinnych (dziecko otrzymuje niewłaściwe wzorce zachowań, doznaje urazów psychicznych, jego potrzeby są zaniedbywane) Związane z funkcjonowaniem środowiska szkolnego (błędy wychowawcze nauczycieli, niewłaściwe relacje w zespole klasowym)

3 Trudne zachowania Występują sporadycznie Konkretne przyczyny(problem w relacji, złe samopoczucie itp.) Kompetentne działania wychowawcze dostosowane do sytuacji Utrwalony wzorzec Nieadekwatne do sytuacji, trudno uchwycić przyczynę Strategia działań wychowawczych, opartych na diagnozie problemów dziecka, realizowana przez dłuższy czas w środowisku dziecka

4 Dzieci z zaburzeniami zachowania
Z relacji wychowawców, nauczycieli, pedagogów wynika, że dzieci przejawiające zaburzenia zachowania stanowią od 10 do 30 % uczniów w klasie czy szkole Jednocześnie ta niewielka grupa uczniów może angażować 50 do 70 % ich energii Oznacza to, że dzieci z zaburzeniami zachowania w poważny sposób wpływają na proces nauczania i wychowania w szkole

5 Kamil, 10 lat Trudne zachowania
Podczas lekcji wstaje z ławki, chodzi po klasie Często nie wyciąga zeszytu, nie zapisuje, w tym czasie czymś się bawi Kiedy nauczyciel zwraca mu uwagę, nie reaguje lub okazuje lekceważenie, czasami używa wulgaryzmów Kiedy jest pobudzony, zaczepia dzieci, wyzywa, poszturchuje, czasami uderzy, sprzeciwia się nauczycielowi, głośno krzyczy Często wypiera się że coś zrobił i obwinia innych Zdarza się, że psuje grę lub zabawę innym dzieciom, a kiedy one go odtrącają lub wyzywają –skarży

6 Proces powstawania zaburzeń
Zachowania: Sztywne Nieadekwatne Szkodliwe Przykre emocje

7 Mocne strony dziecka Chętnie pomaga nauczycielowi, zgłasza się do pełnienia dyżuru i robi to dobrze Kiedy ma dobry dzień, stara się dobrze zachować i pracuje na lekcji Dobrze pracuje w kontakcie indywidualnym z dorosłym Czasami potrafi się przyznać do winy i przeprosić Lubi zwierzęta, ma dużą wiedzę o nich

8 Zdarzenie z Kamilem Podczas przerwy Kamil zaczyna się szarpać z kolegą. Gdy nauczyciel próbuje interweniować, krzyczy do niego: Odwal się głupku! Nie będziesz mi rozkazywał!

9 Wzmacnianie zaburzenia zachowania przez wychowawcę
Zaburzone zachowanie Podczas przerwy Kamil zaczyna się szarpać z kolegą. Gdy nauczyciel próbuje interweniować, krzyczy do niego: Odwal się głupku! Nie będziesz mi rozkazywał! Emocje upokorzenie bezsilność poczucie utraty kontroli złość Reakcja wychowawcy „Ty bezczelny smarkaczu! Nikt już z tobą nie może wytrzymać! Zobaczysz, w końcu wylecisz z tej szkoły! Przekonania Jestem inny, zły. Nikt sobie ze mną nie radzi. Dorośli są słabi. Nikt mnie nie lubi

10 Zniekształcenia relacji wychowawczej
Dziecko, które manifestuje zaburzone zachowanie najczęściej nie jest świadome procesu, który przeżywa i nie potrafi go kontrolować Wychowawca, który styka się z zaburzonym zachowaniem dziecka może przeżywać silny stres a także może nieświadomie swoją reakcją wzmocnić to zachowanie Zachowania dziecka i dysfunkcyjne reakcje wychowawcy mogą się na siebie nakładać, wzmacniać wzajemnie (pętla sprężenia zwrotnego wzmacniającego) Ten proces często przybiera charakter destrukcyjnej „gry”, w którą uwikłany jest wychowawca i dziecko

11 Agresji, łamania norm przez dziecko
PUŁAPKA KAR Wzmacnianie buntu i agresji DZIECKO WYCHOWAWCY Doświadczenie Agresji, łamania norm przez dziecko Przekonania On jest złośliwy Jest zagrożeniem Musimy go powstrzymać Zachowanie Kontrolowanie Karanie Doświadczenie karanie i odrzucenie Wszyscy są przeciwko mnie, nie radzą sobie ze mną, jestem zły Przekonania Zaburzone zachowanie Atakowanie innych, Łamanie norm Złość Lęk wrogość Złość lęk bezsilność

12 Nakładanie się i wzmacnianie dysfunkcyjnych działań w domu i szkole
DZIECKO W PUŁAPCE DOM Krytyka dziecka Kary za złe zachowanie Przemoc DZIECKO Przekonania wszyscy są przeciwko mnie Zachowanie Atakowanie Łamanie norm SZKOŁA Kontrolowanie Karanie Odrzucenie Przekazywanie informacji o złych zachowaniach dziecka Nakładanie się i wzmacnianie dysfunkcyjnych działań w domu i szkole

13 Wzmacnianie zaburzonego zachowania przez grupę
Zachowania wychowawcy Krytyka chłopca przy innych dzieciach Obwinianie Kamila Odpowiedzialność zbiorowa Etykietowanie Przekonania Jestem zły, wszystko co robię jest złe Zawsze wszystko jest na mnie, nie warto się starać Nikt mnie nie lubi Zaburzone zachowanie Kamil łamie normy Prowokuje innych do odrzucenia Emocje Lęk Poczucie zagrożenia Złość Zachowania klasy Okazywanie niechęci Obwinianie za problemy w klasie Etykietowanie „debil, złośliwiec”

14 Wpływ zaburzonego zachowania na klimat w grupie rówieśniczej
Brak konstruktywnej ingerencji wychowawców w procesy zachodzące w grupie, w której są dzieci z zaburzeniami zachowania, może prowadzić do narastania dysfunkcji Dezorganizacja zajęć Przyjmowanie przez dziecko (inne dzieci) dysfunkcyjnych ról w grupie Stygmatyzacja, wykluczanie Wzrost poziomu napięcia w grupie, agresja, przemoc Modelowanie destrukcyjnych zachowań Wzmacnianie destrukcyjnych norm i wartości

15 Zagrożenia rozwoju Zagrożenia rozwoju Demoralizacja
Destrukcja relacji społecznych Zaburzenia osobowości Demoralizacja Zmniejszenie szans edukacyjnych Utrwalenie destrukcyjnych zachowań

16 Szkoła jako system Zaburzenia zachowania dziecka ujawniają się w szkole Szkoła jest złożonym systemem społecznym, który dąży do utrzymania równowagi, poprzez stale zachodzące w nim procesy zmiany i równoważenia. Mogą one mieć charakter funkcjonalny lub dysfunkcyjny Zaburzone zachowania wychowanków można uznać za dysfunkcjonalną siłę, która działa w systemie społecznym szkoły

17 Zagrożenia Szkoła Zaburzenia komunikacji Nieokreślone role
Dysfunkcje relacji Nieufność Wrogość Rywalizacja Walka Brak gotowości uczenia się Modele rozwiązywania problemów Ukrywanie Zaprzeczanie Izolowanie Delegowanie poza system Sztywne schematy myślenia Dziecko zachowania Szkoła

18 Stagnacja i wyczerpanie zasobów
Unikanie problemów Problemy narastają Szkoła nie wypracowuje rozwiązań Rozwiązania są dysfunkcyjne Zmniejszenie zdolności szkoły do radzenia sobie z problemami Zaburzenia zachowania Opór przed zmianą

19 opiera się przed zmianą
Dokąd zmierza szkoła? dysfunkcja funkcjonalność Szkoła dąży do odrzucenia problemów, opiera się przed zmianą Nie rozwiązane problemy narastają Wzmacnianie zaburzonych zachowań Problemy zostają przyjęte jako wyzwanie Rozwój szkoły Korygowanie

20 Kamil 10 lat Mocne strony dziecka Trudne zachowania dziecka/ sytuacje
Chętnie pomaga nauczycielowi, zgłasza się do pełnienia dyżuru i robi to dobrze, Kiedy ma dobry dzień, stara się dobrze zachować i pracuje na lekcji Dobrze pracuje w kontakcie indywidualnym z dorosłym, ma potencjał intelektualny Czasami potrafi się przyznać do winy i przeprosić Lubi zwierzęta, ma dużą wiedzę o nich Co na niego działa? Spokój i zdecydowanie dorosłego Jasne konsekwencje Czasami działa ostrzeżenie przez dorosłego Krótkie komunikaty Pochwała, nagroda Czasem potrafi się sam opanować, gdy się go zostawi na chwilę w spokoju Co nie działa? Krzyk Groźby Długie tłumaczenie, przemowy dorosłego Wpisywanie uwagi do dzienniczka Zmuszanie do przyznania się Trudne zachowania dziecka/ sytuacje Podczas lekcji wstaje z ławki, chodzi po klasie Często nie wyciąga zeszytu, nie zapisuje, w tym czasie czymś się bawi Kiedy nauczyciel zwraca mu uwagę, nie reaguje lub okazuje lekceważenie, czasami używa wulgaryzmów Kiedy jest pobudzony, zaczepia dzieci, wyzywa, poszturchuje, czasami uderzy, sprzeciwia się nauczycielowi, głośno krzyczy Często wypiera się że cos zrobił i obwinia innych Zdarza się, że psuje zabawę innym dzieciom, a kiedy one go odtrącają lub wyzywają -skarży Dlaczego tak się zachowuje? Nie potrafi sobie radzić ze stanem pobudzenia W tym stanie nie kontroluje swojego zachowania Być może w domu dzieje się coś trudnego? Jest odrzucany przez dzieci w klasie Jest często krytykowany i karany Nie potrafi nawiązać dobrego kontaktu z dziećmi Kamil 10 lat Co czuje dziecko? Złość Zazdrość gdy dzieci są razem Poczucie odrzucenia Poczucie winy i wstyd Smutek, osamotnienie Poczucie krzywdy Bezsilność, gdy nie umie nad sobą panować, zniechęcenie Czego potrzebuje? Wsparcia dorosłych (rodziców, nauczycieli) szczególnie gdy jest w stanie pobudzenia, przerwania jego złego zachowania Dobrego kontaktu z dziećmi Sukcesów Uczenia się panowania nad sobą Konsekwencji i życzliwości ze strony dorosłych Jak możemy mu pomóc?- pomysły działań Zajęcia dla całej klasy lub projekt- gdzie Kamil może się wykazać (wykorzystanie jego zainteresowań) Wypracowanie z klasą dobrych sposobów reagowania na złe zachowanie Kamila Współpraca z rodzicami- poszukiwanie głębszych przyczyn problemu. Praca z chłopcem nad uczeniem rozpoznawania swoich stanów samopoczucia oraz wypracowanie zachowań, które mogą zmniejszyć pobudzenie. Dorośli wprowadzają rozwiązania, które pomagają chłopcu wyciszyć się np. „cichy kącik”, wzmacniają Kamila, gdy potrafi się opanować; rozmowa o tym co zrobił, gdy jest już spokojny, powiedzieć mu- i dać czas na przemyślenie Kontrakt z Kamilem oparty na systemie punktowym- wzmacnianie właściwych zachowań podczas lekcji Ustalenia: Co, kto zrobi? Kiedy? W jaki sposób? Pedagog szkolny- współpraca z rodzicami- pokazanie im wypracowanej w szkole strategii, pomocy Kamilowi, budowanie strategii razem z rodzicami Wychowawca klasy- zajęcia na godzinie wych. lub projekt (np. realizowany wspólnie ze schroniskiem dla zwierząt), kontrakt z Kamilem Pedagog- praca indywidualna z Kamilem i praca z klasą Wszyscy nauczyciele- starają się wzmacniać dobre zachowania Kamila, gdy jest pobudzony i zaczyna się źle zachować, dają krótkie komunikaty przypominające zasady lub ostrzegawcze, jeśli jest bardzo pobudzony, umożliwiają wyciszenie w klasie, w ostateczności Kamil idzie do gabinetu pedagoga, gdzie sam wykonuje zadania, które były na lekcji

21 Strategia dla Kamila Rozmowa z Kamilem (pedagog szkolny i wychowawca klasy): Zawieszenie broni: „Kamil, nie chcemy z tobą walczyć, chcemy ci pomóc” Zaproszenie Kamila do przedstawienia jego punktu widzenia i potrzeb „Jak chcesz być traktowany,, co tobie przeszkadza, co powinno się zmienić, żebyś się dobrze czuł w szkole”. Postawienie Kamilowi jasnych wymagań. Skoncentrowanie się przede wszystkim na najważniejszych sprawach (ochrona praw innych dzieci i podstawowa dyscyplina podczas lekcji), a pominięcie zachowań, które są mniej szkodliwe Zawarcie kontraktu dwustronnego: ty przestrzegasz ustalonych zasad, my traktujemy cię sprawiedliwie, dostrzegamy twoje starania i udzielamy ci koniecznej pomocy Pedagog szkolny ma pełnić rolę osoby wspierającej Kamila w realizacji umowy. Ustalono, że będzie się spotykał z chłopcem codziennie (na 5-10 minut) w pierwszym tygodniu, potem raz w tygodniu, a potem w miarę potrzeb- w celu omawiania sukcesów i trudności.

22 Wsparcie-wszyscy nauczyciele
„Aktywacja kontraktu” na swoich lekcjach: „Kamil, wiem, że zawarłeś kontrakt. Bardzo się cieszę i mam nadzieję, że będzie nam się teraz dobrze pracowało razem. Ty też możesz na mnie liczyć, gdybyś potrzebował pomocy.” Życzliwe zainteresowanie- nauczyciele w różnych sytuacjach pokazują Kamilowi, że jest ważny jako osoba i jako członek klasy (w formie komunikatów „ja”) „Cieszę się, że cię widzę… Zależy mi na tobie, jesteś dla mnie ważny, lubię cię, martwię się o ciebie...” Dawanie wsparcia, w sytuacjach, kiedy odniesie porażkę: Kamil, dzisiaj miałeś trudny dzień. Ale jutro znowu masz szansę. Okazywanie życzliwości pomimo złego zachowania (bezinteresowna życzliwość) To prawda, że się źle zachowałeś, jednak zależy mi na tobie i chcę ci pomóc.

23 Poszukiwanie dobra… Wzmacnianie każdego przejawu pożądanego zachowania Kamila (współpracy, przestrzegania norm, pomagania innym) w formie pochwały opisowej: Dotrzymałeś naszej umowy. Starałeś się skupić podczas lekcji i zapisywałeś zadanie w zeszycie. Włączyłeś się we wspólne sprzątanie sali. Jak fajnie że jesteś z nami. Jesteś twardy facet- nie dałeś się sprowokować! Wychowawcy stwarzają specjalne sytuacje, w których chłopiec może odkryć swoje mocne strony: Powierzenie Kamilowi specjalnego zadania w projekcie związanym z jego zainteresowaniami: „Planujemy wycieczkę do ZOO. Chciała bym, żeby klasa była do niej dobrze przygotowana. Wiem, że interesujesz się zwierzętami. Mam dla ciebie zadanie… Wychowawcy mówią mamie o postępach Kamila w jego obecności: „Szkoda, że pani nie widziała, jak Kamil wczoraj pracował na lekcji. Był aktywny, miał wiele ciekawych pomysłów...” Modelowanie właściwych zachowań (komunikacja, rozwiązywanie konfliktów) przez wychowawców, w sytuacjach, które się naturalnie wydarzają.

24 Wymagania Mobilizowanie w chwilach trudności: „Kamil, potrafisz… dasz radę… wiem, że możesz to zrobić samodzielnie…” Przypominanie zasad (krótko, konkretnie): „Kamil tu nie biegamy”, „Zwracamy się do siebie po imieniu” Stawianie granic, zdecydowanie i z troską: „Nie chcę żebyś wyzywał dzieci. Chcę żebyś tu miał kolegów a nie wrogów. „Kamil zobacz, jestem na ciebie zła, ale nie wyzywam. Mam nadzieję, że ty też potrafisz się powstrzymać.” „Kamil- STOP! Nie chcę, żeby stało się coś złego. Tutaj możesz na chwilę usiąść i ochłonąć”. Pokazanie, jak może naprawić zło, które wyrządził: „Straciliśmy część lekcji przez twoje zachowanie. Chciała bym żebyś przygotował na następną coś, co pomoże wszystkim w nauce.”

25 Budowanie dobrych relacji w klasie
Wprowadzenie zasad w klasie, modelowanie ich przez nauczyciela, reagowanie, gdy są przekraczane. Angażowanie Kamila w działania podejmowane w klasie np. projekt dotyczący dokarmiania ptaków zimą, przygotowanie klasowej zabawy itp.. (cele: wzmacnianie poczucia przynależności- „jesteś tu potrzebny i ważny, możesz zrobić coś dobrego dla innych”) Pomoc we włączaniu się we wspólne aktywności np. umówienie się z którymś z uczniów (musi to być dziecko, które dobrze sobie radzi w grupie), że kilka razy zaprosi Kamila do wspólnej zabawy lub rozmowy podczas przerwy. Nauczyciele unikają etykietowania Kamila i innych dzieci. sformułowań zawierających generalizację: „Ty zawsze...Ty nigdy...Ty tylko potrafisz...”. stosowania odpowiedzialności zbiorowej, za przewinienia Kamila czy innego dziecka: „Każdy odpowiada za swoje zachowanie’ zwracania Kamilowi uwagi przy całej klasie (starają się to robić to na osobności)

26 Korygowanie zaburzonego zachowania Kamila
PLASTYCZNE ADEKWATNE KONSTRUKTYWNE EMOCJE ADEKWATNE DO SYTUACJI

27 Kiedy Kamil wraca do starych zachowań…
Wychowawcy mogą być dla dziecka „skarbnicą wiedzy o nim samym”- przypomnieć mu, że w takich sytuacjach potrafił się zachować inaczej „Pamiętam, jak w zeszłym tygodniu pracowałeś na lekcji. Wierzę, że teraz też potrafisz się skupić.” Pokazanie Kamilowi, że złe zachowanie nie pasuje do jego nowego wizerunku Kamil, jestem rozczarowana. Wiem, że potrafisz się opanować. Takie zachowanie mi do ciebie nie pasuje... Mogą wyrazić swoje uczucia lub oczekiwania: Kiedy zwróciłam ci uwagę, przekląłeś i wybiegłeś z klasy. Wiem, że byłeś zdenerwowany. Chciałabym, żebyś wysłuchał spokojnie tego, co mam ci do powiedzenia. Odwołanie się do kontraktu: Kamil, zawarliśmy umowę. Twoje słowo jest dla mnie ważne, wierzę, że go dotrzymasz. Ważne jest wyrażanie zaufania do chłopca: Wierzę, że dzisiaj będziesz fajnie pracował.

28 Wnioski W szkole przejawiają się problemy dzieci i jest ona odpowiedzialna ich rozwiązywanie. Każdego dnia wydarza się wiele sytuacji, w których zaburzenia zachowania dzieci mogą być wzmacniane lub korygowane. Szkoła może korygować zaburzenia zachowania dzieci w ramach codziennej pracy wychowawców i nauczycieli. Pomoc specjalistyczna, w tym socjoterapia, może być dziecku potrzebna, jednak nie zmienia relacji w środowisku szkolnym.